InfoHub Logo

قازاق رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى الماتى قالاسى كەڭەس ۇكىمەتى ورناعان از جىلدا قانداي جاڭارىپ، گۇلستان بولعانىن جاكەڭ ءوز جىرلارىندا ادەمى كورسەتكەن ەدى. جامبىل ءومىرىن جاسارتىپ، جاڭا باقىت بەرگەن زامانى ونىڭ جاسىنان بىرگە جاساسقان، سان ادەمى جىرىن اعىتقان قالاسىن دا، حالقىن دا باقىتقا بولەدى.

ماي ايىنىڭ ادەمى كۇنى، باۋ-باقشاسى گۇل اتقان الماتىنىڭ، قارت باۋىرى جامبىلدىڭ وتە ءبىر ەرەكشە دارەنىنە ازىرلەندى. ول جامبىلدىڭ اقىندىق قىزمەتىنىڭ جەتپەس بەس جىلعا تولعان اسقار بەلەسى ەدى. بۇل مەرەكە بۇكىل كەڭەستەر وداعى بولىپ ۇلى قۇرمەتپەن قارسى العان دۋمان بولدى.

بۇل دۋمانعا كەڭەستەر وداعىنىڭ 170 ميلليون حالقى تۇتاس قاتىناستى. تۋىسقان رەسپۋبليكالاردان ارناۋلى قوناقتار كەلدى. كەڭەستەر وداعىنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى ۇلتى باسقا، جۇرەگى ءبىر باۋىرلاس ەلدەر قازاق ەلىنىڭ قارت بۇلب ۇلى، اعا اقىنىن ءوز تۋىستارىنداي قىزىقتادى. ولار وزدەرىنىڭ اقىنعا دەگەن ماحابباتىن، شىن سۇيىسپەنشىلىگىن جۇرەكپەن ايتتى. جەر-جەردەن كەلگەن تەلەگرامما، حاتتار جاڭبىرداي جاۋدى.

ماسكەۋ، لەنينگراد قالالارىنان، كاۆكاز، ۋكراينا، بەلورۋس، وزبەكستان، تۇركىمەنستان، ءازىربايجان، تاجىكستان، قىرعىزستان ەلدەرىنەن توپ-توبىمەن اقىن-جازۋشىلار كەلدى. بۇلاردىڭ ءبارى دە قازاقتىڭ ءجۇز جاساعان قارت اقىنىن ءوز كوزدەرىمەن كورىپ، اۋزىنان ولەڭىن تىڭدادى. وزدەرى ارناپ ەلىنىڭ تۋىسقاندىق سالەمىن اكەلدى. سولارمەن بىرگە مونگوليا سياقتى دوستاس كورشى ەلدەن، شەتكى ەلدەگى دوس جازۋشىلاردان تەلەگرامما، حات دەگەن قۇتتىقتاۋلار اعىل-تەگىل قۇيىلدى.

قازاق ەلىنىڭ ءۇش جۇزگە ءبولىنىپ، ءۇنى ءار جەردەن شىققان اقىندىق دابىلى ءبىر جەردەن قاعىلعانداي بولدى. وسى توي، وسى جيىنعا جامبىلمەن زامانى ءبىر، ءومىرى، ءورىسى قاتارلاس قازاق اقىندارى باس قوستى. سارىارقانىڭ سارىبەلىندە توقسان تۇلەپ تۇعىر قۋارتقان دوسكەيى كەلدى. جامبىلمەن قاتار شىققان، وزەن ارناسىنداي، اقىندىق جۇلگەسى ءبىر كەزدە قاتار جوسىعان، سەكسەنگە سەرپىنى قايتپاي كەلىپ، بەل اسقان ارقانىڭ شاشۋبايى كەلدى. كىشى ءجۇزدىڭ كەجىمدەگەن تارلانداي، تاريحي جىرلاردىڭ شەڭگەلى اقتوبەدەن نۇرپەيىس كەلدى. تالاس پەن ارىستىڭ الىپ الىبىن تالماي جورتقان شوراياق جۇيرىگى ورىنباي كەلدى.

بۇلار — جاكەڭدى ءاز اعا تۇتقان قادىرمەندى ءىنى، زامانداستارى. وسىلاردىڭ ارتىنان ەرگەن ءۇبىرى - شۇبىرىندەي، ەتەگىنەن ۇستاي شىققان اقپا ءسوزدىڭ ارىنداعان تولقىنىنداي، جىرى بۇكتەتىلىپ - جازىلىپ يسا كەلدى، ايقايمەن، ولەڭمەن قاتار اڭىراتىپ نۇرلىبەك كەلدى. سىرناي مەن ءۇنىن سىردىڭ سۋىنداي سىلدىراتىپ نارتاي كەلدى.

جامبىلدىڭ جانىندا ەسكەن شاكىرتتەرىنەن ولەڭنىڭ ەرەن جۇيرىگىنىڭ ءبىرى ۇمبەتالى، كەربەز ءۇندى كەنەن، قۇدىرەتتى سەزدى قوماعىمەن توڭكەرىلتە ماتايدىڭ قۋاتى كەلدى. قازاقستان استاناسى ولەڭمەن قاناتتانىپ، انمەن اسپاندا قالىقتاعانداي شاتتىققا بولەندى. بۇيىققان ءۇن، كۇرمەلگەن ءتىل شەشىلگەنىنە شەڭبەرىنەن اسىپ، اقىندىق سالعاناتى اسپان اسىپ، قۇلاش جايدى. ىلگەرى - سوڭدى بولىپ كورمەگەن اسقان قۇرمەت، حالىقتىق مەرەكە، وتاندىق ۇلى سۇيىسپەنشىلىك باسىن قوستى.

