InfoHub Logo

Ertede naıman taıpasyn Qaıyp degen han bılepti. Hannyń Kúnsulý atty qyzy bolǵan. Súıikti de jalǵyz qyzyn han ózenniń ortasyna salynǵan júzbeli aǵash úıde, elden jurttan aýlaq ustaǵan. Qasynda qyryq kánızegi bar. Merzimdi ýaqytta azyq-túlik pen kerek-jaraqty átekter jetkizip turady. Aǵash úı tórt buryshynan temir ilgekpen bekitilgen. Jazǵy ystyqta sý beti salqyn da rahat.

Qyzynyń júzbeli saraıyna alty aıda bir baryp qaıtatyn hannyń ádeti. Sol ádet boıynsha birde ózen ústindegi saraıǵa barsa, Kúnsulý aýzy-murnynan shyǵa ekiqabat. Bulqan-talqan ashýlanǵan ákesine aıtqan qyzdyń túsindirmesi mynaý:

— Tańerteń shyǵyp kele jatqan kúnge qarap edim, tula boıym ıip ketti. Sonan boıyma bala bitti.

Han bul sózge senbeıdi. Óltireıin dese, jalǵyzy, taǵy qımaıdy. Aqyrynda oılanyp-tolǵana kele aǵash úıdi ilgekpen bosatyp, kánızekterimen qosa ózenniń aǵysymen aǵyzyp qoıa berýge pármen etedi.

Sol ózenniń tómengi jaǵyn manǵul eli jaılaıdy eken. Sol elde Jebe soqyr jáne Asýkeı mergen degender bolypty. Ekeýi de dos, ári qyraǵy. Únemi eldiń shetin, jaýdyń ótin torýyldaıdy eken. Bir kúni qarasa, ózen ústimen qaraýytqan áldene zat alysta jaılap aǵyp kele jatyr. Eki mergen sol arada bástesedi.

— Osy aǵyp kele jatqan zat meniki bolsyn, — deıdi Jebe soqyr.

— İshindegisi meniki bolsyn, — deıdi Asýkeı.

Aǵash úı eldiń tusynan óte bergende jigitter temir ilgek laqtyryp toqtatady. Ýáde boıynsha aǵash úı Jebege buıyrylady da, ishindegi Kúnsulý qyzdy Asýkeı alady. Kúnsulý aıy-kúni tolǵan soń bosanyp, altyn aıdarly ul tabady. Bes jasqa deıin oǵan esim qoıylmaǵan. Óıtkeni sheshe baıǵus «óltirip tastaıdy» dep qaýiptenip, ógeı ákege kórsetpeı, jasyryn ustaǵan.

Asýkeıge kelgen soń Kúnsulý eki egiz ul tabady. Alǵashqy egizdiń attaryn Tóregetaı, Tórgeltaı, keıingi egizdiń atta- ryn Saraǵataı, Sarǵaltaı qoıady. Bul egizder týǵanda jaýyryndary jabysyp týǵan. Otashy jaýyryndaryn qylyshpen aıyrǵan. Muny estigen bir suńǵyla qart qatty ókinipti:

— Bárekelde-aı! Basqa ádis qoldanbaı, qylyshpen beker aıyrǵan eken. Ózderi de, urpaqtary da qyryq pyshaq bolady-aý, — depti álgi qart.

Kúnderde bir kún Kúnsulý oıǵa túsedi: «Myna tórteýi bir ákeden. Altyn aıdarlym bir ákeden. Erteń er jetken soń qastyq jasar». Osyny oılaǵan qamqor ana altyn aıdarly ulyn jasyryn túrde Bulǵyr taý degen sol ózenniń bas jaǵyndaǵy taýǵa jóneltedi.

Munan soń arada on bes jyl ótken. Baıaǵy suńǵyla shaldyń aıtqany týra kelip, Asýkeıdiń tórt balasy ulysty tórtke bólip alady da, ózdi-ózi jaýlasady. El búlinedi. Muny kórgen soń eldiń Maıqy bıi Kúnsulýǵa kelip baıaǵy altyn aıdarly balanyń qazir qaıda ekenin suraıdy.

— Elge tulǵa bolarlyq bala — sol. Myna tórt tentek eldi sorlatýǵa aınaldy, — deıdi Maıqy bı.

Sheshesiniń aıtýynsha altyn aıdarly ul tiri, qazir Bulǵyr taýda. Ózenniń aǵysymen kún saıyn arshanyń bir butaǵyn aǵyzyp otyrady. Sheshesi onyń tiri ekenin sonan biletin kórinedi. Uzyn sózdiń qysqasy Maıqy bı altyn aıdarly balany alyp kelý úshin Bulǵyr taýǵa attanady. Keterinde oǵan Kúnsulý moınyndaǵy ter sińgen alqasyn beredi.

— Osy arqyly ustamasańyzdar, taǵy bop ketken bala ońaılyqpen ustatpas, — deıdi.

Sheshesiniń aıtqany ras eken. Qasynda kileń aqboz atqa mingen qyryq serigi bar altyn aıdarly bala kóldeneń quryp qoıǵan kermeni de, moıynǵa tastalǵan buǵalyqty da buıym kórmeı byt-shyt qylyp óte shyǵypty. Óte shyqqandaǵy báriniń aıtqany: «Shyńǵys, Shyńǵys!»

Jabaıy bala dóńniń ústinde jylansha ıirilip jatqan alqany kórgen soń toqtap, attan túsedi. Alqany ıiskep, kózinen jas burshaqtap jylaıdy kep. Aqboz atty serikteri muny tastap, quıyndatyp kete barady. Jylap turǵan bala jigitti Maıqy bıdiń iriktep ákelgen azamattary jabylyp
ustaıdy.

Bala biraz til biledi eken. Anasynyń atyn estigen soń onsha kóp qarsylaspaǵan. Maıqy bıdiń toby sol taýda balany aq kıizge otyrǵyzyp, qyryq naızamen bastaryna úsh ret kóterip, han saılaıdy.

Endi hannyń tabanyn jerge tıgizbeı aparý kerek elge. Erteden kele jatqan rásim solaı. Atqa mingizse, at kótere almaı dy. Jaıaý aparýdyń reti joq. Maıqy bı oılap-oılap, aqyrynda jigitterine tóbesinde shatyry bar, qos dońǵalaqty kishkene arba jasatady. Sol arbaǵa at jegip, handy elge jetkizedi. Sol kúnnen bastap «Shyńǵys» atandyrady.

Shyńǵys esiminiń bir maǵynasy «shyn qyz» degen sóz, ıaǵnı anasynyń áýlıeligin, kúnádan tazalyǵyn sıpattaıdy. Taǵy bir raýaıatta «shyń-quz» degen sóz desip júr. Sebebi bala on bes jasqa deıin elsiz-kúnsiz Bulǵyr taýda shyń men quzdyń arasynda ósti ǵoı. Shyńǵys han elge kelgen soń eldi búldirip júrgen tórt ógeı aǵasynyń basyn alǵyzady. Sonan soń kórshiles rýlardy jaýlap alýǵa attanady.

---