InfoHub Logo

Álemde sońǵy birneshe onjyldyqta adamdardyń ómir súrý jasy turaqty túrde qysqaryp bara jatqandyǵy baıqalýda. Ásirese damýshy elderde bul úrdis aıqyn kórinis tabýda. Bul másele kópqyrly jáne kúrdeli, sebebi onyń sebepteri túrli áleýmettik, ekologıalyq jáne densaýlyq saqtaý salasyndaǵy faktorlarǵa baılanysty. Osy maqalanyń maqsaty – adamdardyń ómir súrý jasynyń azaıýynyń negizgi sebepterin anyqtap, bul jaǵdaıdyń saldaryn taldaý.

1. Ekologıalyq faktorlar: Qorshaǵan ortanyń lastanýy

Qorshaǵan ortadaǵy lastaný adam densaýlyǵyna zıandy áser etedi. Aýadaǵy zıandy gazdar, ónerkásiptik qaldyqtar, hımıalyq zattar men mıkrobtar tynys alý joldarynyń aýrýlaryn qozdyrady. Ásirese megapolısterde jáne ónerkásiptik aımaqtarda turǵyndar arasynda ókpe aýrýlary, bronhıt, pnevmonıa sıaqty aýrýlar jıi kezdesedi. Bul máselelerdiń bir bóligi – álemniń klımattyq ózgeristerimen baılanysty bolǵandyqtan, olar halyqtyń densaýlyǵyna uzaq merzimdi qaýip tóndirýde.

Joǵary deńgeıdegi ekologıalyq lastaný tek tynys alý júıesine ǵana emes, júrek-qan tamyrlary júıesine de teris áser etedi. Aýa lastanýy júrek aýrýlarynyń kóbeıýine yqpal etip, bul adamdardyń ómir súrý uzaqtyǵyn qysqartýǵa sebep bolady.

2. Densaýlyq saqtaý júıesiniń álsizdigi

Densaýlyq saqtaý salasynyń sapasy – adamdardyń ómir súrý jasynyń uzaqtyǵyna áser etetin basty faktorlardyń biri. Kóptegen elderde medısınalyq qyzmetterge qoljetimdilik jetkiliksiz. Ásirese aýyldyq jerlerde nemese kedeı aımaqtarda adamdar aýrýlaryn erte anyqtap, qajetti emdi alýǵa múmkindik tappaıdy. Dıagnostıka men emdeýdiń sapasyzdyǵy, dárigerlerdiń tapshylyǵy, medısınalyq jabdyqtardyń eskirgendigi sıaqty problemalar aýrýlardyń asqynyp, ólim-jitimniń kóbeıýine ákeledi.

Budan bólek, densaýlyq saqtaý qyzmetteriniń qarjylandyrylýynyń tómendigi de problema bolyp tabylady. Bul ásirese damýshy elderde ózekti másele bolyp tur. Munyń nátıjesinde halyqtyń ómir súrý uzaqtyǵy tómendeıdi, óıtkeni adamdardyń kópshiligi negizgi medısınalyq kómekke qol jetkize almaıdy.

3. Áleýmettik faktorlar: Kedeılik jáne ómir sapasynyń tómendigi

Kedeılik jáne áleýmettik teńsizdik – ómir súrý jasynyń qysqarýyna áser etetin mańyzdy faktorlar. Kedeı otbasylarynda ómir súrý jaǵdaılarynyń nasharlyǵy, durys tamaqtanýdyń bolmaýy, psıhologıalyq jáne fızıkalyq kúızelister adamnyń densaýlyǵyna teris áser etedi. Bul faktorlar adamnyń aýrýlarǵa qarsy ımýnıtetin álsiretedi, ári ómir súrý uzaqtyǵyna qysym jasaıdy.

Áleýmettik faktorlardyń biri – ómir súrý deńgeıi men bilim deńgeıiniń tómendigi. Bilimsizdik, ásirese densaýlyq saqtaý salasyndaǵy aqparattyń jetispeýshiligi adamdardyń durys tamaqtanbaýyna, zıandy ádetterge (temeki shegý, alkogóldi kóp tutyný) ákeledi. Munyń barlyǵy adamnyń ómir súrý sapasyn tómendetedi.

4. Ǵylymı-tehnıkalyq progres jáne genetıkalyq faktorlar

Ǵylymı-tehnıkalyq progres densaýlyq saqtaý salasynda kóptegen jetistikterge jetýdi qamtamasyz etkenimen, keıbir qaýipti tehnologıalar men ómir súrý saltynyń ózgerýi adamdardyń ómir súrý uzaqtyǵyna teris áser etýi múmkin. Mysaly, joǵary tehnologıalyq óndiristerdiń damýy ekologıalyq apattar men ındýstrıaldy aýrýlardyń kóbeıýine alyp kelýi múmkin. Budan bólek, genetıkalyq aýrýlar men tuqym qýalaıtyn aýrýlardyń taralýy da adamdardyń ómir súrý uzaqtyǵyn qysqartýda.

5. Alkogól jáne temeki ónimderiniń keń taralýy

Alkogól men temeki – adamdardyń ómir súrý uzaqtyǵyn qysqartatyn negizgi sebepterdiń biri. Bul ónimder júrek-qan tamyrlary júıesine, ókpege jáne baýyrǵa zıandy áser etedi. Ásirese jas urpaq arasynda temeki shegý men alkogóldi ishimdikterdi paıdalaný jıiligi artyp keledi, bul óz kezeginde densaýlyqtyń nasharlaýyna ákeledi. Munyń nátıjesinde ár túrli aýrýlar, onyń ishinde qaterli isikter men júrek aýrýlary kóbeıedi.

Adamdardyń ómir súrý jasynyń qysqarýy – kópjaqty problema, ol ekologıalyq, áleýmettik, medısınalyq jáne mádenı faktorlarǵa tikeleı baılanysty. Osy máselelerdi sheshý úshin álemdik qaýymdastyqtyń birigip jumys isteýi qajet. Ekologıalyq jaǵdaıdy jaqsartý, densaýlyq saqtaý júıesin nyǵaıtý, kedeılikpen kúresý jáne zıandy ádettermen baılanysty jumystardy júrgizý adamdardyń ómir súrý uzaqtyǵyn arttyrýǵa kómektesedi. Sonymen qatar, ǵylymı zertteýler men tehnologıalardy damytý da bul máselelerdi sheshýge úlken úles qosady.