«قۇتتى بولسىن ايتامىز،
اقىن جامبىل قاريا،
اققالپاقتى وتىر قىرعىزدان،
حالىقتىڭ جولداپ سالەمىن.
كەلىپ تۇرمىز جانىڭا
ءۇنىمىز ۇنگە ۇلاسقان،
اعايىن تۋعان حالىقپىز»، —

دەپ، قىرعىزدىڭ حالىق اقىنى ءالىمقۇل باستاعان ءبىر توپ اقىن كەلىپ، وتە تاماشا تۋىسقاندىق ىستەدى. توسەكتە باسى، توسكەيدە مالى قوسىلعان قىرعىز ەلى جاكەڭدى وزدەرىنىڭ تۋماسىنداي ءسۇيىپ، جىرىن وزدەرىنە ۇلگى ەتەدى. «قاعاناعىمىز قاتار جارىلعان تۋىسقانبىز» دەگەن قىرعىز ەلى عانا ەمەس، الپىس ۇلتتى كەڭەستەر وداعىنىڭ بارلىق ەلىنەن وسى سياقتى ولەڭدەر ەلجىرەگەن باۋىرلىقتى، دوستىقتى ايتىپ كەلىپ جاتتى.

تويدىڭ اياعى اقىننىڭ ءوز اۋىلىنا بارىپ، بارلىق رەسپۋبليكالاردان كەلگەن اقىن-جازۋشىلار، عالىم - عۇلامالار، زامانداستارى بولىپ سوندا باس قوستى. جاكەڭە وسى مەرەكەسىندە كەڭەستەر وداعىنىڭ ەڭ ۇلكەن ناگراداسى لەنين وردەنى بەرىلدى.

اقىنعا كەڭەستەر وداعى بۇكىل جۇرتشىلىعىنان ايرىقشا بۇل قۇرمەتى جامبىلدى بۇرىنعىدان دا جاساڭعىراتىپ، جانىنا جاڭا قايرات بەردى. ول:

جۇرەگىم — جىرشى دومبىرا،
باقىتتى قارتىڭ جامبىلمىن.

ەستىدى وتان داۋىسىمدى،
بوگەلمە، جامبىل، سويلەۋدەن،
ورالدان اسىپ دالادان،
ەدىلدەن اسىپ ايقارا،
زاۋلاتتى مەنى وت اربا،
جورعادايىن شايقالا،
مىنگىزگەن جۇيرىك كەرەمەت،
كۇن ستالين، كوپ راقمەت! —

دەپ، ول جىر قويماسىن وسىلاي اقتاردى.

باقىتقا باقىت ۇلاسقانداي، جاسارعان جاكەڭە جاڭا قۇرمەت تاعى ورالدى. قازاقستان ەڭبەكشىلەرى قارت اعاسىن ءوزىنىڭ وكىمەتىنە مۇشە ەتىپ سايلادى. 1938 جىلى وتكىزىلگەن قازاقستان جوعارعى كەڭەسىنىڭ سايلاۋىندا ول دەپۋتات بولىپ سايلاندى. ءبىر كەزدە ەل بيلەۋ، حالىق تاعدىرىن قولعا الۋ دەگەن دانا ويدىڭ، داڭعىل ميدىڭ عانا ەلشىسى ەمەس پە دەپ، ءوز اۋزىنان وتكىر ۇكىم ايتقان جامبىل ەندى ءوزى سول ۇكىمەتكە سايلاندى. ول شىلدە ايىنىڭ 14ء-ى كۇنى اشىلعان قازاقستان جوعارعى كەڭەسىنىڭ ءبىرىنشى سەسسياسىن ءوزى اشتى. ۇزاق، ادەمى جىرىمەن وركەندەگەن ەلىن، ورىستەگەن حالىق باقىتىن تاعى جىرلادى.

— ەل سايلادى شىن ءساندى،
ەلدىڭ تۇزىن اقتالىق.
جامبىل دەپ ماعان aت بەردى،
سونۋگە قالعان قارتتى الىپ
سەسسيانى اشۋعا
پراۆو بەردى كوپ حالىق، —

دەپ، ءوزىن دە، وزگە دەپۋتاتتى دا حالىق سەنىمىنە ساي قىزمەت ىستەۋگە شاقىردى. جامبىل وسىدان باستاپ جوعارعى كەڭەستىڭ سەسسيالارىنا ۇزدىكسىز قاتىسىپ وتىردى. ونىڭ ومىرىندەگى ەرەكشە كەزەڭى ەدى، ۇكىمەت ىسىنە، حالىق بيلەۋ، ستاليندىك كونستيتۋسيانىڭ قولدانۋ ىسىندە ءوز قولىمەن ارالاستى. 1938 جىل الۋان ءتۇرلى جاڭا بەلەستەرمەن جاكەڭنىڭ ومىرىندەگى وتە ءبىر ،ەلەۋلى جىل بولدى.

جازدىڭ جايناعان سۇلۋ كۇندەرى، ەگىن ءوسىپ، شالعىن ءپىسىپ، مال جەتىلگەن شاق. جاكەڭ جايلاۋعا شىقتى. ءوزىنىڭ قۇلانداي ويناعان بالا شاعىن وتكىزگەن جەلدىباي، قۇلانساز شالعىندارىنا ءۇي تىككىزىپ جاتتى. جايلاۋدىڭ جاسىل بەتەگەسىندە جايىلعان سارى قىمىزىن، باعىلانىنىڭ بال قۇيرىعىنا سونىلاپ سەيىل ەتتى.

