InfoHub Logo

Jóteli bir saıabyrsyǵan sátte qulaq túrgeni — aýyzǵy bólme jaq. Óıtkeni syrttan bireýler tyqyrlatyp engendeı boldy. Qystyǵa jylamsyrap, tez-tez sóılep jatqan ún, árıne, anasy Kúpándiki:

— Qaıdan bileıin, qaraǵym. Sap-saý júrgen bala edi. Jóteli tyıylmaı... Tipti qan túkirip jatyr... Eı, jaratqan ıem. Bir medet qyla kór óziń.

Qulaǵyn qansha zorlana tikse de:

— Qan deısiz be? — degen jastaý daýysty tipti tanı alsashy. — Eshkim tekserip qarady ma, apa?

Ana Aqsaıdan bir táýipti shaqyrtqanbyz. Ol «Zerteń shyǵar, borsyqtyń maıyn ishsin» dedi...

Apa, ózim kirip kóreıinshi...

Esigi oıbaılaı ashylmasa, jataǵan toqal tamnyń sáni kirýshi me edi? Tórgi bólmeniń tabaldyryǵyn aldymen attaǵan — apasy, oǵan ilese eńkeıe engen — aq halatty, taldyrmashtaý suńǵaq boıly jigit.

Sol-aq eken, alakóleńke tymyrsyq bólmeniń ishi bir túrli bozaryp qoıa bergendeı boldy.

Qolyndaǵy aǵash qobdıshasyn kıiz ústine qoıdy da, dáriger jigit syrqat jannyń qasyna júgine otyrdy. Aldymen pasıenttiń júzine asyqpastan, barlaı qarap aldy. Onyń qabaqtaryn saýsaǵymen kóterip, eki kózine úńile túskennen keıin, qaltasynan alyp shyqqany — fenendoskopy. Ony syryldaǵan keýdeniń ár jerine qoıyp, uzaq tyńdady jáne jaı ǵana tyńdap qoımaı, naýqastyń qolynyń tamyryn da ustap otyr.

Dáriger jigit tósektegi naýqasqa shuqshısa, úı ishindegilerdiń baǵyp-qaqqany — sol aq halattynyń qas-qabaǵy. Ustamdy jan bolsa kerek, túrinen eshqandaı syr bildirmesten, dáriger aldyndaǵy qaǵazyna toqtaýsyz súıkektetip jazyp jatyr. Anda-sanda surap qoıatyny — aýrýdyń ahýalyna qatysty ony-puny birdeńeler.

Aınalaıyn-aı, ıman júzdi bala ekensiń. Qutqara kór jalǵyzymdy. Eı, jasaǵan ım, esirkeı gór! — deıdi syrqat jannyń anasy qaıta-qaıta pyrsyldaı jylap.

Ázirshe myna dárilerdi ishe tursyn. Sosyn ózim habarlasam, — dep, aq halatty jigit orynnan qozǵala berdi.

Alla, qaraǵym-aı, aıtshy. Aman qala ma, jalǵyzym?

Sózge sarańdaý bolsa kerek, dáriger:

Apasy, qapa bolmańyz. Baryn jasap kórermin, — degennen artyq til qatqan joq.

Shyǵaryp salýǵa birge ilese shyqqan — Kúpán apanyń kishi qyzy. Biraz júrip aınalyp kelgennen keıin:

Jaıaý ketti, — dedi ol bir erekshe jańalyq ashqandaı jelpine sóılep.

Jaıaý deısiń be? Osylaısha jaıaý-jalpylap júrip, jurtqa qaıtip qol ushyn bermek? Ózi taǵy jas bala kórinedi... Aı, bilmeımin-aý, — dedi anasy bir túrli daǵdaryńqy pishinde.

Apa, tanysyp aldym. Aty Sanıaz eken. Ózi basqa bir oblystan kelipti.

