InfoHub Logo

الاكول وڭىرىندەگى ۇلكەن-كىشىنىڭ ەشقايسىسى كوزگە دە، سىرتتاي دا يساعۇل جولجانوۆ اقساقالدىڭ اتىن تۋرا اتامايدى. ءبارى دە بىرىمەن-بىرى ۋادەلەسىپ قويعانداي، ايىرىقشا ءبىر ىقىلاس-قۇرمەتپەن يساعا، يسەكە دەسىپ تۇرادى. بۇل ەسىم اتالعاندا ەلەڭ ەتپەيتىن، جالت قارامايتىن ادام كەزىگە قويمايدى. "اۋىلىڭنىڭ اعاسى كىم؟ يگى جاقسىدان كىمدەر بار؟" — دەگەن كولدەنەڭ سۇراققا دا ەڭ الدىمەن "يساعاڭ" دەپ جامىراسا جاۋاپ بەرەتىندەرىنە ءبىز ءباس تىگە الامىز. "الاكولدىڭ اعاسى، التىندى توننىڭ جاعاسى" دەگەنگە بۇل كۇندە ءبارىمىز دە ابدەن دەن قويىپ العانبىز.

يسەكەڭ مۇنداي قۇرمەتتى بىرەۋدەن قولقالاي قالاپ تا، سۇراپ تا العان جوق. وسى ەلگە، وسكەن جەرگە سىڭىرگەن ۇشان-تەڭىز ەڭبەك، سول ەڭبەگى ارقىلى جىلدار بويى جيناعان بەرەكەلى ءىسى مەن بەدەلىنە وراي ءوزى ىزدەپ كەلگەن ابىروي ءبارى. اينالاسىنا تيگىزگەن پايداسى، كورسەتكەن ۇلگىسى مەن ونەگەسىنىڭ التىن تامىر جەمىسى.

بۇل ءازى شىن مانىسىندە جەر باسىپ جۇرگەن جۇمىر باستى پەندەنىڭ بارىنە بۇيىرا بەرەر ب ا ق ەمەس ەدى. جاقسىلىعى مەن جاماندىعى، ادىلەتى مەن ابىلەتى الما-كەزەك اۋىسىپ، امىسە جەڭىسە الماي، ءزاۋ ءبىر تۇستا يتجىعىس ءتۇسىپ تە جاتاتىن مىناۋ ءبىر جالعان دا ەسەپتى دۇنيەدە سۇتپەن بىرگە سۇيەككە بىتكەن كىسىلىك كەلبەتىنەن اينىماي، تەكتىلىك تۇعىرىنان تايماي، ءاردايىم تارازى باسىن تەڭ ۇستاپ، تەڭسەلمەي ءوتۋ، ءجۇزىن سىرتقا، ارقاسىن ىققا بەرمەي، اق ادال عۇمىر كەشۋ دە ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەس، دانالارعا عانا داريتىن سيرەك قاسيەت بولسا كەرەك.

