InfoHub Logo

(pesa)
4 perdeli, mýzykaly pesa
QATYSÝSHYLAR:

Esimbek – baı.
Báıbishe – onyń áıeli.
Álim – balasy.
Shuǵa – qyzy.
Maqpal – Shuǵanyń jeńgesi.
Aınabaı – Esimbektiń qol shoqpary.
Kúlzıpa – onyń qyzy
Qaben.
Kárim – Ábishtiń joldastary.
Qarasaı – Shuǵanyń aıttyrǵan kúıeýi.
Shoqparbaı – Qarasaıdyń joldasy.
Bazarbaı – Esimbektiń qoıshysy.
Ábish – oqyǵan jigit.
Qyz-kelinshekter, jigitter, baqsy, prıstav, taǵy basqalar.

BİRİNSHİ PERDE
Shymyldyq ashylar kezde sahnada jań-juń daýys; oıyn-kúlki. Qyz-bozbala, kelinshekter. Sahnanyń orta sheninde altybaqan. Altybaqanda bir qyz ben bir kelinshek terbelip, kóterińki túrmen án salady. Birsypyrasy oǵan qosylady. Altybaqannan bólekteý Shuǵa men jeńgesi. Jeńgesi Shuǵaǵa sóz aıtyp turady. Shuǵa unatpaǵan pishin kórsetedi. Bularǵa taıaý bir kelinshek pen Kúlzıpa. Bul ekeýi de ózara sóılesip, áldenege máz bolǵan túrde. Altybaqannyń ekinshi jaǵyńda Qarasaı men Toqtarbaı. Bul ekeýi ózara sóılesip, kózderin Shuǵaǵa qadaýmen bolady. Án toqtalyp, jań-juń basylǵan kezde.
Shuǵa (unatpaı).
Apyrm-aı, jeńeshe,
Qulaǵym sarsyldy.
Maqpal.
Beý, erkejan,
Jastyqty nelikten,
Júregiń tarsyndy?
Shuǵa.
Kim kóringenmen
Oınap-kúle almaımyn.
(Burylyp altybaqanǵa ketedi.)
Maqpal (kúrsinip).
Bile almaımyn.
Maqpal Shuǵadan qalmaıdy. Shuǵa baǵanǵa súıenip, Qabenmen sóılesedi.
Ásıa (Kúlzıpaǵa).
Shuǵa taǵy tuldandy.
Kúlzıpa.
Adyra qalsyn!
Qol jetpesteı buldanady...
Ásıa.
Buldanatyn jóni bar,
Osy ólkede buǵan
Sóz salmaǵan kim qaldy,
Birin eledi me?
Qarasaı (kúrsinip).
Oıynda ońasha tımeıdi,
Kim kóringen keledi de...
Jandy-aý júregim!
Osyǵan aýyp tilegim,
Ómiri zarlap ótem be?
Shoqparbaı.
Qynjylmashy!
Tap búgin ustataıyn bilegin.
Qarasaı (basyn shaıqap).
Áı, bilmeımin,
Maǵan degende
Bir túzelmeıd shyraıy.
Nege kelmeıd jarqyldap,
Nege tunjyraıd udaıy ?
Shoqparbaı.
Qyz bolǵan soń, qysylad ta.
Qarasaı.
Kimnen? Qoı ári, shatpa!?
(Burtıyp Shoqparbaıǵa syrtyn beredi.)
Shoqparbaı (kúrsinip).
Bir Shuǵany kóndire almaı,
Kúlki boldym jatqa.
(Shoqparbaı ekeýi sóılesedi.)
Kúlzıpa.
Sóılessem be eken, Ásıa?
(Qarasaıǵa taman oıystaıdy.)
Ásıa (Kúlzıpany jibermeı).
Qoı,oıbaı!
Kúlki bolyp taıpy elge,
Qalarsyń jamanatqa.
Kúlzıpa.
Ásıa, nege olaı?
Qyzyqpaıtyn janym joq.
Ásıa.
Bolǵany da aryń joq.
Kúlzıpa.
Tek!
Qarasaı (Shoqparbaıǵa).
Bar, jolyq Maqpalǵa!
Ashyp aıt solaı dep.
Shoqparbaı Maqpalǵa ketedi.
Qarasaı (Kúlzıpaǵa).
Qudasha! Sybyryńyzdyń syry qandaı?
Kúlzıpa (selt etip).
Til qattyńyz-aý,
Múddeli sózińiz bardaı.
Qarasaı (kópke qarap kúrsinip).
Oı, alda-aı!
Kereksiz qyz daıyn.
Ásıa (Kúlzıpaǵa).
Sen sóılespe, uıatty,
Men baıqaıyn yńǵaıyn.
Ásıa Qarasaıǵa oıystap, sóz qatady. Kúlzıpa qylymsýmen turady. Shoqparbaı Maqpalmen ońasha sóılesip turady. Birsypyra jurt altybaqan mańynda «alaqan soqpaı» oınap jatady.
Shuǵa(Qabenge yntyǵyp).
Kim degen deısiń?
Qaben (kúlimdep). Ábish.
Shuǵa (oılanyp).
Ie, aty tanys.
Kelip edi-aý bir.
Qaben.
Júrgen jeri saýyq-jyr,
Jigittiń gúli...
Shuǵa (Qabenge kúle qarap).
Ne degeli tursyń?
Ne úshin aıttyń muny?
(Qaben úndemeıdi.)
Maqpal (eleńdep).
O ne?
Shuǵa (jaýap bermeı).
Kúlzıpa, qane, altybaqan tebeıik.
Shuǵa men Kúlzıpa altybaqanǵa minip, Maqpal terbetedi.
Shoqparbaı (Qarasaıǵa kelip).
Búgin jóni kórinbeıd,
Basqa kúni keleıik.
Qarasaı (keıip).
Dýasyz ıt,
Qaıtpekpiz
Tyndyrar ma ekensiń jumysty!
Shoqparbaı.
Qaıttik
Bizge bolysyp,
Jeńgesi qansha urysty.
Bul ekeýi kete bergende, bir búıirden Ábish pen Kárim altybaqan basyna keledi. Qaben olardy qarsy alady.
Qarasaı (odyraıyp).
Myna sumpaıy kim?
Shoqparbaı.
Bul – oshıtel Ábish.
Qarasaı.
Bul nege keled oıynǵa,
Munda qandaı mánis?
Shoqparbaı.
Jas bolǵan soń...
Qapasaı.
Joq, ketpeımin men!
Jan súıgen adamymdy
Jatqa qylman jem!
Ábishke jaqyndaı túsip, odyraıyp turady. Shuǵa bastap án salady.
Shuǵa.
Qyzy edim Esimbektiń atym Shuǵa,
Bastady bul ólkege atym shyǵa.
Jalaqtap qasapshydaı tóndi talaı,
Malmyn ba, alýshy men satýshyǵa?
Qurbyjan, kúni qursyn urǵashynyń,
Bıligi bolmaǵan soń bir basynyń.
Kisige kóńilge alǵan qol artpasań
Ne paıda júırigi men jorǵasynyń?!
Qarasaı (Ábishke).
Tanymadyq pa?
Ábish.
Múmkin.
Qarasaı.
Atyńyz kim?
Ábish.
Ábish.
Qarasaı.
Qaı jaq?
Ábish.
Tobyl boıy.
Shoqparbaı (Kárimge sybyrlap) Jaı júrgen joqsyńdar ǵoı, Mynaýyńnyń kimde oıy?
Kárim.
Syr tart dep
Myrzan, tapsyryp pa edi?
Shoqparbaı (jelkesin qasyp). Endi... Ony...
Ábish.
Barasyń nege ákeniń satqanyna?
Batasyn nege shylyq batpaǵyna?
Jan súıer, joldas bolar bir adamdy
Shynymen izdep kóńilin tappady ma?
Shuǵa (ánmen).
Teńimdi tapsam jipti taqpas pa edim?
Muńymdy shyn kóńilden shaqpas pa edim?
«Shylyqtyń qurbany bop ele almaımyn,
Jaryqqa basta!» – dep qol artpas pa edim.
Ata-ana jaqtyrmaıdy bul isimdi,
Oǵash kórip sózimdi, júrisimdi.
Eskiliktiń shynjyry ádet-ǵuryp,
Taryltyp bara jatyr tynysymdy...
Shuǵa (altybaqannan túsip).
Ýh!..
Erkin dem alǵandaı boldym ǵoı jańa!
Ábish.
Erkindikti tolyq almaı tynysyńyz keńimeıdi.
Shuǵa.
Ony qalaı alam? (Umtyla túsip.)
«Kúrespen» deısiz be? (Kúlimdep.)
Kimmen kúrespekpin?
Maqpal Shuǵa men Ábishtiń arasyna kıligip, sózdi bóledi.
Qarasaı (Ábishke).
Oryssha oqyǵansyz-aý, á?
Ábish (salqyn). Da!
Qarasaı.
Báse, el ádetinen
Bolǵan ekensiz ada.
Shuǵa (kópke qarap, kúrsinip).
Shyn jigittiń gúli eken! (Kúlimdep).
Qaben! «Kúres» dep oshıtel aıtpaqshy,
Kúres nege bastamaısyń?
Qaben.
Durys. Qane, qaq jarylyp tura qalyńdar.
(Jurt eki jarylyp turady.)
Myrza, balýanyńdy shyǵar.
(Eki jaǵynan ázirlenip jatady.)
Ásıa (Kúlzıpaǵa sybyrlap).
Shuǵa kúndeı jaınap, gúldeı qulpyrdy-aý...
