InfoHub Logo

Hımıa-terapevtıkalyq emdeý qaterli isiktermen aýyrǵandardyń eleýli bóligine emdeýdiń negizgi ádisi retinde jáne pasıentterdiń kópshiligine hırýrgıalyq nemese sáýlelik ádistermen keshendi túrde qoldanylady. Hımıa-terapevtıkalyq emdeýdiń erekshelikteri onyń uzaqtyǵy men qaıtalanatyndyǵy bolyp tabylady. Hımıalyq preparatty engizýdiń jekelegen qaıtalaý kýrstary birneshe jyl boıy, keıde aýyrǵan adamnyń búkil ómiri boıy júrgiziledi. Kóptegen pasıentterge hımıoterapıanyń qaıtalaý kýrstary ásirese profılaktıkalyq maqsatpen ótkizilgen kezde, ambýlatorıalyq bolyp taǵaıyndalady. Zamanaýı hımıalyq preparattar aǵzaǵa alǵashqy isikke qarsy zattarǵa qaraǵanda neǵurlym dál jáne aýyrtpaı áser etedi. Preparattardy olardyń árbireýi úshin dál belgilengen birjolǵy jáne qosyndy mólsherinde engizý olardyń saý tinder men múshelerge ýyttylyq áser etýin bolǵyzbaýǵa múmkindik beredi. Alaıda olardyń saý tinderge keri áser etýin tolyqtaı boldyrmaýdyń sáti árqashan túse bermeıdi. Pasıentter reaktıvtiliginiń jeke erekshelikteri mańyzdy bolady.

Hımıoterapıanyń jergilikti jáne jalpy, erte jáne kesh asqynýlary ajyratylady. Erte asqynýlarǵa eger oǵan sıtostatıktiń tipti mardymsyz mólsheri tússe de, teriastylyq jasunyqtyń budan keıingi nekroz ýchaskesimen qatty aýyrýyn, kúıdirýin jatqyzǵan jón. Bul is júzinde hımıalyq terapıaǵa tán asqyný emes, preparat engizý tehnıkasyndaǵy kinarattyń saldary. Asqynýlarǵa sıtostatıkterdi engizgennen keıingi shyntaqtyq ıilim men ıyq venalarynyń flebıti men  flebosklerozy jatady.

Profılaktıkalyq maqsatpen isikke qarsy preparattardy vena ishine baıaý engizý jáne quıýdy venadan shyǵarylmaǵan tolyq shprıstiń ınesi arqyly glúkozanyń 5% eritindisin ótkizýmen aıaqtaý usynylady. Hımıalyq terapıanyń terige ýytty áser etýi salystyrmaly túrde erte baıqalady. Ásirese áıelder úshin, jaǵymsyz asqynýlar shashtardyń túsýi men qasqabastyq bolyp tabylady. Pasıentterge emdeý kýrsy aıaqtalǵannan keıin shashtyń mindetti túrde ósetinin jáne bul úshin arnaýly emdeýdiń talap etilmeıtindigin túsindirý kerek. Keıbir preparattarmen emdeý kezinde teriniń qyshynýy, teriniń joǵary sezimtaldyǵy túrindegi erte asqynýlar baıqalady, olar emdeý kýrsy aıaqtalǵannan keıin iz-túzsiz joǵalady. Keıde hımıalyq terapıa kýrsynyń ortasynda tistiń aýyrýyna, tómengi jaqsúıektegi aýyrsynýlarǵa shaǵymdanýlar paıda bolady. Bul shaǵymdar týraly dáriger-onkologti habardar etý kerek, óıtkeni keıbir isikke qarsy preparattar asqynýlar: ýyttaný nevrıtteri men polınevrıtterdi týyndatady. Bul asqyný nevropatologtiń taǵaıyndaýy boıynsha hımıalyq terapıany, V toby dárýmenderimen jáne basqa preparattarmen emdeýdi toqtatýdy talap etedi.

Emdeý kezinde oń jaq qabyrǵa astynan óttik shanshýlar úlgisindegi aýyrsynýlary bolatyn holesıstopatıalar baıqalýy múmkin. Pasıentter dárigerdiń tekserip-qaraýyna jáne onyń taǵaıyndaýy boıynsha zerttelip-qaralýǵa jatady. Holesıstopatıalar hımıalyq terapıa kýrsy aıaqtalǵannan keıin bir aı ótken soń da bastalýy múmkin. Taktıka da birinshi jaǵdaıdaǵydaı bolady: dáriger-onkologtiń qarap-tekserýi, zertteýler júrgizý. Sıtostatıkter alatyn pasıentter emdeý kýrsynyń sońyna qaraı keıde aýyrsynýlarmen jıi nesep shyǵarýlardyń paıda bolýyna shaǵymdanady. Bul jańa bastalǵan aseptıkalyq sıstıttiń belgisi bolýy múmkin. Pasıentti ýrologqa sabaǵat alýǵa jiberý kerek. Áıelderde hımıoterapıa etekkirlik sıkldiń buzylýyn týyndatýy múmkin. Pasıenttiń túzetimdeýshi terapıa taǵaıyndaý úshin gınekologke júgingeni jón.

