اباي – دارا، اباي – دانا قازاقتا
تاقىرىبى: «اباي – دارا، اباي – دانا قازاقتا»
ماقساتى: وقۋشىلاردى اباي قۇنانبايەۆتىڭ ومىرىمەن، وسكەن ورتاسىمەن، قاراسوزدەرىمەن، ولەڭدەرىمەن، اندەرىمەن، اۋدارمالارىمەن تانىستىرۋ. شىعارمالارىن ءتۇسىنىپ وقۋعا، تانىپ وسۋگە باۋلۋ، ءومىرىن، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن ۇلگى ەتۋ.
كورنەكىلىك: سلايد، «اباي جولى» رومانى كىتابى، ت. ب. كىتاپتارى.
بارىسى: ءى. كىرىسپە ءبولىم: ءمۇعالىم ءسوزى:
ولسە ولەر تابيعات، ادام ولمەس،
ول ءبىراق قايتىپ كەلىپ ويناپ كۇلمەس،
مەنى مەن مەنىكىنىڭ ايرىلعانىن
«ءولدى» دەپ ات قويىپتى وڭكەي بىلمەس،
كوپ ادام دۇنيەگە بوي الدىرعان،
بوي الدىرىپ، اياعىن كوپ شالدىرعان
ءولدى دەۋگە سىيا ما، ايتىڭدارشى،
ولمەيتۇعىن ارتىندا ءسوز قالدىرعان – دەگەندەي بۇگىن ءبىز ارتىنا ولمەيتىن ءسوز قالدىرعان اباي اتامىز تۋرالى ءسوز قوزعايمىز.
وقۋشىلارمەن اباي تۋرالى بىلەتىن، وقىعان مالىمەتتەرى تۋرالى اڭگىمەلەسۋ.
اباي – دارا، اباي – دانا قازاقتا،
جول سالادى ءار ولەڭى عاجاپقا.
بار جازعانى دانالىق بوپ سانالعان
جالعىزداردىڭ جالعىزى ول قازاقتا.
«اباي جيىرما جىلدىق اقىندىق ەڭبەگىنىڭ ىشىندە كوپتەن كوپ جازعانى قوعامدىق تاقىرىپتار بولدى. ءبىر ولەڭىندە ۇيرەن، ۇعىن، تۇزەل دەپ ۇستازدىق ەتىپ جەتەكتەيمىن دەسە، باسقا ءبىر ولەڭىندە تۇزەلمەگەنگە كۇيىنىپ، قينالىپ، ىزىمەن سويلەپ، ۇرسىپ، جەرلەپ، شەنەپ ايتادى. تاعى ءبىر توپ ولەڭىندە قايعىرىپ، كۇڭىرەنىپ، وكىنىپ سويلەيدى. بارلىق شىعارمالارىنىڭ ناتيجەسىندە اباي ءوز ءداۋىرىنىڭ بارلىق بولمىسىن ايقىن سۋرەتتەيدى. قوعامنىڭ ىلگەرى باسۋىنا، ەركىن وسۋىنە بوگەت جاساپ، اياقتان الىپ وتىرعان رەاكسياشىل بەكتەردى سىنايدى، كەكەتەدى. قوعامدى ىلگەرى سۇيرەيدى. مادەنيەتتى بوپ ءوسۋ جولىن ارمان ەتەدى. ول ءۇشىن قوعامىنا وقى، ۇيرەن، ەڭبەك قىل، ونەر تاپ دەپ ۇندەيدى. ايتىلعان كەمشىلىكتەردىڭ بارلىعىن بەيبىت جولمەن، ۇگىت ارقىلى جۇزەگە اسىرعىسى كەلەدى» - دەپ جازادى م. اۋەزوۆ ءوز جازبالارىندا.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم:
ءى. «ابايدىڭ ءومىرى تۋرالى» وقۋشىلار ءسوزى.
1 - وقۋشى: زەرەك، ۇعىمتال، زەيىندى بالا كىشكەنە كۇنىنەن ءوز اۋىلىندا، اعايىن - تۋىس اراسىندا، ەل ىشىندە سان الۋان تارتىس، قىم - قيعاش ۋاقيعالارعا سىن كوزبەن قاراپ، وزىنشە ءمان بەرىپ، ءوز اقىلىمەن توپشالايدى.
