Týberkýlez - juqpaly aýrý
Taqyryby: Týberkýlez - juqpaly aýrý
Maqsaty: Týberkýlez týraly derek bere otyryp oqýshylardyń óz densaýlyǵyna, qorshaǵan adamdardyń densaýlyǵyna jaýapkershiligin arttyrý, jeke bas gıgıenasy týraly túsinik qalyptastyrý
á) Týberkýlez sıaqty aýrýdyń paıda bolýyn, qoǵamǵa, adamǵa osy aýrýdyń zardabyn túsindirý, ashyp kórsetý.
b) Jaman ádetterden boılaryn aýlaq salýyn, sanıtarlyq - gıgıenalyq talaptarǵa saı bolýyn qalyptastyrý. Tazalyqqa, uqyptylyqqa, jaýapkershilikke tárbıeleý.
Túri: tanymdyq sabaq
Ádisi: Baıandaý, suraq - jaýap.
Kórnekiligi: Týberkýlez taqyrybyna salynǵan sýretter, plakatqa jazylǵan naqyl sózder.
Sabaqtyń barysy: Uıymdastyrý kezeńi
Muǵalimniń kirispe sózi: Balalar dúnıe júzinde halyq sanynyń kóbeıýine baılanysty týberkýlez aýrýy budan 20 - jyl burynǵyǵa qaraǵanda edáýir kóbeıip otyr. Búkil álemdik densaýlyq saqtaý uıymynyń málimetteri boıynsha dúnıejúzinde týberkýlez aýrýymen 8 - 10 mln adam tirkelip, 3mln adam qaıtys bolady eken.
- Al, endi tárbıe saǵatymyzdy bastamas buryn dáriger - ftızıator rólin oınaıtyn synybymyzdyń oqýshysy İztileý İńkárdiń daıyndap ákelgen málimdemesin tyńdalyq.
Týberkýlez ókpe qabynatyn aýyr juqpaly aýrý. Ejelgi ǵalymdar men oıshyldarynyń jazbalarynda týberkýlez « kókjótel – chahotha» retinde aıtylady. Týberkýlez qozdyrǵyshyn nemis ǵalymy R. Koh ashqan. Sondyqtan bul bakterıalardy Koh taıaqshalary dep ataıdy. Olar ár túrli múshelerdi: ókpe, súıek, býyn, búırek. zaqymdaıdy. Týberkýlez taıaqshalary syrtqy ortaǵa edáýir tózimdi bolady - lastyqta, qaqyryqta, kúndelikti paıdalanylatyn nárselerde, qorshaǵan ortada kóp ýaqytqa deıin saqtalady (topyraqta, sýda, kitapta). Týberkýlez – asa qaýipti dert. Aýrý belgileri kópke deıin bilinbeıdi. Alǵashynda azdaǵan qurǵaq jótel paıda bolyp, keıin kúsheıedi, tamaqqa tábeti tartpaıdy, uıyqtaǵanda terlep, keshke qaraı dene qyzýy kóteriledi, tez sharshaıdy. Sodan keıin jótel, qan aralas qaqyryq paıda bolady. Osy belgiler biline salysymen, neǵurlym erterek dáriger - ftızıatorǵa qaralý kerek. Týberkýlez taıaqshalary syrtqy ortaǵa edáýir tózimdi bolady, topyraqta 2 apta, kitap betterinde 3 aı, sýda 5 aıǵa deıin saqtala alady. Týberkýlez taıaqshalaryn uzaq ýaqyt qaınatý, týra túsken kún sáýlesi, hloramın jáne hlorly ák óltiredi.
Dárigermen suhbat
- Al endi balalar, bul aýrý týraly dárigerimizge qandaı suraqtaryńyz bar?
1 oqýshy:
- Týberkýlez adamǵa qalaı juǵýy múmkin?
Dáriger: - Týberkýlez jótel jáne qaqyryq arqyly taraıtyn juqpaly aýrý. Sondyqtan ózińizge de, ózgege de edenge, jerge túkirýge jol bermeńiz.
2 oqýshy:
- Adamnyń týberkýlez aýrýyn juqtyrǵanyn neden baıqaýǵa bolady?
Dáriger: - Týberkýlezdi anyqtaýdyń birden - bir joly - qaqyryq tekserý.
Eger naýqas:
- Úsh aptadan asa jótelse;
- Qan túkirse;
- Úsh aptadan asa kókirek tusyndaǵy aýyrsyný basylmasa;
- Úsh aptadan asa qaltyrap júrse, bulardy týberkýlez aýrýynyń habary dep túsingen jón.