جاكەڭ جورعاسىن تەڭسەلتىپ جايلاۋدان باياۋ - باقشالى مەكەنىنە قايتتى. الىستان سالەم بەرە كەلگەن اياۋلى ءىنىسى عۇلاما تۋىسقان الدىنان شىقتى. قازاق دالاسىنىڭ قارت اقىنى، ءوزىن اعا تۇتقان ورىس ۇلىن كوردى. ستاليندىك ۇلتتار دوستىعىنىڭ ۋاكىلدەرى قارت عالىم عىلىممەن اعارتقان باسىپ ءيىپ، كىشىلىك ەتتى. ارينە، بۇلار سويلەسىپ شۇيىركەلەسكەن جوق. ءبىراق ىقىلاسپەن، جۇرەكپەن شۇيىركەلەستى.

— قوش كەلدىڭ اعاڭدى ىزدەپ، عالىم ءىنىم،
جاسارعان ستالينمەن جاڭا ءومىرىم،
اساۋىن تابيعاتتىڭ باعىندىرعان،
تىلەگىم ورىستەگەن ءوقۋ-بىلىم.
عالىمدار ءبىزدىڭ ەلدە تاۋدان بيىك،
ورنى ولاردىڭ جوعارى حالقى ءسۇيىپ،
عالىمعا بريگادير ۇلى ستالين،
سوندىقتان قۇرمەت ەتەم باسىمدى ءيىپ.
ۋا، ءىنىم، قۇرمەتىڭە ولەڭ ايتتىم،
تاڭ قالىپ جۇزگە كەلگەن جامبىل قارتتىڭ،
باۋىرىم ۇلى رەسەي وتانىمىز،
قارتىنان الاتاۋدىڭ سالەم ايتقىن...

دەپ اكادەميك كەللەردى ماسكەۋ ەلىنىڭ، بۇكىل حالىقتىڭ سالەمشىسىندەي تانىعان. سولاي ەتىپ جىرىن دا ۇلكەن - ۇلكەن اتالى سوزبەن بەزەپ، بەينەسىن قانداي اسەم ايتسا، ول جاكەڭنىڭ شىن ەلجىرەگەن دوستىق جۇرەگىنەن شىققان سالەم. كەللەر امانداسىپ قايتار شاعى بولعاندا، جاكەڭ بۇكىل ماسكەۋ جۇرتشىلىعىنا سالەم تاپسىردى. ول قازاق حالقىنىڭ ءبارىنىڭ سالەمى ءتارىزدى ەدى. كەللەر باسىن ءيدى، قابىل الدى. ەكى قارت، عىلىم مەن پوەزيا الىپتارى باسىن قوسىپ، دوس جۇرەكپەن بال الىسقانداي، اسا زور دوستىقپەن قوش ايتىستى.

جامبىل تاعى سول جىلى ماسكەۋگە ءوزى بارىپ، ساياحات ەتىپ قايتتى. جاكەڭدى بۇل بارعانىندا ماسكەۋ حالقى بۇرىنعىدان دا زور قۇرمەت ەتتى. ورىس تىلىنە اۋدارىلعان ادەمى جىرلارىنا مەيىرلەنە سۋسىندانعان مادەنيەتتى جۇرت اسقان ىقىلاسپەن جاكەڭنىڭ الدىنان شىقتى.

«ماسكەۋگە جەتتىك. قازان ۆوكزالىندا قاپتاعان جۇرتشىلىق. ادام سىيماي كەتتى. «قازاق حالقىنىڭ قارت بۇلب ۇلى جامبىل جاساسىن!»، «سوۆەت اقىندارىنىڭ اقساقالى جاساسىن!» دەگەن ۇراندار جەر كۇڭىرەنتتى.

تەاتر كوركەم ونەرىنىڭ مەملەكەتتىك ينستيتۋتىندامىز. 32 ۇلتتىڭ كەڭەستىك جاس كادرلارى. جامبىلدى ءبارى قۇشاق جايىپ قارسى الدى. جاكەڭە ارنالعان ساۋىق كەشى باستالدى. بۇل كونسەرتكە ەرەكشە ورىن العان روت دەگەن نەگر جىگىتى، نەگردىڭ ءانى بولدى. ول بىرىنشىدەن، كەڭەستەر وداعىنا كەلىپ، قۇلدىقتان قۇتىلىپ، ەركىندىك العان نەگر ادامى. ازات ءان شىرقايدى. جانە ونىڭ ءانى سوناۋ قۇلدىقتا جاتقان نەگر ۇلتىنىڭ بارلىق مۇڭ-زارىنان شومىلىپ شىققانداي وتە زارلى، قوڭىر ەدى. «مەن بۇل ءاننىڭ سوزىنە تۇسىنبەيمىن. ءبىراق ۇندەرىندەگى سىرىنا تۇسىنەم. قازاقتىڭ كەشەگى ءبىر مۇڭلى زامانىندا اڭىراپ ەسكەن «ەلىم -اي» ءانى ءتارىزدى زارلى ەكەن. نەتكەن مۇڭلى ءان»، — دەدى جامبىل ءاندى تىڭداپ.

روت جامبىلدىڭ قاسىنا كەلدى، ونى جامبىل كۇلىمدەپ قارسى الدى. نەگر تاماشا قۋاندى.