Qyzynyń jelpildep kelip, «Tanysyp aldym» degeni Kúpán apaǵa onsha jaǵa qoımaǵan sekildi. Kári kózderiniń ıtin sala bir qarady da:

Aǵań hal ústinde jatqanda... seniń «Tanysyp aldyma» jol bolsyn, — dedi kúńkildeı sóılep.

Apa-aý, men sol Sábet úshin tanystym ǵoı... Jalǵyz aǵama kómektesińiz dep aıttym.

Qas qaraıyp qalǵan kez bolatyn. Bireý keshki alakóleńkede esikten eńkeıip enip jatqandaı boldy. Manaǵy dáriger eken. Bulaısha dál búgin qaıtyp orala qoıar dep eshkimniń kútpegeni ras. Kele shıqyldaq kereýette kúrkildeı jótelip jatqan naýqasty taǵy teksere bastady. Óz betine úńilip qalǵan úmitti kózderdi tipti eler emes. Qural-jabdyqtaryn jınastyryp jatyp, bar aıtqany:

Mana osydan shyǵysymen baryp, aýdandaǵy aýrýhana basshylarymen sóılesip keldim. Erteń aparyp jatqyzamyz, — dedi qysqa ǵana.

Sharshańqy únmen aıtylǵan osy bir aýyz sóz naýqas baqqan jandardyń kóńilin serpiltip jibergendeı boldy.

Sábettiń jaǵdaıynyń nasharlaı túskeni keshke qaraı. Jaıshylyqtaǵy tolyqtaý dóńgelek júzi sopaıyp, batyńqy keń tanaýy qýsyryla túsipti. Táýip bergen borsyq maıynyń da kómekteser túri joq. Qatty jótel uıyqtatar emes, qaıta-qaıta silkilep oıatyp jiberedi. Bir Allaǵa syıynyp, túnimen bilgen duǵasyn kúbirlep otyrǵan Kúpán apa tipti kóz ilmedi dese de bolǵandaı.

Kishkene terezeniń jamaý-jamaý áınegine kerenaýlanyp túsken kún kózi kóńildi jubatatyndaı jylý shashsa, qanekı. Syrtqy esiktiń syqyrlaı ashylǵan kezde úıdegilerdiń qabaǵy áli de salyńqy bolatyn. Kelgen — sol ózderi asyǵa kútken adamdary eken.

Jeńil mashına turmaq, at-arbanyń ózi qat zaman. Kolhoz bastyǵy qaıta qudaıyna qaraǵan adam edi. Aıdaýshysyn qosyp óziniń at-arbasyn beripti. Astyna qalyń etip shóp tósep, naýqasty jatqyzdy da, Sanıaz «Aýdan ortalyǵy qaıdasyń?» dep tartyp otyrdy.

On bes shaqyrymdaı jerge jetkenshe ózi arbaǵa bir ret te mingen joq. Qaıta at aıdaýshyny arbanyń aldyńǵy jaǵyna otyrǵyzyp, tynyqtyryp alady. Anda-sanda kólikti kidirtip, úńiletini — naýqastyń júzi. Keıde tamyryn ustap, dárisin berip qoıady.

Biraq aldydan bular kútpegen qıyndyq shyqty. Keshegi kelisken bas dáriger endi búgin bos oryn joqqa salyp, qısaıa qalypty. Sanıazdyń jany qysylyp ketkendeı boldy. Árli-berli júgirip, al kep typyrlasyn. Tipti aýdandyq partıa komıtetine de telefon soqqan. Sonan ne kerek, tús qaıta áıteýir birdeme qylyp naýqasty aýrýhana tósegine jatqyzdy-aý.

Sonan keri qaıtarda bular arbany saldyrlatyp, sýyt júrdi. At aıdaýshy jigittiń:

Sáke, bunyńyz qalaı? Basqarmanyń atyn zoryqtyryp, taıaq jeıtin boldym-aý! — degen qyńqylyna bergen jaýaby jalǵyz-aq:

Jańaturmys ta taǵy bir aýyr naýqasym bar. Úlgirýim kerek. Áıtpese onyń da jaǵdaıy qıyn...

