Táýekel han (1582 - 1598)
Táýekel han (1582 - 1598)
Konspekt
1580 - 1582 jyldary han taǵyna Jánibek hannyń nemere inisi 80 jastaǵy Shyǵaı otyrdy. Ol Baba sultannyń Haqnazar men Jalym sultandy óltirgenine óshigip, qarsy shyqty. Balasy Táýekel sultan ekeýi Abdallah hanmen birigip, 1582 jyly Baba sultanǵa qarsy birlesken joryq jasady. Baba sultan jeńilip, Deshti Qypshaq dalasyna qashty. Osy joryqta Shyǵaı han qaıtys boldy. 1582 jyly maýsym aıynda Táýekeldiń sarbazdary Túrkistan túbinde Baba sultandy óltirip, áskerin talqandady. Táýekel sultanǵa rıza bolǵan Abdallah han Samarqan ólkesindegi Afrıkent ýálaıatyn syıǵa tartty.
1582 jyly Táýekeldiń bılikti alǵan kezdegi handyqtyń syrtqy jaǵdaıy óte aýyr edi. Birinshiden, Abdallah Qazaq handyǵyna qarsy shyqty. Ekinshiden, shyǵys jaqtan moǵoldar men jońǵarlar udaıy qaýip tóndirdi. Alaıda Táýekel handyq bılikti nyǵaıtyp, qazaq jerin keńeıtip, handyqtyń bedelin halyqaralyq deńgeıge kótere bildi. Táýekel hannyń dıplomatıalyq jumystary nátıjeli boldy. Han óziniń bir balasyn qaraqalpaqtardyń birqatar rýyn basqarýǵa, al inisi Shahmuhanbetti qalmaqtardy basqarýǵa qoıǵan. Qalmaqtardyń biraz bóligi Táýekel hanǵa baǵynyshty bolǵan. Táýekel hannyń basty maqsaty Ózbek handyǵyna ketken qalalardy qaıtarý boldy. 1583 jyly Táýekel han ózbek hanymen jasalǵan “ant berisken shartty” buzdy. Ózbek handyǵyna shabýyldap, Saýran, Túrkistan, Otyrar, Saıramdy basyp aldy. Tashkentke qaýip tóndirdi. Táýekel han Orta Azıadaǵy uzaq jyldarǵa sozylǵan tartystan keıin Máskeýmen qarym - qatynas ornatýdy qolǵa alady. Táýekel han elshiligi 1594 jyly Máskeýge bardy. Qazaq elshiligine jaýap retinde 1595 jyly Máskeýden Velámın Stepanov jiberildi. Qazaq - orys qatynastarynyń damýy kerýen saýdasynyń keńeıýine jaǵdaı jasady. 1598 jyldyń qysynda Tashkent túbinde qazaqtar ózbek áskerin oısyrata jeńdi. Bul jeńis handyqtyń bedelin, kúsh - qýatyn arttyra tústi. Táýekel han kóp jasaǵymen 1598 jyldyń jazynda Máýerennahrǵa basyp kirdi. Buhara túbinde aýyr jaraqattanyp, Táýekel han qaıtys boldy. Qazaq handarynyń uzaqqa sozylǵan soǵystary Syr boıyndaǵy qalalardy jáne iri qala – Tashkentti Qazaq handyǵynyń quramyna qosýmen aıaqtaldy. 1598 jyly Sibir handyǵy joıylyp, Cibir handyǵynyń qol astyna qaraǵan qazaq taıpalary Qazaq handyǵynyń quramyna kelip qosyldy.
Konspekt suraqtar
1. 1598 jyly joıylǵan handyq:
2. 1595 jyly Máskeýden Qazaq handyǵyna kelgen elshi:
3. Táýekelge Sibir hany Kóshimmen soǵysý talabyn qoıdy:
4. Táýekel hannyń elshisi Qul - Muhammedtiń orys patshasyna barǵan jyly:
5. Uzaqqa sozylǵan soǵystyń nátıjesinde Qazaq handyǵyna qosyldy:
6. Táýekel han Buharany neshe kún qorshady:
7. Táýekel han jasaǵynyń Máýerennahrǵa kirgen jyly:
8. 1583 jyly Táýekel han shartty buzyp, qater tóndirdi:
9. Táýekel hanǵa baǵynyshty boldy:
10. Táýekel hannyń tusynda shyǵystan qaýip tóndirdi:
11. Táýekel sultan Baba sultannyń áskerin talqandady:
12. Baba sultanǵa qarsy birlesken joryq jasaldy:
13. 1580 - 1582 jyldary han taǵyna otyrdy:
14. Qazaqtyń qaı hany Tashkent bıleýshisi Baba sultanǵa qarsy kúres júrgizdi:
15. Qazaqtyń qaı hanyna Abdallah han Samarqan ólkesindegi Afrıkent ýálaıatyn syıǵa tartty:
16. Buhara hany Abdallah Táýekelge Samarqan ólkesindegi qaı ýálaıatty syıǵa beredi:
Taqyryptyń testi
Konspekt
1580 - 1582 jyldary han taǵyna Jánibek hannyń nemere inisi 80 jastaǵy Shyǵaı otyrdy. Ol Baba sultannyń Haqnazar men Jalym sultandy óltirgenine óshigip, qarsy shyqty. Balasy Táýekel sultan ekeýi Abdallah hanmen birigip, 1582 jyly Baba sultanǵa qarsy birlesken joryq jasady. Baba sultan jeńilip, Deshti Qypshaq dalasyna qashty. Osy joryqta Shyǵaı han qaıtys boldy. 1582 jyly maýsym aıynda Táýekeldiń sarbazdary Túrkistan túbinde Baba sultandy óltirip, áskerin talqandady. Táýekel sultanǵa rıza bolǵan Abdallah han Samarqan ólkesindegi Afrıkent ýálaıatyn syıǵa tartty.