ستالين اتىنداعى اۆتوموبيل جاساپ شىعاراتىن زاۋىتتامىز. 40 مىڭ جۇمىسشى بار زاۋىت كوللەكتيۆى جامبىلدى اسقان قۋانىشپەن قارسى الدى. وسى زاۋىتتا تاربيەلەنىپ ەسكەن، تورت وردەندى كەڭەستەر وداعىنىڭ گەرويى، پولكوۆنيك پروكوپيەۆ جولداس جامبىلعا كەلىپ سالەمدەستى. ول زاۋىت كوللەكتيۆى اتىنان قۇرمەتتەپ ءسوز ايتىپ، جاكەڭە دوستىق ءبىلدىردى. جاكەڭ دە ولارعا تۋىسقاندىق سالەمىن ايتتى.

سويۋزدار ءۇيىنىڭ كولوننا زالىندامىز. تولعان حالىق، ماسكەۋ جۇرتشىلىعى لىق تولعان. عىلىم، مادەنيەت ورىندارىنىڭ وكىلدەرى، اكادەميكتەر، دوكتورلار، پروفەسسور، گەرويلار، حالىق ارتيستەرى،اقىندار،جازۋشىلار،سان جەتكىسىز جۇرت. جامبىلدىڭ شىعارمالارىنا ارنالعان كەش، اقىندار وزدەرىنىڭ جامبىلعا ارناپ شىعارعان ولەڭدەرىن وقىدى. ءابىلقاسىم لاحۋتي كەڭەس جازۋشىلارى وداعىنىڭ اتىنان قۇتتىقتاپ وقالى شاپان جاپتى. جامبىلعا ارناعان ءوزىنىڭ ولەڭىن وقىدى.

ماسكەۋ جۇرتشىلىعىنىڭ قۇرمەتىنە اسقان رازىلىق ءبىلدىرىپ: «داڭقتى ماسكەۋ جۇرتشىلىعىنا باۋىرلاس قازاق حالقىنان تۋىسقاندىق سالەم!» — دەدى جامبىل. «سىزدەردىڭ ماعان كورسەتكەن قۇرمەتىڭىزگە، بۇكىل ادام بالاسىنىڭ كۇنى ستالين تۋرالى، بارىمىزگە سۇيىكتى وتانىمىز تۋرالى جاڭا ولەڭ جىرلارمەن قىزمەت ەتەمىن»، — دەدى جاكەڭ.

«س.ق.» گازەتىنەن.
1938 جىل، 14جەلتوقسان

جامبىلدى ماسكەۋ جۇرتشىلىعى وسىلاي قۇرمەتپەن قارسى الىپ، وراسان زور ىقىلاس كورسەتىپ، ۇمىتىلماس دوستىق جاساعان. وسى ۇلكەن ساياحات ساپارىنان قايتىپ كەلگەن سوڭ، جامبىل بۇرىنعىدان دا شابىتتانىپ، شاتتىق جىرلارىن تولعادى. ول 1939 جىلدىڭ ىشىندە تالاي ادەمى جىر ايتتى. سول ماسكەۋدەن كەلىسىمەن جاڭا جىلدى قارسى الىپ:

— تۋعان ايعا قاراسام،
تەڭەلىپ ءوسىپ الاسام،
جاڭعا جايلى جانارى
جىلجىپ ءبىر كەلگەن جىل كورەم،

دەپ تولعادى. وسى جولى ءوزى كورىپ، تاۋاپ ەتىپ قايتقان ۇلى دانا لەنين ماۆزولەيىنە بارىپ شىققاندا، ويىنا ءتۇيىن سالعان ءبىر سىردى جامبىل ادەمىلەپ جىرلادى. ءستاليننىڭ قايتىس بولعانداعى ۇلى انتىن ەسىنە الىپ، ءوزىنىڭ كوكەيىنە تەرەڭ وي سالعان سىردى ولەڭمەن سۋرەتتەدى. «ورىندالعان انت» دەگەن ولەڭى وسى ويدان تۋىپ ەدى. جاكەڭ سول جىلى جەڭىمپاز قىزىل ارميانىڭ باتىر قولباسشىلارى مەن باتىر ەر جاۋىنگەرلەرىنە ارناپ «ءبىزدىڭ ءداۋىردىڭ باتىرلارى» دەگەن جاقسى جىرىن جىرلادى. اقتارعان سايىن استىنان اسىل قازىنا تابىلعان قويماداي، جاكەن، جاڭا جىردى اۋزىنا السا، قۇلپىرعان جاڭا ءبىر تۇلعالار شىعا كەلەدى.

ىرىس شىعار مياتتان،
ءسوز اتاسى قۇلاقتان.
ەر تۋادى حالىقتان،
نۇر شىعادى جارىقتان.،
سەر كەلەدى يكەمنەن،
اق بولات شىعادى دۇكەننەن، —

دەپ، كەستەلى تەڭەۋلەرمەن باتىرلىق بەينەنى وسىلاي كەلىستىرىپ سۋرەتتەدى. جامبىل بۇل جىلى دا كوپتەگەن ولەڭدەر ايتىپ، ماسكەۋ جۇرتشىلىعىنا بەرگەن سەرتىن ورىندادى. بۇل جىلى جاكەڭ جىرىنىڭ ىشىندە وركەشىندەي ەرەكشە تاماشا جىرى ستالين جولداستىڭ 60 جاسقا تولۋىنا ارناپ ايتقان «ستالين» دەگەن جىرى بولدى. سول جىلى جاكەڭە كەڭەستەر وداعىنىڭ كوپ جازۋشىلارىمەن بىرگە ءۇشىنشى رەت جوعارعى ناگرادا «قۇرمەت بەلگىسى» وردەنى بەرىلدى.

