InfoHub Logo

Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti
“Fılosofıa jáne saıasattaný” fakúlteti
“Dintaný jáne mádenıettaný” kafedrasy
Dintaný mamandyǵy 4-kýrs Ábish Aınur
Jetekshi: QazUÝ aǵa oqytýshysy Týngatova U.A.    

Islam qarjy júıesi musylman memleketteriniń otarlyqtan bosaǵan kezeńde óz bastaýyn aldy. 1970 jyldardan bastap musylman memleketterdegi munaı kózderiniń kóptep ashylýy halyqtardy mol baılyqqa keneltti desek bolady. Qarjatty tıimdi ári sharıǵat sheńberinde jumsaý qajettiligi týyndady. Osy qajettilik ıslam bankteriniń sharıǵatqa saı keletin ınvestısıa túrleriniń, qarjylyq ónimderiniń paıda bolýyna sebep boldy.Sonyń ishinde mýdaraba jáne mýsharaka qarjylyq ónimderi ınvestısıalaýǵa arnalǵan ónimder bolyp tabylady. Bul ádister karjylyq ónim retinde keshe tanylǵanymen olardyń tarıhy sonaý sahabalar zamanan bastaý alady. Sahaba Zýbaır ıbn al-Aýýam saýdadaǵy eptiligimen amanatqa beriktigimen elge tanylǵan bolatyn. Sondyqtan adamdar oǵan óz zattaryn amanat retinde qaldyratyn. Alaıda Zýbaır eldiń zatyn qaryz retinde qarap alyp qalatyn. Sebebi, ony bir iske jaratýǵa tyrysatyn. Óıtkeni amanatqa berilgen zatty tek saqtaýǵa ǵana bolady jáne ol joǵalyp nemese oǵan zaqym keletin bolsa amanatqa alǵan adam onyń shyǵynyn óteýge mindetti bolmaıtyn. Mýdaraba ıslamı qarjylyq ónim. Mýdaraba-bul seriktestiktiń erekshe túri, onda bir seriktes basqa serikteske komersıalyq kásiporynǵa ınvestısıalaý maqsatynda qolma-qol aqsha beredi. Qarajatty ınvestısıalaıtyn seriktes rabb-ýl-mal dep atalady, al ekonomıkalyq qyzmetti basqarý jáne júzege asyrý ekinshi taraptyń ıaǵnı mýdarıbtiń erekshe mindeti bolyp tabylady. Mýsharaka degegimiz ne onyń mýdarabadan aıyrmashylyǵy qandaı? Mýsharaka kelisimshartaǵy eki jaqta (nemese kóp bolýdy múmkin) ortaq jobaǵa aqsha bólýi jáne ony ary qaraı júrgizýdegi quqyq eki jaqqa ortaq bolý. İsti júrgizý eki jaqqa qalaı ortaq bolsa dál solaı shyǵynǵa ushyraǵan jaǵdaıda eki jaqta shyǵynǵa jaýapty.

Qorytyndylaı kele ıslamdaǵy ınvestısıalaýdyń birneshe túri bar. Investısıany qandaı iske paıdalanýdy taraptardyń ortaq sheshimimen qabyldanady. Dál qázirgi ýaqytta ıslam sharıǵatyna negizdelgen ıslam qarjy júıesi dástúrli qarjy júıesiniń ózekti jańalyǵynaaınalyp, óz ornyn aıshyqtaý ústinde. Sebebi, dinı dogmalardyń mańyzdylyǵy senýshilerdiń qorshany ortany qabyldaýǵa degen kózqarastarynyń kórinisi bolyp tabylady.

---