2 - وقۋشى: ەل ىشىندە جەكە رۋلار، اتالار ءبىر - بىرىمەن جاۋلاستى. ولار جەرگە، قونىسقا، مال ورىسىنە، جايلاۋعا، سۋعا تالاستى. ءالدى بايلار ءالسىز كەدەي رۋلاردان جاز جايلاۋىن، قىس قىستاۋىن تارتىپ الدى. وسىنىڭ سالدارىنان جەر داۋى، جەسىر داۋى، بارىمتا، قۇن سياقتى تارتىستار ەلدى جەگىدەي جەدى.
3 - وقۋشى: ابايدىڭ زامانىندا قازاقستان ءبىرجولا پاتشانىڭ وتارىنا اينالىپ، ساۋدا كاپيتالى قازاق دالاسىنا كىرە باستاعان مەزگىل ەدى. وسىمەن قاتار قازاقستاندا قونىستاندىرۋ ساياساتى قىزۋ جۇرگىزىلە باستادى. بۇل جاعدايدا قازاق رۋلارى ورتاسىندا جەرگە، سۋعا، شۇرايلى جەرلەرگە تالاسۋ ودان ءارى ۇدەي ءتۇستى.
4 - وقۋشى: اباي اۋىلى اقىن، ءانشى، كۇيشى، قۇسبەگى، ءدىلمار، شەشەن، ەرتەكشى، اڭگىمەشىلەر، توعىزقۇمالاقشىلار باس قوساتىن ساۋلەتتى ءومىردىڭ شام شىراعى بولعان.
5 - وقۋشى: 10 جاسىندا اۋىل مولداسى عابيتحانعا وقىتتى. ول ءدىن وقۋىن مىسە تۇتپاي، ءبىلىمىن ءوز بەتىنشە جەتىلدىرۋگە ۇمتىلادى. ءسويتىپ كوپتەگەن شىعىس اقىندارىنىڭ شىعارمالارىمەن، اراب، يران، شاعاتاي (ەسكى وزبەك) تىلىندە جازىلعان ەرتەگى، داستان، قيسسالارمەن تانىسادى. 14 جاسىندا شىعىس كلاسسيكتەرىنە ارناپ ولەڭ جازدى
6 - وقۋشى: سەمەي قالاسىنداعى احمەت ريزا دەگەن يمامنىڭ مەدرەسەسىنە وقۋعا ءتۇسىردى. ءبىر جاعىنان ورىس مەكتەبىندە وقىدى. اكەسى قۇنانباي ابايدى سەمەيدە وقىپ جۇرگەن جەرىنەن وقۋدان شىعارىپ الىپ كەلدى. ەل بيلەۋ ىسىنە ۇيرەنسىن، ءوز ورنىمدى باسسا ەكەن دەپ ويلادى.
7 - وقۋشى: ءسويتىپ 13 جاستاعى اباي ەل ىسىنە ارالاسادى. ءبىراق ول كەدەيلەرگە بولىسىپ، بايلاردىڭ وكتەمدىگىنە توزە المايدى. ادىلدىككە جاق بولادى. “ ەلگە پايدالى، ادامگەرشىلىگى بار، ءادىل باسشى بولسام عانا جاقسى ادام بولامىن” دەگەن تۇجىرىمعا بەكىدى.
8 - وقۋشى: بۇرىن تەڭدىك الا الماي، زورلىق زومبىلىق كورگەن كەدەيلەر اعىلىپ ابايعا كەلەدى. اباي جەر داۋى مەن جەسىر داۋىنا دا بەلسەنە قاتىستى. پارا بەرۋشىلەردى اشكەرەلەپ، قياناتقا جول بەرمەدى. بۇل ارەكەتى بايلارعا ۇنامادى. ولار ابايدىڭ ۇستىنەن جالعان ارىز ءتۇسىردى. 1876 - 1886 جىلدارى اباي قۇزعىنداردان بەزىپ بولىستىق قىزمەتتەن بوسات دەپ ارىز ەتەدى.
9 - وقۋشى: ءبىراق سوتقا 700 - دەي كۋا شاقىرىلىپ ابايدى قورعاپ شىقتى. ابايدى اقىلدىلىعى، حالىققا كىرشىكسىز ادالدىعى عانا قۇتقارىپ قالدى. ونىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلگەن جوق.