جاڭادان سالىنىپ بىتكەن ون ەكى بولمەلى كوك توبەلى ۇيىنە كىرگەن، ۇكىمەتتىڭ جوعارعى ناگراداسىن ءۇشىنشى وردەندى العان جاكەڭ وسكەن كوڭىل، ورلەگەن شابىتپەن جوعارعى جىرلارىن ايتتى. جاكەڭنىڭ سول كەزدەگى ۇنەمى قاسىندا بولىپ، جاڭا جىرلارىن جازىپ وتىرعان عالي ورمانوۆ ايتادى: «شىركىن، ءومىردىڭ قىزىقتىسى - اي. ۇستى-ۇستىنە1 باقىت دۇنيەسى تۇيدەكتەلىپ كەلە بەرگەن سايىن، جاكەڭ سەرگىپ، شيراي تۇسكەندەي بولدى».

قار كەتىپ، جەر گۇلدەگەن كەزدە، جاكەڭ مۇلدە ۇيدە وتىرعىسى كەلمەي، جۇرگەن - تۇرعان ساياحاتتى اسا ۇناتتى. «بيىل جايلاۋعا ەرتە شىعامىز. مالدى ەرتە كوشىرىڭدەر»، — دەيدى. جاكەڭ 1940 جىلدىڭ كوكتەمىنە وسىنداي وتە قۋناق تۇردە كەلىپ كىرىپ، سەرگي ءجۇرىپ تۇردى.

«قۇسى دا يەسىنە قورازدانار
ايلالى الپىس ەكى تۇلكى العاندا»، —

دەپ، اباي ايتقانداي، ەڭبەگىمەن ەرەكشە جۇلدە العاندا كىم ماقتانبايدى. ستاليندىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتتارى قاتارىندا جامبىل دا وسى جىلى ەكىنشى سىيلىق 50 ووو سوم الدى. جاكەڭنىڭ بۇل سىيلىقتى الۋى تەك ءوزى عانا ەمەس، بۇكىل قازاق پوەزياسىن ماقتاندىردى.

جاكەڭ 1940 جىلى داڭعىراعان، شيراق كۇيىندە كەلىپ كىردى. سول جىلدىڭ باس كەزىندە «بولات توندى باتىر» دەگەن جىرىن، «بولشيەۆيكتەر توبىنا» دەگەن، «كۇنى تۋعان ەلىمە» دەگەن جىرلارىن ايتتى. ءبىراق سول جىلدىڭ ورتاسىنان بىلاي جاكەڭنىڭ دەنساۋلىعى اۋىرلاپ، ەڭكەيە بەردى. اسىرەسە قۇلاعى ساراڭ ەستىپ، كوزى دە توتىعا باستادى. الايدا جامبىل ۇيرەنگەن جايلاۋىنا بارۋدان، كەي-كەيدە كوڭىلى تۇسكەن جەرىنە، كولحوزعا بارۋدان قالمادى. ول جىلى دا جاكەڭ ءوزىنىڭ جايلاۋىنا شىقتى.

«اتىمدى ەرتتە، بالالار،
كۇلىمدەپ، مىنە، جاز كەلدى،
تۇيە بوزداپ، قوي قوزداپ،
ءتىزىلىپ قاتار قاز كەلدى»، —

دەپ جاز سيپاتىن ەلجىرەي، سۇيە جازعان جانى قۇمار، جىل قۇسىنداي قاناتتى قيالى قيا ورلەپ، جايلاۋ استى. وسى جايلاۋدا جامبىل تاعى تاماشا ساياحات جاسادى. ول جايلاۋدا تاتىرانعا قۇلاش سەرمەگەن كولحوز داۋلەتىنىڭ ورىستەرىنە باردى. اقتىلى قوي، الالى جىلقى، ۇيىتقىلى مالدى ارالاپ، وي قۇمارىن، كوڭىل ءورىسىن توقسىراتتى.

جامبىل مۇنداي كوزدەرىندە اقىن ءۇنىن، ءانشى داۋىسىن، ءازىلقوي جاستار قالجىڭىن، كورىكتى ايەل كورىنىسىن وتە جاقسى كورەدى. وتىرعان جەرى دۋمان بولعانىن اسا ۇناتادى. ءوزى دە كوڭىلدەنە كوسىلىپ اڭگىمە شەرتەدى. جاكەڭ سول جىلعى جايلاۋدا ءوزىنىڭ وكشەلەس ءىنىسى، ءارى زامانداس شاكىرتى ءومىرزاق اقىندى (جارشىنى)، ۇمبەتالى، وتەپتى ەرتىپ ءجۇردى. ءوزىنىڭ سول كەزدەگى جاردەمشىلەرى، وردەندى اقىن تايىر جاروكۇلىن جانە عالي ورمانۇلىن بىرگە الا شىقتى.

بۇل جازدا جاكەڭ اينالاسى وتە ءبىر ەرەكشە دۋمانعا اينالىپ وتىردى. وسى جازدىڭ ساياحاتى جايىندا وتە كوپ جازۋعا بولادى. ءبىراق بۇل جەردە وسىمەن قىسقارتامىز. سول جىلعى جاز دۋمانىنىڭ ايعايىنداي 1940 جىلى شىققان ءبىر تومدىق جيناعىنىڭ 185-بەتىندەگى سۋرەتتە وسى جازعا ساياحاتتىڭ ءبىر كورىنىسى. سول سۋرەت ءبارىن ايتىپ تۇرعانداي.

