ايەلدەردەگى ۆيرۋستىق گەپاتيتتەر
جۇكتى ايەلدەردىڭ مىڭنان بىرىندە كەزدەسەتىن بۇيرەك اۋرۋىندا 40-50 پايىز جاعدايدا سارعايۋعا ۆيرۋستىق گەپاتيتتەر سەبەپشى بولادى. ولاردىڭ «ا»، «ۆ»، «د»، «ە» دەگەن بىرنەشە تۇرلەرى بولادى جانە جەدەل تۇرلەرى سوزىلمالى تۇرلەرىنە اۋىسىپ وتىرادى. سوندىقتان، سوزىلمالى ۆيرۋستىق گەپاتيتتەردىڭ (سۆگ) مەديسينالىق جانە سونىمەن قاتار ەموسيالىق زاردابى بولادى. ماسەلەن، انا بالاسىنا ءقاۋىپ ءتونىپ ءتۇر دەپ ويلاسا، ودان ەموسيالىق زارداپ تۋىندايدى.
سوزىلمالى ۆيرۋستىق گەپاتيتكە شالدىققان ايەلدەرگە جۇكتىلىك قارسى كورسەتىلىم بولىپ ەسەپتەلمەيدى. الايدا ولار (نە ولاردىڭ جىنىستىق سەرىكتەرى) ۆيرۋسقا قارسى ەم الىپ جۇرگەن كەزدەردە جۇكتىلىكتىڭ الدىن الۋ ءادىسىن قولدانعاندارى ءجون، ياعني جۇكتىلىكتى بولدىرماۋعا كۇش سالۋى ءتيىس. سەبەبى ۆيرۋسقا قارسى پرەپاراتتاردىڭ كوبىسى (مىسالى، سوزىلمالى «س» ۆيرۋستىك گەپاتيتىنە قولدانىلاتىن ريبوۆيرين دەگەن پرەپارات) شارانا ءۇشىن دە، جۇكتىلىكتىڭ اعىمى ءۇشىن دە ەتە زياندى. ولار تەك جۇكتى ايەلدەرگە عانا ەمەس، ولاردىڭ جىنىستىق سەرىكتەرىنە دە زياندى.
ايەلدەر ەم جۇرگىزىلىپ جاتقان كەزدە جانە ەمنەن كەيىنگى 6 اي بويى كونتراسەپسيالىق ادىستەردى كولدانۋ قاجەتتىلىگىن ءبىلۋى كەرەك.
ۆيرۋستىق گەپاتيتى بار جۇكتى ايەل بىلىكتى مامانعا ءوزىنىڭ اۋرۋى تۋرالى حابارلاۋى ءتيىس.
ازىرشە ءبىز گەپاتيتتىڭ 2 ءتۇرىن قاراستىرىپ كورەلىك.
«ۆ» ۆيرۋستىق گەپاتيتى
گەپاتيتتىڭ بۇل تۇرىمەن اۋىرعان جۇكتى ايەلدەر جۇكتىلىك نەمەسە بوسانۋ كەزىندە ءوزىنىڭ بالاسىنا ۆيرۋستى وڭاي جۇقتىرۋى مۇمكىن. ەگەر الدىن الۋ امالدارى جاسالماسا، وندا بالالاردىڭ 90 پايىزىنان استامى تۋعاننان باستاپ «ۆ» ۆيرۋستىق گەپاتيتىنىڭ سوزىلمالى تۇرىنە شالدىعادى.
سوندىقتان جۇكتى ايەلدەردىڭ ءبارى دە بالالارىن زارارلانۋدان ساقتاپ قالۋ ءۇشىن «ۆ» ۆيرۋستىق گەپاتيتىنە تەكسەرىلۋى كەرەك.
ەگەر دە جۇكتى ايەلدەن «ۆ» ۆيرۋستىق گەپاتيتىنىڭ وڭ ماركەرلەرى انىقتالسا، وندا ونىڭ بالاسى ەكى ءدارىنى، ياعني «ۆ» گەپاتيتىنە قارسى ۆاكسينانىڭ ءبىرىنشى دوزاسىن جانە يممۋنوگلوبۋليننىڭ ءبىر دوزاسىن بوسانۋ زالىندا قابىلداۋى قاجەت. وسى ەرەجە ورىندالىپ، بالا ءومىرىنىڭ العاشقى 12 ساعاتىندا پرەپاراتتار ەنگىزىلسە، ول بالادا سوزىلمالى «ۆ» گەپاتيتىنەن ءومىر بويى قورعانۋدىڭ 95 پايىزعا دەيىنگى مۇمكىندىگى پايدا بولادى. قورعانۋدى بارىنشا باسىمىراق قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن بالاعا ءارى قاراي ۆاكسينانىڭ 3 قوسىمشا دوزاسىن (1 ايدا، 2 ايدا جانە 12 ايدا) ەنگىزۋ قاجەت. ەگەر ايەل گەپاتيتپەن اۋىرعانىن بىلسە، ول تۋرالى مامان دارىگەرگە ايتۋى وتە ماڭىزدى. سوندا ايەلدىڭ بوسانار ساتىنە الگى ەكى ءدارىنى دايىنداپ قويۋعا مۇمكىندىك تۋادى.
ەگەر دە بالا دەر كەزىندە ۆاكسينانى جانە يممۋنوگلوبۋليندى قابىلداماسا، وندا زارارلانۋ ءقاۋپى 90 پايىزعا دەيىن جوعارىلايدى دا بالانى «ۆ» ۆيرۋستىك گەپاتيتىنەن قورعاپ قالۋدىڭ ەكىنشى مۇمكىندىگى بولمايدى.