Abaı aýylynyń tusyna jetkende, arbany qoıa berdi de, ózi jaıaý túsip qaldy. Asaı-múseıin kóterip, jalǵyz tartyp barady.

Sol jyly Abaı aýylynyń kóshesinde paıda bola ketken kórse, kóz toıdyratyn osy bir symbatty jas jigit suraǵan jandarǵa ózin «Shaıanbaev Sanıazbyn» dep tanystyratyn. Almaty Medısına ınstıtýtyn endi ǵana bitirip kelgen jas maman eken. Osy eldi mekenge jas maman retinde arnaıy joldamamen jiberilipti.

Aýylda arnaıy emhana joq, tipti ýchaskelik dárigerdiń ózi aýrý adamdardy qabyldaıtyn jeke kabınetke de qol jetkize almaı júrgen tarshylyq ýaqyt. Soǵystyń bitkenine onshaqty jyldaı ótse de, el ishi áli tolyq kóterile qoımaǵan. Biraq Sanıaz «Maǵan jaǵdaı jasap ber» dep shalqaıyp otyratyn tóreshikterdiń tobynan emes eken. Kele sala, Gıppokrattyń antyna adaldyǵyn kórsetip, eki alaqanyn ysqylap, ózine tapsyrylǵan qyzmetke qulshyna kirisip te ketti.

Tek bir ǵana Abaı aýyly emes, osy mańǵa taqaý ornalasqan Jańaturmys, Raıymbek, Avangard sıaqty eldi mekender de osy jalǵyz dárigerdiń moınyna júktelipti. Kólik ataýlynyń tapshy zamany, syrttan kómek kútpesten, Sanıazdyń aýyl-aýyldy kóbinese jaıaý aralaıtyny da sodan eken. Tabanynan taýsylyp júrip, mańdaı tireıtin jeri — syrqat adamdardyń úıleri.

Naýqas qaýymynyń ózi ár qıly ǵoı. «Ash adam urysqaq, aýrý kisi tyrysqaq» degendeı, qınalyp jatqan jandardyń neshe túri bar. Sonshama aýrýdyń kóńilin taýyp, syrqattaryn emdeý dıplomynyń qyzýy basylmaǵan jas mamanǵa qaı bir ońaıǵa soǵa qoısyn. «Jumystyń qıyndyǵy ózin qajytpaı ma, nemene?» deýshiler de tabylap jatatyn. Biraq Sanıazdyń sonda da meseli qaıtpaı, órshelene túsetinin qaıtersiń.

Keıbireýlerine sol arada em-domyn jasap, ýkolyn salyp, dári-dármegin berse, endi bir naýqastardy aýdandyq, oblystyq aýrýhanalarǵa aparyp, óz qolymen jatqyzyp qaıtatyn. Áz janyna ámir bermeıtin tynymsyz jas dárigerdi halyq qalaı jaqsy kórmesin. Tipti kóshede asyq oınap júrgen balalardyń aýyzdarynda da — osy Sanıazdyń esimi.

Abaı qus fabrıkasynyń dırektory Ivannıkov ana bir jyldary óz jumysshylaryna arnap qyryq oryndyq jataqhana saldyrǵan edi. Sábetti aýrýhanaǵa jatqyzǵan kúnniń erteńinde Sanıaz salyp uryp osy qatal dırektorǵa keldi. Alǵashqy joly jaqsy qabyldaǵan Ivannıkov, dárigerdiń buıymtaıyn estigennen keıin, áýeni ózgerdi de qaldy. Sóıtse Sanıaz álgi jataqhanadan aýrýlardy qabyldaıtyn emdeý pýnktin ashpaq eken. Soǵan bir bólme suraı kelipti.

