InfoHub Logo

Búgingi jahandaný dáýirinde qoǵam damýy men adam ómiriniń sapasy týraly áńgime qozǵalǵanda eki mańyzdy másele jıi kóteriledi: materıaldyq kedeılik pen rýhanı kedeılik. Ádette kedeılik uǵymy adamnyń materıaldyq ál-aýqatynyń tómendigimen túsindirilse de, shyn máninde, kedeıliktiń rýhanı jaǵy áldeqaıda tereń ári qaýipti bolýy múmkin. Bul maqalada biz osy eki kedeıliktiń mánin, olardyń qoǵam men adamnyń ómirine áserin, ári qaısysy qaýipti degen suraqty jan-jaqty qarastyramyz.

Materıaldyq kedeılik — adamnyń negizgi ómir súrý qajettilikterin qanaǵattandyra almaýy. Bul qajettilikterge tamaq, baspana, kıim, bilim alý, medısınalyq kómek jáne basqa da bazalyq qyzmetter jatady. Materıaldyq tapshylyq adamnyń ómir súrý sapasyna tikeleı áser etedi:

• densaýlyǵy nasharlaıdy,
• ómir súrý uzaqtyǵy qysqarady,
• bilim men jumys múmkindikteri shekteledi,
• áleýmettik mártebesi tómendeıdi.

Kedeılikten shyǵý úshin memleketter túrli baǵdarlamalar qabyldaıdy: áleýmettik kómek, tegin bilim berý, medısınalyq qyzmetterdi sýbsıdıalaý. Bul qadamdar, árıne, mańyzdy. Alaıda, materıaldyq qıynshylyqtar joıylǵan kúnniń ózinde adamnyń tolyqqandy, baqytty ómir súrýine kepildik berilmeıdi. Sebebi másele tek syrtqy jaǵdaılarda emes, adamnyń ishki dúnıesinde de jatyr.

Rýhanı kedeılik — bul adamnyń ómiriniń maǵynasy joǵalýy, qundylyqtardan aıyrylýy, ishki jan dúnıesiniń bos qalýy. Rýhanı kedeılikke ushyraǵan adam:

• óz ómiriniń maqsatyn sezinbeıdi,
• ózine de, ózgege de senbeıdi,
• ishki kúızelis pen úmitsizdikke túsedi,
• baqyt pen qanaǵattanýdy taba almaıdy.

Búgingi tańda materıaldyq baılyqqa qol jetkizgen qoǵamdarda da rýhanı jutańdyq órship tur. Jańa tehnologıalar, sheksiz aqparat tasqyny, tutynýshylyq mádenıet adamnyń shynaıy qajettilikterin kólegeılep, rýhanı álemin álsiretip jiberdi.

Adamdar syrttaı tabysty, baı, bedeldi kórinýi múmkin, biraq ishteı kúızeliske, jalǵyzdyq pen maqsatsyzdyqqa dýshar bolýda. Bul jaǵdaı kóptegen psıhologıalyq aýrýlarǵa, tipti sýısıdke deıin alyp barady.

Materıaldyq kedeılik kóbine qoǵamnyń margınaldanýyna, áleýmettik teńsizdiktiń tereńdeýine ákeledi. Baı men kedeı arasyndaǵy alshaqtyq artqan saıyn narazylyq, qylmys deńgeıi kóteriledi.

Al rýhanı kedeılik odan da jasyryn, biraq qaýipti saldarǵa ıe:

• Otbasy ınstıtýtynyń álsireýi,
• Ata-ana men bala arasyndaǵy baılanystyń úzilýi,
• Ulttyq qundylyqtar men mádenıettiń joıylýy,
• Radıkaldy ıdeologıalardyń taralýy.

Bir sózben aıtqanda, rýhanı jutań qoǵam – ishinen irip-shirigen qoǵam. Ol óziniń tamyrynan, tarıhynan, bolashaqqa degen seniminen aıyrylady.

Materıaldyq kedeılik adamnyń fızıkalyq ómirine qaýip tóndiredi, al rýhanı kedeılik onyń janyn óltiredi.
Materıaldyq jaǵdaı túzelýi múmkin: adam jumys tabady, memleket qoldaý kórsetedi, ekonomıkalyq ósim paıda ákeledi. Biraq rýhanı kedeılikti emdeý áldeqaıda kúrdeli. Ol adamǵa ózi eńbektenýdi, ishki izdenisti, tárbıe men ózin-ózi tárbıeleýdi talap etedi.

Rýhanı baı adam materıaldyq qıyndyqtarǵa sabyrmen qarap, óziniń ishki kúshine súıene alady. Al rýhanı kedeı adam barlyq baılyq pen múmkindikterge ıe bolsa da ózin baqytsyz, bos sezinedi.

Materıaldyq kedeılik — adamnyń syrtqy múmkindikterin shekteıdi.Al rýhanı kedeılik — adamnyń ishki álemin óshiredi.

Shynaıy órkendeý úshin tek materıaldyq ál-aýqatty arttyrý jetkiliksiz; rýhanı qundylyqtardy saqtaý men damytý asa mańyzdy.Árbir adam, árbir qoǵam rýhanı jańǵyrýdy maqsat etýi tıis, sebebi naǵyz baqyt pen uzaq ómirdiń negizi — ishki álemniń baılyǵynda jatyr.