Imandy urpaq tárbıelep júrmiz be...
I.Ábdikárimov atyndaǵy
agrarlyq tehnıkalyq kolejiniń oqytýshysy
Nýgmanova Maqpal Zeınýllaqyzy
Imandy urpaq tárbıelep júrmiz be...
Jalǵyzdyq Allaǵa ǵana jarasqan. Al, adamzat balasy úshin perzent ósirip, ony tárbıeleýden asqan baqyt joq shyǵar, sirá. Óıtkeni, árbir ónegeli otbasynyń asyl armany men maqsaty – urpaq jalǵastyryp, jaqsy tárbıe berý. Perzent – Allah tarapynan áke – sheshege berilgen bir amanat ári syı bolyp tabylady. Sol Allah bergen amanatty qanattyǵa qaqtyrmaı, tumsyqtyǵa shoqtyrmaı, sábıdi azamat etip tárbıelep, el qataryna qosý – árbir ata – ananyń moınyndaǵy júk. Sondyqtan bolar, amanatqa qıanat jasamaý – dinimizdiń basty ámiri. Osy júktiń jaýapkershiligin sezinip, balalaryna jaqsy tálim – tárbıe bergen ata - ana Allah razylyǵyna bólense, kerisinshe, bala tárbıesine kóńil bólmeı, nemqurıly qaraǵan ata – ana jaýapqa tartylyp, azapqa dýshar bolady. Sózimizdi bir sátke toqtatyp, ózge jaratylystarǵa da ǵıbrat kózimen qaraıyqshy. Qandaı da bir janýar bolmasyn, baýyr eti balasyn túrli apattan qorǵashtap, ózgege qyzǵanysh minezin kórsetip, oǵan degen meıir – sezimin uıalatyp jatady. Iá, bul da Allah tarapynan jan – janýarlarǵa berilgen meıirim – shapaǵat emes pe? Allah Taǵala Quranda: «Rasynda adamzatty kórkem beınede jarattyq», - dep jaratylysymyzdy sulýlyqpen ereksheleı túsken. Munymen qosa, adam balasyna Allah ózge jaratylystan erekshelep turatyn aqyl, ózara qarym – qatynas jasaý úshin til jáne jaqsy jamandy ajyratyp, áreket ete bilý úshin qalaý erkindigin bergen. Demek, osy nyǵmetter arqyly adam ózi jáne otbasy úshin aqyrette jaýapqa tartylady. Allah Quranda: « Áı, múminder! Ózderińdi ári úı – ishterińdi ottan qorǵańdar», - dep arnaıy buıyrǵan.
Bala tárbıesi qoǵamnyń basty máselesi bolyp tabylsa, qoǵam otbasy múshelerinen quralady eken. Olaı bolsa, bala tárbıesine kóńil bólmeý, aldymen ata – ananyń ózine, sonan soń qoǵamǵa kesirin tıgizedi.
Iá, kórkem etip jaratylǵan baldaı tátti sábıge kórkem minez – qulyq berip, ádepti etip tárbıeleý ata – ananyń enshisindegi is emes pe?! Alaıda, búgingi ata – analar bala tárbıesine salǵyrt qarap, perzent aldyndaǵy mindetin oryndaı almaýda. Qoǵam bolǵasyn túrli ata – ana jáne ár deńgeıdegi tárbıe bolary anyq. Deı turǵanmen, tárbıe ózegi bir jerden shyqpaǵan soń ózara qaıshylyqtar kezigip jatady. Máselen, keıbir ata – analar balalaryna jegenin jegizip, ishkenin úlgertýden aspaı jatsa, endi bir tárbıe ıeleri balaǵa beriler tálim jolyn kóshe enshisine tapsyryp jatqandaı. Osylaı jastyq shaǵynda kóshe kezip, orman zańyn kórgen urpaq sabaqtastyǵynan bolashaqta ne kútýge bolady? Bolashaqqa boljam jasaǵan keı ata – ana balany tek materıaldyq turǵydan tárbıelep baǵýmen shektelýde. Eń qaýiptisi – ósıet estip, ónege alatyn balaǵa qalta telefonyn alyp berip, ádeptilik úıretetin jastyq shaǵynda kompúter ortalyqtaryndaǵy oıyndarǵa qadaǵalaýsyz jiberýi. Osylaısha, ata – ana áý bastan - aq urpaq sanasyna qatygezdik, meıirimsizdik sekildi óshpesteı teris tálimdi ózi berýde. Osydan baryp óz ata – anasyn syılamaı, qarsy sóz sóılep ósken jastardy kórgende kimdi kinálamaqpyz?!
