InfoHub Logo

Qyzylorda qalasy, №197 qazaq orta mektebiniń
tehnologıa pániniń muǵalimi: Áljanova Roza Zeınýllaqyzy
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: oqýshylarǵa taýys qusy jáne onyń jasalý joly týraly tolyq maǵlumat berý;
Damytýshylyq: teorıalyq bilimderin saramandyq jumysta paıdalana bilý, oqýshylardy óz betinshe izdenýge daǵdylandyrý, olardyń oı-órisin damytý;
Tárbıelik: oqýshylardy osy óner túrimen qyzyqtyrý, uqyptylyqqa, eńbeksúıgishtikke, iskerlikke tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: aralas
Sabaqtyń ádisi: túsindirý, suraq-jaýap, óz betinshe saramandyq jumys.
Sabaqtyq kórnekiligi: taýys qusynyń sýretteri.
Qural – jabdyqtar:bıser, paıetka, mýlıne jip, toqyma jip, ıne, teben ıne, mata, kergish.
Pánaralyq baılanys: syzý, beıneleý óneri, tarıh, bıologıa.

I. Uıymdastyrý kezeńi:
• Oqýshylarmen sálemdesemin;
• Oqýshylardy túgendeımin;
• Oqýshylardyń qural – jabdyqtaryn túgendeý;
• Oqýshylardyń zeıinderin sabaqqa aýdartý.

II. Úı tapsyrmasyn tekserý. Ótken taqyrypty qaıtalaı otyryp, oqýshylarǵa taqyryp boıynsha suraqtar qoıý.
III. Jańa sabaq.
Oqýshylar búgin biz bısermen taýys qusyn tigemiz. Bıser óneri erteden taralyp, tanylyp kele jatqan áshekeı buıymdar daıyndaýdaǵy bir túri. Qolóner - mol óner. Qolóner - halyq ómirimen, turmysymen birge jetilip, bite qaınasyp kele jatyr. San alýan túrli qolóner buıymdary ásemdigi, órnegi, turmystyq sán berýmen adamdarǵa rýhanı lázzat ákelgen. Osylardyń ishinde bıser ónerine toqtalaıyq. Sýmonshaqtyń otany - ejelgi Egıpet. Mine solardan bıser degen ataýmen jańa uǵym paıda boldy. Egıpetten, Serıadan bıserdiń tehnologıasy Rım ımperıasyna deıin tarady. Birte-birte alǵashqy bizdiń dáýirimizge deıin Italıada, Gresıada, Germanıada, Ispanıada, Fransıada paıda boldy. Besinshi ǵasyrdyń aıaǵynda áınek óneri Vızantıaǵa, odan keıin Venesıaǵa aýysady. Kóptegen ǵasyrlar boıy Venesıa Respýblıkasy áınek shyǵarýdy qupıa saqtaıdy. Áınek sheberleri qupıany saqtamaǵandardy ólim jazasyna kesken. HV ǵasyrda áınek sheberleri Germanıada, Fransıada, Chehıada paıda boldy.

Bısermen jaı sýretterden bastap óte kúrdeli túrli – tústi sýretter jasaýǵa bolady. Qoldan jasalǵan bıser monshaǵy Reseıde, shet elderde óte joǵary baǵalanady. Naq osy kezde halyq shyǵarmashylyǵynyń osy túri jańa órleý ústinde, damýdyń satysynda. Bıser óneri óte náziktikti, ádemilikti, shydamdylyqty jáne fantazıa men sheberlikti talap etetin óner túri bolyp tabylady.
Qustardyń bári ádemi. Degenmen sulýlyǵy jóninen eshbir qusqa des bermeımin deıtinderi de joq emes. Biz myna sulýlyqty kórip otyryp, birinshi myna qus ádemi, ekinshi oryn myna qusta dep nómir taqqymyz kelmeıdi. Jaratylystyń sheberligine eriksiz tańdaı qaǵyp, álemdegi eń ádemi qus «Taýys qusy» dep aıta alamyz. Taýys qusynyń oryssha ataýy – Pavlın. Dúnıedegi eń ádemi qus taýys qusy ekeni talaı ret aıtylyp ta, jazylyp ta júr. Úndistanda qasıetti qus sanalǵan: ony óltirgenderge jazalaý qaýpi tóngen.

Bir úıirde 30-40 taýys toptalyp júredi. HÚİİİ ǵasyrda myńnan asa qusqa jetken úıirler baıqalǵan. Qustardaǵy kórkemdiktiń tóresi, has sulýlyq pen tákapparlyqtyń sımvoly. Kóptegen elder bul qusty patshalyqtyń, áýlıeliktiń belgisi retinde qurmetteıdi. Otany Ońtústik Azıada taýysty barys pen jylan sıaqty qaýip-qater jaqyndap kele jatqanda, eskertý beretini úshin joǵary baǵalaıdy. Taýyq otrádynyń eń iri túri. Taýystar úshin úı taýyqtaryna tán jem qorek bolady. Uıasyn jerge, butalarmen búrkelgen tusqa salady. Uıa jińishke sabaqty shópterden jáne kepken japyraqtardan salynady.
Taýly jerlerdi, sonymen qatar jartasty jerlerdegi sırek ormandar men nýly jerlerdi mekendeıdi. Bárinen buryn butalar men shópti ósimdikter qalyń ósken jerlerdi qalaıdy. Qaýip tóngende jáne uıyqtaý úshin aǵashqa qonady. Taýystardyń is-qımylyna qarap úndiler jolbarystardyń taıap qalǵanyn biledi.
Taýys qusy ushady. Onyń uzyndyǵy – 2, 5 metr, salmaǵy da ózine jarasa ájeptáýir kórinedi. Soǵan qaramaı, lyp etip jeńil ushady, kózdegen bıigine ońaı kóteriledi.

Saramandyq jumys
1. Matany kergishke kerip daıyndaý.
2. Matanyń betine taýys qusynyń sýretin salý.
3. Taýys qusyna qajetti bıser men paıetkany tańdaý.
4. Nusqaýlyq sýretke qarap tigý

Qaýipsizdik erejesin únemi este saqtaý kerek.
1. Ineni aýyzǵa salmaý kerek;
2. Ineni kıimge qadaýǵa bolmaıdy;
3. Qaıshyny ashyq tastama;
4. Qaıshyny joldasyńa úshkir jaǵymen berme;
5. Jumys sońynda ornyńdy tazalap ketý kerek.

Jumysqa qoıylatyn talaptar:
• Jumysty tehnologıalyq kartanyń kómegimen oryndaý;
• Jumysty taza, uqypty oryndaý.

Qorytyndy bólim.
Oqýshylar sender búgingi sabaqta bıserden taýys qusyn tigýdi úırendińder. Sonymen
• Bıser degenimiz ne?
• Bıserdiń otany qaı el?
• Álemdegi eń ádemi qusty atańdar?
• Taýys qusynyń oryssha ataýyn atańdar?
• Taýys qusy qaı elderde mekendeıdi?

Baǵalaý. Ár bir oqýshynyń jasaǵan jumysyn qabyldap, baǵa qoıyp, jiberilgen qatelerin qaıta túsindirý.
Úıge tapsyrma berý: Taýys qusyn úıden aıaqtap ákelý.
Paıdalanylǵan ádebıetter:
1. Mekteptegi tehnologıa jýrnaly №2. 2012j
2. Tehnologıa oqýlyǵy 9 synyp.