10 - وقۋشى: 1885 جىلى شار وزەنىنىڭ بويىندا قارامولا دەگەن جەردە ورتا ءجۇز رۋلارى باس قوسقان ۇلى ءدۇبىر توتەنشە سەزد بولدى. سەزگە 100 - دەن استام ءىرى بيلەر قاتىستى. وسى سەزدە اباي جاڭا نەگىزدە زاڭ جازدى. بۇل ەلگە «ابايدىڭ 76 ستاتياسى» دەپ تاراتىلدى. سەزدە اباي ۇسىنعان جاڭا زاڭ جوباسىن ءبىراۋىزدان قابىلداپ، توبە بي سايلادى.
11 - وقۋشى: ءومىرى بىتپەي كەلگەن ۇرلىق، بارىمتا، جەر داۋى، جەسىر داۋى، جالا جابۋ، كەدەيدى كۋالىككە تارتپاۋ، ناداندىق، ايەل بوستاندىعىن، ايەل تەڭدىگىن ايتىپ ەسكى ەرەجەگە قارسى شىقتى.
12 - وقۋشى: ابايدى جاۋلارى قۇرتا المادى، ءبىراق 10 جىل بويىنا سوزىلعان ايتىس تارتىس ودان كەيىن سان رەت جاسالعان تەرگەۋ، تەكسەرۋ مەن جالا ونى قاجىتتى.
13 - وقۋشى: اباي ءدال وسى 1886 جىلداعىداي ولەڭدى كوپ جازعان كەزى جوق، ءبىر جىلدا 15 ءىرى ولەڭىن جازدى. ول ءوزىنىڭ ولەڭدەرىندە ساراڭ بايلاردى ولتىرە سىنادى، جالقاۋلىقتى، ەڭبەكسىزدىكتى، كورسەقىزارلىقتى، الاۋىزدىقتى، ناداندىقتى جەرىنە جەتكىزە اشكەرەلەدى. پاتشا ۇكىمەتى شەنەۋنىكتەرىنىڭ شەكتەن شىققان وزبىرلىعىن، جەرگىلىكتى بولىستاردىڭ پاراقورلىعى مەن قاناعاتسىز پايداكۇنەمدىگىن ولەڭىنە ارقاۋ ەتتى.
14 - وقۋشى: اباي ۇلگىنى پاتشا چينوۆنيكتەرىنەن الماي، ورىس حالقىنىڭ ويلى ادامدارىنان الدى. پاتشا ۇكىمەتىنىڭ قازاق اۋىلىنداعى رۋشىلدىقتى ءوز پايدالارىنا قالاي جۇمساپ وتىرعانىن، رۋ باسىلارى مەن بولىستاردىڭ پاتشا ۇكىمەتىمەن اۋىز جالاستىرعانىن ابدەن ءتۇسىندى.
ءىى. ءقاراسوزىن تىڭداۋ. (سلايد)
ءىىى. ابايدىڭ قاراسوزدەرىنەن ۇزىندىلەر ايتۋ:
1 - وقۋشى: ادام بالاسىن زامانا وستىرەدى، كىمدە - كىم جامان بولسا، زامانداسىنىڭ ءبارى ۆينوۆات.
2 - وقۋشى: بيىك مانساپ — بيىك جارتاس.
ەرىنبەي ەڭبەكتەپ جىلان دا شىعادى.
ەكپىندەپ ۇشىپ قىران دا شىعادى.
3 - وقۋشى: باقپەن اسقان پاتشادان،
ميمەن اسقان قارا ارتىق؛
ساقالىن ساتقان كارىدەن
ەڭبەگىن ساتقان بالا ارتىق.
4 - وقۋشى: جامان دوس — كولەڭكە،
باسىڭدى كۇن شالسا،
قاشىپ قۇتىلا المايسىڭ؛
باسىڭدى بۇلت شالسا،
ىزدەپ تابا المايسىڭ.
5 - وقۋشى: دوسى جوقپەن سىرلاس،
دوسى كوپپەن سىيلاس.
قايعىسىزدان ساق بول،
قايعىلىعا جاق بول
6 - وقۋشى: اكەسىنىڭ بالاسى — ادامنىڭ دۇشپانى.