Kúlzıpa.
Nege olaı?
Ásıa.
Baı-baı, ańqaýsyń,
Bilmeımisiń, mynaý kim?
Kúlzıpa.
Ym-m...
Qarasaı.
Shoqparbaı, Ólsen de jyq,
Basyn jerge tyq!
Shoqparbaı (ázirlenip).
Iá, jaryqtyq!
Ánbıe, áýlıe, taba qylma jatqa!
Shuǵa.
Siz sıynbaısyz ba arýaqqa?
Ábish.
Meniń sıynǵan arýaǵym
Tap sizdiń jaqta.
Shuǵa (kúlip).
Onyńyz...
(Maqpal araǵa kese túsip, ózderin bóledi.)
Maqpal (kópke qarap).
Bu ne degen qyz?
Kúres. Kárim jyǵyp, Shoqparbaıdyń basynan kúsh alady.
Qarasaı jaǵy.
Ýaı, nege kúsh alady?
Kimdi qorlaıdy myna Qypshaq?
Jań-juń. Qabender arashashy.
Shoqparbaı (Kárimge tepsinip). Tegińdi pálen eteıin, qańǵyrǵan túrikpen! Seniń túbiń túrikpen. Seniń ákeń aq bilek báıbisheniń shańyraq túıesine minip kelgen. Anaý Ábishiń de qul.
Kárim.
Bekzat bolsań,
Qolyńnan kelgenin qyl!
Qarasaı (kópke qarap, nazalanyp).
Bul boldy-aý jaman yrym,
Ózgertti Shuǵa túrin.
Kárim (Ábishke).
Shuǵanyń aldynda myrzanyń
Qazdym bilem kórin.
Ábish.
Áı, erim!
Kóterildi belim!
Kárim (kúlip).
Qyz aldynda qyzarmaı,
Kóńiliń bitsinshi seniń.
Áı... Shuǵa ketári emes-aý,
Qalaı edi ebiń?
Kúres artynan jurt sapyrylysyp ketedi.
Kúlzıpa.
Ásıa, Ásıa!
Endi anaǵan aýa bastadym. (Ábishti nusqaıdy.)
Ásıa (betin shymshyp).
Betim-aý, bárin qoıyp basqanyń?..
Qaben.
Endi «Soqyrteke» oınaıyq.
Bireý.
Jón-aq!
Ekinshi bireý.
Myrzadan bastalsyn.
Qarasaı.
Oshıtelden bastap kór.
Qaben.
O kisi ne der?
Ábish.
Halyq uıǵarsa, han túıesin soımaı ma?
Qaben.
Mine, er!
Shuǵa, oramalyńdy ber!
Shuǵanyń oramalymen Ábishtiń kózin baılandy. Jurt sahnanyń tus-tusyna taraıdy.
Qarasaı (Shoqparbaıǵa kelip).
Syndyrdyń súıegimdi,
Syqaqtap Shuǵa kúldi.
Shoqparbaı.
Saspa, sózimiz óter
Tap osy shıaıaq qurly.
Ekeýi ketedi.
Ábish (sahnada jalǵyz).
Qap-qarańǵy,
Aınalǵandaı bas.
Qaıǵy basyp máńgi
Aqqandaı kózden jas.
(Kúrsinip.) Ras... ras...
Qazirgi el ómiri
Tap osyǵan meńzes.
İs isteler iri
Erte me, ıá kesh,
Qarmaný kerek!
Ábishtiń bıi. Ábish kóp ortasynan Shuǵany ustap, kózin ashady. Kúlzıpa narazy.
Kúlzıpa (Ábishti janasalap).
Sóz baılasqandaı Shuǵaǵa tap berdińiz-aý.
Shuǵa (selt etip).
Seniki qaı daý?
Kúlzıpa (Shuǵaǵa burtıyp). Saǵan emes, Myna kisige aıtam.
Shuǵa.
Qoıshy, apyrm-aý...
Ábish Kúlzıpany elemeı, yntyǵyp qaraýmen turady.
Kúlzıpa (taǵy Ábishke).
Sóılemesteı til kestirip pe edińiz?
Ábish (Shuǵaǵa).
Myna kisi neńiz?
Shuǵa.
Zaman qurby.
Kúlzıpa.
E, solaı deńiz. Kórermiz. (Ketedi.)
Shuǵa.
Baılańyz.
Ábish.
Qolym barmasa qaıtem?
Shuǵa
Kóterińiz bylaı.
Ábishtiń qolyn kóterip, kózine aparady.
Ábish (qolyn túsirip).
Shuǵa!
Shuǵa.
Qoıyńyzshy...
Qaramańyzshy yntyǵa.
Ábish.
Shuǵajan!
Shuǵa (nazdana kúlip).
Ketip qalam endeshe...
(Alystaı túsip.) Baılaısyz ba?
Ábish (kúrsinip).
Da!
Baılaıyn.
(Shuǵanyń kózin baılap jatyp.)
Júrek tolǵan muń
Ashsam dep em syryn.
Shuǵa (salqyn).
Baryńyz. Uıat bolar...
Ábish (kete berip).
Qýdyńyz ba?
Shuǵa.
Qýǵan kim?
Adam tappas alysqa ketpeńiz tym...
Ábish.
İzdeıtinińiz shyn bolsa,
Qıyrdan kezip tabarsyz. (Ketedi.)
Shuǵa (jalǵyz).
Ne bop baram? Ne dedim álgige? (Basyn ustap.)
Uıat bop júrer me eken?
Saqtaýly sózder
Janǵa aıtpaǵan bóten...
Shuǵanyń bıi. Shuǵa Qarasaıdy ustaıdy. Kúlzıpa oǵan qýanyp, qýanysh bıin bıleıdi.
Kúlzıpa (Ábishke sálden keıin).
Súıgen súıgenin tapty.
Karasaı.
Yrzamyn!.. Yrzamyn!..
Shuǵa esi ketip kózin ashyp, oramaldy laqtyryp, Qarasaıdan alystap, Ábishpen eki arada muńaıyp turyp qalady.
Qarasaı.
Shuǵa, baıla kózimdi.
Shuǵa.
Baılamaımyn!
Qarasaı.
Endeshe men baılaıyn. (Oramaldy alady.)
Shuǵa (bezerip).
Bıkesh! Osynyń naq
Aýlaq!
Qarasaı. Kúlzıpa.
Kóńilge myqty daq.
Deısiz be? (Ábishke.)
Nege tomsyraıdyńyz?
Sóıleseıik biz de.
Ábish (syrt berip).
Aıtarym joq sizge?!
Kúlzıpa.
Bir aýyz da ma?
Ábish.
Da.
Maqpal (shyǵa kelip).
Janym-aý, bu ne?
Qaben (shyǵyp).
Nege toqtadyq, aý, e?..
Jurt anadaı shyǵyp, tizilip tura qalady
Maqpal.
Ata-ananyń joly bar ádet-ǵuryp,
Ketpekpisiń,
Erkejan, sony buzyp.
Shuǵa.
Ata joly, jeńeshe, tynysymdy
Taryltty ǵoı buǵaýdaı qysyp-búrip.
Qarasaı.
«Qyzdyń quny bes baıtal» – uǵyn, bıkesh.
Qylmasaıshy sózińdi shyǵyn, bıkesh.
Qyryq jetini men bersem qyrqa matap,
Kúni erteń kelmeımin be uryn, bıkesh?!
Ábish.
Satyp alar mal emes, adam Shuǵa,
Adamdyqqa jetem dep alań Shuǵa.
Bul baǵyty Shuǵanyń úlken sabaq
Áıeldi mal ornyna sanaýshyǵa.
Tómendegi óleńderdi tórteýi qosylyp aıtady.
Shuǵa.
Óreskel jan jibitpes júregimdi,
Men ustatpaı aıýanǵa bilegimdi.
Ózim degen adamǵa qolymdy artyp,
Oryndamaı men qoıman tilegimdi!
Maqpal.
El aýzyna ilingen erkejanym,
Erteden izdegenim seniń qamyń.
Ataqty, abyroıly bir myrzaǵa
Kórsem deýshi em jar bolyp qosylǵanyn.
Qarasaı.
Erejeptiń balasy Qarasaımyn,
Myrzalyqpen dańqymdy jurtqa jaıdym.
Erke qyzdyń sholjyńy egestirip,
Em qonbas is bolar dep qysylmaımyn!
Ábish.
Temir torǵa shyrmalǵan áıel sorly,
Talaptansań shyǵasyń úzip tordy.
Taıtalasqan maıdanǵa janym qumar,
Talasqa sebep bolsyn, berdim qoldy!
Qarasaı (Ábishke).
Shyraq!
Ot basqan óziń,
Ókinbe biraq!
Ábish.
Kóringen jel sózge
Úırengen qulaq.
Qarasaı.
Áı, tobalatarmyn!
Ábish (syqaqtap kúlip).
Sen tobalatqansha, men seni domalatarmyn!
Qarasaı (kópirinip). Qoımadyń ba?
Ábish.
Qarasaı, tyńda! Ákireńdeme,
Qulyń joq munda!
Tabanymda jún bolǵan
Sendeı talaı myrza.
Qarasaı (qyzyp).
Shyn ba?
Endi tústim synǵa!
Endi tústim synǵa!..
(Maqpalǵa.)
Sulý qyzdyń jeńgesi
Májilisińiz kelisti.
Kórmeı júrgen adamdar
Kezdesti búgin kóristi.
Oınady da kúlisti.
Sulýyńyz shyǵandap
İzdegendeı-aý óristi.
