InfoHub Logo

Qazaq ádebıeti 11 klass
Sabaqtyń taqyryby: Shuǵanyń belgisi (2 - shi saǵat)
Sabaqtyń maqsaty:
- Shyǵarmany meńgerte otyryp, B. Maılın týraly bilimderin tereńdetý, jazýshy shyǵarmalaryn syn turǵysynan baǵalaı bilýge úıretý.
- Shyǵarmadaǵy keıipkerlerdi taldaı bilýge tóseldirý, túıindi oı aıta bilýge, ózindik pikir qalyptastyrýǵa jeteleý. Yntasyn, izdenýshilik belsendiligin damytý.
- Aınaladaǵy adamdardy syılaı bilýge, óziniń pikirimen sanasa bilýge, shyǵarmashylyq izdeniske, eliniń adal azamaty bolýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: zertteý konferensıasy
Sabaqtyń ádisi: STO tehnologıasynyń strategıalary, jýan - jińishke suraqtar, toptastyrý.
Kórnekiligi: B. Maılın portreti, Ýfadaǵy «Ǵalıa» medresesiniń sýreti, Táýelsizdik monýmenti

İ. Sabaqtyń barysy
İ. Uıymdastyrý bólimi (2 mın)
- Árbir adam?
Týysym, dosym, juraǵat
Árbir sabaq?
Úırený, uǵý, ulaǵat
Árbir isim?
Tirlik, tirek, adamdyq
Árbir sózim?
Shyndyq, birlik, adamdyq

İİ. Top quryp, toppen tanystyrý (2 mın)
- Oqýshylar, «Shuǵanyń belgisi» hıkaıatynyń 2 saǵatynda zertteý konferensıasyn ótkizemiz.

İ - top «Zertteýshiler toby» (4 oqýshy)
Berilgen tapsyrma: B. Maılınniń ómiri, shyǵarmashylyǵyna jáne «Shuǵanyń belgisi» hıkaıatyna málimetter jınaý.

№1 oqýshy.
Beıimbet Maılın (1896 j. Qostanaı obl., Taran aýd., - 1937 j.) - jazýshy, qazaq ádebıetiniń negizin salýshylardyń biri. Ákesi Jarmaǵambet te, atasy Maıly da kedeı adamdar bolǵan. Jastaı jetim qalǵan Beıimbet sheshesi Qulǵızar men ájesi Boıdastyń tárbıesinde ósedi. Ájesi Boıdas kezi kelgende óleń de shyǵaryp jiberetin sózge dilmar jan bolǵan. Bul úıde aqyndar, jyrshylar jıi qonaq bolyp, uzaq tańǵa nebir dastandar jyrnalyp, sýyryp salma aıtystar bolyp, óleńder aıtylyp turǵan. Onyń ústine shyǵystyńqıssalaryn jaqsy kóretin ájesi keıinnen Beıimbet aýyl moldasynan hat tanyǵan soń oǵan uzaqtańǵa jyr! dastandar oqytyp, tyńdaıtyn bolǵan. Osynyń barlyǵy jas Beıimbettiń sóz ónerin súıip, ádebıet jolyna túsýine yqpal jasady. Áýeli aýyl moldasynan saýat ashqan Beıimbet keıinnen Arǵynbaı qajynyń medresesinde eki jyldaı dáris alady. 1913 j. Troıskidegi «Ýazıfa» mektebinde, ony bitirgen soń Ýfadaǵy «Ǵalıa» medresesinde oqıdy. Medresede oqyp júrgende tatardyń Ǵalymjan Ibragımov, Májıt Ǵafýrı sıaqty belgili jazýshylarmen tanysady. Osynda shyǵyp turǵan «Sadaq» atty qoljazba jýrnalǵa belsene aralasyp, óziniń alǵashqy prozalyq týyndysy, «Shuǵanyń belgisi» áńgimesin jarıalaıdy. Óleńderi «Aıqap» jýrnalynda basqa da basylymdarda shyǵa bastaıdy.

№2 oqýshy.
Beıimbet – on beske tarta poves, buǵan qosa «Azamat Azamatovıch» atty roman jazǵan qalamger. Onyń «Qyzyl jalaý», «Qońsylar» atty romandary aıaqtalmaı qalǵan. Munyń syrtynda ol – irili - usaqty 25 pesa, lıbretto, senarılerdiń avtory. Maılın az ómirinde asa ónimdi eńbek etip, elýge tarta kitabyn shyǵardy. Onyń shyǵarmalarynda qazaq kedeıiniń minez - qulqy, turmys - tirshiligi, arman - múddesi buryn bolmaǵan deńgeıde jan! jaqty da tereń sýrettelip, qmirsheń tıptik beıneler jasaldy. Maılınniń aqyndyq qyzmeti 1912j. jazylǵan «Musylmandyq belgisinen bastalady». Tóńkeriske deıin jazǵan kóp óleńderinde («Muqtajdyq», «Mal», «Baılyqqa») aýyldyń aýyr turmysy, áleýmettik teńsizdik jyrlanady. 1916j. ult - azattyq qozǵalysy Maılın shyǵarmashylyǵyndaǵy halyqtyq syıpatty kúsheıte tústi. Osy kezden jazylǵan «Qandy tuman» óleńinde qarańǵyǵa qamalǵan qalyń eldiń, aıanyshty hali sýretteledi. Aqynnyń shyǵarmashylyǵynda ult - azattyq, aǵartýshylyq, demokrattyq saryndar túpkilikti qalyptasyp, jańa bıiktergk bet aldy. «Kedeı», «Jaýyz kim?», «Kedeıge», «Qutty bolsyn», «Meıramyń», «Búgin», «Gúldense aýyl - gúldenemiz bárimiz», «Kollektıvtiń jyryn aıt» sıaqty óleńderinde jańa zaman ákelgen aýyldaǵy ózgeristerdi, ondaǵy eldin turmys - tirshiligin zor shabytpen jyrǵa qosty. Maılın poezıasyndaǵy Myrqymbaı beınesi - jıyrmasynshy jyldardaǵy qazaq kedeıiniń tıpik beınesin jasaý jolyndaǵy úlken tabysy. Myrqymbaı - tutas bir qtpeli dáýirdegi aýyl kedeıiniń qmirinde bolǵan qzgeristerdi onyń sana - sezimi, minez - qulqy, is - áreketi, turmys - tirshiligi arqaly shynaıy sýrettelgen tıptik beıne. Myrqymbaı sıaqty tıptik dárejege kóterilgen beıne qazaq ádebıetinde kúni búginge deıin jasalyna joq. Ol aqynnyń jıyrma shaqty óleńinde, eki poemasynda birde basty, birde qosymsha keıipker retinde kórinedi. Maılınniń biraz óleńderi áıel teńdigi taqyrybyna arnalǵan. «Qyzdyń sálemi», «Qashqyn kelinshek», «Aqsýattyń janynda» sıaqty óleńderinde eski saltqa negizdelgen qazaq qyzdarynyń aıanyshty taǵdyrlary sýretteledi. «Azat áıel», «Ǵazıza», Shal men qyz», «Ajar» sıaqty óleńderinde jańa zamanda teńdikke jetip, baqytty ómir súre bastaǵan jastardy jyrǵa qosty.
Shuǵanyń belgisi júkteý