InfoHub Logo

Jurttyń kóbine aqyl berilgenimen, júrek bárine birdeı berilmegen.

Baýyrjan Momyshuly

Syrly sazdardyń qushaǵynda júrgen Shopen alǵash ret ǵashyq bolyp qaldy. Kompozıtordy tartymdylyǵymen ózine baýraǵan bul arýdyń esimi — Konstansıa bolatyn. Alyp-ushqan Shopenniń sezimniń tereńdigi sonshalyq, Konstansıasyz bolashaǵyn kóz aldyna elestete almady. Eki jastyń úılenýi úshin mol qarajat kerek edi. Shopen qarjy tabý maqsatymen Venadan Parıjge attandy. Parıjde aýqatty bir otbasynyń balalaryna mýzykadan dáris bergen ol, alystan mahabbatyn únemi saǵynyshpen eske alyp, hat jazýmen boldy. «Súıiktim, óziń syılaǵan júzigiń qolymda. Dál qazir júzigimdi súıip, ózińe hat jazýdamyn. Bilesiń be, meniń júregim seniń taza ot-jalynyńnan qýat alady. Biz jastyq shaǵymyzdyń eń baqytty kezeńinde turmyz. Úlbiregen názik gúlderde — seniń ısiń, syldyrap aqqan bulaqta — seniń kúlkiń. Meniń jan dúnıemdi seniń bar bolmysyń bılep alǵan. Ózińe degen ǵashyqtyq sezimim sheksiz. Júregimdegi osy jalyndy sen sóndirmeıdi ǵoı dep senemin».

Amal ne, ystyq sezimge toly hattar jelge ushty. Shopendi uzaq kútýge shydamaǵan Konstansıa zergerlik buıymdar dúkeniniń ıesine turmysqa shyǵyp ketti. Muny estigen Shopen súıiktisiniń antyn buzǵanyna yza boldy. «Shirkin, kóp aqsham bolǵanynda ǵoı, Konstansıa mendik bolar edi», — dep qaıǵyrdy. Sátsiz mahabbatynyń azaby men kúıiginen kópke deıin aryla almady. Raýshan gúlderi úzilip, qolynda tikeni qaldy. Jalǵyzdyq pen muńnyń quryǵynan qutylý ońaı bolmady.

Kenet... Bir kúni Marıanna esimdi boıjetkendi keziktirdi. Sezimin Konstansıamen birge óldi dep oılap júrgen ol endi mýzykamen shyndap aınalysyp, kompozıtor retinde ataq-dańqy sharyqtaı túsken kezi edi bul. Shopen ómirine jaryq sáýle kirdi. Marıanna onyń shabytyn oıatýshy kúsh, armanyna asyqtyrýshy kóktegi juldyzdaı áser etti. Mahabbat otynyń ushqyny órtegen kezde onyń júregine búkil álem syıyp ketkendeı edi. Áıgili shyǵarmalary men demeýshileriniń arqasynda dáýleti de tolyǵa tústi. Marıanna men Shopenge tek nekege turyp, otaý qurý ǵana qaldy. Jolsaparlar onyń betin Drezdenge burdy. Sondaǵy bir aýqatty otbasynyń balalaryna mýzykadan dáris berýge birneshe aıǵa shaqyrtý aldy. Eńbekaqysy — qomaqty aqsha bolǵandyqtan Shopen qýana kelisti. Úılený toıy keıinge shegerildi.

Parıjge qaıta oralǵanda Shopen sumdyq habar estidi. Onyń júregi toqtap qalǵandaı boldy. Qalyńdyǵy grafpen turmys quryp ketken edi. Kompozıtor men Graf. Óner men Aqsha. Mahabbat pen Satqyndyq. Shopenniń mahabbattaǵy ekinshi sátsizdigi ol úshin ólimmen teń boldy. Ómirde mahabbattan góri aqshanyń bıik turatynyna qynjyldy. Marıannanyń opasyzdyǵy júregin jaralaǵanymen qoımaı, onyń oılaý qabiletin de eseńgiretip ketti. Ol ýaıym tuńǵıyǵyna batyp bara jatty. «Eshqashan da mahabbatqa úmit artpaý kerek. Úmit degendi joıý kerek. Osy kórgen azabymnyń bári — úmittiń arqasynda boldy», — dep kúrsindi.