جامبىل 1941 جىلدىڭ باسىنا ىلىنگەندە بۇرىنعىدان دا اۋىرلاپ، جۇرگەن - تۇرعاندى كوتەرمەيتىن بولدى. «جاسارىپ، قايتا جاساپ الدىم بەكىپ» دەپ جانى جاسارعان جاكەڭ ەندى كارىلىككە شىن مويىندايىن دەدى. سول جىلعى كوكتەمدە:

«ساقالىم تەمىر كۇرەك سورعا مالعان،
سەلەۋدەي شاشىم سەلدىر زورعا قالعان،
اۋزىما اق جاباعى جاپسىرعانداي،
كارىلىك نەمدى قويدى قورلاماعان»، —

دەپ، ءوزىنىڭ كارىلىكتەن جەڭىلگەنىن مويىنداي جىرلادى.

وسى سياقتى كارىلىك قارماعىنا مىقتاپ ىلىنگەن قارت اقىن تۋعان حالقىمەن بىرگە تاعى ءبىر ۇلكەن سىندى كۇنگە ساپ ەتە ءتۇستى. ول 1941 جىلدىڭ 22 ماۋسىم كۇنى باستالعان ۇلى وتان سوعىسى ەدى. زۇلىم جاۋدىڭ قارا جۇزدىلىك باسقىنشى شابۋىلىنا كەڭەس جۇرتشىلىعى قاندايلىق اسقىنعان ۇلكەن اشۋمەن كەكتەنسە، جامبىل دا سونشالىق كەكتەنىپ، قاتتى ىزالاندى.

— اسقار تاۋداي ەلىمە،
بايتاق جاتقان جەرىمە،
شاپتى فاشيست دەگەندە،
اشۋمەنەن ارالاس
جىر دا كەلدى كومەيگە،
قاھار قۇلاپ دەنەمدە، —

دەپ ىزا مەن كەكتەن تۋعان «اتا جاۋمەن الىستىق» دەگەن ۇزاق جىر ايتتى. جاكەڭ جەتكەن جاسى، كارىلىك مەڭدەتكەن ءالسىز دەنەسىنىڭ يكەمىنە بوي بەرمەي، سوعىس جىلدارىندا الدەنەشە ولەڭ شىعاردى. سوعىستىڭ حابارىن ۇنەمى راديو تىڭداپ، گازەتتەن وقىتۋ ارقىلى كۇنبە-كۇن تانىسىپ وتىراتىن بولدى. سوعىستىڭ العاشقى جىلىنان باستاپ جاكەڭنىڭ بالالارى العاداي، ىزتەلەۋ اسكەر قاتارىنا شاقىرىلدى. تايىر سياقتى بىرنەشە جىل قاسىندا ءارى جولداس، ءارى بالاسى ءتارىزدى بولعان حاتشىسى، ءوزى «چەرنيسوۆ» دەپ وتە ءتاۋىر كورگەن ادەبي اۋدارماشىسى پاۆەل كۋزنەسوۆ تا مايدانعا اتتاندى.

وسى سياقتى جاقىنىن، جانكۇيەرىن مايدانعا قاسىنان اتتاندىرىپ، سوعىستىڭ سۇراپىل حابارلارىن ەستىپ جاكەڭ وتان كۇيىنە، حالىق تاعدىرىنا اسا تەرەڭدەپ قارادى. اسىرەسە ۇلى لەنيننىڭ قالاسى لەنينگراد قورشاۋدا، حالقىنىڭ حالدەرى اۋىر دەگەن حاباردى ەسىتكەندە، جاكەڭ، ءوز اۋىلى، ءوز ءۇيى كۇيزەلگەندەي قينالدى. سوندىقتان دا «لەنينگرادتىق ورەندەرىمە» دەگەن تاماشا جىر ايتتى. جاكەڭنىڭ بۇل جىرى جاۋمەن ارىستانداي الىسقان ءارى قاماۋدا، ءارى اش لەنينگراد جۇرتشىلىعىنا قانداي قايرات بەرگەنىن بۇكىل وداق جۇرتشىلىعى بىلەدى.

جاكەڭنىڭ بۇل جىرىنىڭ كۇشى قانداي بولعانىن لەنينگراد جازۋشىلار وداعىنىڭ قازىرگى پرەدسەداتەلى لەنينگرادتى قورعاۋدا ەرەكشە كوزگە تۇسكەن ادامنىڭ ءبىرى، ورىستىڭ بەلگىلى اقىنى الەكساندر اندرەيەۆيچ پروكوفيەۆ بىلاي دەيدى:

— جامبىلدىڭ «لەنينگرادتىق ورەندەرىم» دەگەن جىرى جاريالانعان كەز — لەنينگرادتىڭ حالقىنىڭ اسا ءبىر اۋىر شاعى ەدى. بۇل شاقتا نەمىستىڭ قورشاۋىندا قالعان لەنينگرادتا ازىق وتە از بولدى: كۇنىنە جۇمىس ىستەيتىن ادام 250 گرامم، ءجاي كىسى 150 گ -نان الدى، ەت، ماي دەگەندى حالىق ەتە از جانە وتە سيرەك كەردى، باسقا ازىقتى كورگەن جوق. ۇيلەرگە كىرەتىن سۋ توقتاتىلدى، كاناليزاسيا ىستەمەدى، وتىن اتىمەن بولمادى. جاۋ اتقان سنارياد پەن بومبالاردىڭ سالدارىنان شىنىسى قيراپ، تەرەزە بىتكەن اڭىرايىپ اشىق تۇردى، ەلەكتر دە ناشار جاندى، قالاداعى ۇيلەردىڭ كوبىندە جارىق بولعان جوق. قالاعا جاۋدىڭ وعى ۇزدىكسىز جاۋىپ تۇردى.