«س» ۆيرۋستىق گەپاتيتى (سۆگ)
بالانىڭ كۇرساقتا اۋرۋ جۇقتىرۋ ءقاۋپى 5-10 پايىز. ەگەر ايەل «ۆ» ۆيرۋستىق گەپاتيتىمەن اۋىرسا، وندا بۇل كورسەتكىش ودان دا جوعارىلايدى.
جۇكتى ايەل بوسانعاننان كەيىن بالا دارىگەرىنە ءوزىنىڭ اۋرۋى تۋرالى حابارلاۋى ءتيىس. سىرقات انادان تۋعان بالا «س» ۆيرۋستىق گەپاتيتىنە اناسىنىڭ انتيدەنەسىنىڭ تاسىمالداۋشىسى بولۋى مۇمكىن، ءبىراق تا اۋرۋ جۇقپاسا، وندا بۇل انتيدەنەلەر بالا ءومىرىنىڭ 18ء-ىنشى ايىندا وز-وزىنەن جوعالىپ كەتەدى. تۋعاننان باستاپ «س» گەپاتيتى ۆيرۋسىنىڭ بار-جوعىن انىقتاۋعا وزگەشە تەست پوليمەرازدىق ۇلاسپالى رەاكسيا مۇمكىندىك بەرەدى.
جۇكتىلىك
ۆيرۋستىق گەپاتيتتىڭ ەمىنەن بۇرىن بالا تۋامىن دەگەن ايەلدەر ەمدى بوسانعاننان كەيىن بالاسى وسكەنگە دەيىن ۋاقىتشا ىركە تۇرۋىنا بولادى. سەبەبى، ۆيرۋسقا قارسى ەم السىزدىككە نەمەسە دەپرەسسياعا شالدىقتىرۋى مۇمكىن. ەگەر ءسىز ءالسىز نە كۇيزەلىستى جاعدايدا بولساڭىز، وندا كىشكەنتاي بالاعا دۇرىس كۇتىم جاساۋ قيىن. بالاڭىزدىڭ جاسىنا قاراماستان ەمدەلۋ كەزىندە ايەلگە قولعابىس وتە قاجەت. ەگەر سىزدە سوزىلمالى گەپاتيت بولسا جانە بوسانعىڭىز كەلسە، بالاڭىز زارارلانعان با الدە جوق پا، سونى انىقتاۋ ءۇشىن كوپ ۋاقىت كەتەدى. سونداي جاعدايدا سىزدە قورقىنىش پايدا بولادى. ول سىزگە ۇلكەن زيانىن تيگىزەدى. سوندىقتان ءسىز ءوزىڭىزدى ۇستاپ، ۇرەيىڭىزدى باسۋىڭىز قاجەت. دۇرىس ويلاۋعا تىرىسىڭىز. ءوزىڭىزدى ەركىن سەزىنىپ، سترەستى جەڭۋگە ۇمتىلىڭىز. ويتكەنى ءسىز بالاڭىزعا وتە قاجەتسىز. بالاڭىز سىرقات بولسا، ارينە ءسىز ۋايىمعا بەرىلەسىز. بۇل قالىپتى جاعداي. ابىرجۋ، قورقۋ، اشۋلانۋ — بۇلاردىڭ ءبارى دە ءجيى كەزدەسەتىن جاعدايلار. كوپ ايەلدەر سوزىلمالى ۆيرۋستىق گەپاتيتكە نەمەسە باسقا دا سوزىلمالى اۋرۋلارعا شالدىققان بالالارىن تاربيەلەپ ءوسىرىپ جاتىر، سولاردىڭ تاجىريبەسى سىزگە ۇلگى بولۋى ءتيىس. مۇنداي جاعدايدا ءسىز دارىگەر ينفەكسيونيست نەمەسە گەپاتولوگ ماماننىڭ اقىل-كەڭەسىن العانىڭىز ءجون.
ەمىزۋ
ءسۇت ارقىلى ۆيرۋستىڭ بەرىلۋ ءقاۋپىنىڭ باسىم بولۋىنا قاراماستان، ەمشەك ەمىزۋدىڭ ارتىقشىلىعى ايقىن. ەكىنشىدەن، ۆيرۋستىق گەپاتيتپەن زارارلانعان انالار ءۇشىن بالا ەمىزۋگە قاتىستى ارنايى نۇسقاۋلار جوق. الايدا مۇنداي جاعدايدا ەمشەك ۇشتارىنا مۇقيات كۇتىم قاجەت. ەگەر ەمشەك ۇشتارىندا ءتىلىنۋ نە قاندى بولىندىلەر بايقالسا، ولار جازىلعانشا ەمىزۋدى توقتاتا تۇرعان ءجون. تاعى دا ءبىر ەسكەرەتىن جايت — ايەلدەر ۆيرۋسقا قارسى ەم قابىلداپ جۇرگەن كەزدە، ولارعا بالا ەمىزۋگە رۇقسات ەتىلمەيدى.
ح. ن. نۇرجانوۆ
You Might Also Like
-
XII عاسىردا گۇرجىستان پاتشاسى IV ءداۋىت سەلجۇق تۇرىكتەرى مەن پارسىلار شاپقىنشىلىعىنا، گۇرجىستاننىڭ بىرىگۋىنە قارسى ىشكى جاۋلار ارەكەتتەرىنە باتىل تۇردە تويتارىس بەردى. ەڭ قاتەرلىسى ىشكى جاۋلار ەدى. ...
-
«باسقا بالە تىلدەن» دەگەن راس ەكەن. كەيىن جانى مۇرنىنىڭ ۇشىنا كەلگەندە تورتاي شال:
