InfoHub Logo

Táýelsizdik tartýlary Jazýshy Qabdesh Jumadilov: «Eli azat bolyp edi, Muqaǵalı da azat boldy» degen teńeýin taýyp aıtqanyndaı, elimiz táýelsizdik alǵannan beri aqyn óleńderi qanatyn erkin qaqqan qyran sekildi bolashaqqa qaraı samǵap barady. Aqyn keler qoǵamdy, urpaǵy enshiler baqytty, beıbit bolashaqty boljaı bilgen.

Kóremin, keremet bir kún keshemin,
Bolashaǵym senimen birge ósemin.
Men seniń únińmenen úndesemin
Men seniń tilińmenen tildesemin-

Táýelsizdik pen birge Muqaǵalı aqynnyń da tańy atty,aqynnyń týǵan aýylynda Muqaǵalı Maqataevtyń ádebı-memorıaldy mýzeıi 1990 j 20 sáýirde Qazaq SSR Mınıstrler Keńesiniń qaýlysymen ǵımaraty arnaıy salynyp, 1991 jyly aqynnyń 60 jyldyq mereıtoıyna ashyldy.

Táýelsizdik pen qatar ashylǵan mýzeı Táýelsiz Qazaqstan men qatar damyp keledi. Mýzeıdiń negizgi qyzmeti – Muqaǵalı ómir súrgen ýaqyt pen zamandy zertteý, aqyn zamandastaryna baılanysty tarıhı tyń derekter kózin izdestirý, shyǵarmalaryn jınastyrý, zertteý, el aýzynan, kónekóz aýyl qarıalarynan estelikter, fotosýretterdi jınaý arqyly keleshek urpaqqa nasıhattaı otyryp, mura etip qaldyrý. Mýzeı qyzmetiniń eń basty baǵyttarynyń biri – Muqaǵalı murasy, ómiri men shyǵarmashylyǵy jaıly ekspozısıalyq kórmeler uıymdastyrylyp, tolyqtyrylýda.

El táýelsizdigimen birge Muqaǵalı jyrlary da túleý ústinde dep aıta alamyz. Muqaǵalıdyń «Jyrlaıdy júrek» jyr jınaǵynyń jaryqqa shyqqany úshin 1991 jyly «Tulpar syılyǵynyń» laýreaty atanady, tós belgisimen marapattaldy. Aqynnyń qalamynan týǵan shyǵarmalarǵa ádebıet salasyndaǵy Memlekettik syılyq 2000jyly berildi. Jyr jınaqtary men tańdamaly shyǵarmalary jaryq kórýde. Jaýhar jyrlary álem tilderine aýdarylýda. Máselen 2011 jyly Qaısha Tábárákqyzynyń tárjimalaýymen «Qazdar qaıtyp barady» kitaby Qytaı tiline, Biz qazaqpyz Aksıasy aıasynda Fılologıa ǵylymdarynyń doktory Ádil Ahmetovtyń bastamasymen Amerıkandyq aqyn Marıa Karseva 2015 jyly aqynnyń 60 óleńin aǵylshyn tiline, Maýlıt Iameletdınov aqynnyń 15 – ke jýyq óleńin Bashqurt tiline aýdardy. XXI ǵasyr Muqaǵalıtaný dáýiriniń bastalǵan ǵasyry.

2011 jyldyń basy Muqaǵalı Maqataevtyń 80 jyldyq toıyna daıyndyqpen bastaldy. Sonaý 1991 jyldary salynǵan ǵımarat shyn máninde eskirgen edi.Aqynnyń ómiri men shyǵarmashylyǵynan maǵlumat beretin mýzeıdiń syrtqy kórki qandaı bolsa, ishki bezendirilýi de talapqa saı jasalyndy. 2020 jyly Almaty oblystyq mádenıet , arhıvter jáne qujattama basqarmasynyń qarjylyq qoldaýy men aqynnyń 90 jyldyq mereıtoıy qarsańynda aǵymdaǵy jóndeý jumystary júrgizildi.Búgingi tańda mýzeı keńselik jıhazdar men jańa tehnologıalyq aýdıo-vıdeo, dybys-jaryq, qural-jabdyqtarymen qamtamasyz etildi. Buryn mýzeı qorynda 850 jádiger bolǵan, qazir 1228 jádigermen tolyqty, negizgi qorda 621 jádiger jınalyp, qosymsha qorda 607 jádiger toptasqan. Mýzeı 2 qabatty kire beris jáne negizgi 3 zaldan turady. Atap aıtsaq 1 qazan 2021jyly Aqynnyń 90 jyldyq mereıtoıy bolyp ótti, 90 jyldyq mereıtoıyna arnaıy kelgen QR Prezıdentiniń 1 hatshysy Qyrymbek Kósherbaev Abaıtanýshy, Fılolog, profesor Mekemtas Myrzahmetov 45 jyl saqtaǵan Muqaǵalı aqynnyń qolynyń taby tıgen Qyrǵyz halqynyń mýzykalyq aspaby «qomyzdy» saltanatty túrde Muqaǵalı mýzeıine tabystady. Úsh kúnge jalǵasqan aqyn mereıtoıynyń ashylýy týǵan jeri Qarasazda bastaý aldy, «Alash jyrynyń aqıyǵy » atty konferensıaǵa arnaıy kelgen Qyrǵyz Respýblıkasynyń TÚRKSOI-daǵy arnaýly ókili, aqyn Qojageldi Kúltegin Muqaǵalı aqynyń «Qaıtqanda sońǵy tyrnalar» atty qazaq, túrik,qyrǵyz, ázerbaıjan, ózbek, túrikmen, bashqurt bes tilde aýdarylyp jınaqtalǵan kitabyn mýzeı qoryna syıǵa tapsyrdy.

Mýzeı qory osyndaı qundy jádigerlermen tolysty. Sonymen qatar aqyn mýzeıi aıtýly jáne dataly, mereke kúnderge arnap ádebı-sazdy keshter, tárbıe saǵattaryn, dárister, poezıalyq keshter, dóńgelek stoldar ótkizip otyrady. Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdiginiń 30 jyldyǵyna oraı «Táýelsizdigim táńirden kelgen tátti syı» taqyrybynda ádebı-sazdy kesh ótkizildi. «Týǵan elin tebirene jyrlaǵan Muqaǵalı aqynnyń ómirsheń óleńderi jas urpaqty bolashaqta da otanshyldyqqa, adamgershilikke baýlı beredi dep senemin» -dep elbasy aıryqsha anyq aıtqan. Naǵyz aqynnyń qudiret - kúshin ólmes jyryn shyn júrekten túsiný aldaǵy jyldarǵa amanat. Jyrlarynyń baǵasyn aqynnyń ózinen asyryp aıta almaspyz. Táýelsizdik tartýynyń biri- Táýelsizdik jyldary ashylǵan aqyn mýzeıi bolsa, aqyn mýzeıi táýelsiz qazaqstanmen birge damyp, ósip órkendeı bereri anyq.

Turan ýnıversıtetiniń jýrnalısıka mamandyǵynyń 3-kýrs stýdenti Bekmuhanbet Birlik

---