Aýa raıy buzylyp, jaýyn jaýyp turǵan bolatyn. Shopen kúńgirt bólmede teńselip júrip, boıyn jaýlaǵan muńdy qýý úshin bir jaqqa barǵysy keldi. Qaıda edi? Grafınıa Benetta úıindegi jıynǵa shaqyrylǵany esine tústi. Oılanbastan tez kıindi de, sol jerge attandy. Grafınıanyń meımandar úıinde kóńildi qaýymdy jolyqtyrdy. Shopen kúısandyqqa jaqyn keldi de, janyn bılegen bir áýendi oınaı bastady.

Ol óziniń áýendi ertegisin aıaqtap, kózin joǵary kótergende, o, ǵajap! Onyń aldynda ústinde ásem zermen órnektelgen, uzyn etegi jerge súıretilgen qyzyl kóılek kıgen beıtanys boıjetken turdy. Moıyna bir qatar injý monshaǵyn taǵyp alǵan. Qypsha beli qynaı býylǵan. Úlken qara kózderine tolqyndy qara shashy jarasa qalǵan. Syrt symbatyna qaraǵanda ol baǵalaýǵa turarlyq edi.

Bıkesh kúlimsirep: — Nege toqtalyp qaldyńyz, kóńildi áýen oınańyzshy, kóńildirek, — dedi janynyń ishki jalynyn jasyra almaǵan yntazar kóńilmen. Shopenniń sulý júzinde qyzǵylt araı júgirip ótti. Súırikteı appaq saýsaqtary kúısandyq betinde jorǵalaı jóneldi. Oınaqy, kóńildi áýen bólme ishin nurlandyryp jibergendeı. Sol keshte Shopen erekshe kóńildi boldy. Ushqyr oıymen, aqyldy sózderimen, nazdy qylyǵymen, súıkimdi kelbetimen Shopenniń janyn tez baýrap alǵan bul sulý — Jorjzonda bolatyn.

Ertesine ekeýi alma baǵynda ońasha kezdesti. Qyz qolyn sozdy. Jigit qyzdyń qolyn qysty. Sosyn bir-birine kúlimsireı qarady. Ystyq qushaqtar aıqasa ketti. Muny sońy ekeýiniń qosylýyna ákelip soqty. Olar on jyldaı bir-birine serik boldy. Bul arý Shopenniń shyǵarmashylyǵyna oń áserin tıgizdi. Úmiti janyp, senimi artty. Jigerine jiger, shabytyna shabyt qosyldy. Shyǵarmashylyǵy sharyqtaý shyńyna jetti. Shopenge shabytty shaq syılaǵan bul áıel sulý ǵana emes, aqyldy bolǵan sıaqty dep oılaýǵa týra keler. Ol áıel jaı áıel emes, tabıǵatynan ot minezdi, qyzýqandy, daryndylyǵymen tanymal jazýshy bolatyn.

Bári aıaq astynan boldy. Shopen aýyryp qaldy. Onyń boıynan bezgek aýrýynyń alǵashqy belgileri biline bastaǵan kezde, tákappar Jorjzonda hanym tipti ózgerip ketti. Osy sátte onyń boıyndaǵy bir minezi ashyldy. Ol Shopennen aınydy. Shopenniń aptalap tósek tartyp, syrqattanyp jatqany yzasyn keltirdi. «Osyndaı ózi syrqat, erteńi beımálim sorly adamda qandaı mahabbat bolmaq? Meniń kelbetim de, kúsh-qaıratym da senen eki ese kúshtirek qoı!» — dep Shopenniń janyn jeýden rahattandy. Onymen qoımaı Shopenniń aýrý halin sýrettep, álsizdigin tabalaǵandaı shyǵarmalar jazyp, jaryqqa shyǵara bastady. «Dúnıedegi álsizdik degen ol — áli quryǵan erkek qoı» degen sarkazmge toly dúnıeleri kópshilik arasyna tarap jatty. Shopen jalynyshty janarymen: «Seni súıem ǵoı, meni tastamashy, ketpeshi», — dep sóılep jatty. Ol súıiktisiniń sezimi óziniń sezimindeı názik emes, tym dóreki ekenin sezingende qatty kúıindi. Sonda da odan aırylǵysy kelmedi, biraq Jorjzonda kekesinmen onyń esigin teýip shyǵyp, aýlaqqa qashty.

