InfoHub Logo

Baıaǵy zamanda Tursynhan degen kisiniń úsh balasy bar eken. Úsheýi de ónerpaz, sheshendigimen «Tursynhannyń úsh shesheni» atanypty. Tursynhannyń esiginiń aldynda ekpe báıteregi bar eken. Sol báıterektiń ishin oıyp, at basyndaı altyn tyǵyp qoıady. Ony ózinen basqa eshkim bilmeıdi.

Tursynhan óler aldynda balalaryn shaqyryp alyp:

— Balalarym, endi men ólemin, senderge aıtatynym, esik aldyndaǵy báıterektiń túbine at basyndaı altyn tyqtym. Sol altyndy qashan qoldaryńnan mal ketkende, ábden isherge tamaq, kıerge kıim, minerge at taba almaǵandaryńda, bir qoldaryń ekeý bolyp kóringende alyp, kúnderińdi kórińder! – dep, júz bir jasynda qaıtys bolypty.

Úsh balasy báıterektiń túbindegi altyndy kúnde qarap, baǵyp júredi. Bir kúni báıterekti kelip qarasa, altyn joq. Bireý urlap ketipti. Úsheýi kim alǵanyn bilmeıdi. Ári oılap, beri oılap, elindegi hanǵa júginiske barady úsheýi.

Ol han sondaı tapqyr, aqyldy eken. Eger ózi bilmese, jurttan asqan sulý qyzy sóz taýyp, talaı adamdardy daýdan qutqarǵan eken. Aǵaıyndy jigitter hanǵa baryp otyrady. Sol ýaqytta úlkeni eki inisine sybyrlap:

         — Bul han osy jerdiń burynǵy hanyn óltirip, ornyna ózi han bolǵan eken. Jeti atasynan han emes eken, – deıdi.

         — Apyr-aı, ony qaıdan bildiń? – deıdi inisi.

         — Bildim, jańa biz sálem bergende, basyn tómen salyp, tómen qarap turyp aldy, ataqty han bolsa, joǵary qarap alar edi. Onysy ózine jaman kórinedi. Sondyqtan sálemdi tómen qarap aldy, – deıdi.

         Han úsheýine as keltiredi. Ony jep bolǵan soń, biraz otyryp aǵasy bylaı deıdi:

         — Osy hannyń bizge bergen palaýynda bir ıis bar, sirá, ólgen adamnyń topyraǵyna ekken zat pa, joq bolmasa, ólgen adamnyń eti me? – deıdi.

         Taǵy kishi inisi bylaı deıdi:

         — Hannyń bizge bergen eti ıttiń eti eken, baǵana et jegende, ıttiń ıisi shyǵyp turdy, – deıdi.

         Bul úsheýiniń sózin hannyń quly estıdi de:

         — Oıbaı, qonaqtaryń osyndaı sózder aıtyp otyr,– dep, hanǵa aıtady. Han ol sózderdi estı sala sheshesin, kúrish egýshini, qoıshyny — úsheýin shaqyrady. Sheshesine bylaı deıdi:

         — Mynalar meni jeti atasynan han emes deıdi, sol ras pa? Sheshesi oılanyp otyryp:

         — Ol ras edi. Seniń ákeń Oraz degen kisi edi. Ol jaqsy, batyr adam edi. Bir jyldary osy eldiń hanyna óshtesip júredi de kóp jolaýshy bara jatqanynda jolda óltirip, ornyna ózi han bolyp, artynan onyń ornyna sen bolǵansyń, – deıdi.

         Kúrish egýshi bylaı deıdi:

         — Ol kúrishti anaý turǵan kóp beıitti aılandyra jyrtyp edik, moladaǵy adam súıeginiń shashylyp jatqandary bar edi. Olardyń aıtqany ras bolsa bolar, – deıdi. Sonda qoıshy bylaı deıdi:

         — Ana jyldar qoılar aramza qozdap, enesi sút bermedi, qozy óletin boldy, sonda qozyǵa ıt emizip edik,– deıdi. Sol jerde han ne aıtaryn bilmeı sasyp, qyzyna barady. Barysymen bolǵan ýaqıǵalardyń bárin aıtady.

