Sý – tirshilik kózi
Mańǵystaý oblysy, Qaraqıa aýdany, Munaıshy aýyly
"Balaýsa"balabaqshasynyń tárbıeshisi Kapýova Gýlshat
Taqyryp: Sý – tirshilik kózi
Maqsaty: Balalarǵa sý týraly túsinik berý jáne sýdyń qajettiligin, onyń adamnyń, qustyń, janýarlar men ósimdikterdiń tirshiligindegi mańyzy týraly túsindirý. Sýdyń tabıǵatta baǵa jetpes syı ekenin aıtý, túsinikterin qalyptastyryp damytý. Sýdyń qasıetin tájirıbe arqyly uǵyndyrý. Qorshaǵan ortany qorǵaýǵa, sýdy lastamaýǵa, sýdy únemdeı bilýge, uqyptylyqqa tárbıeleý.
Kórnekiligi: Sýretter(slaıd), magnıtafon, sý, stakan, sút, qasyq, túrli tústi sý boıaý, vanılın, muz, qant, tuz,, alma shyryny, áınek, ystyq sý, qolshatyr, aq qaǵaz.
Uıymdastyrý. Balalar jaıǵasyp otyryp, kózderin jumyp, mýzyka yrǵaǵymen tabıǵat sulýlyǵyn kóz aldaryna elestete otyryp, jan tynyshtyǵyn tabady.
Tynyshtyq sáti.
Kózimizdi jumamyz. Erkin otyramyz. Men ormanǵa bardym. Ormannyń tabıǵaty óte tamasha. Aspandaǵy kún bizdiń denemizge shýaǵyn shashyp tur. Kún meni jylytty. Kúnnen lázzat aldym, ormannyń aýasy ne degen taza. Taza aýasymen dem aldym. Aınalamda sarqyrap sý aǵyp jatyr. Sýǵa beti - qolymdy jýdym. Taza sýynan ishtim.
- Balalar, biz qaı jyl mezgilimen qoshtasyp jatyrmyz?
- Kúz mezgilimen.
- Durys aıtasyńdar!
- Kúz mezgilinde tabıǵatta qandaı ózgerister bolady?
Balalardyń jaýaby
- Al endi qaı jyl mezgili kelip jatyr?
- Qys mezgili.
- Qys mezgilinde tabıǵatta qandaı ózgerister bolady?
Balalardyń jaýaby
- Balalar, tańerteń uıqydan turǵanda kimdi kóresińder?
- Áke, ana, ata, áje
- Dalada, balabaqshaǵa kele jatqanda neni kóresińder?
- Aspan, bult, mashına, ıt,
aǵash, mysyq, jer t. b
- Balalar, qalaı oılaısyńdar,
kún, sý, aýa kerek pa?
- Ia, kún, sý, aýa bizge kerek.
- Osynyń barlyǵyn bir sózben aıtqanda ne deımiz?
- Tabıǵat
- Tabıǵat ekige bólinedi: Óli tabıǵat jáne tiri tabıǵat bolyp.
- Qane bárimiz qaıtalaıyq.
- Óli tabıǵat jáne tiri tabıǵat.
- Óli tabıǵatqa: sý, aýa, jer kún, bult, qum, jańbyr jatady.
- Al tiri tabıǵatqa: adamdar,
qustar, ósimdikter, gúlder, jan - janýarlar, balyqtar jatady.
- Balalar, men senderge jumbaq jasyramyn. Sender muqıat tyńdap, sheshýin tabyńdar!
Jumbaq
Aspan tústes suıyq,
Árkim isher quıyp. (sý)
(Osy sátte magnıtofon arqyly jańbyrdyń tamshysynyń tyrsyly estiledi).
- Balalar, tyńdańdarshy, bir nárse tyrsyldaıtyn sıaqty.
(Balalar tańyrqaı qarap, tyńdaıdy.)
Ǵajaıyp sát
- Bizge qonaqqa Tamshy kelipti.
