ابايدىڭ 175 جىلدىعى
اباي مۇراسى - بۇكىل ادامزات ءۇشىن ونەگەلى باعدار
2020 جىلدىڭ 10 تامىزىندا حالقىمىزدىڭ ۇلى اقىنى، دانا، ويشىل اباي قۇنانبايەۆتىڭ تۋعانىنا 175 جىل تولدى. مەملەكەت باسشىسى ق.توقايەۆ ۇلى ابايدىڭ تۋعان كۇنىن اتاپ ءوتۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدى. ەلباسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسىنىڭ باستى باعىتتارىنىڭ ءبىرى - حالىقتىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگى، پراگماتيزم، ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى ساقتاۋ، سانانىڭ اشىقتىعى اباي قۇنانبايەۆتىڭ فيلوسوفياسىمەن تىعىز بايلانىستى. اباي فيلوسوفياسى – سانالى ۇرپاقتى بىلىمگە، مادەنيەتكە، ونەرگە، اعارتۋشىلىققا ۇمتىلۋعا شاقىرۋ بولىپ تابىلادى. ۇلى ويشىل ءوز حالقىن ءبىلىمدى بولۋعا، ىزگى دۇنيەلەردى ۇيرەنۋگە، ءوز قابىلەتتەرىن ارتتىرۋعا، ناداندىق پەن ەرىنشەكتىكتەن اۋلاق بولۋعا شاقىردى. اباي زامانىندا قوعامدا ورىن العان ماسەلەلەر قازىرگى كەزدە دە وزەكتى ەكەنىن مويىنداۋ كەرەك.
اباي شىعارمالارىنىڭ باستى يدەياسى – ادامزاتتىڭ ۇزدىكسىز ءبىلىم الۋى مەن ونى قوعام يگىلىگىنە جاراتا ءبىلۋى ەكەنى ءسوزسىز. ۇلى ابايدىڭ وتىز سەگىزىنشى قارا سوزىندە: «عىلىمنىڭ كومەگىمەن بايلىق تابۋعا بولمايدى. كەرىسىنشە، بايلىق عىلىمنىڭ دامۋىنا قىزمەت ەتۋى كەرەك. ءبىلىم مەن قولونەر - بۇل ناعىز بايلىق. ءبىلىمدى نەمەسە قانداي دا ءبىر قولونەردى مەڭگەرۋ - جوعارى يگىلىك» - دەپ جازدى. جاستايىنان ءوز زامانىنىڭ وزىق ادامدارىنىڭ بىرىنە اينالعان دانا تۇلعا اباي اينالاسىنا پروگرەسشىل جاستاردى توپتاستىردى. ۇلى اقىن جاستار تاربيەسىنىڭ سان قىرىنا باسا نازار اۋداردى، جاس ۇرپاققا ءۇمىت ارتتى، جۇرەك سەزىمدەرىن وياتىپ، ماقسات-مۇراتتارىنا جۇمىلدىرۋعا ۇمتىلدى. اباي سول كەزەڭدەگى حالىقتىڭ قاراڭعىلىعىن، ناداندىقتى اشكەرەلەپ، جاڭا ومىرگە باستار جول - وقۋ-اعارتۋ ءىسى ەكەنىن ءبىلدى. «ادامنىڭ ءبىلىمى، ونەرى - ادامشىلىقتىڭ تارازىسى»، - دەپ ساناعان اباي بىلىمدىلىكتى بارلىق اتاق، قۇرمەت پەن بەدەل، بايلىقتان جوعارى قويادى. اقىن ادامزاتقا جاستىق شاقتى وقۋعا، عىلىمعا جۇمساۋ كەرەك ەكەنىن ەسكە سالادى. جاستارعا: «دۇنيە دە ءوزى، مال دا ءوزى، عىلىمعا كوڭىل بولسەڭىز...»، - دەگەن تۇجىرىمدارىن ۇسىنادى.