وسىنداي حالدە جامبىلدىڭ «لەنينگرادتىق ورەندەرىم» دەگەن جىرى گازەتتەرگە جاريالاندى. حالىقتىڭ رۋحىن كوتەرۋگە ەرەكشە كۇش بەرگەن بۇل جىردى لەنينگرادتىڭ راديوسى كۇنىنە الدەنەشە رەت وقىپ تۇردى. جىر زور قارىپپەن باسىلىپ، كوشەلەردە پلاكات بوپ ءىلىندى. سول پلاكاتتى ۇيمەلەسىپ وقىسىپ، كوزدەرىنەن جاستارى سورعالاعان تالاي ادامداردى كوردىم. نەمىستىڭ سامولەتى توبەدە ۇشىپ بومبا تاستاپ جۇرگەندە، بومبا -ۋبەجيششەگە تىعىلۋدىڭ ورنىنا، جامبىلدىڭ جىرى باسىلعان گازەتتى ساتىپ الۋعا كوشەدە وشىرەتتە تۇرعان ادامداردى تالاي كوردىم. بۇل جىردىڭ ماڭىزى، — دەيدى پروكوفيەۆ، ءسوزىن اياقتاپ، — جدانوۆ، ۆوروشيلوۆ جولداستار قول قويىپ لەنينگراد حالقىنا تاراتقان ۇندەۋدەن كەم بولعان جوق.

«لەنينگرادتى قورعاۋ» دەگەن اتپەن شىققان قالىڭ كىتاپتا جاكەڭنىڭ «لەنينگرادتىق ورەندەرىمە» دەگەن ولەڭى كورنەكتى ورىن الدى.

ۇلى وتان سوعىسىنداعى قىزىل ارميانىڭ ءاربىر جەڭىسىنە جاكەڭ ەرەكشە شاتتانار ەدى، اتاعى شىققان ەرلەردى كورۋگە قۇمارتار ەدى. ءسويتىپ جۇرگەندە، 1943جىلدىڭجازىندا، مايداننان «كەڭەستەر وداعىنىڭ باتىرى» دەگەن زور ابىرويلى اتاققا يە بوپ، قازاق حالقىنىڭ ارداقتى ۇلىنىڭ ءبىرى مالىك عابدۋللين الماتىعا كەلدى.

مالىك جاكەڭە سالەم بەرىپ قايتۋعا الۋىنا باردى. ونىڭ باراتىنى جاكەڭە تەلەفون ارقىلى حابارلاندىرىلىپ قويىلعان ەدى.

وزگە قوناقتارىن جاكەڭ ءۇيىنىڭ ىشىندە قابىلدايتىن. شىمشىق - شىمشىعى كوپ قارت ادام كوڭىلى كەلمەي وتىرعان جاعدايدا، قاشان ءوزى بابىنا كەلىپ الماي، ۇستىنە كىرۋگە ۇلىقسات ەتپەيتىن. كوڭىلى تۇسە قويماسا، قابىلداماي جىبەرەتىن ادامدارى دا بولاتىن.

40-جىلدىڭ بەر جاعىندا، توسەكتە وتىرىپ قالعان جاكەڭنىڭ كوبىرەك سەرگيتىن ۋاقىتى — ساسكەلىك اقىن ىشكەننەن كەيىن بولۋشى ەدى. تۇسكى استان كەيىن جاكەڭ اۋىرلاپ، كەشكە قاراي جاتىپ قالاتىن دا، سودان، كەلەسى ساسكەگە شەيىن ءوزىن كۇتەتىندەردەن باسقالاردى ماڭىنا جولاتپايتىن.

مالىك جاكەڭنىڭ ۇيىنە كۇن باتا جەتتى. داعدىلى كۇندە بۇل — جاكەڭنىڭ جاتىپ قالاتىن شاعى.

مالىك بارعاندا، جاكەڭ ۇلكەن اعام ءۇيىنىڭ الدىنداعى كوگالدا، كىلەمنىڭ ۇستىندە وتىر ەكەن، قولىندا دومبىراسى.

سالەم بەرىپ، قولىن العان مالىكتىڭ قولىن جاكەڭ ۇستاپ تۇرىپ، ونىڭ باتىرلىق ىستەرىن ەستىگەنى، كورۋگە عاشىق بولعانى تۋرالى ۇزاق جىر ايتتى.

— «مالىك كەلەدى دەگەندى سىزدەر تاڭەرتەڭ حابارلادىڭىزدار عوي، — دەدى جاكەڭنىڭ بالاسى تەزەكباي بىزگە، — سودان بەرى تاتەم وسى ارادا وتىر. «ۇيدەن نەگە وتىرىپ قارسى المايسىڭ» دەسەك، «ءسوز بە سول. بۇرىن باتىر دەگەندى قۇلاق ەستىپ، شىركىن، سولاردى كورمەگەن ەكەنبىز دەپ وكىنەتىن ەك، سول باتىر ەندى ۇيگە كەلسە، ونى ۇيدە وتىرىپ قارسى الۋ كىسىلىك بولا ما، اتتەڭ، نە كەرەك، شوگىپ وتىرعان كۇنىم، ايتپەسە، شاۋىپ الدىنان شىعار ەم»، — دەدى.