- Qane, balalar, qonaqpen sálemdeseıik.
Balalar sálemdesedi.
Tamshy: Sálem, dostar! Balalar, men sendermen dostasqym keledi. Sender sıaqty bilim alyp, oqyǵym keledi.
- Tamshy, kel tórlet, biz búgin sý álemine zertteý jasaımyz.
- Ózińniń kim ekenińdi bilgiń kele me?
- Tamshy: Árıne bilgim keledi.
- Endeshe sen de muqıat tyńdap otyr.
Balalar ekranǵa nazar aýdarady.
Slaıdpen jumys.
- Kóp tamshydan sý paıda bolady. Sý ómir boıy aınalymda bolady. Ol jańbyr bolyp jerge túsedi. Aryq bolyp ózendi quraıdy. Sodan keıin qaıtadan kún shýaǵymen bý bolyp aspanǵa kóterilip, jer betine jańbyr bolyp oralady.
- Jer betinde sý kóp bolsa da, barlyǵy birdeı ishýge jaramdy bola bermeıdi. Sý tushshy jáne tuzdy (ashshy) bolady. Biz ishý úshin tushshy sýdy paıdalanamyz.
Sý - tirshilik kózi. Ony tamaqqa paıdalanamyz, shólimizdi basamyz. Sonymen qatar egin sýaramyz, órt sóndiremiz. Jan - janýarlar, balyqtar, qustar da sýsyz ómir súre almaıdy. Balalar, myna ǵalamsharǵa qarańdarshy, jer betiniń kóp bóligin sý alyp jatyr. Sýdy ǵalamsharda kók túspen belgileıdi. Al aýyz sý sol sýlardyń 2, 5 paıyzyn quraıdy. Sondyqtan aýyz sý tapshy. Sýǵa qoqysty tastaýǵa bolmaıdy, jazda teńizge túsýge barǵanda, ózimizden keıin qalǵan nárselerdiń barlyǵyn jınap birge alyp ketýimiz kerek. Sýdy bekerge tókpeı únemdeı bilýimiz kerek. Dana halqymyz"Sýdy bekerge tókpe","Sýdyń da suraýy bar"dep aıtatyny sondyqtan.
Sergitý jattyǵýy
- Olaı bolsa balalar, sharshaǵan bolarsyńdar, ornymyzdan turyp boı sergitip alaıyq.
(Balalar "Jaý, jaý jańbyr"ániniń áýenimen bı bılep, sergitý jattyǵýyn oryndaıdy.)
Olaı bolsa sýdyń qasıetterimen tanysaıyq, sýǵa tájirıbe jasaıyq.
Tájirıbe jasaý
1."Sý - móldir"
Ortaǵa eki bala shyǵyp sý men sútke tájirıbe jasaıdy.
Stakanǵa taza sý jáne sút quıyp salystyrady. Eki ydysqa qasyq salyp, qaısysy kórinetinin, qaısysy kórinbeıtinin baqylaıdy.
2."Sýda dám joq"
Balalar tútikshe arqyly sý iship dámin kóredi. Ony salystyrý úshin alma shyrynyn iship kóredi.
Sýǵa qant jáne tuz qosyp dámin tatady.
3."Sý - tússiz"
Stakandaǵy sýǵa ártúrli sýboıaý qosyp, odan tús paıda bolǵanyn baqylaý.
4."Sýdyń ıisi joq"
Balalardyń aldyna eki stakan qoıylady. Onyń bireýinde sý, ekinshisinde vanılın qosylǵan sý quıylǵan. Iaǵnı:"Sýdyń ıisi joq"
5."Sýdyń kúıi". Muzdyń qatty sý ekendigin baqylaý úshin, tońazytqyshtaǵy qatqan muzǵa baqylaý júrgizedi.
6."Turaqty pishini
bolmaıdy"Sýdy tárelkege quıyp, sýdyń pishininiń ózgerýin baqylaý.