Kez kelgen mekemeniń bastyǵy ózinshe jarty qudaı, jarty patsha zaman. Aq degeni alǵys, qara degeni qarǵys bolyp turǵan dırektorǵa kóshe kezip, tentirep júrgen jas maman qaıdaǵy bir bota, tirsek bozbala bolyp kórindi me eken? «Kórermizben» salǵyrt qoshtasqan ol kelesi kúni aıdynyn syrtyna salyp, qyńyraıyp qalypty. It qosyp qýmasa da, hatshy qyzyn qara qaqpa etip, mańaıyna jolatar degen ne?

Aýdan ortalyǵyna kelse boldy, aldymen bas suǵatyny — osyndaǵy aýrýhana. Sondaǵy óziniń pasıentterniń jaǵdaıyn bilip almaı, ishken asy boıyna taramaıtyn sekildi. Dálizde qaltyldap árli-berli júrgen Sábetti kórip, Sanıazdyń ákesin kórgendeı arsalańdap qoıa bergeni.

Eı, batyrym, — dedi ol naýqasty ıyǵynyan qaǵyp: — Endi berilmeısiń.Bitti, júz jyl jasaısyń, — dep, jatyr ańqyldaǵan kóńilmen.

Ivannıkov ıilmedi eken dep, taýy shaǵylatyn adamyń Sanıaz emes eken. Oılanyp baryp, esigińn qaqqany aýyldyq keńestiń tóraǵasy Atshabarov Ábdibek boldy. Sonan ekeýi ári aqyldasyp, beri aqyldasyp, aýdandyq atqarý komıtetiniń tóraǵasy Ivan Lavrınenkoǵa, aýdandyq partıa komıtetiniń birinshi hatshysy Rahymjan Maqashevqa kirdi.

Ruqsat bergen sheshimge qol qoıdyryp alyp shyqqanan keıin, balasha raqattanyp, tóbege kıgen telpegin julyp alyp, aspanǵa qaraı bir atyp jiberdi. Sonan ol bir saǵat ta aıaldap turǵan joq. Qıampurystana qalǵan Ivannıkovtyń qyrtys qabaǵyn elemesten, dereý iske kirisip ketti. Jumys degeniń bastan asady, eń bastysy — medpersonaldar tabý, qural-jabdyqtar alǵyzý.

Alǵash dárigerlik pýnkt bolyp ashylǵan oryn keńeıip, bir-eki jyldan soń kádimgi emhanaǵa aınaldy. Maman dárigerler qatary da kóbeıe túsken. Naýqastardyń bas tireıtini endi osy zamanyna laıyq jabdyqtalǵan emhana. Ýaqyt óte kele, ózi kórkeıe tústi. Emhananyń qasynan birneshe koıkalyq aýrýhana da ashylǵan.

Sanıazdyń qanshama adamdy ajaldan arashalap qalǵanyn, qanshama syrqat jannyń alǵysyn alǵanyn kim jipke tizip, shotqa qaǵyp júrdi deısiń. Áıteýir halyqtan alǵys arqalaǵan bir degdar dáriger ekeni ańyzǵa aınala bastaǵan. Talaı adammen dos-jaran, talaı adammen dámdes boldy. Sonyń biri osy aýyldyń týmasy Sábet edi. Ol jazylyp shyqqan keıin, anasy kóziniń jasyn kól qylyp:

Qaraǵym-aı, el aman. Jurt tynyshta senen aırylyp qala jazdadym ǵoı. Ana belsher bala bolmaǵanda... Qudaı betin ary qylsyn... Kórdiń be ózin? Táńir jarylqasyn dep aıttyń ba? Aty kim edi aınalaıynnyń?

Sanıaz! — dep sańq ete tústi kishi qyzy. — Ádemi at qoı, apa.

Osy sózdi aıtqan kezde boı jetip kele jatqan qaryndasynyń aq sary júzine juqalań shyraı júgirip ótkendeı boldy.

Úıge shaqyryp, dám berip jibereıik, apa, — dedi Sábet.

Iá, sóıteıik. Apa, tamaqty ekeýimiz pisiremiz ǵoı...

