ءابىلحايىر حاندىعى
اق وردا قۇلدىراعاننان كەيىن ونىڭ باسىم بولىگىندە ءابىلحايىر حاندىعى (1428-1469 جج. ءومىر سۇرگەن) ورنادى. كەيبىر ادەبيەتتەردە ءابىلحايىر حاندىعى «كوشپەلى وزبەكتەر مەملەكەتى» دەپ تە اتالادى.
ءابىلحايىر حان — شيباننىڭ (شايباني) ۇرپاعى، جوشىنىڭ نەمەرەسى. ول حان تاعىنا 1428 جىلى كەلىپ، 40 جىلداي بيلىك جۇرگىزدى. ءابىلحايىر حاندىعى باتىسىندا جايىقتان باستاپ، شىعىسىندا — بالقاش كولىنە، وڭتۇستىگىندە — سىرداريا ساعالارى مەن ارال تەڭىزىنە، سولتۇستىگىندە — توبىل مەن ەرتىستىڭ ورتا اعىسىنا دەيىنگى ۇلان-عايىر ايماقتى الىپ جاتتى. حاندىقتىڭ قۇرامىنا قىپشاق، كەرەي، نايمان، ارعىن، قوڭىرات جانە باسقا تۇركى تىلدەس تايپالار كىردى.
مەملەكەتتىڭ ورتالىعى سىبىردەگى تۋرا (قازىرگى تۇمەن قالاسى) قالاسى بولعان. كەيىن XV عاسىردىڭ 40-شى جىلدارى ءابىلحايىر حان سىرداريا ماڭىنداعى قالالاردى باسىپ الىپ، استاناسىن سىعاناققا كوشىرگەن. حاندىققا سىعاناقتان باسقا ياسى، وتىرار، وزكەنت قالالارى قاراعان. بۇل جەرلەردە قولونەر، ساۋدا جانە ەگىن شارۋاشىلىعى دامىعان.
ءابىلحايىر حان شەتەل باسقىنشىلارىنا جانە شىڭعىس ۇرپاقتارىنا قارسى ءجيى-جيى اياۋسىز كۇرەس جۇرگىزىپ وتىرعان. 1459-1460 جىلدارى ابىلحايىرمەن بولعان كيكىلجىڭنىڭ ناتيجەسىندە ورىس حاننىڭ ۇرپاقتارى — كەرەي مەن جانىبەك ءابىلحايىر حاننان ءبولىنىپ، موعولستانعا قونىس اۋدارادى. سول جەردە اق وردانىڭ شاڭىراعىن قايتا كوتەرىپ، ولار جاڭا مەملەكەت — قازاق حاندىعىنىڭ ىرگەسىن قالايدى.
You Might Also Like
-
گۇل — گۇلدى وسىمدىكتەردىڭ جىنىستىق جولمەن كوبەيۋ مۇشەسى. ول ساباق نە جاناما بۇتاق ۇشىندا وسەدى. گۇل بىرنەشە بولىمنەن تۇرادى. گۇل جاپىراقشالارى گۇل شىعاتىن بۋىننان ءوسىپ، گۇلگە قورعانىش بولىپ تۇ...
-
سەكسەن جاستا قاتارىڭ سيرەي باستايدى. قاپالى بولسا دا، قاتال شىندىق سونداي.