7. Bý - bul da sý. Býdyń da sý ekendigin uǵyný úshin qaınatylǵan sýdyń ústine áınekti ustap, odan tamshy paıda bolatynyn baıqaý.
- Balalar, bizder sýdyń ártúrli qasıetteri bar ekendigine kóz jetkizdik. Sonymen qaıtalap aıtaıyq, sýdyń qandaı qasıetteri bar?
Balalardyń jaýaptary tyńdalady.
Tamshy: Meniń ózime jeterlikteı qasıetim bar eken. Balalar, endi meniń sendermen oıyn oınaǵym kelip tur.
Qımyldy - qozǵalys oıyny:"Jel men jańbyr"degen oıyndy oınaıyq. Oıyn sharty: Men senderge jel degende sender júgiresińder, al jańbyr degende qolshatyrdyń astyna tyǵylasyńdar jaqsy ma?
(Balalar "Jel men jańbyr" oıynyn oınaıdy).
Shyǵarmashylyq jumys
"Jańbyr" taqyrybyna sýret salý.
(Balalar kók boıaýǵa saýsaqtaryn batyrý arqyly jańbyrdyń sýretin salady.)
Tamshy: - Balalar, senderge kóp - kóp rahmet! Mensiz tabıǵatta tirshilik joq ekenine kózim jetti. Saý bolyńdar!
(Balalar qonaqpen qoshtasady.)
- Tamshy, saǵan da kóp rahmet!
Bizdiń balalarmen oıyn oınap kóńilderin kóterip tastadyń.
Kelesi kezdeskenshe qosh saý bol!
Dıdaktıkalyq oıyn:"Sý kimderge nemese nelerge qajet?"
Oıynnyń sharty: Sýdy qajet etetin zattardy tabý. Mysaly: gúl, balyq, janýar, kitap, qalam, adam t. s. s.
(Balalar oıynǵa belsene qatysady.)
- Al balalar, sý týraly kim qandaı maqal - mátelder, tyıym sózder biledi? Qane kim aıtady?
1. Sýdyń da suraýy bar.
2. Sý anasy - bulaq
Sóz anasy - qulaq
3. Sýmen oınama - batarsyń
Otpen oınama - janarsyń
4. Sýly jer - nýly jer
5. Sý - tabıǵattyń ajary
Sý - tazalyqtyń dosy
6. Sýdy shashyp oınama
Qorytyndylaý:
- Sý qandaı tabıǵatqa jatady?
- Óli
- Bizge qonaqqa kim keldi?
- Tamshy keldi.
- Adamdarǵa sý ne úshin kerek?
- ishemiz, jýynamyz, as ázirleımiz, kir jýamyz.
- Ósimdikter, janýarlar, balyq -
tar sýsyz ómir súre ala ma?
- joq
- Sýdyń ıisi, dámi,, túsi bar ma?
- joq
- Adamdar qandaı sý ishedi? Tushshy sý ma, ashshy sý ma?
- tushshy sý
- Neniń sýretin saldyq?
- jańbyrdyń
- Sýdy únemdeý kerek pe?
- ıa
- Jaraısyńdar, balalar, búgingi oqý is - áreketke óte jaqsy qatystyńdar, senderge kóp - kóp rahmet! Madaqtaý. Al balalar, endi bizge kelgen qonaqtarmen qoshtasaıyq.
Balalar qonaqtarmen qoshtasady. Ózderiniń atyn atap, madaqtaǵany úshin qýanady.
Kútiletin nátıje:
Neni bilý kerek: Sýdy únemdeýdi, sýdy lastamaýdy;
Neni ıgeredi: Saýsaq arqyly sýret salýdy, sýdyń ashshy jáne tushshy bolatynyn, tushshy sýdy qaıda paıdalanatynyn, sýdyń qasıetterin tájirıbe jasaý arqyly biledi;
Neni bildi: Sýsyz tirshilik bolmaıtynyn túsinedi.
