InfoHub Logo

 

Mıdyń fýnksıasyn b.z.d. 400 jyly mysyrlyqtar men grekter zerttegen. Qazirgi tańda mıdyń mańyzdylyǵyn barlyǵy túsinedi, biraq ol týraly naqty bilimimiz az. Myna derekterdi usynamyz:

1. Aldyńǵy mıda aýyrtpalyq reseptorlar bolmaıdy, sondyqtan mı aýyrtpalyqty sezbeıdi.

2. Mı adam múshesiniń eń maıly jeri, músheniń 60% maıyn quraıdy.

3. Júktiliktiń erte kezeńinde neırondar mınýtyna 250000 jyldamdyqpen damıdy.

4. Aqyldylyq qyzmetine jaýap retinde adamdar ómir boıy jańa neırondardy jasap shyǵarady.

5. Alkogól neırondardyń arasyn jalǵaıtyn proseske kedergi jasaıdy

6. Bıiktik adamǵa kóptegen qyzyqty kórýge múmkindik beredi. Mysaly, Muhammedke (s.ǵ.s.) Hıra taýynda perishte kórinedi. Osyǵan uqsas jáıtterdi álpınıser de moıyndaıdy, biraq bul ańyz sıaqty birdeńe. Kóptegen áserler mıǵa otteginiń jetispeýshiliginen bolady. 8000 fýndttan joǵary kóterilgen álpınıserdiń sózine súıensek, olar kórinbeıtin serikterdi, ózderinen jaryq shyǵatynyn, taǵy bir basqa deneni kóretinin aıtady.

7. Daýystap oqý, kishkentaı balamen uzaq sóılesý mıdyń damýyna áserin tıgizedi.

8. Ár túrli neırondarǵa baılanysty aqparattar ár túrli beriledi. Barlyq neırondar birdeı emes. Denedegi neırondardyń tıpine baılanysty aqparattardyń  eń baıaýy 0,5 m/sek , al jyldamy 120 m/sek bolýy múmkin.

9. Qýaný, qorqý, baqyt, uıalý degen sezimder adamǵa týa bitedi, tek tárbıe ony ary qaraı qalaı damytatyndyǵyn kórsetedi.

10. Mıdyń sol jaq bóligi oń jaq deneni, mıdyń oń jaq bóligi sol jaq deneni basqarady.

11. Bes jasqa deıin eki til bilgen balanyń mı qurylysy ózgerip, keıin ondaǵy sur zat tyǵyz bolady.

12. Aqparat aqyryn 0,5 m/sek nemese jyldam 120 m/sek óńdele alady (shamamen 268 km/saǵ).

13. Sergektik arqyly sizdiń mıyńyz 10-n 23 Vt energıa bóledi, bul degen bir shamdy qýattandyrýǵa teń

14. Mıdyń ár bóliginiń óz fýnksıalary bar

15. Nú-Iorktegi mıllıon stýdentterdi túski as kezinde konservantsyz, boıaǵyshsyz, hosh ıistendirgishsiz tamaqpen tamaqtandyrǵanda, olar zertteýge qatyspaǵan stýdentterge qaraǵanda IQ-n 14% joǵary nátıje kórsetti.

16. Kóp jyldar boıy ǵalymdar qulaqtaǵy shýdy qulaqtyń mehanıkalyq fýnksıasyna baılanysty dep oılap kelgen, alaıda ol mıdyń fýnksıasyna baılanysty eken.

17. Ár kez sizder jańa oıdy oılastyrǵanda, mıyńyzǵa jańa iske qosasyz.

18. Hosh ıis arqyly saqtalatyn estelik eń myqty emosıalyq baılanys bolyp tabylady

19. Biz jypylyqtaǵan saıyn, mıymyz jumys istep, zattardy jaryq etip ustaıdy. Sol arqyly biz jypylyqtaǵan saıyn álem jaryqtana túsedi. (kúnine, shamamen, 20 000 ret)

20. Kúlki op-ońaı sharýa emes, adam kúlgen kezde mıdyń bes bóligi qozǵalady.

21. Adamnyń oıyna keletin oılardyń ortasha sany 70 000

22. Nelikten uıyqtaımyz? Birinshi, fızıkalyq, ekinshi psıhıkalyq. Keıbir zertteýlerge súıensek, uıqy bizdiń qajet emes oılarymyzdy tazartady.

23. Gıpotalamýs, aldyńǵy mıdyń bóligi, termostat sıaqty temperatýrany retteıdi. Gıpotalamýs sizdiń deneńizdiń qalypty temperatýrasy qansha bolý kerektigin biledi (98,6 Farengeıt, 37 Selsıı boıynsha). Eger deneńizge tym ystyq bolsa, gıpotalamýs ony terleý arqyly kórsetedi. Eger sizge sýyq bolsa, ol diril arqyly bildiredi. Terleý jáne muzdaý arqyly dene temperatýrany retteıdi.

24. Kúnine 85000 mı qabyǵynyń neıronary mıda joǵalyp ketedi. Qýanyshqa oraı, bul - bilinbeıtin zalal.

25. Zıatkerlik qabilettilik kezinde mıdyń kólemi men salmaǵy birdeı bolmaıdy. Mysaly, Eınshteınniń mıy 1230 gram bolǵan, tipti adamnyń ortasha mıynan da jeńil.

26. Tiri mı óte jumsaq bolyp keledi, tipti ony as úıge arnalǵan pyshaqpen de kesýge bolady.

27. Mıda 100 000 mıl qan tasıtyn qan tamyrlar bar.

28. Londonnyń barlyq kóshelerin biletin júrgizýshilerdiń gıppokampi úlken bolady. Zertteý kórsetkendeı, aqparatty kóp jattaıtyn adamdar mıynyń bir bóligi óse beredi eken.

29. Mı ottegisiz 4-6 mınýt ómir súre alady, sodan keıin óle bastaıdy. Eger ottegi 10 mınýt jetispegen jaǵdaıda, mıdyń aýyr zaqymdalýyna ákeledi.

30. Bizdiń mıymyz bizdi jıi aldaıdy. Ol zattardy shyndyqqa saı emes, basqasha qabyldaı alady.

---