InfoHub Logo

قويشىعارا سالعارا ۇلى، مەملەكەتتىك سىيلىقتاردىڭ يەگەرى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى

بۇرىنعى وتكەن بىلىكتىلەردەن قالعان: "ءسوز — وي كوركى، وي — ادام كوركى" دەگەن تاعىلىم بار. ال ادام كوركى — ءتان كوركى، جان كوركى بولىپ ەكىگە بولىنەدى. جاڭاعى "وي — ادام كوركى" دەگەن وسىنىڭ "جان كوركى" دەگەنىنە قاتىستى ايتىلسا كەرەك. ويتكەنى جانى كورىكتى ادامنىڭ جاقىنى دا، جاناشىرى دا كوپ. ونداي ادامنىڭ تىرلىك بولمىسىنىڭ مازمۇنى ۇلى ابايدىڭ ۇرپاعىنا ايتقان: "ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي: "باۋىرىم" دەپ" كەلەتىن كيەلى ويمەن ۇندەسىپ جاتادى. باسپاسىنىڭ تاپسىرماسىمەن شىعارماشىلىعىمەن بۇرىن جەتىك تانىس ەمەس سايىن نازاربەك ۇلى دەگەن ازاماتتىڭ قولجازباسىن الىپ وقىپ شىققانىمدا، ونىڭ اۆتورىنىڭ، وسىنداي جانى كوركەم، كوپشىل ادام ەكەنىنە بىردەن دەن قويدىم. "ءار قازاق — مەنىڭ جالعىزىم" دەپ ايتا العان الىپ جۇرەكتى تەكتى تالانت يەسى سابىر اداي ىنىسىندەي سايىننىڭ دا ءار قازاقتى باۋىرىم دەپ ءىش تارتىپ، وي ءبولىسۋى، ءار وقۋشىسىنا "سىرلاسىم بول" دەپ قولقا سالۋى، قارعا تامىرلى قازاق بالاسىن ءبولىپ-جارماي تۇتاس ءسۇيىپ، سولارمەن ورتاق مۇددەلەستىك تانىتۋى ول تۋرالى وسىلاي ويلاۋعا ءماجبۇر ەتكەندەي. وندا جەك كورۋشىلىك جوق. بۇل رەتتە ول:

ىزا قىسار باز بىرەۋدى، كەك كەرنەي،
دۇشپانىنا قاراي الماس شەت كورمەي.
اداسقان بار، قاتە قادام باسقان بار،
قابىلداي ءبىل، وكىنسەڭ دە، جەك كورمەي، – دەپ وي تۇيەدى.

ول بۇكپەسىز اشىق سويلەيدى. وندا وسىم قالاي بولار ەكەن، جۇرت مۇنىمدى قالاي قابىلدار ەكەن دەگەن ەكى ويلىلىق جوق. پاتشا كوڭىلىنىڭ قالاۋىمەن جۇرەكتەگىسىن جايىپ سالىپ، ءوزىم دەپ ەمىرەنگەن جۇرتىمەن اشىق سىرلاسادى، بارىن ورتاعا سالادى.

ءبىراق ونىڭ جۇرتىنا ايتارى — ءبىر ساتتىك كوڭىل كۇيدىڭ اۋەنى دە، تىرشىلىكتىڭ بار مەن جوعىنىڭ اراسىنداعى كۇيبەڭى دە ەمەس. ول — الپىسقا كەلىپ اقىل توقتاتقان، ءومىردىڭ ازابى مەن راحاتىن، جاقسىلىعى مەن جاماندىعىن بىردەي كورگەن، وسىلاردىڭ ءارقايسىسىنان وزىندىك وي ءتۇيىپ، ومىرلىك تۇجىرىم جاساعان، ءۇش رەت ءولىم اۋزىنان تىرلىككە قايتا ورالعان مۇقالماس قايرات يەسىنىڭ پەنداۋيلىكتەن ادا جان تولعانىسى، بولمىسقا دەگەن وزىندىك كوزقاراسى.

ونىڭ وشپەس مۇراتى — اللا تاعالا ادام قىلىپ جاراتقان سوڭ، ادامدىق جولدان تايماي، ادام اتىن ساقتاپ قالۋ. مۇنىڭ پەندە ءۇشىن وڭاي شارۋا ەمەس ەكەنىن دە ول جاقسى بىلەدى. سوندىقتان دا ول: "ادامدى قۇداي جاراتتى دەگەنگە سەنەيىن دەسەم، قۇدايدى ايايمىن؛ ادامدى مايمىلدان جارالدى دەگەنگە سەنەيىن دەسەم، ادامدى ايايمىن" دەپ تولعانادى، "ادام — ادامزات ءۇشىن ەڭبەك ەتسە عانا ادام" دەپ تۇجىرىم جاسايدى.

