InfoHub Logo

Sabaq maqsaty - «Birinshi baılyq – densaýlyq» dep dana halqymyz aıtqandaı bolashaq elimizdiń árbir azamatyn zıandy ádetterden ishimdik, nashaqorlyq, shylym shegýshilikten saqtandyrý, olardyń densaýlyqqa, bolashaq urpaqqa jaý ekendigin túsindirý, órkenıetti elimizge laıyqty zıandy ádetterge qarsy kúresetin bilimdi tulǵa tárbıeleý.

Tárbıe saǵatynyń barysy:
Biz oqýshylardy 2 topqa bólip otyrmyz. Olar «Bolashaq» toby men «Densaýlyq saqshylar» toby.
Muǵalim:
Densaýlyq degenimiz - adam jany men tániniń amandyǵy. Halqymyzdyń tirshiligi men birligi, jarqyn keleshegi ádette densaýlyq mádenıetiniń qanshalyqty dárejede qalyptasýyna baılanysty. Densaýlyq - el damýynyń basty arqaýy. Deniniń saý bolýyn qandaı adam qalamaıdy. Degenmende, bizdiń zamandastarymyz sony eskermesten ár túrli zıandy zattarǵa urynyp jatady.

Temeki týraly jalpy maǵlumat.
Quramynda nıkotın jáne 4 myńǵa jýyq ýly zat bar temeki ósimdigiń maıdalanǵan, qurǵatylǵan jáne qoldanýǵa daıyn kúıdegi japyraǵynan shylym jasalady. Temekiniń eli Amerıka bolyp tabylady. Amerıkany ashqannan keıin temeki Eýropada keń taralady. Temekiniń ishinde eń kóp mólsherde nıkotın alkaloıdi bolady. Nıkotın ýly zat bolǵandyqtan medısınada qoldanylmaıdy jáne dári bolyp ta sanalmaıdy. Bir qorap temekiniń quramyndaǵy nıkotındi adamǵa ınemen shanshysa, adam ólip ketedi.

Temekiniń zıandary.
Mıdyń qaterli isik aýrýlarynyń 99, mıǵa qan quıylý aýrýynyń 85 -, ókpeniń qaterli isik aýrýynyń 90 - y, tamaqtyń qaterli isik aýrýynyń 99 - nan temeki sebep bolady. Temekiniń saldarynan ómirimen qoshtasqan adamdardyń sany esirtki ólimine qaraǵanda 13 ese kóp.
Esirtki qoldanýdyń sebepteri.
Bilimsizdik: Esirtkiniń qanshalyqty qaýipti ekendigin bilmeý jáne bul máselege jeńildikpen qaraý.
Qyzyǵý: Qyzyǵýshylyqtyń týyndaýyna kóbinese buqaralyq aqparattardyń ózderi sebep bolady deı alamyz.
Qysym: Jaman dostardyń qysym jasaýy.
Áýestik: Bir ret kóreıin, sosyn tastaımyn dep oılaý. Biraq bir nemese eki ret kórý adamdy qaıtpas jolǵa túsirý úshin jetkilikti bolady.
Moda: Aınalamyzdaǵy adamdarǵa elikteý. Qorshaǵan orta buzyq bolsa, jaman ádetterdiń juǵýy óte ońaı. Jastardyń qaýip qaterdi jaqsy kórýi, ózin - ózi kórsetý, kúshin dáleldeýge tyrysý, ımannyń álsizdigi, joqshylyqtyń ózin - ózi óltirýge ıtermeleýi negizgi sebepter bolady.
Óz - ózińdi ustaı bilseń tartynyp,
Ómiriń bar alda áli solmaıtyn, - deı otyryp, jaman ádetterden jırendiretin, zıandy ádetterge baılanysty maqal – mátelder men ulaǵatty sóz jarystyrýǵa kezek bereıik.

Muǵalim: «Ol kim? Bul ne?» bólimi
«Bolashaq» tobyna suraq.
1. Esirtkiniń áleýmettik saldary qandaı? (otbasynyń buzylýy, qylmystyń artýy.)
2. Quramynda etıl spırti bar. Ol ne? (ishimdik).
3. temeki quramyndaǵy ýly zat? (nıkotın).
4. SPID nelikten qorqynyshty? (aýyrǵannan keıin eń kóbi 5 - 7 jyl ómir súredi, eń jamany emi joq).