InfoHub Logo

Burynǵy zamanda bir han bolypty. Onyń úsh ýáziri bolypty. Kúnderde bir kún han eline jarlyq qylady: «Qyzyrdy maǵan kórsetken adamǵa at basyndaı altyn beremin», – dep. Biraq eshkim «men kórsetemin» dep aıta almady. Bul elde ózi báńgi, ózi qumarpaz, kıerge kıimi joq, isherge tamaǵy joq bir adam bar eken. Bul adam oılady: «Bylaısha ıtten ilgeri, adamnan keıin bolyp júrgenshe, hanǵa baryp Qyzyrdy kórsetemin dep altynyn alaıyn». Hanǵa baryp, «qyzyrdy kórsetemin» dep, altynyn alypty. «Qyryq kún mursat alyp, qyryq kún tamasha qylaıyn, qyryq kúnnen keıin han ne qylsa, sony qylsyn», – dep, hanǵa kelip aıtady: «Áı, taqsyr! Men sizge Qyzyrdy kórseteıin, biraq siz maǵan qyryq kún mursat berińiz». Han: «Maqul», – dep, bul báńgige at basyndaı altyn beredi, hám aıtady: «Egerde meni aldap qyryq kúnge deıin maǵan Qyzyrdy kórsetpeseń, basyńdy alamyn». Báńgi yrza bolyp, kóp altyndy úıine alyp kelip, neshe túrli tamasha qylyp, iship jatady. Ýaǵdaly qyryq kún tolǵanda, hannyń jasaýyly kelip, báńgini hanǵa alyp júredi. Jolda bularǵa bir adam jolyǵyp: «Meniń de hanǵa baratyn jumysym bar edi», – de, bularmen birge hanǵa keledi. Han qasyna úsh ýázir alyp: «Eı, beıshara, Qyzyrdy taptyń ba?» – deıdi. Báńgi aıtady: «Áı, taqsyr hanym! Qyzyrdy men qaıdan tabaıyn, ózim bir báńgi, qumarpaz adam edim, bulaısha júrip ǵumyr ótkizgennen góri hanymnyń Qudaı bergen dáýletiniń arqasynda, qyryq kún bolsa da qyzyq tamasha kóreıin dep, bul isti qylyp edim. Shapsańyz, mine, basym», – dep qoldaryn qýsyryp, qarap turdy.

         Sonda han: «Muny qalaısha óltirgen maqul?» – dep ýázirinen surady. Ýázir aıtty: «Sizdi aldaǵany úshin muny qoıdyń etin buzǵandaı etip, keskilep óltirse bolar edi», – deıdi. Bul sózdi estip, jasaýyl men báńgige erip kelgen kisi: «Jaqsy, bul ýázir atasynan kórgenin aıtady», – deıdi. Munan soń han: «Siz qandaı ólim laıyq deısiz?», – dep, ekinshi ýázirinen suraıdy. Ekinshi ýázir: «Muny tóbelep, súıekterin undaı qylyp óltirse bolar edi», – deıdi. Sonda baıaǵy adam turyp: «Jaqsy, bul ýázir de hám atasynan kórgenin aıtty», – deıdi. Bul adamǵa qarap qoıyp, han úshinshi ýázirinen surady. «Siz buǵan qandaı ólimdi laıyq kóresiz?» – dep. Úshinshi ýázir aıtty: «Áı, taqsyr han! Bul beıshara adam eken, aqymaqtyqpen sizdi aldap, endi shynyn aıtyp jylap tur. Siz dáýletti, ádiletti, raqymdy patshasyz, bir at basyndaı altynnan siz kedeı bolmaısyz. Bir aqymaqtyń aqymaqtyǵynan sizge kemshilik kelmeıdi hám bir beısharanyń qanyn tókkenmen, siz muratqa jetpeısiz. Odan da buǵan patshalyq raqym qylyp, kúnásin keshirip, ólimnen azat etkizgenińiz jaqsy bolar edi». Sonda álgi adam: «Jaqsy, bul da atasynan kórgenin aıtty», – dedi. Sonda bul adamnan han surady: «Sen kimsiń, meniń ýázirlerimniń atalaryn qaıdan bilesiń? Olar qandaı adamdar edi?», – deıdi.

         Bul adam hanǵa aıtty: «Bas ýázirdiń atasy - qasapshy, balasy atasynyń qoı soıǵanynan basqa úlgi kórmegen, sol sebepti bul ýázirińiz báńgini qoısha keskilep óltirýdi laıyq kórdi. Ekinshi ýázirińizdiń atasy temirshi edi, balasy ákesiniń balǵamen temir toqpaqtaǵanynan basqa jaqsy úlgi kórmegen edi. Sol sebepti bul ýázirińiz toqpaqtap óltirýdi maqul kórdi. Úshinshi ýázirdiń atasy sizdiń atańyzdyń bas ýáziri edi. Ol bek raqymdy, ádiletti adam edi, úshinshi ýázirińizdiń sózine raqym qylyńyz», – dep máslıhat aıtty.

         — Taqsyr han, siz Qyzyrdy kórseńiz, bul beıshara báńgige taǵy da altyn berer me edińiz? – dedi. Han aıtty: «Berer edim», – dep. Sonda bul adam: «Olaı bolsa, men - Qyzyr», – dep ǵaıyp boldy. Muny kórip han tań qalyp, baıaǵy báńgige qansha altyn berip úıine jiberipti. Munan soń úshinshi ýázirdi bas ýázir qylyp, qalǵan ekeýin shyǵaryp, olardyń ornyna basqa kisiler alady.

---