ءبىزدىڭ يسەكەڭ شەپتى جارىپ، شەڭبەر بۇزباسا دا، اقىرىن ءجۇرىپ انىق باسا وتىرىپ، قوعام ءومىرىنىڭ كوپ جۇگىن ارقالاپ كەلە جاتىر ەكەن. ءبىز سياقتى ەگدەلەر ءۇشىن كۇنى بۇگىنگىدەي بولىپ كورىنەتىن سوناۋ ءبىر قاندى سوعىس كەزىندە ول اۋداندىق كومسومول ۇيىمىن باسقاردى. جاس ەدى، جالىندى ەدى، ارينە. ءبىراق ونىڭ ءوزى جاسپىن دەمەدى. كەمەلى دە بار، كەمباعالى دا جوق ەمەس تالاي ءبىر كەلەلى جيىن، كەدەندى كەڭە1 ءىس جۇرت اراسىنان سۋىرىلىپ شىعىپ، ءوز تۇستاستارىنا باس بولا ءبىلدى. مۇگەدەكپىن دەپ مۇدىرمەي، قيىندىقتى كورىپ كىدىرمەي، بويداعى قۋات-كۇشىن تۇگەل جۇمساپ، اقىل-سانانى سارقا پايدالانىپ وتىردى. سودان بارىپ ول باسشىلاردىڭ دا، بىلايعى جاقسىلاردىڭ دا كوزىنە ءتۇستى، سولاردىڭ بارىنە كىسىلىگىمەن دە، كىشىلىگىمەن دە ۇنادى. الدەكىمدەرشە الەكەدەي قالانىپ، ءبيتىن سالا ىزدەمەسە دە بۇيىرعان لاۋازىمنىڭ، قولدان كەلەر قىزمەتتىڭ ەشقايسىسىنان ات-تونىن الا قاشقان جوق. ساتىلاي ءوسىپ، ەڭبەكشىلەر دەپۋتاتتارى اۋداندىق كەڭەسىنىڭ اتقارۋ كوميتەتىنە ءتوراعانىڭ ورىنباسارلىعىنا جوعارىلادى. جيىرمانىڭ ۇستىندەگى جاس جىگىت ءۇشىن ول، ارينە، ۇلكەن ءمانساپ بولاتىن. ءبىراق وعان يسەكەڭنىڭ باسى اينالا قويعان جوق. قانداي ءىس بولسا دا اقىل-سابىرمەن شەشتى، ەشكىمگە وي-كوپىر اتانبادى. قوشەمەت، قولپاشقا بولا ەلىگىپ، قولىنا بيلىك تيگەنگە جەلىگىپ تە كەتەتىندەر از ەمەس قوي، يسەكەڭ وندايعا بارمادى، وبال-ساۋاپ دەگەندەردىڭ بولاتىنىن دا ەشقاشان ەستەن شىعارعان جوق. اركىمنىڭ باسىندا بولا بەرەتىن ارتىق-كەم ىستەر مەن اعات-اۋىت سوزدەردىڭ وزىنەن دە اياعىن تارتا ءبىلدى. ويلاماي ايتىپ، كوزدەمەي اتقان كەزى جوق.

ول وزىنەن كەيىنگى جاستاردىڭ پىكىرىنە دە ۇدايى قۇلاق اسىپ، ءسوزىن جەرگە تاستاماۋعا تىرىساتىن ەدى. جاسسىڭ دەپ ەشكىمدى جاسقامادى، جارلىسىڭ دەپ جارتى جولعا تاستامادى. قاشاندا بولسا قاسىنداعىلاردى كوزبەن دەمەپ، كوڭىلمەن جەبەي ءجۇردى.

يساعۇل جولجانوۆ تابانى كۇرەكتەي 25 جىل بويىنا ساۋدا قىزمەتىندە — الاكول اۋداندىق تۇتىنۋشىلار وداعىنىڭ توراعاسى قىزمەتىندە بولعان ادام. قاراۋىندا تولىپ جاتقان ساۋدا بازالارى، قۇرىلىس مەكەمەلەرى، ءبىرشاما سەلولىق تۇتىنۋ كووپەراسيالارى بار ساۋدا مەكەمەسىن باسقارۋ، اسىرەسە ازدى-كەم قاجەت دۇنيەنىڭ ءبارى شەتىنەن قات بولىپ تۇراتىن، كىسىنى دىلگەرلىكتەن بارىپ ءدىل-زارلىققا ۇرىندىراتىن كەشەگى كەڭەس كەزىندە مۇنداي سان-سالالى ۇلكەن شارۋاشىلىقتى يگەرىپ اكەتۋ، جولدان تايماي، اق سويلەپ ادال ءجۇرۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەس ەدى. ءوزىنىڭ الدىنداعى، سوعىس كەزىنىڭ تارشىلىعى مەن تاپشىلىعى كەزىندە وسى مەكەمەنى باسقارعان ادامداردىڭ ءبىرازى وزىنە ۇناعاندى ءىشىپ، وزگەگە ۇناعاندى كيىپ، اسىپ-جەلىگىپ، تاسىپ-توگىلەم دەپ ءجۇرىپ، بىرەۋى سوتتالىپ، بىرەۋى جوق بولىپ جاتقان ارەكەتتەرى دە ساباق بولعان شىعار، جوعارىدا ايتقانداي، ءار نارسەنى اقىلمەن پايىمداپ، سابىرمەن تارازىلاي بىلگەن يسەكەڭ وسى قىزمەتىنەن زەينەتكەرلىككە شىققانعا دەيىن باسشىدان سوگىس، باسقادان ءسوز ەستىگەن ەمەس. كايتا كەرىسىنشە، وسى 25 جىل ىشىندە ەل قۇرمەتىنە بولەنىپ، جۇرت اۋزىنا ىلىگىپ، ءارتۇرلى وردەندەر مەن مەدالداردىڭ يەگەرى بولدى. "قازاقستان ساۋدا جۇيەسىنىڭ وزىق قىزمەتكەرى" دەگەن اتاقپەن ماراپاتتالدى.