         — Áke, saspa, ol adamdardy maǵan jiber! – deıdi qyzy. Sodan keıin úsheýin han qyzynyn saraıyna alyp barady. Qyz qonaqtardy kútip bolǵan soń:

         — Áńgime aıtyńyzdar! – deıdi.

         — Siz aıtyńyz! – deıdi  úsheýi.

         — Men aıtsam aıtaıyn, – dep qyz áńgimege kirisedi. «Baıaǵyda bir han qyzy bar edi, ózi asqan danyshpan adam edi. Ony bir kúni baıdyń balasy alady. Álgi qyz bir kúni seıilge shyǵady, qasynda nókerleri bar. Seıilde júrip, bir kezde jemis egisine keledi. Tanysyp, aǵash aralap júrip, qyz tańdaǵan jemisin alǵyzyp jep júredi. Bir jerge kelip, qyz baǵbanǵa:

         — Ana bir jemisińizdi berińiz, – deıdi.

         — Meniń suraǵanymdy berseń, ápereıin,– deıdi jemisshi.

         — Jaraıdy, aıt suraǵanyńdy, – deıdi qyz.

         — Ákeń seni bir baıdyń ulyna bergen edi, sol endi keledi. Ol keletin kúnnen bir kún buryn maǵan kelip jolyǵyp ketseń bolady,– deıdi jemisshi.

         — Jaraıdy,– dep, qyz jemisti alyp ketedi.

Sol kúni keshke jaqyn kúıeý qalyńdyq oınaýǵa keledi. Jeńgeleri qyzdy kúıeýge aparady. Qyz kúıeýiniń janyna baryp otyra berip:

         — Oıbaı! – dep, jambasyn bir salady. Oǵan kúıeý:

         — Onyń qalaı, nemenege ókindiń, jambasyńdy urǵanyń ne? – dep suraıdy. Qyz:

         — Bir jerge bir adam pálen kúni kel! – dep edi, men soǵan bara almaı umytyp ketippin, sol jańa esime túsip otyrǵany, sizden ruqsat bolsa, baramyn da kelemin,– depti qyz.

         — E, ondaı bolsa, «ýaǵdaǵa opa» degen baryp kel! – dep, kúıeý qalyńdyǵyn jibergen eken. Qyz ketip bara jatqanda, jolda úsh ury ustap alady. Qyz barlyq syryn aıtqan soń, urylar da esh nársesine tımeı qyzdy qoıa beredi. Qyz sol betimen jemisshige barady. Jemisshi kelgenine razy bolyp:

         — Jaraıdy, raqmet sizge, esh qıanat qylmaımyn. Úıińizge baryńyz. Sizdi kel degen sebebim kúıeýińizdi synaıyn dep edim, –  dep, qyzdy qoıa beredi.

         — Mine, áńgime aıt deseńizder, osylardyń qaısysy jomart, tabyńyzdar, – deıdi qyz. Úsheýi oılanysyp otyrady da úlkeni:

         — Bunyń kúıeýi jomart. Ózi qalyńdyǵyna kep otyryp, meniń bireýde jumysym bar edi degenine jiberip otyrǵan kúıeýinen jomart eshkim joq, – deıdi.

         Ortanshysy aıtady:

         — Joq, olaı emes, jemis egýshi jomart. Onyń jemisi óziniń aldyndaǵy maly, qyzdyń áper degenin áperip, ózi «kel» deıdi. Barǵan soń eshbir qastyq istemeı, qaıta jibergen jemis egýshi jomart, – deıdi.

         Eń kishisi aıtady:

         — Olaı emes, urylar jomart. Olar urlyqpen kún kórip júrip, qyz jalyndy dep, qoıa berip júrgen urylar jomart, – deıdi.

         Sonda qyz ornynan turyp kelip, eń kishisiniń bileginen ustap:

         — Ury urynyń sózin qýattaıdy, altyndy urlaǵan sen ekensiń, tap! – depti. Kishisi altyndy alǵanyn moınyna alyp, qyz altyndy tapqyzyp, úsheýine birdeı qaq bólip bergen eken, – deıdi.

---