ادامنىڭ بالاسى — باۋىرىڭ.
7 - وقۋشى: ەر ارتىق سۇراسا دا ازعا رازى بولادى.
ەز از سۇرار، ارتىلتىپ بەرسەڭ دە رازى بولماس.
8 - وقۋشى: باعىڭ وسكەنشە تىلەۋىڭدى ەل دە تىلەيدى، ءوزىڭ دە تىلەيسىڭ، باعىڭ وسكەن سوڭ — ءوزىڭ عانا تىلەيسىڭ.
9 - وقۋشى: كۇللى ادام بالاسىن قور قىلاتىن ءۇش نارسە بار. سونان قاشپاق كەرەك: اۋەلى — ناداندىق، ەكىنشى — ەرىنشەكتىك، ءۇشىنشى — زالىمدىق دەپ بىلەسىڭ.
10 - وقۋشى: ناداندىق — ءبىلىم - عىلىمنىڭ جوقتىعى، دۇنيەدەن ەش نارسەنى ولارسىز
ءبىلىپ بولمايدى.
11 - وقۋشى: بىلىمسىزدىك حايۋاندىق بولادى.
12 - وقۋشى: ەرىنشەكتىك — كۇللى دۇنيەدەگى ونەردىڭ دۇشپانى. تالاپسىزدىق، جىگەرسىزدىك، ۇياتسىزدىق، كەدەيلىك — ءبارى وسىدان شىعادى.
13 - وقۋشى: زالىمدىق — ادام بالاسىنىڭ دۇشپانى. ادام بالاسىنا دۇشپان بولسا، ادامنان بولىنەدى، ءبىر جىرتقىش حايۋان حيسابىنا قوسىلادى.
ءىىى. سلايد: ابايدىڭ اتا - باباسى، بالالارى، العاشقى ولەڭى، جازعان زاڭدارى، دوستارى، شاكىرتتەرى، اۋدارمالارى.
IV. اندەرىن ايتۋ: «جەلسىز تۇندە جارىق اي» (حورمەن) (سلايد)
V. ولەڭدەرىن جاتقا ايتۋ. ابايدىڭ جاتقا ايتۋعا بەرىلگەن ولەڭدەرى:
1. قۋانىش: «عىلىم تاپپاي ماقتانبا»
2. جاسۇلان: «قالىڭ ەلىم قازاعىم»
3. ايدانا: «قارتايدىق، قايعى ويلادىق، ۇلعايدى ارمان»
4. اليحان: «جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم»
5. شۇعىلا: «مەن جازبايمىن ولەڭدى ەرمەك ءۇشىن»
6. سىمبات: «اسەمپاز بولما ارنەگە»
7. ەراسىل: «جاز»
8. باقىت: «كۇز»
9. جۇلدىز: «قىس»
10. دينا: «جازعىتۇرى»
11. قۇرمانعازى: «سابىرسىز، ارسىز، ەرىنشەك»
12. انەل: «جۇرەكتە قايرات بولماسا»
13. ۆەنەرا: «اتا - اناعا كوز قۋانىش»
14. ايالا: «قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار»
15. ارايلىم: «ولسەم ورنىم قارا جەر سىز بولماي ما»
16. راسۋل: «سەنبە جۇرتقا تۇرسا دا قانشا ماقتاپ»
17. مەيىرمان: «ابدراحمانعا»
18. سانجار: «مالعا دوستىڭ مۇڭى جوق مالدان باسقا»
19. ديانا: «مەنسىنبەۋشى ەم ناداندى»
20. ادەل: «اللانىڭ ءوزى دە راس، ءسوزى دە راس»
ءىىى. قورىتىندى ءبولىم: سلايد ارقىلى
اباي – اقىن، اعارتۋشى، قازاق ادەبيەتىنىڭ، قازاق ءتىلىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، فيلوسوف، كومپوزيتور، كۇيشى، اۋدارماشى، ساياسي قايراتكەر، قازاق مادەنيەتىن جاڭارتۋدى كوزدەگەن رەفورماتور.
اباي قۇنانبايەۆ تۋرالى اقىن - جازۋشىلاردىڭ پىكىرلەرى.
الماتى وبلىسى، تالعار اۋدانى، تەرەڭقارا اۋىلى.