Keıin taǵy kórisemiz,
Qaıtemiz qozǵap ol isti.
(Ketýge yńǵaılanady.)
Maqpal.
Myrza jigit! Tarasaıshy oınap-kúlip.
Shuǵa.
İzdegeni bolsa búlik
Toqtatpa, barsyn.
Qarasaı.
Bıkeshim, jalynarsyń! (Ashýly qarap ketedi.)
Maqpal (Shuǵany ońashalap.)
Bu ne sumdyq? Jurtty shý qyp,
Ósekke jol ashtyń.
Shuǵa (jalynyshty).
Men bir muńdyq,
Júrekpen talastym.
Biraq... Sonsha
Ne istep adastym?
Ekeýi sóılesken kúıi ketedi.
Qyz, bozbala sahnanyń tus-tusyna taraıdy. Sahnada Ábish pen Kárim. Az tynys. Aýyl jaqta úrgen ıt, aıtaqtaǵan qoıshynyń daýsy.
Ne boldy isimiz,
Kóz tikken isimiz
Kóńilden shyqqandaı.
Qarasaıdyń ekpini
Qarly taýdy jyqqandaı.
Ábish
Bilim tilinde muny ne deıdi
Bilemisiń?
Ne deıdi, ıe?
Drama!.. (Kúrsinip.)
Bastaldy!
Demesin jasqandy,
Tústim maıdanǵa!
Sahna syrtynda Qarasaıdyń daýryqqan daýsy.
Meniń degenimdi iste, Oılanba!
Bastyrma basyndy!
Ekinshi daýys.
Mine, mine...
Jańa taptyń dosyńdy!
Bastaryń jańa qosyldy.
Ábishter sahnadan shyǵa bergende Qarasaı, Shoqparbaı, Aınabaı, Álim keledi.
Qarasaı.
Mine!
Kárim.
Ábish.
Kárim.
Ábish.
Ábishter qarsy qarap tura qalady.
Aınabaı.
Ábish shyraǵym!
Eldiń sarsylttyń qulaǵyn:
«Bes-alty aýyz til bilem.
Tórelerge jaqynmyn dep bir adym»
Biz de tabarmyz,
Aqshaǵa satsaq ta alarmyz.
Sosyn... İhim... İhim... Buǵalyqty
Shyqpastaı ǵyp salarmyz!
Ábish.
Sonda
Biz qarap qalarmyz?!
Álim (Ábishke).
Áı... Ne... ne...
Nege kelesiń munda?
K.,, k... kim shaqyrdy seni?
Kápim.
Myrza, tegi, El aralaý aram ǵoı?
Aınabaı.
Baıqaımysyń, Álim?
Túrleri tym jaman ǵoı.
«El bizdiki»dep.
«Jer bizdiki»dep
Bel kórsetpek saǵan.
Álim (býlyǵyp, Ábishke).
Áı... m... m... min atyńa.
K... k... kóter ó...ó... óksheńdi!
Ábish.
Saýmysyń óziń,
Ne isteppin sonsha?
Qarasaı.
Salǵylasyp turǵansha,
Jigitterdi jınap,
Baılat ta tasta!
Álim (kete berip).
E... e... er bolsań, qashpa!
Ábish (syqaqtap).
Aıtaryń bar ma basqa?
Aınabaı (daýryǵyp).
Jigitter qaıda?.. Ýa, jigitter!..
Bular ketedi. Ábish pen Kárim sahnada. Kún kúrkireý, naızaǵaı, jańbyr. Qoıý qarańǵylyq.
Kárim.
Netpek bolad osylar?
Ábish, men boldym dal.
Ábish (kúrsinip).
Óktemdik degen osy,
Kedeıge dúnıe tar.
Áıtpese bári daýryǵyp?
Attan salarlyq ne bar?
Kápim.
Sonda?
Ábish.
Qaımyqpan!
Qarasaıdan qorqyp
Men buqpan.
Sahna syrty shań-shuń.
Sasqan pishinmen Shuǵa shyǵady.
Shuǵa.
Munyńyz ne?
Qashsańyzshy!
Ábish. Nege?
Shuǵa.
Suramańyzshy!
Baryńyzshy!
Ábish.
Shuǵajan!
Kózge toldy qan,
Oq jaýsa da tózdim,
Sertińdi almaı kete alman!
Shuǵa (án).
Sarǵaıǵan ǵaryp edim qýyp saǵym,
Buldyrǵa aınalǵandaı basta baǵym.
Júzińdi jańa ǵana kórgenimde,
Jan qalqa, jaý tilegen ne qylǵanyń?
Ábish (án).
Órtendi júrek órt bop, óziń sóndir!
Bolashaq ázirine boljal, buldyr.
Shyn súıseń, sertiń bolsyn máńgi berik,
Kel, sáýlem, jaıdym qushaq, kelshi, kel, kir!
Ábish Shuǵany qushaqtap turǵanda, syrtta
«Erkejandaǵan» daýys. Maqpal asyǵys sahnaǵa shyǵyp, qushaqtasqan Ábishterdi kórip, shybjyńdap.
Maqpal (betin shymshyp). Soıqan-aý!..
Kárim (Maqpaldyń jolyn tosyp).
Aıyby joq, qudaǵı, ata-eneniń joralǵysy.
Shymyldyq.

EKİNSHİ PERDE
Baıdyń saltanatty úıi. Jazǵy turmys. Kórpeniń ústinde Esimbek jatyr shyntaqtap. Báıbishe onyń aıaǵyn sıpap otyr. Bir jaq shette Álim dombyra shertip otyr.
Esimbek (azdan keıin báıbishesine).
Óngen jeriń jaman edi, ıt, senen týǵan qyz ne ońsyn!
Báıbishe (burtıyp).
Seniń degeniń-aq bolsyn!
Esimbek.
Qysqart tilińdi! Shyǵarma únińdi!
(Álimge)
Menen týǵan ul bolsań,
Bastyrma belimdi!
Jolatpa topyrdy el mańyna!
Álim.
T... t... tuzaq quryldy jolyna.
Esimbek.
Jat jurttyq bala ǵoı,
Jasy er jetti. ( Álimge.)
Bilemisiń, myna qonaqtar quda bola kelipti.
Álim.
K... k... kimge?
Báıbishe.
Qarasaıǵa ma?
Esimbek (báıbishege).
Bergiń kelmeı me álde?
Báıbishe.
Deni durys jigit
Quryǵan shyǵar elde?
Esimbek.
Qoıasyń ba, áı?
Ýa, qudaı, múlde...
Aınabaı kiredi.
Aınabaı.
Qonaqtar júrmekshi eken,
Qoshtasamyz deıdi sizge,
Esimbek (basyn kóterip). Kirsin!
(Aınabaı ketedi.)
Qyzyma teń kim ekenin
Aımaǵym tegis bilsin.
Báıbishe.
Dushpanyń tabalap,
Dosyń kúlsin.
Esimbek.
Áı, qoıamysyń?
Aınabaı dáıek bop qonaqtardy kirgizedi. Jýan bı, sáldeli molda tórge otyrady.
Bı.
«Jolaýshynyń aqysy júrse biter» degendeı.
Tustastyqty oıǵa alyp,
Kelip edik bógelmeı.
Esimbek.
Ábden, «At satsan, aýlynmen» degen, Qarasaıdyń tuqymy ataqty Shegen. Ol shańyraqqa bir qyzymdy qımaımyn ba? Berem!
Bı. Aınabaı. Durys-aq!
Molda.
Ie, haq! Ila ámın!
Eki jas birine-biri meırimdi bolsyn!
(Bata qylysady.)
Esimbek.
Jaqsy, júrińizder!
Qonaqtardy ertip bári shyǵady. Úı birsypyra bos. Qa-qa- lap Kúlzıpa kiredi.
Kúlzıpa.
Alaqaı-ay, alaqaı!
Shuǵanyń basy baılandy,
Ábish qaldy maǵan,
Ábish qaldy maǵan. (Oılanyp.)
Ábish nege sonsha
Shuǵa degende ala??
Ol qol jetpes sulý bop,
Men be túrsiz jaman?
(Aınaǵa qarap.)
Mynaý – muryn,
Mynaý – kóz,
Mynaý – kúlimdegen túrim.
Kenet eleńdep, esikten qarap, júktiń, syrtyna jasyrynady. Syrttan Shuǵa men Bazarbaı kiredi.
Shuǵa (sóılep kiredi).
Masqaralap el kúlip,
Mazaq qylmaq bu da...
Meni sana dosqa,
Zamandas em jasqa. (Bógelip.)
Aıtarym bar, Shuǵa,
Budan daǵy basqa.
Shuǵa (bezerip).
Aýlaq, janym, aýlaq! (Ózine.)
Kúıdirdi-aý ot qaýlap, «Buzyq» degen at taǵyp,
Gýildedi aýyl-aımaq.
Járdemge sozǵan qoldy keıin teppe.
Shashpaısyń jalǵyz topyraq myna kópke!
Muńdaspyn, kúıinishti men de ózińdeı,
Syryńdy men shashpaımyn seniń shetke..
Jazylmas tyqyldaǵan tilim jara,
Kóterme kóńilimdi jeke-dara. (Ashýly.)
Basynyp balasy da, malaıy da,
Osy jurt ne bop ketti bara-bara?
Maqpal (tystan kirip).
Erkejan, maǵan qara,
Álgi bı men moldekeń
Kelipti quda bola,
Ata-anań beredi.
Shuǵa (selt etip).

Beredi? Beredi?
Qara kún jańa tóndi,
Úmit sáýlesi sóndi.