Allah Taǵala jáne onyń elshisi Muhammed (s. a. ý.) baqytty ǵumyr keshýdiń jón – joralǵysyn kórsetip bergeni aıdan anyq. Asyǵy búk túsip, búgingi batystyń las mádenıetine basy aınalǵan keı ata – analardyń rýhanı jutańdyqqa jol berip, ımandylyqty eskiniń joly degen tar túsinigine qarap qatty qynjylasyń.
Ádeptiliktiń aınasyna aınalǵan hazireti paıǵambarymyz (s. a. ý.) bala tárbıesi jaıynda: «Balalaryńyzdy tili shyǵyp sóıleı bastasa, eń alǵash úıreter sózderiń – «Lá ıláhá ıllallah» bolsyn», - dep tárbıeni neden bastaý kerektigin kórsetken. Shynynda, « Lá ıláhá ıllallah» sózi – kúlli ımandylyq qaǵıdalarynyń qaınar bulaǵy.
Búgingi tárbıe múldem kerisinshe. Bir aýyz qasıetti kálıma sózin balaǵa úıretýdiń ornyna tilin qyzyq kórip, «qane, aıta qoıshy» dep barlyq jaman sózdi úıretip, aqyrynda qoıdyra almaı júrgendi de kórdik.
Balanyń júregi aq paraq sekildi tap – taza. Onyń pák júregi ne berseń talǵamastan qabyldap alady jáne sol qalpynda máńgi kóńilinde saqtap qala bermek. Bir sózben aıtqanda, ne úıretseń sony qaǵyp alady. Ádeptilikke kishkentaıynan daǵdylandyryp úıretseń, ol bala tárbıeli, ónegeli bolyp ósedi. Sol bergen tárbıesi úshin ata – anasyna saýap jazylady. Eger bala tárbıesiz, ádepsiz bolsa, durys tárbıelemegeni úshin ata – anasyna kúná jazylady. Sondyqtan, balaǵa aldymen ımandylyqty, ádeptilikti, jaqsy isterdi úıretip, barlyq jaman qylyqtan saqtandyra bilýimiz kerek. Óıtkeni, Islam bala tárbıesin ata – anaǵa paryz etken. Munymen qatar, bala tárbıesine qoǵam da jaýapty.
Sol sekildi ata – ananyń bala aldyndaǵy basty mindeti – jaqsy at qoıý jáne jaqsy tárbıe berý. Bul jaıynda Allah Elshisi (s. a. ý.) bylaı degen: « Ákeniń bala aldyndaǵy mindeti – jaqsy at qoıý jáne jaqsy tárbıe berý».
Jaqsy at qoıǵannan keıin sábıge ıslamı tárbıe berý ata – ana úshin mańyzdy mindet.
Ata – ana ımandylyq tárbıe berý arqyly ózin jáne bala – shaǵasyn eki dúnıe qıynshylyǵynan qutqaryp, baqytqa jetedi.
Ókinishke oraı, ata – analardyń eń úlken kemshiligi Jaratýshysy bar ekenin balalaryna kishkentaıynan aıtyp uǵyndyrmaıdy. Allah degen atty bilmeı, sanasyna sińirmeı ósken sábı ımany álsiz bolyp ósip, buzyqtyqqa árdaıym birtaban jaqyn turady. Osynyń saldarynan bala er jete kele ımandylyqqa bet burmaı ketýi yqtımal. Dinsiz tárbıelengen sábı aqyrette ata – anasynyń jaǵasyna jabysyp: «Dinimdi, Jaratýshymdy, paıǵambarymdy, halal men haramdy nege úıretpediń?» - dep san – saýaldyń astyna alǵanda perzentine ne dep jaýap beredi?
Olaı bolsa, ata – analar qaýymy baýyr eti balasynyń tárbıesine nemquraıdy qaramaı, dindi úıretip, ımandylyqqa tárbıeleýdi basty nazarda ustaǵandary abzal.
agrarlyq tehnıkalyq kolejiniń oqytýshysy
Nýgmanova Maqpal Zeınýllaqyzy
Imandy urpaq tárbıelep júrmiz be...
Jalǵyzdyq Allaǵa ǵana jarasqan. Al, adamzat balasy úshin perzent ósirip, ony tárbıeleýden asqan baqyt joq shyǵar, sirá. Óıtkeni, árbir ónegeli otbasynyń asyl armany men maqsaty – urpaq jalǵastyryp, jaqsy tárbıe berý. Perzent – Allah tarapynan áke – sheshege berilgen bir amanat ári syı bolyp tabylady. Sol Allah bergen amanatty qanattyǵa qaqtyrmaı, tumsyqtyǵa shoqtyrmaı, sábıdi azamat etip tárbıelep, el qataryna qosý – árbir ata – ananyń moınyndaǵy júk. Sondyqtan bolar, amanatqa qıanat jasamaý – dinimizdiń basty ámiri. Osy júktiń jaýapkershiligin sezinip, balalaryna jaqsy tálim – tárbıe bergen ata - ana Allah razylyǵyna bólense, kerisinshe, bala tárbıesine kóńil bólmeı, nemqurıly qaraǵan ata – ana jaýapqa tartylyp, azapqa dýshar bolady. Sózimizdi bir sátke toqtatyp, ózge jaratylystarǵa da ǵıbrat kózimen qaraıyqshy. Qandaı da bir janýar bolmasyn, baýyr eti balasyn túrli apattan qorǵashtap, ózgege qyzǵanysh minezin kórsetip, oǵan degen meıir – sezimin uıalatyp jatady. Iá, bul da Allah tarapynan jan – janýarlarǵa berilgen meıirim – shapaǵat emes pe? Allah Taǵala Quranda: «Rasynda adamzatty kórkem beınede jarattyq», - dep jaratylysymyzdy sulýlyqpen ereksheleı túsken. Munymen qosa, adam balasyna Allah ózge jaratylystan erekshelep turatyn aqyl, ózara qarym – qatynas jasaý úshin til jáne jaqsy jamandy ajyratyp, áreket ete bilý úshin qalaý erkindigin bergen. Demek, osy nyǵmetter arqyly adam ózi jáne otbasy úshin aqyrette jaýapqa tartylady. Allah Quranda: « Áı, múminder! Ózderińdi ári úı – ishterińdi ottan qorǵańdar», - dep arnaıy buıyrǵan.
Bala tárbıesi qoǵamnyń basty máselesi bolyp tabylsa, qoǵam otbasy múshelerinen quralady eken. Olaı bolsa, bala tárbıesine kóńil bólmeý, aldymen ata – ananyń ózine, sonan soń qoǵamǵa kesirin tıgizedi.
Iá, kórkem etip jaratylǵan baldaı tátti sábıge kórkem minez – qulyq berip, ádepti etip tárbıeleý ata – ananyń enshisindegi is emes pe?! Alaıda, búgingi ata – analar bala tárbıesine salǵyrt qarap, perzent aldyndaǵy mindetin oryndaı almaýda. Qoǵam bolǵasyn túrli ata – ana jáne ár deńgeıdegi tárbıe bolary anyq. Deı turǵanmen, tárbıe ózegi bir jerden shyqpaǵan soń ózara qaıshylyqtar kezigip jatady. Máselen, keıbir ata – analar balalaryna jegenin jegizip, ishkenin úlgertýden aspaı jatsa, endi bir tárbıe ıeleri balaǵa beriler tálim jolyn kóshe enshisine tapsyryp jatqandaı. Osylaı jastyq shaǵynda kóshe kezip, orman zańyn kórgen urpaq sabaqtastyǵynan bolashaqta ne kútýge bolady? Bolashaqqa boljam jasaǵan keı ata – ana balany tek materıaldyq turǵydan tárbıelep baǵýmen shektelýde. Eń qaýiptisi – ósıet estip, ónege alatyn balaǵa qalta telefonyn alyp berip, ádeptilik úıretetin jastyq shaǵynda kompúter ortalyqtaryndaǵy oıyndarǵa qadaǵalaýsyz jiberýi. Osylaısha, ata – ana áý bastan - aq urpaq sanasyna qatygezdik, meıirimsizdik sekildi óshpesteı teris tálimdi ózi berýde. Osydan baryp óz ata – anasyn syılamaı, qarsy sóz sóılep ósken jastardy kórgende kimdi kinálamaqpyz?!
