InfoHub Logo

NASA-nyń aldyn ala derekterine, sonymen qatar Japon meteorologıalyq agenttigine sáıkes 2015 jyldyń shildesi baqylap kele jatqan ýaqyttan beri, ıaǵnı 19 ǵasyrdyń sońynan ǵalamshardaǵy eń ystyq aı bolǵan. 

Ǵalymdar janama aıǵaqtardy da zerttegen: aǵashtardyń jyldyq shyǵyrshyqtaryn, muzdy kernder men muhıt túbindegi marjan túzindilerdi. Bul derekter Jerdiń sońǵy 4000 jylda maksımaldy deńgeıge deıin qyzǵanyn rastaıdy. 

Jınaqtalǵan NASA málimetteri taǵy da anyqtalyp, aldaǵy apta jáne aılarda saralanady, biraq qazir temperatýra 2015 jyldyń shilde aıynda 2011 jyldyń shilde aıynda jasalǵan rekordtan 0,02ºC-qa joǵarylaǵany anyq. Bıylǵy jyldyń árbir aıy, NASA derekteri boıynsha, zertteý júrgizilip kele jatqan ýaqyttan beri eń ystyq aılardyń tórttigine kirip otyrǵan. 

NASA jáne basqa da agenttikter temperatýranyń aılyq jáne jyldyq ortasha mólsherin ólshegenge kishkene ártúrli tásilderdi qoldanady, sondyqtan málimetter bazasy uqsas bolǵanymen, nátıjeleri bir-birinen sál ózgeshe. Mysaly, kelesi kestede Japon meteorologıalyq agenttiginiń derekterine sáıkes temperatýranyń 1980-2015 jyldardaǵy ortasha aılyq kórsetkishi keltirilgen.

 

Osyǵan qaraǵanda, eger álem boıynsha kúz ádettegideı salqyn bolmasa, bıylǵy jyl ólshem júrgizgen ýaqyttan beri absolútti rekord jasaǵaly tur. Biraq osy jyly qatty bolady dep kútilip otyrǵan El-Nıno temperatýralyq anomalıasynyń túsýin eseptesek, mundaı bolýy ekitalaı. 

Adamzat tarıhyndaǵy eń ystyq aı Eýropa, Azıa men Amerıkanyń kóptegen qalalarynda ólshem iske qosylǵannan beri temperatýranyń absolúttik rekordyn jasaǵan. Kóshelerde asfált erip, al kólik qaqpaqtarynda jumyrtqa pisirýge bolatyndaı boldy. 
Mysalǵa keltirsek, 9 shilde kúni Madrıdte kóleńkede temperatýra 39,9ºC bolǵan. Germanıa ulttyq rekordyn 5 shildede jańartty – bavar qalasy Kıtsıngende 40,3ºC boldy. 

BAQ Úndistan, Pákistan, Mysyr jáne basqa elderde ystyqtan myńdaǵan adam qaıtys bolǵanyn aıtady. 
Temperatýranyń jyldyq ortasha mólsheri taǵy ulǵaısa munyń arty apatqa ulasýy múmkin deıdi ǵalymdar: sý deńgeıiniń kóterilýi, tótenshe ystyq kezeń, jan-janýarlardyń jappaı qyrylýy men tabıǵı apattardyń ulǵaıýy. Bálkim, ótken shilde adamzatqa jasalǵan eskertý bolýy da múmkin. 
Keıbir klımatologtar jahandyq kúnniń ysýyn ındýstrıalyq dáýirdegi adamdardyń qyzmetimen baılanystyrady.

---