شىر اينالار شىركىن تاۋىق،
جەمىڭ بولسا قولىندا.
قايداعىسى سەنى تاۋىپ،
قىت-قىتتايدى جولىندا، —

دەپ ساكەن سەيفۋللين جازعانداي، قازان باسىندا، وندا دا ساۋدا مەكەمەسى سىقىلدى مايلى قازان باسىندا جۇرگەن ادامنىڭ جولىن توسىپ قىت-قىتتايتىندار دا، ءلاببايلاپ قۇتتىقتايتىندار دا كوپ بولادى. ءبىراق يسەكەڭ قۇلاعى ونداي جەلسوزگە كەلگەندە تۇك ەستىمەس تاس كەرەڭ بولىپ شىعا كەلەتىن. ونى ءوزىمىز دە كوردىك، وزگەدەن دە تالاي ەستىدىك.

قوعامدىق جۇمىستاعى، قىزمەتتەگى جاۋاپكەرشىلىكتى ءدۇنياۋي تىرلىكتەگى ساۋاپكەرشىلىكپەن پارلاپ جەگىپ، قاتار يگەرگەن ادام ەشقاشان ابىرويسىز بولماق ەمەس. كوپ پەندە وسىنىڭ ءبىرىن ۇستاسا، ەكىنشىسىنە يە بولا الماي سورلاپ قالىپ جاتادى. يسەكەڭنىڭ اينالاسىنا سىيلى، اعايىنىنا سىيىمدى بولۋىنىڭ ءوزى وسى جاۋاپكەرشىلىك پەن ساۋاپكەرشىلىكتىڭ ارا جىگىن تەڭ ۇستاي بىلۋىندە شىعار دەيمىز.

ەكى ادامعا بيلىگى جۇرسە بولدى اينالاسىنا شەكەسىنەن قارايتىن، الدىنا جۇگىنە كەلگەن ادامدار تۇڭىلە شىعاتىن باسشىلار دا بولادى. يسەكەڭ ءوز بويىن ونداي پەندەشىلىكتەن تازا ۇستاي ءبىلدى.

اشتىقتى دا، توقتىقتى دا ءبىر كىسىدەي كورگەن، جەلگە دە، شولگە دە شىداس بەرگەن ازامات ايتەۋىر، قالاي ەتكەندە دە حاق جولىنان اتتاماۋعا بارىن سالىپ-اق باقتى. ءالى كۇنگە دەيىن سول.