"Balaýsa"balabaqshasynyń tárbıeshisi Kapýova Gýlshat
Taqyryp: Sý – tirshilik kózi
Maqsaty: Balalarǵa sý týraly túsinik berý jáne sýdyń qajettiligin, onyń adamnyń, qustyń, janýarlar men ósimdikterdiń tirshiligindegi mańyzy týraly túsindirý. Sýdyń tabıǵatta baǵa jetpes syı ekenin aıtý, túsinikterin qalyptastyryp damytý. Sýdyń qasıetin tájirıbe arqyly uǵyndyrý. Qorshaǵan ortany qorǵaýǵa, sýdy lastamaýǵa, sýdy únemdeı bilýge, uqyptylyqqa tárbıeleý.
Kórnekiligi: Sýretter(slaıd), magnıtafon, sý, stakan, sút, qasyq, túrli tústi sý boıaý, vanılın, muz, qant, tuz,, alma shyryny, áınek, ystyq sý, qolshatyr, aq qaǵaz.
Uıymdastyrý. Balalar jaıǵasyp otyryp, kózderin jumyp, mýzyka yrǵaǵymen tabıǵat sulýlyǵyn kóz aldaryna elestete otyryp, jan tynyshtyǵyn tabady.
Tynyshtyq sáti.
Kózimizdi jumamyz. Erkin otyramyz. Men ormanǵa bardym. Ormannyń tabıǵaty óte tamasha. Aspandaǵy kún bizdiń denemizge shýaǵyn shashyp tur. Kún meni jylytty. Kúnnen lázzat aldym, ormannyń aýasy ne degen taza. Taza aýasymen dem aldym. Aınalamda sarqyrap sý aǵyp jatyr. Sýǵa beti - qolymdy jýdym. Taza sýynan ishtim.
- Balalar, biz qaı jyl mezgilimen qoshtasyp jatyrmyz?
- Kúz mezgilimen.
- Durys aıtasyńdar!
- Kúz mezgilinde tabıǵatta qandaı ózgerister bolady?
Balalardyń jaýaby
- Al endi qaı jyl mezgili kelip jatyr?
- Qys mezgili.
- Qys mezgilinde tabıǵatta qandaı ózgerister bolady?
Balalardyń jaýaby
- Balalar, tańerteń uıqydan turǵanda kimdi kóresińder?
- Áke, ana, ata, áje
- Dalada, balabaqshaǵa kele jatqanda neni kóresińder?
- Aspan, bult, mashına, ıt,
aǵash, mysyq, jer t. b
- Balalar, qalaı oılaısyńdar,
kún, sý, aýa kerek pa?
- Ia, kún, sý, aýa bizge kerek.
- Osynyń barlyǵyn bir sózben aıtqanda ne deımiz?
- Tabıǵat
- Tabıǵat ekige bólinedi: Óli tabıǵat jáne tiri tabıǵat bolyp.
- Qane bárimiz qaıtalaıyq.
- Óli tabıǵat jáne tiri tabıǵat.
- Óli tabıǵatqa: sý, aýa, jer kún, bult, qum, jańbyr jatady.
- Al tiri tabıǵatqa: adamdar,
qustar, ósimdikter, gúlder, jan - janýarlar, balyqtar jatady.
- Balalar, men senderge jumbaq jasyramyn. Sender muqıat tyńdap, sheshýin tabyńdar!
Jumbaq
Aspan tústes suıyq,
Árkim isher quıyp. (sý)
(Osy sátte magnıtofon arqyly jańbyrdyń tamshysynyń tyrsyly estiledi).
- Balalar, tyńdańdarshy, bir nárse tyrsyldaıtyn sıaqty.
(Balalar tańyrqaı qarap, tyńdaıdy.)
Ǵajaıyp sát
- Bizge qonaqqa Tamshy kelipti.
- Qane, balalar, qonaqpen sálemdeseıik.