Sanıaz aýrýhanaǵa aparyp salǵanda qatardaǵy esepshi bolyp júrgen Sábet uzamaı bólimshe meńgerýshiligi qyzmetine ósti. Bir kúni ol keńsesinde erteńgilik lezdeme jınalysyn ótkizip jatqan. Syqyrlaı ashylǵan esik jaqqa qarasa, ımene kirip kele jatqan Sanıaz dosy. Kóldeneń áńgime aıtyp naıqalyp otyratyn ýaqyt emes. Onsyz da uzaqqa sozyp, myljyńdap otyrýdy unatpaıtyn Sábet sharýalaryn naqty-naqty aıtty da, jınalysty dereý taratyp jiberdi.

Kelgen jigitke qaıtadan kóz tigip edi, óńi bir túrli solǵyndaý kórindi. Qasqa tisi aqsıyp, jaırańdap júretin dosynyń qımyly búgin bir túrli baıaý. Jymıa kúlgende aınalysy jarqyrap, jandanyp ketetin dáriger burynǵydaı otty emes, pásteý.

— Ne boldy, Sanıaz? Tynyshtyq pa? — dedi onyń bul qalpynan eptep boı jıyp qalǵan Sábet.

— Jaı, Sáke... Tek maǵan bir kólik kerek bolyp tur.

— Neǵylǵan kólik?

— Jaı, qalaǵa baryp qaıtýǵa kerek edi.

— E, aýlymyzdyń dárigeri surap turǵanda, nege tabylmasyn. Qashanǵa kerek ekenin aıtsań boldy, — dedi Sábet te márttik tanyta sóılep. El-jurttyń ótinishine onsyz da sergek qaraıtyn meńgerýshige bir kólik sóz bolyp pa. Bólimshede ózderi bet júzdik qylyp ustaıtyn bir shaǵyn avtobýs bar edi, sony usyna qoıdy.

Tek tań qalǵany — Sanıaz basqaratyn aýrýhananyń ózinde «Jedel járdem», «Ýazık» sıaqty avtomashınalar bar bolatyn. Óz qaraýyndaǵy osyndaı daıyn kólikterge nege mingisi kelmedi eken? Kómekeıine kúlbiltelep kelip qalǵan osy saýaldy aıtyp tastaýǵa asyqpaı, Sábet ishine irkip qaldy.

Sharýashylyq jumystaryn mamandaryna tapsyrdy da, álgi avtobýstyń rýline ózi kelip otyrdy. Qalanyń ishine kirgennen keıin, Sanıaz kórsetken kóshelermen aqyryndap júrip otyrdy. Bir kezde qarasa, áldeqandaı aýlanyń qaqpasyna mańdaı tiregen eken. Qaqpa ústine «Onkologıa jáne radıologıa aýrýlary ınstıtýty» dep jazylypty.

— Al, Sáke, sál shydap otyra tur. Men biraz aınalyp qalýym múmkin, — dedi de, Sanıaz avtobýs esigin shalqaıta ashty.

«Dárigerdiń baratyn jeri de osyndaı medısınalyq mekemeler ǵoı. Bir tyǵyz sharýasy bolǵan shyǵar. Jumysty kisilerge tapsyryp qoıdym ǵoı, endi ne qam bar?» degen oımen Sábet te jerge tústi. Avtobýstyń ár jerin shuqylap, ózinshe bosaǵan keıbir tetikterin bekitken bolyp jatyr. «Qaraýyndaǵy tehnıkaǵa qashan durystap qaraıdy osy» dep, júrgizýshisine de renjip aldy.

