InfoHub Logo

Qazaq halqynyń baı tarıh betteri búkil Ortalyq Azıa men Eýrazıanyń tarıhymen tyǵyz baılanysty, onyń aýmaǵy adamzat órkenıetiniń ejelgi ortalyqtarynyń biri bolyp sanalady. Tarıh ǵylym retinde jeke adamnyń da, jalpy qoǵamnyń da rýhanı damýynyń ajyramas bóligi bolyp tabylady.

Rýhanı jańǵyrý - bul jeke tulǵa úshin de, búkil qoǵam úshin de óte mańyzdy proses. Birinshiden, bul qoǵamdyq sanany, ulttyń rýhanı baılyǵyn qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan. Ókinishke oraı, jahandaný saldarynan kóptegen elderdiń rýhanı mádenıeti jyl saıyn álsirep keledi.Jas urpaq óz tarıhyn bilmeıdi, salt-dástúrdi syılamaıdy degen úrdis bar. Shyn máninde, bul óte ókinishti jaǵdaı, búginde bul negizderdi jastardyń sanasyna sińirip, bizde bar nárseni urpaqtan-urpaqqa berý kerek. Biraq bul sapaly bilimdi qajet etedi.

"Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý" atty baǵdarlamalyq maqalasy 2017jyldyń 12 sáýirinde jarıalaǵany bárimizge málim. Elimizdiń tuńǵysh prezıdenti Nursultan Ábishuly Nazarbaev ulttyq sananyń jańǵyrýdyń alty baǵytyn belgiledi:

1) Básekege qabilettilik;

2) Pragmatızm;

3) Ulttyq biregeılikti saqtaý;

4) Bilimniń saltanat qurýy;

5) Qazaqstannyń revolúsıalyq emes, evolúsıalyq damýy;

6) Sananyń ashyqtyǵy.

Elbasymyz halyqtyń taǵylymy mol tarıhy men erte zamannan arqaýy úzilmegen ulttyq salt-dástúrlerin aldaǵy órkendeýdiń berik dińi ete oty­ryp, árbir qadamyn nyq basýyn, bolashaqqa senim­men bet alýyn qalaıdy. "Qazir saltanat quryp turǵan jańǵyrý úlgile­ri­niń qandaı qateri bolýy múmkin? Qater jańǵyrýdy árkimniń ulttyq damý úlgi­sin bárine ortaq, ámbebap úlgige almastyrý re­tinde qarastyrýda bolyp otyr. Alaıda, ómirdiń ózi bul paıymnyń túbirimen qate ekenin kórsetip berdi. İs júzinde árbir óńir men árbir memleket óziniń derbes damý úlgisin qalyptastyrýda. Ulttyq salt-dástúrlerimiz, tilimiz ben mýzykamyz, ádebıetimiz, joralǵylarymyz, bir sózben aıtqanda ulttyq rýhymyz boıymyzda máńgi qalýǵa tıis. Abaıdyń danalyǵy, Áýezovtiń ǵulamalyǵy, Jambyldyń jyrlary men Qurmanǵazynyń kúı­leri, ǵasyrlar qoınaýynan jetken babalar úni – bular bizdiń rýhanı mádenıetimizdiń bir parasy ǵana. Sonymen birge, jańǵyrý uǵymynyń ózi meı­lin­she kónergen, jahandyq álemmen qabyspaıtyn keıbir daǵdylar men ádetterden arylý degendi bildiredi" dep Elbasy óz maqalasynda baıandaıdy.

Qazirgi tańda 6 baǵyt boıynsha 13 arnaıy joba asyrylyp jatyr. Mysal retinde "Týǵan jer" jáne "Aýyl-el besigi" jobalaryn qarastyrýǵa bolady. "Týǵan jer" jobasy aıasynda 2019 jyly 90mlrd teńgege jýyq qarajat jınaldy. Qarjylandyrýdyń eń kóp kólemi Mańǵystaý, Almaty, Atyraý, Qyzylorda jáne Aqmola oblystaryna tıesili. Bul Qazaqstandaǵy bıznes ókilderiniń áleýmettik jaýapkershiligi artqanyn ańǵartady. Sondaı-aq «Aýyl – el besigi» jobasy boıynsha aldaǵy úsh jyldaǵy is-sharalardy júzege asyrýǵa respýblıkalyq búdjetten 90 mlrd teńge qarastyrylǵanyn aıtty. Onyń ishinde 2019 jyly 30 mlrd teńge bólinip, 711 joba júzege asyp, 53 eldi mekende 452 ınfraqurylym salyndy. Qalǵan jobalar elimizdiń  tarıhyn, áde­bıeti men mádenıetin, bilimi men ǵy­ly­myn tereńdetý, zertteý baǵyt­tary boıynsha jalǵasady.

"Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý" baǵdarlamasynyń eliniń órkendeýine úlken áserin tıgizip otyr. Shynynda da, ár ulttyń ereksheligi onyń mádenıettinde, atap aıtqandaq, rýhanı baılyǵynda jatyr. Ultymyz myqty men uly bolý úshin, bizdiń órkendeýimizge yqpal etetin dástúrlerdi qurmetteýimiz kerek. Salt-dástúrimiz bizdiń tarıhymyzben tyǵyz baılanysty. Aınalada bolyp jatqannyń bári - bizdiń elimizdiń tarıhy. Sondyqtan rýhanı jańǵyrý qazirgi zaman tarıhynyń mańyzdy páni bolyp tabylady.

F.Qozybaqova, Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ Tarıh kafedrasynyń dosenti

Shýktaeva Dılnaz 1-kýrs stýdenti

---