InfoHub Logo

SARAMANDYQ JUMYS
Jaratylystaný ǵylymdarynyń ishinde hımıa - eksperımenttik ǵylym. Sondyqtan, mektep qabyrǵasynan oqýshyny tehnıka qaýipsizdigi erejelerin saqtaı otyryp, qarapaıym tájirıbeler jasaýǵa úıretý, laboratorıalyq qural - jabdyqtardy qoldana bilý ıkemdiligin qalyptastyrý - jalpy orta bilim beretin mektepterde hımıany oqytý úrdisinde oqýshylardyń daıyndyq deńgeıine qoıylatyn talaptardyń bir bóligi bolyp tabylady. Osy talaptardy júzege asyrýda hımıa sabaqtarynda saramandyq jáne zerthanalyq jumystardy ár oqýshy ózi jeke oryndap, mánin túsindire alatyn deńgeıde júıeli, ári tıimdi etip uıymdastyrýdyń mańyzy zor. Ár oqýshynyń júregine jol taýyp, bilimdi, júıeli de túsinikti jolmen berýdiń negizgi oqý - tárbıe úrdisin tehnologıalandyrýda jatyr.

Óz tájirıbemde birneshe jyldar boıy modýldik oqytý tehnologıasyn paıdalanyp júrmin. Tómende 9 - synyp hımıasynyń «Elektrolıttik dıssosıasıa jáne elektrolıtter qasıetteri» taraýy boıynsha qurylǵan 10 saǵattyq modýldiń sóılesý bólimindegi saramandyq jumysqa arnaǵan sabaq josparyn áriptester nazaryna usynyp otyramyn.

Sabaq taqyryby: 1 - saramandyq jumys: «Elektrolıttik dıssosıasıa jáne elektrolıtter qasıetteri» taqyryby boıynsha eksperımenttik esepter shyǵarý.
Sabaq maqsaty: 1. Oqýshylardyń «Elektrolıttik dıssosıasıa jáne elektrolıtter qasıetteri» taraýy boıynsha alǵan teorıalyq bilimderin ás júzinde bekitý, qaýipsizdik tehnıka erejesin saqtaı otyryp, tájirıbe jasaı bilýge, eksperıment mánin túsindire otyryp, qorytyndy jasaýǵa úıretý.
2. Ion almasý reaksıalarynyń tolyq jáne qysqartylǵan ıondyq teńdeýlerin saýatty jaza bilý iskerlikterin damytý, laboratorıalyq qural jabdyqtardy paıdalana bilý ıkemdilikterin qalyptastyrý.
3. bilim alýǵa degen jaýapkershilikke, kishi ujymda jumys jasaı bilýge, izgilikke, adamgershilikke, uqyptylyqqa tárbıeleý. Hımıalyq zattarmen jumys barysynda ekologıalyq tárbıe berý.

Qural jabdyqtar: Synaýyqtar, synaýyq ustaǵyshtar men qyzdyrǵyshtar súzýge arnalǵan quraldar: súzgi, qaǵaz, quıǵy, «Qyshqyldardyń, negizderdiń jáne tuzdardyń sýda erigishtigi» kestesi, «Qaýipsizdik tehnıka erejesi» nusqaýlyǵy, tapsyrmalar jazylǵan úlestirmeler, jumys isteý algorıtmi.
Qajetti zattar: Tuz, kúkirt, azot qyshqyldarynyń eritindileri, natrıı gıdroksıdi, kalıı karbonaty, kúmis nıtraty, natrıı súlfaty, barıı hlorıdi, mys (İİ) hlorıdi, kálsı hlorıdi, temir (İİİ) hlorıdi, kálsı karbonaty (bor úgindisi), lakmýs eritindisi.

Sabaqty uıymdastyrý formasy: jeke → juptyq → toptyq (kishi ujymda) sqemasy boıynsha júrgizildi. Sabaq barysynda oqýshylar alty - altydan toptarǵa (kishi ujymǵa) bólinip otyrady. Eń aldymen qaýipsizdik tehnıka erejesine arnalǵan 2 - 3 mınýttyq test alyndy. Test qorytyndysy boıynsha bárine durys jaýap bergen oqýshy top úılestirýshisi bolyp taǵaıyndalady. Ár topqa qaýipsizdik tehnıka erejesi nusqaýlyǵy jáne árbir oqýshyǵa tapsyrmalar jazylǵan úlestirmelermen qosa tapsyrmany oryndaý algorıtmi taratyldy. Taqtaǵa «Qyshqyldardyń, negizderdiń, tuzdardyń erigishtigi» kestesi ilindi.

№1 tapsyrma. Berilgen zattar eritindileriniń arasynda reaksıa júrgizińder.
a) Natrıı súlfaty men barıı hlorıdi
á) Temir (İİİ) hlorıdi men natrıı gıdroksıdi
b) Natrıı gıdroksıdi men azot qyshqyly
v) Kalıı karbonaty men tuz qyshqyly
Baqylaý nátıjesinde túsindirip, reaksıa teńdeýlerin molekýlalyq, tolyq ıondyq jáne qysqartylǵan ıondyq túrde jazyńdar.

№ 1 algorıtm
Tapsyrmany oqyp shyǵyp, oı eleginen ótkiz.
Zattar arasynda júretin reaksıa teńdeýlerin jaz.
«Qyshqyldardyń, negizderdiń, tuzdardyń erigishtik» kestesin paıdalanyp, boljam jasa.
Juptasymen taldaý jasap, baǵytyńnyń durysyn anyqtap al.
Toppen taldaýǵa qatys, ózgeni tyńdap, óz jaýabyńdy dálelde.
Qaýipsizdik tehnıka erejesin eskere otyryp, tájirıbe jasa.
Kesteni toltyryp, top úılestirýshisine tapsyr.