Onan soń kóshe jaqqa baryp sýsyn iship keldi. Sanıazdyń «Biraz aınalarmyn» degeni saǵat-mınýtpen eseptegende qansha ýaqyt eken? Óıtkeni kún de tas tóbege aýnap, erine jyljyǵan erke sulýdaı bir búıirge qısaıa bastapty. Oryndyqta otyryp, kózi ilinip ketken eken, Sábetti oıatyp jibergen — áldekimderdiń dabyrlaı sóılegenin daýystary. Bet-aýzyn sıpalap jiberip qarasa, avtobýstyń dál janynda úsh-tórt jigit sóılesip tur. Sábettiń bas kótergenin kórip, ortalaryndaǵy Sanıaz:

— Sáke, tanysyp qoı, medınstıtýtta birge oqyǵan kýrstas jigitter... — dedi de, eki jaqty bir birimen tanystyryp shyqty. Sonan keıin bulardyń avtobýsqa otyryp, bet alǵany — taıaý jerdegi shaǵyn kafe.

Ádette záýde bir ushyrasa qalǵan sabaqtas jandar ózara daýryǵysyp, jyrqyldaı kúlisip, bir jyrǵap qalmas pa edi. Myna tórteýinde ondaı kóńildi ekpinniń baıqalmaı turǵanyn Sábetbek á degennen-aq ańǵardy. Aldymen basyna kelgen — «Bireýleriniń bir jaqyn adamy qaıtys bolyp, sonyń azasyna jınalyp tur ma?» degen oı. Baıaý sóılesip, baıypty til qatysqan jigitter kafege engennen keıin de, sózdiń tizginin bosatyp, sambyrlap qoıa bergen joq.

Sábetbektiń denesiniń túrshigip ketkeni sálden keıin. Beıtanys úsheýdiń eresekteý kóringen bireýi:

— Óziń talaı halyqty emdep, alǵysyn alyp ediń. Qanshama naýqasty ajaldan arashalap qaldyń... — dep keldi de, sózin aıaqtaı almaı, qystyǵyp jylap jiberdi. Sál kidiristen keıin taǵy bir jigittiń úni estildi:

— Iá, sóıtip ediń... Endi kelip, mine, óziń...

Bul jigit jylaǵan joq, bir-aq erinin tistelep, eki kózin bir núktege qadap alyp, túnergen kúıi tapjylmastan otyryp qaldy. Osy ázirde ǵana bir kisiniń ólimin estigendeı aýyr tynyshtyqta tunshyǵyp otyra berýge shydamaǵan bolar, áńgimeni qınala sabaqtaǵan úshinshisi:

— Qaı ýaqytta da quıryqty juldyzdaı zymyrap júrýshi ediń... Tynym tappaıtyn ediń... Endi, mine, óziń de sol quıryqty juldyzdaı... aǵyp barasyń... Kóz aldymyzda... — dedi daýysyn sál qataıta sóılep.

Sábettiń júregin tas tóbesine shyǵarǵan — osy áńgime. Sóıtse, qanshama halyqtyń alǵysyn alyp, qanshama jandy ajaldan arashalap qalǵan esil bozdaq Sanıaz... jazylmas aýyr naýqasqa shaldyǵypty. Álgi bir qarǵys atqyr jaman aýrýǵa. Jańa ǵana Sanıazdy qarap shyǵyp, dárigerlik qorytyndy jasap bergen — bir kezde dárigerlik ınstıtýtta ózin oqytqan ustazy, evreı áıel eken

Úsh dosy Sanıazdyń betine tıanaqtap qaraı almaı, kózderin taıdyryp ákete beredi. Júregi atqaqtaı soǵyp, aınalasyn bir qara túnek basyp ketkendeı bolǵan Sábet biraýyq óziniń kádimgideı eseńgirep bara jatqanyn sezdi. «Apyr-aı, ne deıdi mynalar! Kereń bolǵyr qulaǵym neni estip otyr? Oıpyr-aı, osynyń bári túsim bolyp shyqsa ıgi edi» deıdi álde bir qıyrdan janushyryp, oıqastap jetken odaǵaı oılar.

«Shyn ba?» dep suraýǵa da batyly jeter emes. Jaltaqtap qaraı bergeni — Sanıazdyń qýqyl tartqan ádemishe júzi. Aýzynan qınala buratylyp, áreń shyqqan:

— Oıbaı, jigitter, neni aıtyp otyrsyńdar? Qoı, olaı emes shyǵar... — degen sekildi dármensiz lep qana boldy.