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى شۋبايەۆا ناعيما ابدالييەۆنا
ماقساتى: وقۋشىلاردى اباي قۇنانبايەۆتىڭ ومىرىمەن، وسكەن ورتاسىمەن، قاراسوزدەرىمەن، ولەڭدەرىمەن، اندەرىمەن، اۋدارمالارىمەن تانىستىرۋ. شىعارمالارىن ءتۇسىنىپ وقۋعا، تانىپ وسۋگە باۋلۋ، ءومىرىن، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن ۇلگى ەتۋ.
كورنەكىلىك: سلايد، «اباي جولى» رومانى كىتابى، ت. ب. كىتاپتارى.
بارىسى: ءى. كىرىسپە ءبولىم: ءمۇعالىم ءسوزى:
ولسە ولەر تابيعات، ادام ولمەس،
ول ءبىراق قايتىپ كەلىپ ويناپ كۇلمەس،
مەنى مەن مەنىكىنىڭ ايرىلعانىن
«ءولدى» دەپ ات قويىپتى وڭكەي بىلمەس،
كوپ ادام دۇنيەگە بوي الدىرعان،
بوي الدىرىپ، اياعىن كوپ شالدىرعان
ءولدى دەۋگە سىيا ما، ايتىڭدارشى،
ولمەيتۇعىن ارتىندا ءسوز قالدىرعان – دەگەندەي بۇگىن ءبىز ارتىنا ولمەيتىن ءسوز قالدىرعان اباي اتامىز تۋرالى ءسوز قوزعايمىز.
وقۋشىلارمەن اباي تۋرالى بىلەتىن، وقىعان مالىمەتتەرى تۋرالى اڭگىمەلەسۋ.
اباي – دارا، اباي – دانا قازاقتا،
جول سالادى ءار ولەڭى عاجاپقا.
بار جازعانى دانالىق بوپ سانالعان
جالعىزداردىڭ جالعىزى ول قازاقتا.
«اباي جيىرما جىلدىق اقىندىق ەڭبەگىنىڭ ىشىندە كوپتەن كوپ جازعانى قوعامدىق تاقىرىپتار بولدى. ءبىر ولەڭىندە ۇيرەن، ۇعىن، تۇزەل دەپ ۇستازدىق ەتىپ جەتەكتەيمىن دەسە، باسقا ءبىر ولەڭىندە تۇزەلمەگەنگە كۇيىنىپ، قينالىپ، ىزىمەن سويلەپ، ۇرسىپ، جەرلەپ، شەنەپ ايتادى. تاعى ءبىر توپ ولەڭىندە قايعىرىپ، كۇڭىرەنىپ، وكىنىپ سويلەيدى. بارلىق شىعارمالارىنىڭ ناتيجەسىندە اباي ءوز ءداۋىرىنىڭ بارلىق بولمىسىن ايقىن سۋرەتتەيدى. قوعامنىڭ ىلگەرى باسۋىنا، ەركىن وسۋىنە بوگەت جاساپ، اياقتان الىپ وتىرعان رەاكسياشىل بەكتەردى سىنايدى، كەكەتەدى. قوعامدى ىلگەرى سۇيرەيدى. مادەنيەتتى بوپ ءوسۋ جولىن ارمان ەتەدى. ول ءۇشىن قوعامىنا وقى، ۇيرەن، ەڭبەك قىل، ونەر تاپ دەپ ۇندەيدى. ايتىلعان كەمشىلىكتەردىڭ بارلىعىن بەيبىت جولمەن، ۇگىت ارقىلى جۇزەگە اسىرعىسى كەلەدى» - دەپ جازادى م. اۋەزوۆ ءوز جازبالارىندا.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم:
ءى. «ابايدىڭ ءومىرى تۋرالى» وقۋشىلار ءسوزى.
1 - وقۋشى: زەرەك، ۇعىمتال، زەيىندى بالا كىشكەنە كۇنىنەن ءوز اۋىلىندا، اعايىن - تۋىس اراسىندا، ەل ىشىندە سان الۋان تارتىس، قىم - قيعاش ۋاقيعالارعا سىن كوزبەن قاراپ، وزىنشە ءمان بەرىپ، ءوز اقىلىمەن توپشالايدى.