3 oqýshy:
- Týberkýlez aýrýyn emdeıtin qandaı joldar bar?
Dáriger: - Týberkýlez aýrýy alǵash anyqtalǵan naýqastar durys emdelgen jaǵdaıda túgeldeı derlik saýyǵyp ketetindigin tájirıbe dáleldep otyr.
- Durys emdeý aýrýdyń aldyn - alýda mańyzdy shara. Ol arqyly aýrýdyń ózgelerge juǵý qaýpi joǵalyp taralý jolyna bóget jasalady. Tolyq emdeý kýrsyn qabyldaý qajettiligine naýqasty sendirý de úlken ról atqarady.
4 oqýshy:
- Naýqas adamnan taralatyn bakterıalardy qalaı zalalsyzdandyrady?
Dáriger: Mundaı naýqastardyń qaqyryǵyn, tósek ornyn jáne t. b zalalsyzdandyrýda mynalardy eskerý qajet:
- Tikeleı túsken kún sáýlesi týberkýlez bakterıalaryn 5 mınýt ishinde óltiredi.
- Týberkýlez bakterıalary 600S - qa qyzdyrǵanda 20 - mınýtta, 700S qa qyzdyrǵanda 5 mınýtta qyrylady.
- Qoldanylǵan qaǵaz, qol oramaldardy dereý órtep jiberý kerek.
- Naýqastyń kórpe - tósenishterin jeldetý jáne kúnge joıý olardy zalalsyzdandyrýda eń jaqsy ári qarapaıym ádisi.
Toppen jumys
1 - top Aýrýdyń aldyn alý úshin saqtyq sharalary
2 - top Densaýlyqtyń dostary
3 - top Densaýlyqtyń qastary
(Jumysqa berilgen ýaqyt aıaqtalǵan soń oqýshylar jumystaryn qorǵaıdy).
Sh. Ýálıhanov atyndaǵy №1 jalpy
orta bilim beretin mektebiniń
bastaýysh synyp muǵalimi Musaeva J. R.
Arqalyq qalasy
Týberkýlez - juqpaly aýrý. júkteý
Maqsaty: Týberkýlez týraly derek bere otyryp oqýshylardyń óz densaýlyǵyna, qorshaǵan adamdardyń densaýlyǵyna jaýapkershiligin arttyrý, jeke bas gıgıenasy týraly túsinik qalyptastyrý
á) Týberkýlez sıaqty aýrýdyń paıda bolýyn, qoǵamǵa, adamǵa osy aýrýdyń zardabyn túsindirý, ashyp kórsetý.
b) Jaman ádetterden boılaryn aýlaq salýyn, sanıtarlyq - gıgıenalyq talaptarǵa saı bolýyn qalyptastyrý. Tazalyqqa, uqyptylyqqa, jaýapkershilikke tárbıeleý.
Túri: tanymdyq sabaq
Ádisi: Baıandaý, suraq - jaýap.
Kórnekiligi: Týberkýlez taqyrybyna salynǵan sýretter, plakatqa jazylǵan naqyl sózder.
Sabaqtyń barysy: Uıymdastyrý kezeńi
Muǵalimniń kirispe sózi: Balalar dúnıe júzinde halyq sanynyń kóbeıýine baılanysty týberkýlez aýrýy budan 20 - jyl burynǵyǵa qaraǵanda edáýir kóbeıip otyr. Búkil álemdik densaýlyq saqtaý uıymynyń málimetteri boıynsha dúnıejúzinde týberkýlez aýrýymen 8 - 10 mln adam tirkelip, 3mln adam qaıtys bolady eken.
- Al, endi tárbıe saǵatymyzdy bastamas buryn dáriger - ftızıator rólin oınaıtyn synybymyzdyń oqýshysy İztileý İńkárdiń daıyndap ákelgen málimdemesin tyńdalyq.