Balalar sálemdesedi.
Tamshy: Sálem, dostar! Balalar, men sendermen dostasqym keledi. Sender sıaqty bilim alyp, oqyǵym keledi.
- Tamshy, kel tórlet, biz búgin sý álemine zertteý jasaımyz.
- Ózińniń kim ekenińdi bilgiń kele me?
- Tamshy: Árıne bilgim keledi.
- Endeshe sen de muqıat tyńdap otyr.
Balalar ekranǵa nazar aýdarady.
Slaıdpen jumys.
- Kóp tamshydan sý paıda bolady. Sý ómir boıy aınalymda bolady. Ol jańbyr bolyp jerge túsedi. Aryq bolyp ózendi quraıdy. Sodan keıin qaıtadan kún shýaǵymen bý bolyp aspanǵa kóterilip, jer betine jańbyr bolyp oralady.
- Jer betinde sý kóp bolsa da, barlyǵy birdeı ishýge jaramdy bola bermeıdi. Sý tushshy jáne tuzdy (ashshy) bolady. Biz ishý úshin tushshy sýdy paıdalanamyz.
Sý - tirshilik kózi. Ony tamaqqa paıdalanamyz, shólimizdi basamyz. Sonymen qatar egin sýaramyz, órt sóndiremiz. Jan - janýarlar, balyqtar, qustar da sýsyz ómir súre almaıdy. Balalar, myna ǵalamsharǵa qarańdarshy, jer betiniń kóp bóligin sý alyp jatyr. Sýdy ǵalamsharda kók túspen belgileıdi. Al aýyz sý sol sýlardyń 2, 5 paıyzyn quraıdy. Sondyqtan aýyz sý tapshy. Sýǵa qoqysty tastaýǵa bolmaıdy, jazda teńizge túsýge barǵanda, ózimizden keıin qalǵan nárselerdiń barlyǵyn jınap birge alyp ketýimiz kerek. Sýdy bekerge tókpeı únemdeı bilýimiz kerek. Dana halqymyz"Sýdy bekerge tókpe","Sýdyń da suraýy bar"dep aıtatyny sondyqtan.
Sergitý jattyǵýy
- Olaı bolsa balalar, sharshaǵan bolarsyńdar, ornymyzdan turyp boı sergitip alaıyq.
(Balalar "Jaý, jaý jańbyr"ániniń áýenimen bı bılep, sergitý jattyǵýyn oryndaıdy.)
Olaı bolsa sýdyń qasıetterimen tanysaıyq, sýǵa tájirıbe jasaıyq.
Tájirıbe jasaý
1."Sý - móldir"
Ortaǵa eki bala shyǵyp sý men sútke tájirıbe jasaıdy.
Stakanǵa taza sý jáne sút quıyp salystyrady. Eki ydysqa qasyq salyp, qaısysy kórinetinin, qaısysy kórinbeıtinin baqylaıdy.
2."Sýda dám joq"
Balalar tútikshe arqyly sý iship dámin kóredi. Ony salystyrý úshin alma shyrynyn iship kóredi.
Sýǵa qant jáne tuz qosyp dámin tatady.
3."Sý - tússiz"
Stakandaǵy sýǵa ártúrli sýboıaý qosyp, odan tús paıda bolǵanyn baqylaý.
4."Sýdyń ıisi joq"
Balalardyń aldyna eki stakan qoıylady. Onyń bireýinde sý, ekinshisinde vanılın qosylǵan sý quıylǵan. Iaǵnı:"Sýdyń ıisi joq"
5."Sýdyń kúıi". Muzdyń qatty sý ekendigin baqylaý úshin, tońazytqyshtaǵy qatqan muzǵa baqylaý júrgizedi.
6."Turaqty pishini
bolmaıdy"Sýdy tárelkege quıyp, sýdyń pishininiń ózgerýin baqylaý.