2 - وقۋشى: ەل ىشىندە جەكە رۋلار، اتالار ءبىر - بىرىمەن جاۋلاستى. ولار جەرگە، قونىسقا، مال ورىسىنە، جايلاۋعا، سۋعا تالاستى. ءالدى بايلار ءالسىز كەدەي رۋلاردان جاز جايلاۋىن، قىس قىستاۋىن تارتىپ الدى. وسىنىڭ سالدارىنان جەر داۋى، جەسىر داۋى، بارىمتا، قۇن سياقتى تارتىستار ەلدى جەگىدەي جەدى.
3 - وقۋشى: ابايدىڭ زامانىندا قازاقستان ءبىرجولا پاتشانىڭ وتارىنا اينالىپ، ساۋدا كاپيتالى قازاق دالاسىنا كىرە باستاعان مەزگىل ەدى. وسىمەن قاتار قازاقستاندا قونىستاندىرۋ ساياساتى قىزۋ جۇرگىزىلە باستادى. بۇل جاعدايدا قازاق رۋلارى ورتاسىندا جەرگە، سۋعا، شۇرايلى جەرلەرگە تالاسۋ ودان ءارى ۇدەي ءتۇستى.
4 - وقۋشى: اباي اۋىلى اقىن، ءانشى، كۇيشى، قۇسبەگى، ءدىلمار، شەشەن، ەرتەكشى، اڭگىمەشىلەر، توعىزقۇمالاقشىلار باس قوساتىن ساۋلەتتى ءومىردىڭ شام شىراعى بولعان.
5 - وقۋشى: 10 جاسىندا اۋىل مولداسى عابيتحانعا وقىتتى. ول ءدىن وقۋىن مىسە تۇتپاي، ءبىلىمىن ءوز بەتىنشە جەتىلدىرۋگە ۇمتىلادى. ءسويتىپ كوپتەگەن شىعىس اقىندارىنىڭ شىعارمالارىمەن، اراب، يران، شاعاتاي (ەسكى وزبەك) تىلىندە جازىلعان ەرتەگى، داستان، قيسسالارمەن تانىسادى. 14 جاسىندا شىعىس كلاسسيكتەرىنە ارناپ ولەڭ جازدى
6 - وقۋشى: سەمەي قالاسىنداعى احمەت ريزا دەگەن يمامنىڭ مەدرەسەسىنە وقۋعا ءتۇسىردى. ءبىر جاعىنان ورىس مەكتەبىندە وقىدى. اكەسى قۇنانباي ابايدى سەمەيدە وقىپ جۇرگەن جەرىنەن وقۋدان شىعارىپ الىپ كەلدى. ەل بيلەۋ ىسىنە ۇيرەنسىن، ءوز ورنىمدى باسسا ەكەن دەپ ويلادى.
7 - وقۋشى: ءسويتىپ 13 جاستاعى اباي ەل ىسىنە ارالاسادى. ءبىراق ول كەدەيلەرگە بولىسىپ، بايلاردىڭ وكتەمدىگىنە توزە المايدى. ادىلدىككە جاق بولادى. “ ەلگە پايدالى، ادامگەرشىلىگى بار، ءادىل باسشى بولسام عانا جاقسى ادام بولامىن” دەگەن تۇجىرىمعا بەكىدى.
8 - وقۋشى: بۇرىن تەڭدىك الا الماي، زورلىق زومبىلىق كورگەن كەدەيلەر اعىلىپ ابايعا كەلەدى. اباي جەر داۋى مەن جەسىر داۋىنا دا بەلسەنە قاتىستى. پارا بەرۋشىلەردى اشكەرەلەپ، قياناتقا جول بەرمەدى. بۇل ارەكەتى بايلارعا ۇنامادى. ولار ابايدىڭ ۇستىنەن جالعان ارىز ءتۇسىردى. 1876 - 1886 جىلدارى اباي قۇزعىنداردان بەزىپ بولىستىق قىزمەتتەن بوسات دەپ ارىز ەتەدى.
9 - وقۋشى: ءبىراق سوتقا 700 - دەي كۋا شاقىرىلىپ ابايدى قورعاپ شىقتى. ابايدى اقىلدىلىعى، حالىققا كىرشىكسىز ادالدىعى عانا قۇتقارىپ قالدى. ونىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلگەن جوق.