Maqpal (qynjylyp)
Qalqam-aı, endi...
Shuǵa.
Ras, ata-ana jeńdi.
Maqpal.
Kúıeýiń teń, ondy,
El aǵasy, myrza,
Esitken jurt yrza.
Bazarbaı (kúrsinip ketip bara jatyp).
Qaıteıin,
Shuǵa, qaıteıin,
Sanaısyń meni qulǵa.
Maqpal.
Muńaımashy, sáýlem!
Shuǵa.
Kúlmekshimin-aý men?
Maqpal.
Kúlmeıtin saǵan ne bopty,
Turǵan myna dáýren!
Qaben kiredi.
Qaben.
Maqpal, seni shaqyrad Qaýmen.
Maqpal ketedi.
Qabden Shuǵaǵa.
Nege keldim, bilshi?
Túnerme... Kúlshi!
Shuǵa (umtyla túsip).
Qaben-aý!..
Qaben (qaltasynan qaǵaz shyǵaryp). Má!
Shuǵa (qýanyp).
Ábishten be?
Qaben.
Ie.
Shuǵa (hatty dereý qaltasyna salyp). Ne dedi? Ne dedi?
Qaben (jan-jaǵyna qaranyp). Retin tapsa, Búgin ózi keledi.
Shuǵa
Nege tappaıdy retin?
Sezbeı júr me,
Men boldym shyn jetim!
Qaben.
Ańdýshy kóp,
Ákeńniń kári jaman.
At ústinde bári,
Ábishti izdep lan.
Seziktene qaraıdy
Eń aqyrǵysy maǵan.
Bir jaýabyn berseń,
Ábishke alyp baram.
Qashan keleıin?
Shuǵa (kúlimdep). Sońyra taman...
Qaben ketedi.
Shuǵa oılanyp.
Jasaǵan-aý,
Dıdarlasar kún bar ma esen-aman?!
Kúlzıpa qa-qa-qalap júk syrtynan shyǵady. Shuǵa sasyp qalady.
Shuǵa.
Sen be ediń, Kúlzıpa?
Kúlzıpa. Ie.
Shuǵa (kópke qarap).
Bul betbaqtyń, sezgeni baq pa, sor ma?
(Kúlzıpaǵa.)
Tyń tyńdaýǵa qashannan boldyń úıir?
Kúlzıpa. Bıyl.
Shuǵa (kenetten ázilge shaptyryp.) Qoıshy ári, zamandas eń jasyrmaıyn. (Kúlzıpany qushaqtap, sandyqqa otyrady. Kúrsinip .) Al, dosym... Sezdiń bilem... Osy jaıym.
Kúlzıpa.
Betińnen jarylqasyn, men tilektes,
Dushpannyń isin istep ne qylaıyn.
Shuǵa (Kúlzıpany qushaqtap).
Qaıran zamandas!
Iá, qudaı, baǵymdy ash!
(Ekeýi qosylyp án salady.)
Etegin kóılegimniń kesteledim,
Jan qalqa, jatsam-tursam eskeremin.
Qara kún týsa daǵy qaıǵy jemeı,
Tuzaqtan qutqarady dep senemin.
Án salyp otyryp, Kúlzıpa Shuǵanyń qaltasynan hatty alady. Án bitisimen ketýge yńǵaılanady.
Shuǵa.
Kaıda kettiń, Kúlzıpa?
Kúlzıpa.
Qazir. (Shyǵady.)
Shuǵa (kúlimdep.)
Jaqsy aıttym-aý ázil.
Kúlzıpany aldadym.
(Qaltasyn qarmanyp.)
Ne dedi eken sáýlem,
Oqıynshy jazǵanyn.
Shuǵa (hatty taba almaı sasyp, barmaǵyn tistep otyryp qalady.)
Bildim, bildim,
Birge júrgen qurbym
Shalýshy eken aıaqtan.
Kúlzıpa (úıge kirip).
Álgi Qaben qý
Armansyz boldy-aý taıaqtan.
Shuǵa.
Kúlzıpa.
Aǵań.
Shuǵa.
Qanǵan shyǵar taban?
Kúlzıpa.
Ne qyl deısiń maǵan?
Shuǵa (muńaıyp).
Zamandas eń, Kúlzıpa,
Demeıin oıyń aram.
Aldyń bilem oınap,
Ákelshi álgi hatty!
Kúlzıpa.
Men bir jamanatty.
Shuǵa.
Kúlzıpa! Bermeısiń be?
Kúlzıpa.
Kimge?
Qoıshy múlde.
Shuǵa (jalynyshty).
Berseıshi, kóketaı-aý, bir kóreıin,
Óleıik degen bolsa, birge óleıin,
Torlaǵan qaıǵy bar ma qan tóktirer,
Óskendeı qýanysh pa shyn meıirim?
Kúlzıpa (ornynan turyp).
Jylaǵan bul jalǵanda jalǵyz sen be?
Sen asyl, basqa qyzdar senen kem be?
(Syqaq pishinmen.)
Qol arttyń Qarasaıdaı súıgenine.
Shuǵa (yshqynyp).
Ket, betsiz!
Endi qaıtyp kelme! Kelme!
(Kúlzıpa ketedi.) Betsiz!.. Betsiz!..
(Muńaıyp biraz otyryp, basyn kóteredi.)
Ákem satty, Qarasaıǵa jip taqty.
Kúlzıpaǵa oıynshyq qyldym
Ábishten kelgen hatty.
Arada júrgen Qaben,
Naqaqtan jaza tartty.
Qol kesildi,
Kúıigim qaýlap artty.
Taǵy da shý,
Abyroı tógildi.
Qara bult shyndap
Qorshady kógimdi,
Jylaýmen,
Tabamen
Ótkizip ómirdi,
Kútpekpin be ólimdi?
Shuǵa muńaıyp otyrady. Bazarbaı kirip, bosaǵada turady.
Bazarbaı (ózine).
Sóndirsem eken qalaı?
Shuǵa (kúrsinip). Ie, solaı.
Bazarbaı.
Apyrm-aı, Shuǵa, Aıttym ǵoı talaı.
Shuǵa (jalt qarap) Qoımadyń ba?
Bazarbaı.
Shuǵa!
Shuǵa
Syqaq qylama bu da.
Bazarbaı (jalynyshty).
Bir ǵana jumys tapsyr,
Shyn sertimdi bereıin.
Ábish úshin oqqa ushsam,
Armansyz-aq óleıin.
Shuǵa (selt etip).
Seniń Ábish neń?
Bazarbaı.
Ol meniń bólem.
Shuǵa (jaqyndaı túsip).
Ábish seniń bóleń?
Nege aıtpadyń buryn?
Nege jasyrdyń menen?
Mendeı jaqyny bardan
Jırenip júrer dep em.
Shuǵa (shimirkenip).
Ábishten jıirkenbekpin be?
Dalada daýys.
Baı-baı-baı, Qudaı-aı!..
Shuǵa (tyńdap).
Kele jatyr pále,
Sóıleseıik ońasha,
Júr, keteıik, qane...
Bazarbaıdy ertip Shuǵa ketedi. Az tynys. Yrsyldap, entigip Esimbek kiredi. Qolynda qaǵaz. Sońynda Aınabaı.
Esimbek (otyryp). Á, qudaı! Qaqpas qudaı! (Qaǵazdy Aınabaıǵa usynyp.) Oqy mynany!
Aınabaı (qaǵazǵa úńilip). Óleń eken. (Taqpaqtap oqıdy.)
Sen bir aısyń – nurlandyrǵan aspandy,
Býlandyrǵan, ýlandyrǵan jas jandy.
Men kóbelek sáýleń qushyp bılegen,
Jas júrekte myqty jara bastaldy.
Kirdi nuryn, otty jaqty ishime,
Kóterem dep sene almaımyn kúshime.
Birinshi zar shyqty tilden muńdanyp,
Budan buryn aıtylmaǵan kisige.
Jas júrektiń jalqyndy kóp tilegi.
Jaramdysyn senen qalap tiledi.
Ázirine úmit Qaptyń taýyndaı,
Jazmysh túrin jaýap qaıtsa biledi...
Esimbek (qaltyrap.) Toqtat! (Aınabaı qaǵazdy Esimbektiń aldyna qoıyp, júgingen kúıi otyrady. Esimbek en tigip, álsiregen túrmen.) Atyńa min! Pyrystypqa barasyń, odan ári ýezge barasyń, áıteýir meniń malymdy aıama, osynyń basyn jutatyn bol!
Aınabaı (qolyn tósine qoıyp). Qup!
Shymyldyq jabylyp, kishkeneden keıin qaıta ashylady.
(Bazarbaı jelkesin qasyp).
Shuǵajan! Qoıym barad qyrdan asyp,
Otyrmyn baıdan daǵy qorqyp-sasyp.
Berseıshi bir jaýapty tyńǵylyqty,
Ábishtiń jubanǵandaı maýqyn basyp.
Shuǵa (tań bolǵan pishinmen).
Ie, jaýap...
«Basqan izińdi taýap
Etedi eken» degeısiń.
Bazarbaı. Álgi aıtqanyń?
Shuǵa. Ol ma? Ol... (oılanyp.) Qaıda kórdim deısiń, aıtshy, aıtshy, Bazarbaı? Salshy ánińe taǵy, úırener me ekem.
Bazarbaı ándetedi. Shuǵa qosylady.
Shuǵajan, súıdim seni, berdim qoldy,
Qas dushpan kerte bolyp qurdy tordy.
Men munda, sen ol jaqta zar ıledik,
Kórmegeli edáýir kúnder boldy.