Hımıa-terapevtıkalyq emdeýden keıin asqynýlar jıi baıqalmaıdy, biraq pasıent pen onyń týystary bul týraly este ustaýlary jáne onkologti óz ýaqytynda aqparattandyrýlary tıis. Hımıoterapıanyń tıimdiligi preparat engizýdiń dáriger taǵaıyndaǵan merzimin dál saqtaýǵa, al asqynýlardyń profılaktıkasy – ótkiziletin taldamalardyń turaqtylyǵyna baılanysty bolady. 

Emdeý men kútim jasaý faktorlary

Emdeý úderisine ońdy áser etetin pasıentpen qarym-qatynas oǵan jaqsylyq tileýshilik qatynastan, onyń jazylyp ketýine shyn nıetpen múddelilik bildirýden kórinis tabady. Ambýlatorıalyq hımıoterapevtıkalyq emdeý kezinde ádette pasıentterdiń tamaqtanýyna úzildi-kesildi tyıym salynatyn alkogóldi qospaǵanda, qandaı da bir shekteýler qoıylmaıdy. Rasıonǵa balǵyn kókónister men jemisterdi kóbirek qosýdy, taza aýada serýendeýdi umytpaýdy usynǵan jón. Boljamdyq belgisi boıynsha IV klınıkalyq top pasıentterin aýyr naýqastarǵa jatqyzady.

Jalpy jaı-kúıi, emdeý sharalaryn jáne kútimdi qajetsinýi boıynsha pasıentterdiń bul toby birtekti emes, ony úsh shaǵyn topqa bólýge bolady:

1) kóbinde eńbekke qabilettiligin saqtaǵan, qanaǵattanarlyq jaı-kúıdegiler;

2) eńbekke qabiletti emes, biraq ózine-ózi qyzmet kórsetý qabilettilikteri saqtalǵan, aýyrlyǵy ortasha jaı-kúıdegiler;

3) ýyttanýshylyqtan, aýyrsynýlardan zardap shegetin, turaqty kútim jasaýdy qajetsinetin, aýyr jaı-kúıdegiler.

Birinshileri kútim jasaýdy qajetsinbeıdi. Olarǵa onkolog taǵaıyndaǵan emdeýdi: emdeý is-áreketterin oryndaý, rejim men emdámdi saqtaýdy júrgizý qajet. Dáriger taǵaıyndaýlaryn oryndaýdyń muqıattylyǵy, júrgiziletin emdeýdiń júıeliligi, terapıanyń aldyn ala belgilengen kýrstarynyń sabaqtastyǵy men baqylaýshylyq zertteýler júrgizý sımptomatıkalyq emdeýdiń tıimdiligine septigin tıgizedi, psıhoterapıa faktory bolyp tabylady, jazylyp ketý úmitin uıalatady. Sońǵy jyldary bul toptyń pasıentterine isiktik úderisti múmkin bolatyn azaıtý (bógeý) maqsatymen arnaıy ázirlengen ádisteme boıynsha ambýlatorıalyq sáýlelik jáne hımıoterapevtıkalyq emdeý júrgizile bastady. Bul úshin pasıenttiń emdelýge óz ýaqytynda kelýi, onyń jaı-kúıin hımıalyq preparatty engizgennen nemese sáýlelik terapıa seansynan keıin baqylaý, taǵaıyndalǵan zertteýdiń óz ýaqytynda júrgizilýin baqylaý, dáriger-onkologti reksıalar men asqynýlar týraly óz ýaqytynda aqparattandyrý qajet. Jaǵdaıy aýyr pasıent turaqty bilikti kútim jasaýdy qajetsinedi, ony stasıonarda júzege asyrǵan jaqsy. IV klınıkalyq toptyń naýqasy aýyr pasıentterine kútim jasaý olarmen ózara qatynastarda deontologıalyq qaǵıdattardy saqtaýdy, olarda jazylyp shyǵýǵa degen úmitti ustap turýdy, kútim jasaý jónindegi bilim men daǵdylardy talap etedi. Ol pasıenttiń azaptanýyn jeńildetýi tıis. IV klınıkalyq top aýrýlaryn úıde emdeýdi ýchaskelik terapevt, taǵaıyndaýlar men kútim jasaýdy oryndaýdy – ýchaskelik medısınalyq bıke júzege asyrady. Emhana onkologi emdeý máseleleri boıynsha sabaǵattar, al patronajdyq bıke – ýchaskelik medbıke men naýqastardyń týystaryna naýqasqa kútim jasaý máseleleri boıynsha nusqama júrgizýi tıis.

Ardaq Joldybaeva

---