10 - وقۋشى: 1885 جىلى شار وزەنىنىڭ بويىندا قارامولا دەگەن جەردە ورتا ءجۇز رۋلارى باس قوسقان ۇلى ءدۇبىر توتەنشە سەزد بولدى. سەزگە 100 - دەن استام ءىرى بيلەر قاتىستى. وسى سەزدە اباي جاڭا نەگىزدە زاڭ جازدى. بۇل ەلگە «ابايدىڭ 76 ستاتياسى» دەپ تاراتىلدى. سەزدە اباي ۇسىنعان جاڭا زاڭ جوباسىن ءبىراۋىزدان قابىلداپ، توبە بي سايلادى.
11 - وقۋشى: ءومىرى بىتپەي كەلگەن ۇرلىق، بارىمتا، جەر داۋى، جەسىر داۋى، جالا جابۋ، كەدەيدى كۋالىككە تارتپاۋ، ناداندىق، ايەل بوستاندىعىن، ايەل تەڭدىگىن ايتىپ ەسكى ەرەجەگە قارسى شىقتى.
12 - وقۋشى: ابايدى جاۋلارى قۇرتا المادى، ءبىراق 10 جىل بويىنا سوزىلعان ايتىس تارتىس ودان كەيىن سان رەت جاسالعان تەرگەۋ، تەكسەرۋ مەن جالا ونى قاجىتتى.
13 - وقۋشى: اباي ءدال وسى 1886 جىلداعىداي ولەڭدى كوپ جازعان كەزى جوق، ءبىر جىلدا 15 ءىرى ولەڭىن جازدى. ول ءوزىنىڭ ولەڭدەرىندە ساراڭ بايلاردى ولتىرە سىنادى، جالقاۋلىقتى، ەڭبەكسىزدىكتى، كورسەقىزارلىقتى، الاۋىزدىقتى، ناداندىقتى جەرىنە جەتكىزە اشكەرەلەدى. پاتشا ۇكىمەتى شەنەۋنىكتەرىنىڭ شەكتەن شىققان وزبىرلىعىن، جەرگىلىكتى بولىستاردىڭ پاراقورلىعى مەن قاناعاتسىز پايداكۇنەمدىگىن ولەڭىنە ارقاۋ ەتتى.
14 - وقۋشى: اباي ۇلگىنى پاتشا چينوۆنيكتەرىنەن الماي، ورىس حالقىنىڭ ويلى ادامدارىنان الدى. پاتشا ۇكىمەتىنىڭ قازاق اۋىلىنداعى رۋشىلدىقتى ءوز پايدالارىنا قالاي جۇمساپ وتىرعانىن، رۋ باسىلارى مەن بولىستاردىڭ پاتشا ۇكىمەتىمەن اۋىز جالاستىرعانىن ابدەن ءتۇسىندى.
ءىى. ءقاراسوزىن تىڭداۋ. (سلايد)
ءىىى. ابايدىڭ قاراسوزدەرىنەن ۇزىندىلەر ايتۋ:
1 - وقۋشى: ادام بالاسىن زامانا وستىرەدى، كىمدە - كىم جامان بولسا، زامانداسىنىڭ ءبارى ۆينوۆات.
2 - وقۋشى: بيىك مانساپ — بيىك جارتاس.
ەرىنبەي ەڭبەكتەپ جىلان دا شىعادى.
ەكپىندەپ ۇشىپ قىران دا شىعادى.
3 - وقۋشى: باقپەن اسقان پاتشادان،
ميمەن اسقان قارا ارتىق؛
ساقالىن ساتقان كارىدەن
ەڭبەگىن ساتقان بالا ارتىق.
4 - وقۋشى: جامان دوس — كولەڭكە،
باسىڭدى كۇن شالسا،
قاشىپ قۇتىلا المايسىڭ؛
باسىڭدى بۇلت شالسا،
ىزدەپ تابا المايسىڭ.
5 - وقۋشى: دوسى جوقپەن سىرلاس،
دوسى كوپپەن سىيلاس.
قايعىسىزدان ساق بول،
قايعىلىعا جاق بول
6 - وقۋشى: اكەسىنىڭ بالاسى — ادامنىڭ دۇشپانى.
ادامنىڭ بالاسى — باۋىرىڭ.
7 - وقۋشى: ەر ارتىق سۇراسا دا ازعا رازى بولادى.