Shopen úmitine taǵy sendi. Úmiti aldandy. Taǵy da qara túnek ornady. Taǵy da taǵdyrdyń jazýymen Shopen jalǵyz qaldy. Budan keıin ol salqynqandylyqqa boı uryp, qalyń oılarǵa shomýmen boldy.

Bir kúni onyń esiginen júregin qolyna ustaǵan, Shopenniń talantyna tabynýshy Marselına atty úkideı arý kelip kirdi. Shopen ony shaqyrýsyz qonaqtaı qabyl aldy. Ómiriniń aqyryna deıin adal, súıikti qamqorshysy bola alǵan bul bıkeshtiń qarabaıyrlyǵy sonshalyqty, Shopenniń shyǵarmalaryn túsinbek túgili, onyń júregindegi surapyl daýyldy sezbedi. Kózinen syryn oqı almady. Kúlkisin túsinbedi. Shopen ony: «Meniń yzyńdaǵan qara shybynym», — dep atady. «Yzyńdaǵan qara shybyn» onyń tereńde kómýli jatqan janyn oıata almady. Shopen ómirin mýzykaǵa arnady. Álem súıip tyńdaıtyn ataqty váls, sonata, etúd janryndaǵy shyǵarmalary dúnıege keldi. Jańa shyǵarmalary onyń ataq-dańqyn aspandatty.

Birde bir jıyndaǵy keshki asqa Shopen de arnaıy shaqyrylǵan-dy. Shopen munda jınalǵan qaýymnyń ystyq yqylasy men iltıpatyna bólendi. Kenet, kózi tanys ádemi janardy shalyp qaldy. Iá, bul — Jorjzonda bolatyn. Álde ókinish, álde tańdanys, álde mahabbat pa, kim bilsin, ol qýanyshtan júzi albyrap Shopenge qaraı júgirdi. Shopenniń óńi shúberekteı qýaryp ketti. Alasurǵan júregi men janaryna kelip qalǵan jalǵyz tamshy jasty jasyrý úshin teris aınalyp buryldy da, úıden shyǵyp júre bergen. Janyn kóńilsizdik bılegen Shopen kúzgi keshtiń salqyndyǵyn da sezbedi. Jer, jer, jerge qarady aıaǵynyń astyna. Sarǵaıǵan japyraqtar jerde shashylyp jatty. Tabandarmen taptalǵan tilim-tilim japyraqtar Shopenniń óz júregine uqsap ketkendeı boldy. Janyn bir muńdy saz bıledi. Tezirek kúısandyǵyna jetkenshe asyqty...

P.S. Polák halqynyń Parıjde ómir súrgen uly kompozıtory Shopen: «Ólgenimde júregimdi Varshavaǵa jerleńder», — dep amanat qaldyrǵan. Talantqa bas ıip, taǵzym etken halyqtyń bul ótinishti adal oryndaǵany anyq. Varshavadaǵy halyqaralyq áýejaı Shopen atymen atalady. Shopen murajaıy, Shopen atyndaǵy demalys alańy da osy qalanyń kórikti jerinde ornalasqan. Bul alańda shahmat tárizdenip órilgen ásem gúlzarlar bar. Al Shopenniń asyl júregi kostólde (katolıkter shirkeýinde) jerlengen. Demalys alańyndaǵy Shopen eskertkishiniń janyna barǵan halyq onyń ólmes shyǵarmalarynyń sazyn tyńdap, rýhanı lázzat alady. Shopen shyǵarmalaryn oryndaýshylar úshin bul jerde konkýrstar ótkizilip turady eken.

---