Jel soqsa jyly, maıda, boıym balqyp,
Qasyma sen kelgendeı kókpen qalqyp,
Óshtesken jaý kóbeıgen saıyn údep,
Barady yntyqtyǵym shekten artyp.
Men tanbaımyn sertimnen, sen de tanba!
Biz izdegen jaryq kún, baqyt alda.
Jabyqqanda kóńilge súıeý qylshy,
Zarlantyp osy ánimdi jalǵyz sal da.
Bazarbaı. Shuǵa deımin!
Shuǵa
Áý! Qazir!
Túý, aınalyp ketti mıym,
Jalǵyz ǵana sózdi aıtý
Munsha nege qıyn?
Bazarbaı. Qarap keleıin. Qaı jerde eken qoıym. (Ketedi.)
Shuǵa (ne isterin bilmeı qysylǵan adamnyń túrimen qınalyp otyrady. Muńdy mýzyka tartylyp turady). Jalǵyz ǵana sóz. Ómir de sonda, ólimde sonda. Nege aıtpaımyn? Álde ony aıtýǵa tıisti emespin be? Nege? (Eleýrep, qaltasynan kishkene qaǵazǵa búkteýli zat shyǵaryp, qoly qaltyrap, surlanady.) Joq! (Jylamsyrap.) Joq!.. Nege ilikti qolyma? Bul emes keregim... (Búkteýli qaǵazdy qaltasyna salyp, aqtaryp otyryp.) Báse, shyn ómirge jol ashamyn dep otyrǵanda... Báse, «baqytty turmys quraıyq» dep otyrǵanda. (Qaltasynan ekinshi qaǵaz shyǵarady, býıa hat oqıdy.)
«Shuǵajan!
Tilektes dos jardy ertip, táýekelge bel býdym. Men deseń búgin túnde jetemiz. Eremisiń? Sertińdi beremisiń, Shuǵa, túsin, sán-saltanat ortasynda jarqyldap ósken baı qyzysyń, men – kedeı. Kedeı demeı, shyn teń kóremisiń? Sertińdi oılanyp ber. Bul aqtyq ótinish.
Ábishiń»
(Shuǵa az oılanyp, ajary kúlimsireıdi.)
Árıne, teń kórem!
Sertimdi berem!
Ketsek, shyn maqsatqa jetemiz,
Sonaý Peterbýrg, Moskva –
Bárinen de ári ótemiz.
Bizdiń baqyt alysta!
Qarasaıdyń kózi kórmeıtin,
Qoly jetpeıtin jerde.
(Dereý hat jazady.)
Bazarbaı (úıge kirip). Iá, sát!
Tap osynysy hat.
Shuǵa.
Má, Bazarbaı, Ábishke tapsyr.
Bazarbaı.
Qup, taqsyr!
Shuǵa.
«Shuǵań kóńildi,
Jańa tapty ómirdi,
Jolyńa shyn berildi,
Kútem dep aıtty jolyńdy» de.
Bazarbaı.
Sol aıtqandaryń tap osynyń ishinde me?
Júgirip baq, Bazarbaı!
Bazarbaı asyǵys ketedi.
Shuǵa (kóterińki).
Túý,
Ózimdi ózim
Osynshama qınap.
Aqtyq kúshimdi jınap
Áldeqashan býmaı bel.
(Maqpal kiredi. Shuǵa kúlimdep.)
Jeńeshe, kel.
Maqpal.
Erkejan, súıinshi ber!
Shuǵa.
Qalaǵanyńdy al.
Maqpal (ózine).
Tym kóńildi eken,
Munda qandaı syr bar?
(Shuǵaǵa.)
Qarasaı adam jiberip,
Búgin kelem depti.
(Shuǵa kenet ózgeredi.)
«Uryn» kelip,
Seni kórem depti...
(Shuǵanyń ózgergenin sezip.)
Sáýlem-aı, taǵy...
Ylǵı qaıǵy...
Qandaı ǵana pále
Ýytyn saǵan jaıdy?
Táńiriń qosqan adam,
Tastashy basqa oıdy!
Shuǵa (muńdanyp).
Tastamaımyn, jeńeshe, bul oıymdy.
Aýrýǵa em, júrekke jyly oıymdy.
Shyn muńdastyq bul jolǵa, minde tartyp,
Aıtpaqshy em caǵan daǵy bir oıymdy:
Men ustadym Ábishtiń eteginen,
Saıla júırik, minemin jetegimen.
Kelmek túgil Qarasaı qudaı kelsin,
Tap búgin, jeńeshetaı, ketemin men!
Maqpal (jaǵasyn ustap).
Masqara, muny estýim elim maǵan.
Júz shydap aıtqanyń-aý, seniń maǵan?
Ata-ana qarǵysyna men de ortaq:
«Baýlyǵan bal eldeıdi-aý kelin balam...»
Shuǵa.
Munyń bárin, jeńeshe, oılaǵamyn.
Oılaı kele, basymdy baılaǵamyn.
Bir adamǵa syr aıtý kerek bolyp,
Osynsha kópten seni saılaǵamyn.
Syrym ashyq, bógesen, qolyndamyn.
Men qashýdyń jeńeshe, jolyndamyn.
Tastan qamal soqsań da talqandaımyn!
Tilekti aıdan anyq oryndaýym.
Maqpal sasyp, ań-tań bolyp otyrady.
Maqpal (qynjylyp).
Sáýlem, erkejan-aı, endi qaıttim, qudaı-aý?
Dalada daýryqqan daýys.Aınabaı kirip, artyna qarap dáıek bolady.
Aınabaı. Kirińiz, taqsyr, kirińiz...
Esikten prıstav, odan keıin Esimbek kiredi. Esimbek pen Aınabaı eki jaqtan júgirip prıstavtyń syrtyn jastyqpen toltyrady. Maqpal syzylyp, betin kóleńkelep úıden shyǵady.
Aınabaı. Áı, sen qarama! (Jaǵynyp kúlip, máz bolady. Shuǵa ketýge yńǵaılanady.)
Esimbek. Shuǵajan, otyr, qymyz quıyp ber kisige. (Shuǵa ákesiniń sózin elemeı, shyǵyp ketedi.)
Esimbek (Aınabaıǵa). Kene me, mynaýyń? Óne me, birdeme?
Aınabaı. Ónedi, ónedi.
Esimbek. Ákesiniń asyn berip qyzdyryp almasaq, kóńildenbeıdi bul.
Aınabaı kereýet astynan bir bótelke araq pen kese alyp, jymyńdap, júginip otyryp, aýzyn ashady. Prıstav ta jymyńdap murtyn sıpaı bastaıdy.
Aınabaı. Qarasha, á? (Kesege quıyp, prıstavka usynady.)
Prıstav. Baıdiki ishsin, ol hozáın.
Esimbek (apalaqtap). Apyrym-aı...
Aınabaı. Dinińiz úshin bolmaǵanmen, kúnińiz úshin ǵoı, tartyp jiberińiz.
Esimbek (keseni alyp). Esikke barshy, bireý kelip júrmesin.
Aınabaı esikke barady. Esimbek iship, tyrjıady.
Prıstav (máz bolyp). Horosho!
Esimbek. Qarasha, qarasha.
Aınabaı (prıstavka qaıta araq berip). Vot, nastoıashıı Ábish, nastoıashıı buzyq, ol patshany boqtaǵan, qurandy tepken... Patshany boqtaǵandy meniki, vot myna qulaǵymmen esitken. (Prısav mastardyń ánimen óleń aıtady.)
Esimbek. Qabendi shaqyr, myna kisiniń ánine dombyrasyn qossyn.
Aınabaı (Shaıqaılap). Qaben, ýa, Qaben! (Dombyra ustap Qaben kirip, esik jaqqa tizerleı otyrady.) On jyl orystyń kútýin baqqanda birdeme úırengen shyǵarsyń, tartyp jiber orystyń, bir kúıin.
Qaben bıleý kúıin tartady. Prıstav qyzyp, tura bıleıdi. Esimbek pen Aınabaı máz bop, olar da qosylady. Bı túri: Prıstavtiki óktemdik pishin, Aınabaı men Esimbektiki soǵan jaǵyný.
Aınabaı.
Ánge bas, ánge!
(Qaben án salady.)
Men qalaısha jalǵanda turaqtaımyn,
Kólge bitken maıystym quraqtaıyn,
Aýzy túkti tóreniń talaılarn
Baqyrtyp baýyzdaýshy em laqtaıyn.
Aınabaı. Áı, qan jaýǵyr, tóbesi jaryq ekenin bilmeımisiń munyń?
Esimbek (keıip). «İrigen aýyzdan shirigen sóz shyǵady» dep? kórdiń be munyń? Joǵal, kózime kórinbeı!
Qaben ketedi. Az tynys. Prıstav qalǵı bastaıdy.
Esimbek (Aınabaıǵa). Osynyń kómeıine olqy bolǵan joq pa? Taǵy bir judyryq tyǵyp jiberesiń be?
Aınabaı. Súıteıin. (Esilbek aqsha beredi, Aınabaı jeńiniń ishine oramalmen kólegeılep.) Bashe, seniki, oramal túsken, oramal... kóresiń?.. (Aqshanyń shetin prıstavka kórsetip, qaltasyna tyǵady.)
Prıstav (Kúlimdep). Oh, kak horosho... (Aınabaıdy arqadan qaǵyp.) Áıdá, baramyz, ustaımyz Ábishti!
Esimbek. Iá, sát! Yrzamyn malyma, yrzamyn!