Allah Taǵala jáne onyń elshisi Muhammed (s. a. ý.) baqytty ǵumyr keshýdiń jón – joralǵysyn kórsetip bergeni aıdan anyq. Asyǵy búk túsip, búgingi batystyń las mádenıetine basy aınalǵan keı ata – analardyń rýhanı jutańdyqqa jol berip, ımandylyqty eskiniń joly degen tar túsinigine qarap qatty qynjylasyń.
Ádeptiliktiń aınasyna aınalǵan hazireti paıǵambarymyz (s. a. ý.) bala tárbıesi jaıynda: «Balalaryńyzdy tili shyǵyp sóıleı bastasa, eń alǵash úıreter sózderiń – «Lá ıláhá ıllallah» bolsyn», - dep tárbıeni neden bastaý kerektigin kórsetken. Shynynda, « Lá ıláhá ıllallah» sózi – kúlli ımandylyq qaǵıdalarynyń qaınar bulaǵy.
Búgingi tárbıe múldem kerisinshe. Bir aýyz qasıetti kálıma sózin balaǵa úıretýdiń ornyna tilin qyzyq kórip, «qane, aıta qoıshy» dep barlyq jaman sózdi úıretip, aqyrynda qoıdyra almaı júrgendi de kórdik.
Balanyń júregi aq paraq sekildi tap – taza. Onyń pák júregi ne berseń talǵamastan qabyldap alady jáne sol qalpynda máńgi kóńilinde saqtap qala bermek. Bir sózben aıtqanda, ne úıretseń sony qaǵyp alady. Ádeptilikke kishkentaıynan daǵdylandyryp úıretseń, ol bala tárbıeli, ónegeli bolyp ósedi. Sol bergen tárbıesi úshin ata – anasyna saýap jazylady. Eger bala tárbıesiz, ádepsiz bolsa, durys tárbıelemegeni úshin ata – anasyna kúná jazylady. Sondyqtan, balaǵa aldymen ımandylyqty, ádeptilikti, jaqsy isterdi úıretip, barlyq jaman qylyqtan saqtandyra bilýimiz kerek. Óıtkeni, Islam bala tárbıesin ata – anaǵa paryz etken. Munymen qatar, bala tárbıesine qoǵam da jaýapty.
Sol sekildi ata – ananyń bala aldyndaǵy basty mindeti – jaqsy at qoıý jáne jaqsy tárbıe berý. Bul jaıynda Allah Elshisi (s. a. ý.) bylaı degen: « Ákeniń bala aldyndaǵy mindeti – jaqsy at qoıý jáne jaqsy tárbıe berý».
Jaqsy at qoıǵannan keıin sábıge ıslamı tárbıe berý ata – ana úshin mańyzdy mindet.
Ata – ana ımandylyq tárbıe berý arqyly ózin jáne bala – shaǵasyn eki dúnıe qıynshylyǵynan qutqaryp, baqytqa jetedi.
Ókinishke oraı, ata – analardyń eń úlken kemshiligi Jaratýshysy bar ekenin balalaryna kishkentaıynan aıtyp uǵyndyrmaıdy. Allah degen atty bilmeı, sanasyna sińirmeı ósken sábı ımany álsiz bolyp ósip, buzyqtyqqa árdaıym birtaban jaqyn turady. Osynyń saldarynan bala er jete kele ımandylyqqa bet burmaı ketýi yqtımal. Dinsiz tárbıelengen sábı aqyrette ata – anasynyń jaǵasyna jabysyp: «Dinimdi, Jaratýshymdy, paıǵambarymdy, halal men haramdy nege úıretpediń?» - dep san – saýaldyń astyna alǵanda perzentine ne dep jaýap beredi?
Olaı bolsa, ata – analar qaýymy baýyr eti balasynyń tárbıesine nemquraıdy qaramaı, dindi úıretip, ımandylyqqa tárbıeleýdi basty nazarda ustaǵandary abzal.
You Might Also Like