7. Bý - bul da sý. Býdyń da sý ekendigin uǵyný úshin qaınatylǵan sýdyń ústine áınekti ustap, odan tamshy paıda bolatynyn baıqaý.
- Balalar, bizder sýdyń ártúrli qasıetteri bar ekendigine kóz jetkizdik. Sonymen qaıtalap aıtaıyq, sýdyń qandaı qasıetteri bar?
Balalardyń jaýaptary tyńdalady.
Tamshy: Meniń ózime jeterlikteı qasıetim bar eken. Balalar, endi meniń sendermen oıyn oınaǵym kelip tur.
Qımyldy - qozǵalys oıyny:"Jel men jańbyr"degen oıyndy oınaıyq. Oıyn sharty: Men senderge jel degende sender júgiresińder, al jańbyr degende qolshatyrdyń astyna tyǵylasyńdar jaqsy ma?
(Balalar "Jel men jańbyr" oıynyn oınaıdy).
Shyǵarmashylyq jumys
"Jańbyr" taqyrybyna sýret salý.
(Balalar kók boıaýǵa saýsaqtaryn batyrý arqyly jańbyrdyń sýretin salady.)
Tamshy: - Balalar, senderge kóp - kóp rahmet! Mensiz tabıǵatta tirshilik joq ekenine kózim jetti. Saý bolyńdar!
(Balalar qonaqpen qoshtasady.)
- Tamshy, saǵan da kóp rahmet!
Bizdiń balalarmen oıyn oınap kóńilderin kóterip tastadyń.
Kelesi kezdeskenshe qosh saý bol!
Dıdaktıkalyq oıyn:"Sý kimderge nemese nelerge qajet?"
Oıynnyń sharty: Sýdy qajet etetin zattardy tabý. Mysaly: gúl, balyq, janýar, kitap, qalam, adam t. s. s.
(Balalar oıynǵa belsene qatysady.)
- Al balalar, sý týraly kim qandaı maqal - mátelder, tyıym sózder biledi? Qane kim aıtady?
1. Sýdyń da suraýy bar.
2. Sý anasy - bulaq
Sóz anasy - qulaq
3. Sýmen oınama - batarsyń
Otpen oınama - janarsyń
4. Sýly jer - nýly jer
5. Sý - tabıǵattyń ajary
Sý - tazalyqtyń dosy
6. Sýdy shashyp oınama
Qorytyndylaý:
- Sý qandaı tabıǵatqa jatady?
- Óli
- Bizge qonaqqa kim keldi?
- Tamshy keldi.
- Adamdarǵa sý ne úshin kerek?
- ishemiz, jýynamyz, as ázirleımiz, kir jýamyz.
- Ósimdikter, janýarlar, balyq -
tar sýsyz ómir súre ala ma?
- joq
- Sýdyń ıisi, dámi,, túsi bar ma?
- joq
- Adamdar qandaı sý ishedi? Tushshy sý ma, ashshy sý ma?
- tushshy sý
- Neniń sýretin saldyq?
- jańbyrdyń
- Sýdy únemdeý kerek pe?
- ıa
- Jaraısyńdar, balalar, búgingi oqý is - áreketke óte jaqsy qatystyńdar, senderge kóp - kóp rahmet! Madaqtaý. Al balalar, endi bizge kelgen qonaqtarmen qoshtasaıyq.
Balalar qonaqtarmen qoshtasady. Ózderiniń atyn atap, madaqtaǵany úshin qýanady.
Kútiletin nátıje:
Neni bilý kerek: Sýdy únemdeýdi, sýdy lastamaýdy;
Neni ıgeredi: Saýsaq arqyly sýret salýdy, sýdyń ashshy jáne tushshy bolatynyn, tushshy sýdy qaıda paıdalanatynyn, sýdyń qasıetterin tájirıbe jasaý arqyly biledi;
Neni bildi: Sýsyz tirshilik bolmaıtynyn túsinedi.
You Might Also Like