Ekeýi dáıek bop prıstavıl ertip shyǵady. Sahna birsypyra bos, Shuǵa kiredi.
Shuǵa (esikten qarap). Qımyldary asyǵys, birdemege ázirlik... Sózderi sybyr. Shetke qaqqandary men. (Kúrsinip.) Ras, men bólektendim... (Kereýetke otyrady.)
Makpal kiredi.
Shuǵa. Jeńeshe, tóre nege kelipti?
Maqpal (jabyńqy). Bilmeımin, qaraǵym.
Shuǵa (Maqpalǵa qadala qarap). Jeńeshe, uǵynysa almadyq pa?
Maqpal. Sáýlem-aı, endi...
Bazarbaı kiredi.
Shuǵa (selt etip). Bazarbaı, jolyqtyń ba? (Bazarbaı qybyjyqtaıdy.) Jasyrma, aıt! Jeńeshemdi jatqa sanamaımyn. Jat bolam dese, ustap bersin. Shyn dos bolam dese, búgin qolynan attandyryp qoshtasatyn kúni.
Bazarbaı (kúlimdep). Tapsyrdym. Ázirlenemiz dep aýylyna ketti. El jata Tasshoqynyń arǵy baýyrynda tospaq.
Shuǵa. Esittiń be, jeńeshe, búgin ketemiz! (Maqpal úndemeıdi.) Jeńeshe, beri kelshi, janyma otyr (Maqpal kereýetke otyrady.) Qolyńnan attandyrasyń ǵoı, ıá?
Maqpal. Sáýlem-aı!
Shuǵa. Attandyrasyń! Janymdaı kórgen jalǵyz jeńgem eń, tym bolmasa senimen arazdaspaı keteıin. Alysta júrip saǵan ǵana, oıyma alyp, maýqymdy basyp júreıin.
(Shuǵa Maqpaldy qushaqtap án salady.)
Kerbesti attyń kekili órim-órim.
Qoshtasamyn senimen qaıran elim.
Ólsem, baqyl, saý bolsam duǵada bol,
Dostasqan bala kúnnen, jeńgelerim!
Óleńniń sońǵy aýyzy aıtylǵanda Kúlzıpa kirip, esikte turady.
Kúlzıpa (mysqyldaı kúlip). Júrgeli jatyrmysyń, Shuǵa? Menimen qoshtaspaımysyń?
Shuǵa (shoshyp). Qarabet! Taǵy tyńdap úlgirdiń, be?
Kúlzıpa (mysqyldap). Men de ǵashyqpyn Ábishke, meni de ala ket birge.
Shymyldyq.

ÚSHİNSHİ PERDE
Baıdyń otaýy. Tún. Shymyldyq ashylǵanda án salyp otyrǵan ánshi. Kereýet aldyńda Qarasaı. Qarasaıdyń joǵarǵy jaǵynda tizesine súıenip Kúlzıpa otyr. Tómengi jaǵynda Maqpal, odan ári Shoqparbaı. Qyz-kelinshek, bozbalalar. Án toqtaǵanda jurt jaırandasady. Qarasaı tunjyraýly.
Qarasaı (Maqpalǵa).
Sypaıy jeńge! Oıyn bolsa áńge Osy bastan sezdir.
Maqpal
Baı-baı, kúıeýjan-aı,
Jetsin dep em mezgil.
Jatsyn dep em kempir-shal,
Eldiń saltyna sáıkes bolsa ne ókpeń bar?
Qarasaı. Túk ókpem joq, tek sol saltqa saq bol.
Maqpal. Júrshi, Ásıa, mindetimizden qutylaıyq. Qyzǵanysh otyr der.
Maqpal men Ásıa ketedi. Qarasaı Kúlzıpamen sóılespedi.
Bir jigit (dombyra ustap). Al, áıelder, aıtysasyńdar ma?
Bir kelinshek. Aıtysarlyq áliń bar ma?
Jigit. Til saıraýǵa daıyn, dombyra qolda.
Ekinshi jigit. Bolma! Bolma!
Jigit (ándetip).
Arbanyń arysy emes, belaǵashy.
Aýylymnyń jınalypty kári-jasy.
Saıraıyn saıra deseń, bulbul bolyp,
Áıelder, maǵan taman qarańdarshy.
Eki áıel (qarsy otyryp qosylyp).
Arbanyń arysy emes, belaǵashy,
Aýylymnyń jınalypty kári-jasy.
Bilmeımiz, bulbulsyń ba, qarǵasyń ba?
Kúshińdi kórsetkenshe maqtanbashy.
Jigit.
Mingenim dáıim meniń tory besti,
Turalap tory bestimniń tuıaǵy eski.
Salǵanda men «Kókekke» esten tanyp,
Shýlasyp áıel bitken «pálı!» desti.
Áıelder.
Mingenim dáıim meniń tory besti,
Turalap tory bestimniń tuıaǵy eski.
Salǵanda sen «Kókekke» áıel bitken:
«Qurysyn, daýsy netken jaman?» desti
Jigit.
Degen soń áláýláıim, áláýláıim,
Aspanda jarqyraǵan kún men aıym.
Shyndasam men senderdi jeńer edim,
Áýre bop bolmashyǵa ne qylaıyn.
Áıeldep.
Degen soń áláýláıim, áláýláıim.
Aspanda jarqyraǵan kún men aıym.
Shyńdasam men de seni jeńer edim,
Syıladym zamandas eń ne qylaıyn.
Jigit.
Degen soń óleń eken, óleń eken.
Bilgenge mynaý óleń óner eken.
Jigitter, baıqaısyńdar ma?
Mynaý áıelderge birdeme kerek eken.
Qa-qa-qalaǵan kúlki.
Maqpal men Ásıa Shuǵany alyp kiredi.
Shuǵa aq sháli búrkengen, otyrǵan jurt bir aýyz óleń aıtady.
Esimbektiń qyzy ediń, atyń Shuǵa,
Jaralǵannan kem emes zatyń, Shuǵa,
Han ulyndaı Qarasaı kelip otyr.
Shydaıdy ne qyp qana dátiń, Shuǵa!
Quttyqtaımyz jaryńdy!
Súıip alǵan janyńdy.
Kúlsin júziń jelpip ash
Aq bókebaı-shálińdi!
Maqpal Shuǵanyń betin ashady.
Shuǵa (nalyp). Jeńeshetaı, shynymen otyram baqasyna?
Maqpal. Erkejan, jasyma! Qaıtesiń, kón. Shuǵa (kúrsinip ilgeri attap).
Sorly áıel kóretin kúniń osy da! (Shuǵa Qarasaıdan alysyraq otyrady.)
Kúlzıpa.
Qalyndyq degen nazdanyp,
Kúıeýine kúlmes pe,
Iyǵyna asyla?!
(Mysqyldap.)
«Tasshoqynyń baýyrynda
Turǵan shyǵar jol tosyp».
Jezde deımin,
Keleıin be iz kesip?
Qarasaı.
Sulý qyz, túsiń surǵylt derttengendeı,
Syrlasyp áldekimge sert bergendeı,
Aptyqqan ashý kernep boı-basyńdy,
Júırigiń jaýǵa attanar erttelgendeı.
Shuǵa.
Jaý kelse qarsy attaný erdiń isi,
Ázirge tynyshtyq qoı eldiń ishi.
Qarasaı.
Tynyshtyq bolsa nege shegin tartyp,
Jaǵasyn ustap otyr úlken-kishi?
Shuǵa (ashýly).
Ketpesin ol aıtqanyń óz basyńnan,
Ejelden arylmaǵan sóz basyńnan.
Qarasaı (aqyryp).
Toqtat sózińdi!
Shuǵa (oǵan buryla túsip). Ol kúshińdi keıinge saqta, bosaǵańdy attasam, sol jerde jumsarsyń!
Bir jigit (joldasyna). Júz janbaýyn kórdiń be, oı ózi de Shuǵa dese, Shuǵa-aý!..
Bazarbaı kirip, Shuǵaǵa jaqyndaıdy.
Shuǵa (eleń etip sybyrlap). Keldi me?
Bazarbaı. Zyr júgirip izdemegen jerim joq.
Shuǵa (nalyp). Ne boldy apyrm-aý? (Ekeýi sybyrlasady.)
Kúlzıpa (Qarasaıǵa). Ábish kelgen boldy, mynaý habarshy. Qarasaı (tiksinip, Shoqparbaıǵa). Atańnyń basyn bitirip otyrmysyń, súırep shyǵar anany!
Shoqparbaı tura umtylyp, Bazarbaıdy jaǵasynan súıreı jóneledi.
Shuǵa (shoshynyp). Bu ne bassyzdyq?.. (Kúrsinip.) «Jamannyń áli japalaqqa jetedi» boldy ma?
Qyz-kelinshekter óz aldyna kúlisedi.
Jigit. Oıyn bastaıyq, aý. Basqalar.Sen basta.
Jigit. «Onda qul bitedi» deıtin oıyn bar. Men bastaıyn. Men ne istesem, sender sony isteýge mindettisińder. Maqul ma?
Jigit jerde otyryp bastaıdy. Basqalar eredi. Mýzyka qımyldary bıleýge aınalady. Bı aıaqtala bergende, Ábish kirip keledi. Janynda Kárim men Qaben.
Ábish. Shuǵajan.
Shuǵa (ushyp turyp). Ábish.
Qarasaı aqyra turyp, Shuǵaǵa jabysqanda, Ábish nagan sýyrady.
Ábish (Qarasaıǵa myltyǵyn tósep). Janyń kerek bolsa, jiber!
Qarasaı myltyqtan qorqyp, bir otyryp, bir turady. Basqa jigitterge «jabylyńdar» dep buıyrǵanmen, olardy Kárim men Qaben qozǵaldyrmaıdy. Qarasaı Shoqparbaıdy ymdap jumsap, ol abaısyzda shyqqandaı eńbektegen kúıi úıden shyǵady.
Ábish (án).
Shuǵajan!
Sertti jerge tostym kelip.
Erer dep seni artyma sertin berip.
Bul qalaı: adastyń ba sózden shyqpaı.
Kelgeniń Qarasaıǵa seniń kónip?
Shuǵa (muńaıyp).
Sorly eken áıel degen ádet quly,
Joq edi sen degende kóńil kiri.
Júrek – qan, basym – tuman, kózim– buldyr,
Qur súlder tur demeseń ázir tiri.
Ábish.
Shuǵajan, tura bersek ótedi kún,
Qos júırik mindim tańdap jetegimen,
Ashyq aıt aqtyq sózin, áýre qylma!
Shuǵa (ánimen).
Sen bilshi, men ustadym etegińnen!
Ábishke kelip, ıyǵyna qol salady. Qarasaı ólerdeı bop búlinip otyrady.
Ábish (kóterińki) Shuǵajan! Yrzamyn, oılaǵanymdaı shyqtyń. Eski ádettiń shynjyryn úzip, jańa ómirge jol salǵandyq osy, buryn qazaqtyń qaı qyzy kúıeýiniń kózinshe súıgenimen sóılesip, qushaǵyna kirdi eken? (Shuǵany qushaqtap.) Kóresiń.
Qarasaı! Men degenime jettim!
Apyr-topyr bop eki strajnık pen Aınabaı kiredi. Strajnıkter Ábishke myltyǵyn tósep tura qalady. Shuǵa shoshyp, sheginedi. Qarasaı esin jınaǵandaı bop, ákireńdep Shuǵaǵa jabysady. Kárimder strajnıkke tóne túskende.
Ábish. Kárim! Qandy qoldyń tyrnaǵyna qapyda iliktim. Meni bosatý ekeýińniń ǵana qolyńnan kelmeıdi, qalyń kedeıdiń uıymdasqan aıbarly kúshi kerek. Sol kúshti uıymdastyryńdar!
Aınabaı. Á, mundar!
Strajnıkter Ábishti ıtermelep úıden shyǵarady. Ábish tysqa shyǵyp bara jatyp «Shuǵajan», –deıdi. Shuǵa «Ábish», – dep umtylǵanda, Qarasaı jibermeıdi. Dabyr basylady. Jurt ań-tań. Shuǵa esinen aıyrylǵan adam tárizdi.
Bir áıel. Sumdyq-aı, muny da kórdik pe?
Ekinshi áıel. Ábishti aıtam-aý, jigittiń gúli eken!
Bir jigit (joldasyna). Óı, ózi de Shuǵa dese, Shuǵa-aý! Imenýińdi bilmeıdi-aý, á!
Kúlzıpa (biraz burtıyp otyryp, kenet túsin ózgertip). Jezde deımin! Jaqyn otyraıynshy!.. Jezde deımin, ashshy qabaǵyńdy! Óshtesken adamyńdy kókpar qyp súıretken joqsyń ba? Bitti ǵoı kegiń.
Qarasaı (kóterilip). Asaý taıdaı alysqan arsyz sulý, qulaq sal! Arystan dep maqtaǵan adamyńnyń adymyn qysqarttym. Bildiń be, kim jeńdi?
Shuǵa (selt etip). Ras, sen jeńdiń. Túý! Qalaı myqtysyń-aı. Bul kúshińdi buryn nege kórsetpep eń? Ras, men arsyz... men arsyz ǵoı, ıá?.. Qa-qa-qa. (Kenet oılanyp.) Ne kútip otyrmyn men? Jetken joq pa kez? (Qaltasyn qarmanady.) Endi maǵan ne qaldy? Qarasaıdyń tepkisinde shirimekpin be? (Qaltasynan oraýly qaǵaz shyǵaryp, qaltyranyp.) Qaıran ómir! (Qaǵazdy aýzyna apara berip, kenet toqtaıdy.) Nege?., álde... joq!.. (Kenet aýzyna salyp, túıligip otyryp qalady.)
Qarasaı (daýryǵyp) Ýa Qaýmen!
Adamdyqta bolsa dámeń,
Sal ándi!
Shamshyraǵym jandy,
Jaýym jeńildi,
Jańa tilek tileıin!
Kúleıin, kúleıin,
Kóńilim semirdi.
Óleń bastala bergende, Shuǵa sylq egip qulaı ketedi. Jurt shý etip, jaǵalaı kelip tónedi.
– Baıǵus-aý!
– Túsi ketip qalypty ǵoı.
– Aýzy kópirgeni nesi?
– Buǵan birdemeniń shalyǵy tıgen!
– Arýaqty silkindirgen soń ońaı ma?
– Moldaǵa shabyndar!
– Baqsyny aldyryńdar!
– Toqtańdar, birdeme deıdi.
Jurt tynyp, tóne túsedi. Shuǵa Maqpalǵa súıenip, basyn kóteredi. Qınalý. Mýzyka.
Shuǵa (álsiregen pishinmen, qınalyp).
Órten júrek! Ólimge esik ashyq.
Súıgenińnen aıryldyń bolǵan ǵashyq.
Mańaıym qaptaǵan jaý, kezelgen oq.
Men kimdi qıratarmyn qarsylasyp?!
Shymyldyq.

TÓRTİNSHİ PERDE
Baıdyń otaýy. Úıdiń ortasynda tósek ústinde Shuǵa jatyr, aýrý. Úıdi jaǵalaı júginip otyrǵan adam. Shymyldyq ashylǵanda baqsy sekirip, zikir salyp júredi. Qozǵalysy bı, mýzyka. - Basqalardy da bıletedi. Azdan keıin baqsy boldyryp, myqshıyp otyrady.

I kisi. Jynymen sóılesip otyr-aý, sirá?
II kisi. Bul ataqty baqsy ǵoı, jazbaı qoımas.
I kisi. Osydan birdeme bolmasa, baqsy-balgerdiń ózin de túgendedi ǵoı. (Baqsy aıqaılap qalǵanda, jurt selk etedi.)
Baqsy.
Birin qalmaı shyǵyndar!
Bul úıdiń mańynda,
Qybyr etken jan bolmasyn,
Jynym soǵyp ketedi.
Jurt topyrlap shyǵady. Úıde baqsy men Shuǵa. Baqsy myqshıýmen otyrady.
Shuǵa (kúrsinip).
Jyndy qyz atandym,
Baqsy-balgerge oıynshyq boldym.
Baqsy (Shuǵaǵa jaqyndap). Jarqynym!Aıtyńyzshy, aýrýyńyzǵa ne sebep boldy?
Shuǵa. Áýlıe emessiń be? Bil óziń.
Baqsy. Jarqynym, túsin, qaıtkende jazylar eń, sony aıt. Tilegińdi oryndatyp bereıin. Tilimdi aldyraıyn.
Shuǵa (kóterile túsip, ózine). Aıtsam ba eken?.. Bálkim... (Baqsyǵa.) Aıdaı álemge áshkere jumys qoı: meniń dertim ǵashyqtyq. Ǵashyǵymdy kórsem.
Baqsy. Jazylasyń ba?
Shuǵa. Jazylam!
Baqsy. Kórsettirem! Jazyl, qaraǵym, maǵan da abyroı kerek. («Shýaq»dep sekirip baqsy ketedi.)
Shuǵa. Aldaý... arbaý... qarańǵylyq... Túsinip kelem... Men osynyń qurbany... (Oılanyp, muńaıyp.) Qaıdan kelsin ol, qandy qolǵa ilikken soń... Janym, Ábishim!.. (Qamyǵady.) Bazarbaı, qaıdasyń?
Bazarbaı (kirip). Keldim, Shuǵa.
Shuǵa (talyqsyp). Aıtshy óleńimdi! Tarqatshy sherimdi! Tunshyqtym ǵoı.
Bazarbaı bastap, Shuǵa qosylady.
Áýre qyp nege bitken ajar-kórik,
ishińe ot túsirdiń, sáýlem, kórip!
Jolyńdy jar bolǵaly tosyp edim,
Serttesip, qol alysyp, ýáde berip,
«Shuǵajan» degen sóziń boıdy jaılap,
Kelbetin kóz aldymnan ketpeıdi oınap.
Ý jegen ańdaı bolyp, býyn bosap,
Jan qalqa, órtendim ǵoı bir seni oılap.
Ý ishtim el isine kúıgenimnen,
Jan qalqa, jalǵyz seni súıgenimnen!
Jatqanym kór ishinde myń ese artyq,
Qatyn bop Qarasaıǵa tıgenimnen.
Jolyńa qurban qyp em jan men tándi.
Darıǵa! Aıtylǵan sert bolmaı qaldy.
Kóre almaı aqtyq mınýt dıdaryńdy,
Armanda ótemin be, bolyp zarly!..
Maqpal kiredi.
Maqpal. Sáýlem-aı. Kúńirenbeshi! Syrqyrattyń ǵoı súıekti. Ata-anańda egildi. Jaqsylyqtyń belgisi de kórindi.
Shuǵa (selt etip). Qandaı?
Maqpal. Qýanshy sáýlem, sergishi. Ábish bosanyp eline kelipti!
Shuǵa. Shyn ba, jeńeshe, Ábish eline kelipti deısiń be?
Maqpal. Qýan sáýlem, Ábishke adam jibergeli jatyr: kelip kórip ketsin dep.
Shuǵa (eleýrep). Ábish kele me? Shyn kele me? Jeńeshe, shyn dos ekensiń, qýanttyń ǵoı! Jaryldy ǵoı júregim! Bazarbaı (kóterińki shattyq ánmen).
Serpildi tuman, serpildi,
Alasyn Shuǵa, erkindi.
Kórgende Ábish qýansyn
Qubyltyp, Shuǵa kórkińdi!
Jeńildi ákeń, jeńildi,
Jeńgem Maqpal kóńildi.
Óksigińdi bas,
Ómir tańy kórindi!
Qosylasyń teńińmen,
Keleshekke senem men.
Jaý qorǵany talqan bop,
Osylaı bolar jeńilgen!
Qur qıalǵa semirgen,
Mal men baqqa elirgen,
Qarasaıdaı qas jaýyn,
Búgin kórge kómilgen!
Shyqty qaıǵy kóńilden
Sáýleń mynaý kóringen.
Jazyl, Shuǵa, myń qulpyr,
Qol úz endi ólimnen!
Shuǵa (jaırańdap). Ras, jazylaıyn! Qol silkeıin ólimnen! Ábishti kóretinim ras bolsa.
Maqpal (kópke). Batyr-aý, baqsy ne degen áýlıe edi: shynymen jazyldy myna qyz! Bazarbaı, kempirge aıt, jazyldy de.
Bazarbaı ketedi.
Sáýlem, erkejan, jańa jaılandym ǵoı...
Shuǵa. Jeńeshe, shyn kele me Ábish?
Maqpal. Shyn, qaraǵym, shyn... (Ketedi.)
Shuǵa (shashyn órip otyryp, tizesinde aına). Osynshama júdedim. Kelse eken tezirek, aıtar em naz qyp... Qyzyq ómir-aý, súıgen adamyńa nazyńdy aıtyp, erkelep otyrsań... Minezi... (Kúrsinip.) Áı, el-aı, ádetiń seniń qurysyn da... (Bazarbaı kiredi.) Kórine me, Bazarbaı?
Bazarbaı (kúlimdep). Baı, baı, Shuǵa-aı, búrip-aq boldyń-aý.
Shuǵa. Qaıteıin, senen basqa kimim bar?
Maqpal kiredi, túsi salqyn.
Maqpal. Bara turshy, Bazarbaı.
Shuǵa. Jaı ma, jeńeshe?
Bazarbaı (kópke). Sumdyq bolmasa ıgi edi! (Ketedi.)
Maqpal. Erkejan. (Shuǵa oǵan qadala qaraıdy.) Ásheıin, Qarasaı kelip... Kóńlińdi suramaqpa-aý. (Shuǵa shoshynyp, surlanady.) Ózgermeshi, sáýlem. Ol sorlyda ne jazyq bar.
Shuǵa. Jeńeshe, shyn aıtyp otyrmysyń?
Maqpal. Sáýlem-aı, endi... qaıteıin? Eki ottyń ortasynda kúıdim-aý. (Jylamsyrap.) Aıtaıyn desem, senen jasqanam, aıtpaıyn desem, ata-anadan qorqam. (Az tynys.)
Shuǵa (sazaryp). Jasyrma, taǵy ne bar?
Maqpal (qamyqqan kúıi). Qarasaıdan qaımyǵyp, Ábishti keltirmeıtin boldy.
Shuǵa. Ne deısiń? Ábishti keltirmeıdi?
Selt etkendeı shoshynyp, azdan keıin basyn tizesine qoıady.
Muńdy mýzyka. Qamyqqan daýyspen.
Tas júrekti jibıdi dedim-aý men,
Tabamyn dep sonymen júrekke em.
Qasyma kep turǵandaı qýanyp em,
Kózime eles berip esil sáýlem.
Ajal tańym lezde túnge aınaldy,
Shýyldaǵan qulaǵym únge aınaldy.
Munyń teris deı tuǵyn dármen qaıda,
Kóndim, kóndim!.. Men bittim! Til baılandy.
(Álsizdenip otyryp qalady.)
Maqpal. Erkejan-aı, endi qaıttim.
Shuǵa (azdan keıin, salqyn ). Kelsin!
Maqpal. Qarasaı ma?
Shuǵa. Kim bolsa da...
Maqpal Shuǵaǵa qaraı túsip, shyǵady. Azdan keıin Qarasaı, kiredi. Amandasady. Shuǵa basyn kótermeı, til qatpaı otyra beredi.
Qarasaı. Táýirmisiń?
Shuǵa (teris qarap). Táýir bolmaǵanda qaıtpekshi eń?
Qarasaı. Shuǵajan!
Shuǵa. «Janyń» emespin.
Qarasaı. Shuǵajan! Maǵan degen bir jyly sóziń joq pa? Men de adam balasymyn. Meniń de jar súıgim keledi.
Shuǵa. Adamyńdy taýyp súı. Jatty ıemdenbe.
Qarasaı. Qalaı jat bolasyń: táńiri qosqan jarymsyń.
Shuǵa (ashýly). Senimen qosqan joq táńiri, meniń talaıyma jaralǵan adam bólek!
Qarasaı. Ym... qaharyńa minip otyr ekensiń. Esitkenmin. Táńiri qosqan kúıeýiń meni shaqyrtpaı, Ábishke at shaptyrtypsyń. Osy qorlaǵanyń da jeter! Men kegimdi Ábishten alam. Ábishke taǵy da op qazyp keldim, muny da esite otyr.
Shuǵa (shoshynyp). Ne deıdi myna qarabet?
Qarasaı. Áı, «qarabetiń» ne?
Kúlzıpa (jaırańdap kirip). Oınap-kúlgenderdi kóreıin dep kelip em. Jıi kelmeısiń dep ókpelep otyr ma Shuǵa?.. (Shuǵanyń betine syqaq kúlkimen qaraıdy, Qarasaıǵa.) Ábishterdi ustaýǵa ásker shyqqan ba, Qarasaı-aý?
Shuǵa qaltyranyp, basyn ustap otyryp qalady. Maqpal kiredi.
Maqpal. (Kúlzıpaǵa unatpaı qaraıdy). Nesine syǵyraıa qaldyń, bylaı otyrshy! (Shuǵamen Kúlzıpanyń arasyna otyryp.) Erkejan-aý, Erkejan... (Shuǵanyń basyn kóterip.) Batyr-aý, túsi ketip qalypty ǵoı!.. Erkejan deımin! (Shuǵany syrtynan qushaqtap.) Bazarbaı, kempirdi shaqyr. Ne boldy, janym?.. Erkejan!
Báıbishe (sarnaı kiredi). Qalqam-aý... Qaraǵym-aý... (Dalada Esimbektiń daýsy: «Moldany shaqyr».)
Esimbek (kirip). Jaı ma?.. Shuǵajan!.. Apyrm-aı... (Qarasaıǵa.) Janym, birdeme bilseń, dem salyp jibershi.
Qarasaı oqynyp, jaqyndaımyn degende:
Shuǵa (yshqynyp bezerip). Joq... ánsheıin... (álsirep.) Bazarbaı! (Qamyǵyp Bazarbaı tónedi. Esimbek keıin sheginedi.) Aıtshy, aqtyq ımanym bolsyn... Oqyǵan quranyń bolsyn!
Esimbek. Apyrm-aı...
Báıbishe (jylap). Tımeshi!
Bazarbaı (bir tizerlep otyryp, Shuǵanyń ánimen joǵarǵy óleńdi aıtyp shyǵady.)
Shuǵa (eleýrep, tórge umtylyp). Ábishim!.. Ábishjanym! Áne, áne... keldi... kelshi, sáýlem!.. (Kúlimdep.) Túý... osynsham azaryqtyryp... aıamadyń ba? Júdegenimdi kóremisiń?.. Ne deısiń! Toqta, toqta, Ábish deımin!.. Ábish... Ábish!.. (Taǵy da tórge umtylady. Maqpal jibermeıdi, esinen tanady. Áıelderdiń joqtaýy. Joqtaý bitkende Kárim men Ábish kiredi.)
Maqpal. Ábish! Aıyryldym...
Ábish (ańyryp turyp qalady. Mýzyka. Án).
Oq tıgen japandaǵy boldyń kıik,
Jan qalqa, jaralandym seni súıip.
Jarqyldap sen shyqqanda qarsy aldymnan,
Qalmastan taralýshy ed qaıǵy-kúıik.
Betińdi aq oramal búrkeı japqan,
Tıdi eken qaı jaýyzdyń oǵy aıtqan?
Bir aýyz lebizine yntyq bolyp
Men boldym kúıgińdi máńgi tartqan!
Ábish muńaıyp, Shuǵanyń janynda tizerlep otyryp qalady. Az tynys.
Kárim (kúrsinip). Oı, Shuǵa dese, Shuǵa edi-aý!.. (Ábishtiń ıyǵyna qol salyp.) Ábish, jolda kele jatyp ne dep eń? «Ý ishken Shuǵanyń, úıirge qosylýy qıyn. Kegimdi alamyn: qastasqan Karasaımen maıdanǵa túsemin!» degen joq pa eń? Jasyma. Atqa mineıik...
Ábish (basyn kóterip.) Solaı ma?
Ornynan turyp, oramalymen kózin súrtem degende, «soqyr-tekedegi» Shuǵanyń oramaly qolyna túsip, soǵan qarap turyp, ánmen bir aýyz óleń aıtyp, sahnadan shyǵady.
Shymyldyq.

---