Týberkýlez ókpe qabynatyn aýyr juqpaly aýrý. Ejelgi ǵalymdar men oıshyldarynyń jazbalarynda týberkýlez « kókjótel – chahotha» retinde aıtylady. Týberkýlez qozdyrǵyshyn nemis ǵalymy R. Koh ashqan. Sondyqtan bul bakterıalardy Koh taıaqshalary dep ataıdy. Olar ár túrli múshelerdi: ókpe, súıek, býyn, búırek. zaqymdaıdy. Týberkýlez taıaqshalary syrtqy ortaǵa edáýir tózimdi bolady - lastyqta, qaqyryqta, kúndelikti paıdalanylatyn nárselerde, qorshaǵan ortada kóp ýaqytqa deıin saqtalady (topyraqta, sýda, kitapta). Týberkýlez – asa qaýipti dert. Aýrý belgileri kópke deıin bilinbeıdi. Alǵashynda azdaǵan qurǵaq jótel paıda bolyp, keıin kúsheıedi, tamaqqa tábeti tartpaıdy, uıyqtaǵanda terlep, keshke qaraı dene qyzýy kóteriledi, tez sharshaıdy. Sodan keıin jótel, qan aralas qaqyryq paıda bolady. Osy belgiler biline salysymen, neǵurlym erterek dáriger - ftızıatorǵa qaralý kerek. Týberkýlez taıaqshalary syrtqy ortaǵa edáýir tózimdi bolady, topyraqta 2 apta, kitap betterinde 3 aı, sýda 5 aıǵa deıin saqtala alady. Týberkýlez taıaqshalaryn uzaq ýaqyt qaınatý, týra túsken kún sáýlesi, hloramın jáne hlorly ák óltiredi.
Dárigermen suhbat
- Al endi balalar, bul aýrý týraly dárigerimizge qandaı suraqtaryńyz bar?
1 oqýshy:
- Týberkýlez adamǵa qalaı juǵýy múmkin?
Dáriger: - Týberkýlez jótel jáne qaqyryq arqyly taraıtyn juqpaly aýrý. Sondyqtan ózińizge de, ózgege de edenge, jerge túkirýge jol bermeńiz.
2 oqýshy:
- Adamnyń týberkýlez aýrýyn juqtyrǵanyn neden baıqaýǵa bolady?
Dáriger: - Týberkýlezdi anyqtaýdyń birden - bir joly - qaqyryq tekserý.
Eger naýqas:
- Úsh aptadan asa jótelse;
- Qan túkirse;
- Úsh aptadan asa kókirek tusyndaǵy aýyrsyný basylmasa;
- Úsh aptadan asa qaltyrap júrse, bulardy týberkýlez aýrýynyń habary dep túsingen jón.
3 oqýshy:
- Týberkýlez aýrýyn emdeıtin qandaı joldar bar?
Dáriger: - Týberkýlez aýrýy alǵash anyqtalǵan naýqastar durys emdelgen jaǵdaıda túgeldeı derlik saýyǵyp ketetindigin tájirıbe dáleldep otyr.
- Durys emdeý aýrýdyń aldyn - alýda mańyzdy shara. Ol arqyly aýrýdyń ózgelerge juǵý qaýpi joǵalyp taralý jolyna bóget jasalady. Tolyq emdeý kýrsyn qabyldaý qajettiligine naýqasty sendirý de úlken ról atqarady.
4 oqýshy:
- Naýqas adamnan taralatyn bakterıalardy qalaı zalalsyzdandyrady?
Dáriger: Mundaı naýqastardyń qaqyryǵyn, tósek ornyn jáne t. b zalalsyzdandyrýda mynalardy eskerý qajet:
- Tikeleı túsken kún sáýlesi týberkýlez bakterıalaryn 5 mınýt ishinde óltiredi.
- Týberkýlez bakterıalary 600S - qa qyzdyrǵanda 20 - mınýtta, 700S qa qyzdyrǵanda 5 mınýtta qyrylady.
- Qoldanylǵan qaǵaz, qol oramaldardy dereý órtep jiberý kerek.
- Naýqastyń kórpe - tósenishterin jeldetý jáne kúnge joıý olardy zalalsyzdandyrýda eń jaqsy ári qarapaıym ádisi.
Toppen jumys
1 - top Aýrýdyń aldyn alý úshin saqtyq sharalary
2 - top Densaýlyqtyń dostary
3 - top Densaýlyqtyń qastary
(Jumysqa berilgen ýaqyt aıaqtalǵan soń oqýshylar jumystaryn qorǵaıdy).
Sh. Ýálıhanov atyndaǵy №1 jalpy
orta bilim beretin mektebiniń
bastaýysh synyp muǵalimi Musaeva J. R.
Arqalyq qalasy
Týberkýlez - juqpaly aýrý. júkteý
You Might Also Like
-
Estafetalyq oıyndar(Dene shynyqtyrý pániniń muǵalimderine arnalǵan kómekshi ádistemelik qural)Mazmuny1. Alǵy sóz2. Sport – bizdiń dosymyz!3. Júzden júırik, myńnan tulpar4. Shynyqqan shymyrlar5. Tolaǵaı...