قۋات كۇشى بويىندا، قايراتى قايتىپ، قاجىرى سارقىلماعان يسەكەڭ كوپ جىلدار اقساقالدار القاسىن باسقاردى. ول تۇستا دا، ءقازىر دە ەشكىمنەن ءوزىنىڭ ءۋاعىز-تالىمىن اياپ كورگەن ادام ەمەس. الىس-جاقىن اعايىن، تۇرعىلاس، قۇربىلاستارى ۇلىن ۇيلەندىرسە دە، كەلىپ تۇسىرسە دە، بالاسىن جەتەلەپ جوعارعى وقۋ ورىنا اپارا جاتسا دا، ءتىپتى وت باسى، وشاق قاسىنىڭ داعدارىسقا ۇشىراعان دىلگەرلىك تۇسىندا دا يسەكەڭە اقىل سالىپ، الدىنان ءوتىپ پىكىر سۇراۋدى داعدىعا اينالدىرىپ العان. ءوزىمىزدىڭ يباز-بازدا باسىمىزعا تۇسكەن تىرلىكتىڭ تار جول، تايعاق كەشۋى كەزىندە يسەكەڭە اقىلداسا بارعانىمىزدى، ورنىقتى وي ءتۇيىپ، ۇلاعاتتى ۇيعارىمىنا رازى بولعانىمىزدى دا ۇمىتا قويار ەمەسپىز. جادىراعاننىڭ قاسىندا، جامىراعاننىڭ باسىندا جۇرەتىن قاسيەتىنە قانىق بولعاننان دا ەدى ول.

ون شاقتى جىلدىڭ قاراسى بولدى-اۋ دەيمىز، يسەكەڭنىڭ قۇداي قوسقان قوساعى جانبىتاي دۇنيە سالدى دا، بالا-شاعا، كەلىن-كەپشىك، نەمەرەلەرىنىڭ ەندى بار سالماعى وزىنە تۇسكەن اۋىر كۇندەردى باسىنان وتكىزىپ ەدى. ءبىراق قايعىنى دا قارا نارداي كوتەرەتىن يسەكەڭ ەشقايسىسىنا اياۋلى انالارىن جوقتاتپاي، ۇلكەن-كىشى ۇرپاعىنىڭ ءبارىن قاناتىنىڭ استىنا الىپ، پانا دا بولدى، اتا مەن انا دا بولدى. سول پەيىلىنە وراي قۇداي تاعالا وعان كەلىستى ۇل، كەلبەتتى كەلىن، قىلىقتى قىزدار بەردى. ءقازىر ۇلدارى مۇحتار مەن باقتۇر ەل باسقارىپ جۇرگەن ازاماتتار قاتارىندا ابىرويلى كەلە جاتسا، قىزدارى دا ەشكىمنەن ءجۇزىن تومەندەتپەي تورت-بەس شاڭىراققا نە بولىپ، تۇلەي ءتۇسىپ، ءتۇتىن تۇتەتىپ كەلەدى. يسەكەڭ وعان دا ۇنەمى شۇكىرشىلىك ايتادى.

داۋلەتتەن گورى ءقادىر مەن قۇرمەتتى قاستەر تۇتىپ وسكەن، ماقتاۋعا جىعىلا قويمايتىن، ماقتانۋعا مۇلدەم جوق يسەكەڭ ءبىزدىڭ بۇل ماداعىمىزعا دا ميىعىنان كۇلەر دە قويار. ويتكەنى ەستي سالا سەنەتىن، تىڭداي سالا كونەتىن كىسىڭىز ول ەمەسىن دە جاقسى بىلەمىز. ءبىراق جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايتۋ قاتارلاستارى ءۇشىن قاشاندا پارىز عوي. ءبىرىمىز قاتار جۇرگەن جان دوسى رەتىندە، ەكىنشىمىز ۇزەڭگىلەس ءىنىسى رەتىندە دە، جارىم ىرىس — جاقسى لەبىز ءبىلدىرۋدىڭ ەشبىر سوكەتتىگى دە، ارتىقشىلىعى دا جوق دەپ تۇيگەن ەدىك. ەل ىشىندە جۇرگەن اسىلدارىمىزدى ايتۋ دا ەلدىكتىڭ بەلگىسى ەمەس پە!

"ەگەمەن قازاقستان" تامىز، 2001 جىل

(بۇل ماقالا تۋىستاس اعام، الاكول تۇلەگى، پروفەسسور، مارقۇم جۇماحان بالاپانوۆپەن بىرىگىپ جازىلعان)

---