1582 jyly Táýekeldiń bılikti alǵan kezdegi handyqtyń syrtqy jaǵdaıy óte aýyr edi. Birinshiden, Abdallah Qazaq handyǵyna qarsy shyqty. Ekinshiden, shyǵys jaqtan moǵoldar men jońǵarlar udaıy qaýip tóndirdi. Alaıda Táýekel handyq bılikti nyǵaıtyp, qazaq jerin keńeıtip, handyqtyń bedelin halyqaralyq deńgeıge kótere bildi. Táýekel hannyń dıplomatıalyq jumystary nátıjeli boldy. Han óziniń bir balasyn qaraqalpaqtardyń birqatar rýyn basqarýǵa, al inisi Shahmuhanbetti qalmaqtardy basqarýǵa qoıǵan. Qalmaqtardyń biraz bóligi Táýekel hanǵa baǵynyshty bolǵan. Táýekel hannyń basty maqsaty Ózbek handyǵyna ketken qalalardy qaıtarý boldy. 1583 jyly Táýekel han ózbek hanymen jasalǵan “ant berisken shartty” buzdy. Ózbek handyǵyna shabýyldap, Saýran, Túrkistan, Otyrar, Saıramdy basyp aldy. Tashkentke qaýip tóndirdi. Táýekel han Orta Azıadaǵy uzaq jyldarǵa sozylǵan tartystan keıin Máskeýmen qarym - qatynas ornatýdy qolǵa alady. Táýekel han elshiligi 1594 jyly Máskeýge bardy. Qazaq elshiligine jaýap retinde 1595 jyly Máskeýden Velámın Stepanov jiberildi. Qazaq - orys qatynastarynyń damýy kerýen saýdasynyń keńeıýine jaǵdaı jasady. 1598 jyldyń qysynda Tashkent túbinde qazaqtar ózbek áskerin oısyrata jeńdi. Bul jeńis handyqtyń bedelin, kúsh - qýatyn arttyra tústi. Táýekel han kóp jasaǵymen 1598 jyldyń jazynda Máýerennahrǵa basyp kirdi. Buhara túbinde aýyr jaraqattanyp, Táýekel han qaıtys boldy. Qazaq handarynyń uzaqqa sozylǵan soǵystary Syr boıyndaǵy qalalardy jáne iri qala – Tashkentti Qazaq handyǵynyń quramyna qosýmen aıaqtaldy. 1598 jyly Sibir handyǵy joıylyp, Cibir handyǵynyń qol astyna qaraǵan qazaq taıpalary Qazaq handyǵynyń quramyna kelip qosyldy.
Konspekt suraqtar
1. 1598 jyly joıylǵan handyq:
2. 1595 jyly Máskeýden Qazaq handyǵyna kelgen elshi:
3. Táýekelge Sibir hany Kóshimmen soǵysý talabyn qoıdy:
4. Táýekel hannyń elshisi Qul - Muhammedtiń orys patshasyna barǵan jyly:
5. Uzaqqa sozylǵan soǵystyń nátıjesinde Qazaq handyǵyna qosyldy:
6. Táýekel han Buharany neshe kún qorshady:
7. Táýekel han jasaǵynyń Máýerennahrǵa kirgen jyly:
8. 1583 jyly Táýekel han shartty buzyp, qater tóndirdi:
9. Táýekel hanǵa baǵynyshty boldy:
10. Táýekel hannyń tusynda shyǵystan qaýip tóndirdi:
11. Táýekel sultan Baba sultannyń áskerin talqandady:
12. Baba sultanǵa qarsy birlesken joryq jasaldy:
13. 1580 - 1582 jyldary han taǵyna otyrdy:
14. Qazaqtyń qaı hany Tashkent bıleýshisi Baba sultanǵa qarsy kúres júrgizdi:
15. Qazaqtyń qaı hanyna Abdallah han Samarqan ólkesindegi Afrıkent ýálaıatyn syıǵa tartty:
16. Buhara hany Abdallah Táýekelge Samarqan ólkesindegi qaı ýálaıatty syıǵa beredi:
Taqyryptyń testi
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
