InfoHub Logo

Batys Qazaqstan oblysy, Bórli aýdany,
Bórli negizgi orta qazaq mektebinde
bastaýysh synyp muǵalimi
Maımanov Nýrkan Djanybekovıch

Shegirtke men qumyrsqa
jumbaqtar
Beınetker kópshilikte kórdim halyq,
Kúninde bir otyrmas damyl alyp.
Ózinen aýyr júkti kóteredi.
Úıinde jatyp jeıdi rahattanyp (qumyrsqa)

Astyǵyńdy jasyr,
Kele jatyr
Uzyn boıly jasyl. (shegirtke)

Mysal
Mysal dep adam boıyndaǵy kemshilikterdi synap, adaldyq, ádildik, qaıyrymdylyq sıaqty jaqsy qasıetterdi madaqtap jazatyn shyǵarmany ataıdy. Mundaı shyǵarmada ósimdikter men janýarlar, ańdar men qustar keıipker retinde alynady.

I. A. Krylov
↓
orys jazýshysy, mysalshy, jýrnalıs, akademık.

Sıfrogramma
Árbir 2 - shi áripti syzyp tastap oqy.

1 2 1 2 1 2 1
A v b g a d ı

1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2.
a n ý j d s a n r o m y a n sh s y.
Abaı - aýdarmashy.

Abaı Qunanbaev
↓
aqyn, kemeńger, danyshpan, sazger, aýdarmashy

Shegirtke men qumyrsqa

Shyryldaýyq shegirtke
Yrshyp júrip án salǵan.
Kógaldy qýyp gólaıttap,
Qyzyqpen júrip jazdy alǵan.

Jazdygúni japyraqtyń
Birinde – tamaq, birinde – úı,
Japyraq ketti, jaz ketti,
Kúz bolǵan soń, ketti kúı.

Jyly jaz joq, tamaq joq,
Ókingennen ne paıda?
Sýyqqa tońǵan, qarny ashqan,
Oıyn qaıda, án qaıda?

Onymenen turmady,
Qar kórindi, qys boldy.
Saýyqshyl sorly búkshıdi,
Tym – aq qıyn is boldy.

Sekirý qaıda, súrinip,
Qabaǵyn qaıǵy jabady.
Sabanda jatyp dán jıǵan
Qumyrsqany izdep tabady

Selkildep kelip jyǵyldy,
Aıaǵyna bas ura:
Qaraǵym, jylyt, tam - aq ber,
Jaz shyqqansha asyra!

Munyń, janym, sóz emes,
Jaz óterin bilmep pe eń?
Janyń úshin esh sharýa
Ala jazdaı qylmap pa eń?

Men ózińdeı sharýashyl,
Jumsaq ıleý úıli me?
Kógaldy qýyp, án salyp,
Óleńnen qolym tıdi me?

- Qaıtsin qoly tımepti,
Óleńshi, ánshi, esil er!
Ala jazdaı án salsań,
Selkilde de bıleı ber!

Jaz mezgilindegi shegirtke -----------------

Qys mezgilindegi shegirtke ------------------

(shyryldaýyq, jyǵyldy, sýyqqa tońǵan, qarny ashqan, gólaıttap, qabaǵyn qaıǵy jabady, án salǵan, sorly)

Túıin: Qystyń qamyn jaz oıla

Venn dıagramsy

• ekeýi de jándik

• qumyrsqa
eńbekqor,
adal, úıli,
qyzyl jáne
qara tústi,
uzyn murtty

• shegirtke
jalqaý,
oısyz,
panasyz,
shyryldaıdy,
zıankes,
án salady,
shóppen qorektenedi

Qumyrsqa týraly maǵlumat berý
Qumyrsqa(Formicidae) – jarǵaqqanattylar otrádynyń bir tuqymdasy.
Qumyrsqa Jer sharynda keńinen taralǵan, tek Qıyr Soltústikte jáne Antarktıdada ǵana kezdespeıdi. Qumyrsqanyń 10 myńdaı túri bar. Olardyń kópshilik túrleri tropıktik aımaqtarda kezdesedi. Qumyrsqalardyń adam densaýlyǵyna paıdasyn kóp halyqtar erte kezderden - aq bilgen. Aıaǵy aýyratyndar keı jaǵdaılarda qumyrsqa ıleýine aıaǵyn salyp qumyrsqaǵa shaqtyrǵan. Qumyrsqa denesinde 70 - ten astam mıkroelement, 20 - dan astam amın qyshqyly, vıtamınder bar. Qazirgi kezde Qytaıda qumyrsqadan asa baǵaly azyqtyq, dárilik qasıeti bar preparattar daıyndalady. Qumyrsqalarǵa júrgizilgen zertteýler nátıjesinde olardyń juqpaly aýrýlarmen aýyrmaıtyndyǵy anyqtalǵan. Qumyrsqadan alynatyn dáriler býyn aýrýlaryn, qant dıabetin emdeýde, qan qysymyn retteýde qoldanylady.

Shegirtke týraly maǵlumat berý
Aýyl sharýashylyǵy daqyldaryna eń qaýiptileri — shegirtkeler, shekshekter. Tik qanatty nasekomdar otrádynyń bir otrád tarmaǵyn quraıtyn shegirtkelerdiń Qazaqstanda 200 - den astam túrleri kezdesedi. Biraq solardyń ishinde onshaqty túri ǵana qaýipti zıankester sanatyna jatady.