Sonan tózip otyra almaı, áldebir syltaýmen tysqa qaraı umtyldy. Júregi qurǵyr keýdesine syımaı, atqalaqtap barady. Almatynyń jazǵy qapyryq aýasy tynysyn keńeıtýge tipten dármensiz. Turyp-turyp, kafe ishine qaraı qaıtadan qaıyrylǵan.

Endi qarasa, tórt dos qorqynyshty eshteńe bolmaǵandaı jaıbaraqat kúıde aqyryn áńgimelesip otyr. Baıaý basyp óz ornyna qaıtadan jaıǵasqan Sábettiń aldymen kóz tikkeni — taǵy da Sanıaz dosynyń júzi. Muny qaıran qaldyrǵan nárse — óziniń mynaý pánı jalǵandaǵy jaryq kúni sanaýly ekenin estise de, Sanıazdyń bálendeı eshteńe bolmaǵandaı sonshalyqty sabyrmen otyrǵandyǵy. Órimdeı jas adamnyń aıaq astynan ajal tyrnaǵyna iligýinen úlken qandaı qasiret bolmaq? Sondaı úmitsiz kúıge tússe de, Sanıazdyń úreıge berilmesten, myǵym otyrýy shekten tys sabyrlylyqtyń belgisi edi. Temekisin tartyp qoıyp, áńgimesin jaıymen sabaqtaı túsýde.

Sóziniń sońyna qaraı Sábetke burylyp:

— Sáke, bir jaqsy semiz jylqy taýyp qoıshy. Kelesi jetide aǵaıyn-jurtqa bir tamaq berip jibereıin, — dedi jaıbaraqat qana.

Aıtqan ýaqytynda Sábetbek suraǵan jylqysyn taýyp ákelip berdi. Jazdyń kúni ǵoı, jylqy shynymen de semiz shyǵyp edi. Sanıaz úıine syıǵanynsha kezek-kezek qonaq shaqyrýmen boldy. Kelgen jurttyń eshqaısysynda bóten oı joq, shetterinen Sanıazǵa aq tilekterin aıtyp, jarqyldasyp otyryp, dám tatysty. Bir birimen qaljyńdasa sóılesip, shalqyǵan rıza kóńilde baraqat tapqan jaılary bar. Osy shaqyrystyń mánisin jarytyp túsinip jatqan eshqaısysy joq sıaqty.

— Úıden kópten dám tatpap edińder. Bir shaı berip jibereıik degen oı ǵoı, — boldy sebebin suraǵan kisilerge Sanıazdyń bergen bar jaýaby.

«Bul solaı ǵoı... sondaı jaǵdaıdan bolyp tur ǵoı» degen sóz tiliniń ushyna úıirilip kelip qalsa da, Sábet ishten tyndy. Badyraıtyp turyp aıtyp salýǵa jetetin táýekel qaıda? Bálkim, olaı aıtýdyń tipti de qajeti joq shyǵar. İshinen qan jylaı otyryp, jaltaq-jaltaq qaraıtyny — dosynyń júzi.

Keshe ǵana emes pe edi óziniń de ajal aýzynda pende bolyp jatqany. Kúrkildeı jótelip, qan túkirip, ólim men ómirdiń arasyna ilikken balasynan Kúpán apasy kúder úzýge aınalyp edi-aý. Alladan medet surap, jylap-syqtaǵany dál búgingideı kóz aldynda. Eger sonda osy dáriger jigit kele qalmaǵanda... arbaǵa salyp alyp, óz qolymen aýdandaǵy aýrýhanaǵa jatqyzbaǵanda... óz kelip qadaǵalap turmaǵanda...