ونىڭ ولمەس ارمانى — "تۋماق — سۇندەت، ولمەك — پارىز" ەكەنىن بىلە تۇرىپ، ماڭگى ولمەۋ. سايىن: "وتكەن كۇندەر — قاتەلەر كۇندەلىگى" دەيدى. سول كۇندەلىكتى وي كوزىمەن پاراقتاپ، وتكەنىنەن تاعىلىم الىپ، ولمەس ءىسىن، وشپەس ءىزىن قالدىرعان جان ماڭگى ولمەيدى دەپ بىلەدى. وعان ەلۋگە تاقاعاندا قولىنا قالام الدىرىپ، جانىن تەربەگەن جايلاردى قارا سوزبەن قالاستىرىپ، ولەڭ سوزبەن ورگىزىپ جۇرگەن دە، قارا تاستى قايىستاي ءتىلىپ، بۇرىنعى وتكەن الىپتار باسىنا ايتۋلى ەسكەرتكىشتەر ورناتتىرىپ جۇرگەن دە سول تۇسىنىك. راسىندا دا، قازىرگى تاڭدا قازاق دالاسىنىڭ ءار تۇسىنان بوي كوتەرگەن ۇلى ابايدىڭ باسىنداعى ۇلى عيمارات، دومالاق-اناعا ارنالعان عاجايىپ ماۆزولەي، اقىن ابىل مەن باتىر دوسان ەسكەرتكىشتەرى وزدەرىنىڭ يەلەرىنىڭ وشپەس ەسىمدەرىمەن بىرگە سايىننىڭ دا ەسىمىن جالپاق جۇرتقا جاريالاپ تۇرعانداي. سوندىقتان دا بولار سايىننىڭ:

"ءومىر سۇرگەن ەكەن ول، — دەپ، نەسىنە"،
دايىن بولعاي جاۋابىڭ وكپەسىنە.
ايتا ال: "اجال جەتىپ ولسەم-داعى،
سەنەمىن، — دەپ، — جوق بولىپ كەتپەسىمە" — دەپ كەسىپ ايتۋى.

ونىڭ ەڭ باستى پارىزى — حال-قادىرىنشە ەلىنە، حالقىنا ادال قىزمەت ەتۋ. سايىن بۇل رەتتە بىلايشا تولعانادى: "پارىز... بۇل — ءبىسسىمىللادان كەيىنگى ايتىلار ۇلى ءسوز! ادام اقيقاتتى دا، مادەنيەتتى دە سەنەن تاپپاق. پارىز ماعىناسىن ءتۇسىنىپ، ءوز پارىزىن ادال وتەۋدى ويلاعان جان سول ساتتە پەندەلىك بولمىسىنان ازاماتتىق بيىكتىككە بىردەن كوتەرىلەدى". وسىنداي تۇسىنىكتەگى سايىننىڭ ءوزىنىڭ دە ازاماتتىق بيىكتىككە كوتەرىلگەن جان ەكەنىن "سىرلاسىم بولعا" ەنگەن ءتورت تاعاندار توپتاماسى دا، بولمىستى ۇلتتىق تانىم-تۇسىنىك نەگىزىندە تانۋعا ۇمتىلعان ەشكىمگە ۇقسامايتىن وزىندىك فيلوسوفيالىق پايىمداۋلارى دا دالەلدەي تۇسەدى. ول ەلىنىڭ ەرتەڭىن ويلايدى. نە ايتسا دا، اشىعىن، ادالىن ايتادى. ال، ادالدىقپەن ايتىلعان ءسوزدىڭ عۇمىرى ۇزاق. ويتكەنى، ەلىم، جۇرتىم دەگەن جۇرەكتەن شىققان ءسوزدىڭ بارىپ ورنىعار ورىنى دا سونداي ماحابباتتى جۇرەك بولماق. سوندىقتان ول ۇمىتىلمايدى. تۋعان حالقىنا ادال قىزمەت ەتۋدى پارىزىم دەپ بىلگەن سايىن وسى ءقازىر دە ماعان:

ونەرلىنىڭ ءتىلىن تاپ، ءمىنىن تاپپا،
كوپ جاقسىنىڭ تەك قانا ءبىرىن باپتا.
جاتقا تىزگىن بەرمەڭىز "جاقسى ەكەن" دەپ،
قاراپ قالار ساسقاندا كۇنىڭ جاتقا،

— دەپ تۇرعانداي.

---