ەز از سۇرار، ارتىلتىپ بەرسەڭ دە رازى بولماس.
8 - وقۋشى: باعىڭ وسكەنشە تىلەۋىڭدى ەل دە تىلەيدى، ءوزىڭ دە تىلەيسىڭ، باعىڭ وسكەن سوڭ — ءوزىڭ عانا تىلەيسىڭ.
9 - وقۋشى: كۇللى ادام بالاسىن قور قىلاتىن ءۇش نارسە بار. سونان قاشپاق كەرەك: اۋەلى — ناداندىق، ەكىنشى — ەرىنشەكتىك، ءۇشىنشى — زالىمدىق دەپ بىلەسىڭ.
10 - وقۋشى: ناداندىق — ءبىلىم - عىلىمنىڭ جوقتىعى، دۇنيەدەن ەش نارسەنى ولارسىز
ءبىلىپ بولمايدى.
11 - وقۋشى: بىلىمسىزدىك حايۋاندىق بولادى.
12 - وقۋشى: ەرىنشەكتىك — كۇللى دۇنيەدەگى ونەردىڭ دۇشپانى. تالاپسىزدىق، جىگەرسىزدىك، ۇياتسىزدىق، كەدەيلىك — ءبارى وسىدان شىعادى.
13 - وقۋشى: زالىمدىق — ادام بالاسىنىڭ دۇشپانى. ادام بالاسىنا دۇشپان بولسا، ادامنان بولىنەدى، ءبىر جىرتقىش حايۋان حيسابىنا قوسىلادى.
ءىىى. سلايد: ابايدىڭ اتا - باباسى، بالالارى، العاشقى ولەڭى، جازعان زاڭدارى، دوستارى، شاكىرتتەرى، اۋدارمالارى.
IV. اندەرىن ايتۋ: «جەلسىز تۇندە جارىق اي» (حورمەن) (سلايد)
V. ولەڭدەرىن جاتقا ايتۋ. ابايدىڭ جاتقا ايتۋعا بەرىلگەن ولەڭدەرى:
1. قۋانىش: «عىلىم تاپپاي ماقتانبا»
2. جاسۇلان: «قالىڭ ەلىم قازاعىم»
3. ايدانا: «قارتايدىق، قايعى ويلادىق، ۇلعايدى ارمان»
4. اليحان: «جاسىمدا عىلىم بار دەپ ەسكەرمەدىم»
5. شۇعىلا: «مەن جازبايمىن ولەڭدى ەرمەك ءۇشىن»
6. سىمبات: «اسەمپاز بولما ارنەگە»
7. ەراسىل: «جاز»
8. باقىت: «كۇز»
9. جۇلدىز: «قىس»
10. دينا: «جازعىتۇرى»
11. قۇرمانعازى: «سابىرسىز، ارسىز، ەرىنشەك»
12. انەل: «جۇرەكتە قايرات بولماسا»
13. ۆەنەرا: «اتا - اناعا كوز قۋانىش»
14. ايالا: «قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار»
15. ارايلىم: «ولسەم ورنىم قارا جەر سىز بولماي ما»
16. راسۋل: «سەنبە جۇرتقا تۇرسا دا قانشا ماقتاپ»
17. مەيىرمان: «ابدراحمانعا»
18. سانجار: «مالعا دوستىڭ مۇڭى جوق مالدان باسقا»
19. ديانا: «مەنسىنبەۋشى ەم ناداندى»
20. ادەل: «اللانىڭ ءوزى دە راس، ءسوزى دە راس»
ءىىى. قورىتىندى ءبولىم: سلايد ارقىلى
اباي – اقىن، اعارتۋشى، قازاق ادەبيەتىنىڭ، قازاق ءتىلىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، فيلوسوف، كومپوزيتور، كۇيشى، اۋدارماشى، ساياسي قايراتكەر، قازاق مادەنيەتىن جاڭارتۋدى كوزدەگەن رەفورماتور.
اباي قۇنانبايەۆ تۋرالى اقىن - جازۋشىلاردىڭ پىكىرلەرى.
الماتى وبلىسى، تالعار اۋدانى، تەرەڭقارا اۋىلى.
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى شۋبايەۆا ناعيما ابدالييەۆنا
You Might Also Like