Osydan keıin birer kúnnen keıin kóńilin suraý úshin Sanıazdyń úıine at basyn burǵan. Esikten kire-aq baıqady, dáriger dosy tipti júdep-aq qalǵan eken. Tór aldynda kóldeneń túsip jatqan ol esikten engen adamdy kórip, basyn áreń kóterdi. Bir kezdegi kelbetti azamattyń júzinen et qashyp, betiniń terisi qur súıekke ilinip turǵandaı.

Dosy kirip kelgen sátte qur shandyry qalǵan júzine sál-pál jylý júgirip ótkendeı boldy. Emge boı bermes keseldiń kún sanap meńdep áketip bara jatqany anyq edi. Sonda da syr bildirer emes sabazyń. Anany-mynany aıtyp, ótkendi eske túsirip, kúlip qoıady. «Apyr-aı netken jiger, netken erlik mynaý! Qudaı betin ary qylsyn bizdiń basymyzǵa osyndaı tússe, ajalymyzdan buryn ólermiz» deıdi Sábet ishinen kúńirenip.

Ózi dáriger bolǵandyqtan bul derttiń denesin qalaı dendep áketip, qandaı halge ushyratyp jatqanyn Sanıazdyń qapysyz túsinýi anyq. Edáýir otyryp, ketýge aınalǵan ýaqytta:

— Sáke, — dedi Sanıaz júdeý júzin taǵy da buryp. — Kelesi senbide úıge úsh qoı ákelip tastashy. Qońy qalyńdaý bolsyn áıteýir.

«Apyr-aý, Sanıaz bul qoılardy ne istegeli júr? Aǵaıyn-týǵanǵa taǵy da tamaq bergisi kelgen-aý» dep qoıdy qonaq jigit ishteı. Biraq syrtyna shyǵaryp úndegen joq. Bul esiktiń tutqasyna qol sala bergeni sol edi, Sanıaz:

— Tek sen ol qoılardy senbi kúni tańerteń saǵat toǵyzdarda ákeletin bol. Odan kesh qalyp júrme. Jaraı ma? — dep, nyǵyzdaı eskertti.

Úsh qoıdy mashınaǵa tıep alǵan bólimshe meńgerýshisi aıtylǵan ýaqytta apalaqtap Sanıazdyń úıine jetip kelmeı me. Sóıtse, esik aldy toptalǵan halyq, ý da shý. Alystan-aq daýys alyp jylaǵan áıelderdiń úni estildi.

Sábettiń júregi sý ete tústi. Sóıtse Sanıaz dosy jańa ǵana úzilip ketken eken. Bilgir dáriger óziniń óletin kúnin, tipti saǵatyn da aldyn ala eseptep, bilip otyrypty. Ana jolǵy jylqy soıǵyzyp, eldi qonaq etýi jaqyn jandarymen, el-jurtymen qoshtasqany ekenin Sábet endi túsinip edi. Tek eshkimge óziniń naýqasy jaıly lám-mım dep tis jarmastan, árkimmen ishteı ǵana qoshtasypty. Mynaý pánı jalǵanmen únsiz ǵana qoshtasqan eken.

Sóıtip óz óliminiń ýaqytyn, onyń shyǵynyn ózi eseptep, Sábetteı dosyna sońǵy tapsyrmasyn berip ketipti. Jańaǵy úsh qoı jerleýine soıylý úshin kerek bolǵan eken.

Sýyq habardyń jerde jatqanyn kim kórgen. Estigen jurttyń eseńgiremegeni joq. Ásirese qatty jylaǵan — Sábetbektiń boıjetken qaryndasy edi. Jas qyz botadaı bozdap, zarlaǵan kezde dáti jetip sabyrmen tyńdap turǵan pende balasy boldy ma eken? Bul ólimniń qaryndasyna sonshalyqty nege qatty batqanyn óz qaıǵysymen ózi arpalysyp ketken Sábet túsine alǵan joq.

— Qaraǵym-aı, ımany ne degen berik edi!.. Ajaldyń betine tike qarap, sabyrmen qarsy ala bilgen ne degen kózsiz batyr edi! — dedi Kúpán apasy eńkildeı jylap otyryp.

---