بۇگىندە ابايدى تانۋ - ادامنىڭ ءوزىن-وزى تانۋى. ادامنىڭ ءوزىن-وزى تانۋى جانە ۇنەمى دامىپ وتىرۋى، عىلىمعا، بىلىمگە باسىمدىق بەرۋى دە - كەمەلدىكتىڭ كورىنىسى، ينتەللەكتۋالدى ۇلتتى قالىپتاستىرۋدىڭ نەگىزى بولارى انىق. سول سەبەپتى، اباي ۇلاعاتى جاس ۇرپاقتىڭ باعىت الاتىن تەمىرقازىعىنا اينالىپ وتىر. ۇلى اقىن مۇراسى - پاراساتتى ءپاتريوتيزمنىڭ مەكتەبى، ەلدىكتى قادىرلەۋدىڭ نەگىزى. قازىرگى سانالى ۇرپاق اباي شىعارمالارىن وقىپ، ودان عيبرات العانى ءجون. ۇلى اقىن ءوز ەلىن، ۇلتىن ءسۇيۋدى ابايدان ۇيرەنۋى كەرەك.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ق.توقايەۆتىڭ ۇلى ابايدىڭ 175 جىلدىعىنا وراي، بيىلعى جىلدىڭ قاڭتار ايىندا «اباي جانە ءححى عاسىرداعى قازاقستان» اتتى ماقالاسى جارىق كوردى. ماقالادا مەملەكەت باسشىسى اباي تۇلعاسى، ونىڭ مۇراسىنىڭ قازاق حالقى ءۇشىن ماڭىزى تۋرالى تۇجىرىمدى ويلارىمەن ءبولىستى.
ابايدىڭ مول مۇراسى قازاق ۇلتىنىڭ جاڭا ساپاسىن قالىپتاستىرۋعا قىزمەت ەتەدى. ونىڭ شىعارمالارىنداعى وي-تۇجىرىمدار ءاربىر جاستىڭ بويىندا حالقىنا، ەلى مەن جەرىنە دەگەن پاتريوتتىق سەزىمدى ورنىقتىرادى. «...اباي ەڭبەكتەرىنىڭ ءنارىن وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ساناسىنا ءسىڭىرۋ جانە ومىرلىك ازىعىنا اينالدىرۋ - ۇلتتى جاڭعىرتۋعا جول اشاتىن ماڭىزدى قادامنىڭ ءبىرى»، – دەپ اتاپ ءوتتى ق ر پرەزيدەنتى ق.توقايەۆ ءوز ماقالاسىندا. ال ۇلى اقىن شىعارمالارى ادامزاتتىڭ وتانىنا، حالقىنا، جەرىنە دەگەن پاتريوتتىق جانە سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن تاربيەلەۋگە باعىتتالعانىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى.
ەلىمىزدە وتكەن مەرەيتويلىق ءىس-شارالار - حالقىمىزدىڭ رۋحاني مادەنيەتىن جاڭعىرتۋعا، اباي قۇندىلىقتارىن نىعايتۋعا زور ۇلەس قوستى. مەرەيتوي اياسىندا وتكەن ماڭىزدى جوبالاردىڭ ءبىرى – اباي شىعارمالارىنىڭ جيناقتارىن ون شەت تىلىنە اۋدارۋ جانە باسىپ شىعارۋ، سونداي-اق ابايدىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى، مول مۇراسى جونىندە دەرەكتى فيلمدەر ءتۇسىرۋ. جىل سايىن ۇلى اقىننىڭ تۋعان كۇنىنە وراي ەلباسى كىتاپحاناسى ابايدىڭ شىعارماشىلىعىنا ارنالعان كىتاپ كورمەلەرىن ۇيىمداستىرادى. ۇلى فيلوسوف-ويشىلدىڭ مەرەيتويى وتكەن جىلدان باستاپ يۋنەسكو جانە تۇرىكسوي سياقتى ءىرى حالىقارالىق ۇيىمدار اياسىندا وتكىزۋ جوسپارلانعانى ءمالىم. عاسىرلار بويى اباي تۇلعاسى ءار ءداۋىردىڭ ۇرپاعى مەن حالىقتار ءۇشىن وزەكتى تۇلعا، ءارى اباي مۇراسى بۇكىل ادامزات ءۇشىن ونەگەلى باعدار بولارى انىق.
ۋ.م.دجولدىبايەۆا، ك.ە.ابيكەنوۆا ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ دوسەنتتەرى
ن.م.تاستەيەۆ، د.ءا.ءاشىم ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ گەوگرافيا جانە تابيعاتتى پايدالانۋ فاكۋلتەتىنىڭ 1-كۋرس ستۋدەنتتەرى
You Might Also Like
-
سەرىكحان امانگۇل سەرىكحان قىزى شقو تارباعاتاي اۋدانى «بي بورانباي اتىنداعى ورتا مەكتەپ» كمم قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءى ساناتتى ءمۇعالىمى، گۋمانيتارلىق عىلىمدار ماگيسترى
-
كونستيتۋسيا ءبىزدىڭ قوعام مەن مەملەكەت دامۋىنىڭ ىرگەلى زاڭدار جۇيەسىن قۇرايتىن، مەملەكەتتىلىكتىڭ جانە قوعامداعى كەلىسىم مەن تۇراقتىلىقتىڭ نىعايۋىن قامتاماسىز ەتەتىن ەلدىڭ نەگىزگى تىرەگى. ءدال وس...
