InfoHub Logo

Táýelsizdik – babalarymyzdyń qalap ketken armany, olardyń urpaǵynyń, ıaǵnı bizderdiń jetip otyrǵan qasıetti de kıeli syıymyz, jeńisimiz ben qaısarlyǵymyzdyń jemisi dep esepteýge bolatyn uǵym.

“Táýelsizdik – tańbasy tasta, qany qara jerdiń tamyrynda jatqan qudiretti sóz” - dep atap ketýge bolady.

Kıeli otanymyzdyń táýelsizdiktiń besiginde terbele, egemendiktiń demin sezingenine 30 jylǵa jeter-jetpes ýaqyt boldy. Osynaý otyz shaqty jyl ishinde Qazaqstan ózimizdiń kóz aldymyzda ekonomıkalyq turǵydan bolsyn, saıası turǵydan bolsyn damyp, shekarasyn bekitip, óz aldyna derbes memleket ataǵyn ıelenip, zaıyrly el bola aldy .

Qazaqstan taýelsizdik alǵaly jetken jetistikterin tilge tıek etpese bolmas, sebebi ol qazirgi tańda qarqyndy túrde damyp kele jatqan elimiz úshin úlken kórsetkish.

Ol joǵaryda atap ketken ekonomıkalyq jáne saıası turǵydaǵy jetistikterden bólek bedeldi halyqaralyq uıymlardyń múshesi atanýy, álemdik jáne dástúrli dinder jetekshileriniń birinshi quryltaıyn ótkizýide bar.

Táýelsizdikke endi qadam basqan jyly, ıaǵnı 1991 jyly kórsetilgen maǵlumattar boıynsha qazaq tilinde bilim alýshy toptar orys tilinde bilim alýshylardan álde qaıda az bolǵan, tek 37 % jasóspirim qazaqsha bilim alǵan. Al búginde elimizdiń tilder máselesi men qatar bilim jýıesiniń de damý kórsetkishi joǵarylap qazaq tilinde oqıtyn synyptar eki ese joǵarylap, atap aıtqanda 76% -ǵa kóterildi, osy merzimge deıin elimizde 1500-nan astam bilim alý mekemeleri, mektepter salyndy. Bunyń barlyǵyn taýelsizdigimizdiń arqasy dep esepteýge bolady.

“Táýelsizdik – ashshy termen kelgen tátti jeńis. Tógilgen qannyń, ólmegen jigerdiń otymen kelgen uly kún”. Osy sózder qazaǵymyzdyń derbestik jolyndaǵy taýsylmas kúshin sıpattaıdy.

Qalyń qazaqtyn derbestikke jetý jolyn óte kólemdi ári qarqyndy túrde sıpattap ótýge bolatyn edi, alaıda osy tusta óte ózekti máseleni qamtý qajet dep esepteımin.

Taýelsizdikke umtylýdaǵy eń qatty, eń mańyzy zor soqqymyz jáne eń ýlken qurbanymyz bolǵan ol 1986 jylǵy jastarymyz boldy. Sol oqıǵanyń jeltoqsan aıynda oryn alǵany málim. Al qazirde bizder qazaǵymyzdyń bolashaǵy, úmit artar erteńi bolý kerek jastardyń qaza tapqan qaraly aıynyń búginde merekege toly aı bolýy ýlken qatelik pe alde jeltoqsanda qara jamylyp otyrǵan halyqtyń jarasyn jeńildetýge baǵyttalǵan áreket pe ?

Jeltoqsan qashanda qazaqta oqıǵaǵa toly aı boldy desek qate bolmas sebebi ol qazamen ol qurbandyqpen qansha halyqqa ashyq bolashaq keldi desek bolady. Al kelesi kózqaraspen zerdeleıtin bolsaq bizder dep qaza tapqan jandarǵa, olardyń týystaryna degen qurmetsizdiktiń bir kórinisi retinde qabyldanýy múmkin. Alaıda muny tolyǵymen aıta almaımyz. Jeltoqsannyń qaraly dep sanalmaýynyń bir sebebi retinde sol zamandaǵy ýkimettiń, basqarýshy kúshtiń uǵymy boıynsha qurbandardyń is áreketin durys sanamaýynda da boldy dep esepteýge de bolady. Sol sebepten de halyqpen aza tutý qajet bolmady dep eseptedi. Qazirde jeltoqsan qazaq tarıhymen qazaq sanasynda eń kıeli de, eń mańyzǵa toly aıdardyń biri.

 Sol 1986 jylǵy oqıǵanyń qatysýshylary da búginde jeltoqsandy kıeli mereke aıy dep sanaıdy dep boljam jasaýǵa bolady. Olaı senimmen aıtýymyzdyń sebebin “Tiri adam tirshiligin jalǵastyrady” - degen halyq maqalymen túsinik bersek bolady. Bul jerde tiri adam dep halqymyzdyń bolashaǵyn teńesek bolady, oısylaısha sonsha qıyndyqty bastan keshire tirshiligimizdi bolashaq urpaqqa degen úmitimizdi úzbeı mine 30 jyl boıy elimizdiń táýelsiz tańdy atyryp kele jatqanyn dálel retinde keltire alamyz. Osy jaǵdaılarǵa baılanysty kóńilden shyqqan birer shýmaqtarymmen bólissem.

Bul ómirdi dál osylaı súrer meń.

Qazaq kaısar namysyn kolǵa bermese.

Erkindikti dál osylaı sezer meń.

Ata -babań seni oılap ólmese.

Olar boldy qazaq atyn alǵan er.

Olar boldy kózinde ot janǵan er.

Tirliginde elin erkin sýıe almaı,

Qazaq ýshin qurban boldy asyl er.

Olar marqum korgen azap mendegi

Aqyndyqtyn tilimenen aıtylmas.

Olar bilgen jan azaby mendegi

Asyl sózdiń bastaýymen jazylmas.

Sózdi aıtý, seziný de bir bolek.

Bilmedim goı, bodan bolý tym bolek.

Osy kúnde erkin alǵan demime

Alǵys aıtý bolmady goı dym kerek.

"Ultshyl " qazaq jalaly ,temir torǵa jabyldy .

Muny kórgen qazaqta qaıdan maza tabyldy.

Qazaq saǵan eleńdep ,tabynady Jeltoksan .

Táýelsizdik berem dep taǵy synadyń Jeltoqsan!

Kórip kaıǵy jastary ,qarttaryń túsip bastary,

Arýlardy aıaly aıamady baıaǵy.

Sonda qazaq berilmeı, tize búgip jeńilmeı,

Qazaqtaǵy namysty qorǵaı aldy, alysty .

Kasiretin qazaqtyń kórgen gana jazady

Bizdeı aqyn qaýymdar kudiretine kanady.

Mendeı aqyn aıtpasa kimdeı eske alady,

Júregimde jańǵyryp máńgi este qalady.

Sen ańsaǵan táýelsiz dalada týǵan men edim,

Seniń arqan qıyndyq,bodandyqty bilmedim.

Seniń atyn aıtylsa janyma shabyt keledi.

Seniń asqaq atyńdy aıtýmenen kelemin,

Týyldym erkin qazaq elinde men.

Ár qazaq baqytqa tolyp kúlimdegen.

Sezdirip keldi azattyk qazaǵyma

Bostandyqqa jetýdegi qıyndyqpen.

Nursadyq Aıaýlym, ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq Ýnıversıtetiniń stýdenti, jetekshisi QazUÝ aǵa oqytýshysy Týngatova Uljan Askarbaevna.

---