«ماشينا دەگەن جۇيرىك، تىز ەتىپ كەلىپ قاپ، قاپى بولارمىن»، — دەپ، جاكەڭ ۇزىن كۇنگە ۇيگە كىرگەن جوق، استى دا دالادا ءىشتى، دالادا قالعىدى. مالىك اتتانعانشا اسا كوڭىلدەنىپ اڭگىمەلەر ايتىپ شيرىقتىردى. اسا قۋانىشپەن قارسى الىپ، قۇرمەتپەن شىعارىپ سالدى.

مايداندا العادايدىڭ كورسەتكەن ەرلىكتەرىن ايتىپ، ءبولىم باستىعى حات جازعاندا، جاكەڭ اسا قۋاندى. 1942 جىلدىڭ كۇزىندە العادايدىڭ ءوزى اكەسىنە حات جازىپ، ەرلىك قيمىلدارىمەن تانىستىردى. سوعان قايتارعان جاۋابىندا، جاكەڭ:

— حاتىڭدى، بالام، وقىدىم،
ءحالىڭدى ءبىلدىم ساپاردان.
قۋانىپ سوعان وتىرمىن،
گۆاردەەس اتانعان.
سۇرانشى، ساۋرىق سەكىلدى،
بولارسىڭ، بالام، قاھارمان...

دەپ، ەرلىگىنە سۇيسىنە وتىرا:

— ەسىڭدە، بالام، بار شىعار،
ايتقانىم وتان ءامىرىن،
شەگىنبە جاۋدان، جاندى سال،
شەشىلمەك سودان تاعدىرىڭ

دەپ بالاسىن ءالى دە بولسا قايراي تۇسەدى. بۇل جىرىن جاكەڭ:

— دوستارىڭا سالەم ايت،
جاۋلارىڭدى جەڭىپ قايت! —

دەگەن تىلەكپەن ءبىتىردى.

1943 جىلدىڭ كۇزىندە الماتى قالاسىندا حالىق اقىندارىنىڭ رەسپۋبليكا ايتىسى بولدى. بۇل ايتىسقا قازاقستاننىڭ بارلىق وبلىستارىنان دەرلىك حالىق اقىندارى كەلدى. سان دۇبىرگە قوسىلىپ شاڭ قاپپاعان كارى تارلان جۇيرىكتەر بايگەگە قوسىلدى. الماتى قالاسى ۇلى دۋمانعا بولەندى. سوسياليستىك داۋلەتتىڭ، ستاليندىك بەس جىلدىقتار جاساعان ۇلى وندىرىستەردىڭ جىرشىلارى شايقاستى.

اقىنداردىڭ وسى تاريحي ايتىسىن جاكەڭ باستاپ دۋماندى اشىپ، ادەمى جىرىمەن اقىن ىنىلەرىنە باتا بەردى، جول كورسەتتى. «دۋدا تۇلپار تۇياعى تىنبايدى» دەگەن ەمەس پە، جاكەڭ وسى ايتىسقا كەلگەندە، كارىلىگىن ءبىر ساتتە ۇمىتقانداي لەزدە دويلەنىپ الدى. ەشكىم ايتپاستان دومبىرانى ءوزى سۇراپ الىپ، تاماشا جىر توكتى. جاكەڭنىڭ بۇل جىرى ءجۇز جاساعان الىپ اقىننىڭ، حالىق اعاسىنىڭ، كوپتى كورگەن كونە ويدىڭ اعالىق جىرى ەدى. جاكەڭ وسى جىرىن ايتقاندا، سونداي تاماشا اجارلانىپ جىرلادى.

كوزى بۇلدىراپ، جانارى تۇتىققان، قۇلاعى اۋىرلاپ، ەستۋى دە قيىنداعان جاكەڭنىڭ سونشالىق شابىتتى جىر ايتقانى، ايتىسۋعا ازىرلەنىپ وتىرعان ورىنباي، ماياسار، قۋات، كەنەن، نۇرلىبەكتەرگە ايتىس اڭعارىن اندىزداتىپ، جوسىلتىپ وتكەندەي بولدى. قازاقستان ۇكىمەتى جاكەڭە ايتىستىڭ باس بايگەسىن بايلادى. جاكەڭنىڭ اقىندار ايتىسى دەگەن بۇل ماجىلىسكە اقتىق كەلۋى بولدى. ءوزى ايتىسپاعانىمەن ايتىستى باستاپ بەرىپ، دۋدىڭ ىشىندە بولدى.

جاكەڭە 1944 جىلدىڭ كىرىسى وتە اۋىر جىل بولدى. ءارى كارىلىك بۇرىنعىدان دا يەكتەپ السىرەتتى. ونىڭ ۇستىنە جاكەڭنىڭ اسا جاقسى كورگەن بالاسى العاداي «مايداندا ەرلىكپەن قازا تاپتى» دەگەن حابار الىندى. بۇل حابار جاكەڭدى ءبىرجولاتا اۋىرلاتتى. ەكى كوزى دە ءبىرجولاتا كورمەيتىن، ءبىر قۇلاعى مۇلدە ەستىمەيتىن بولدى. ورنىنان كىسى سۇيەمەسە تۇرا المايتىن حالگە ءتۇسىپ اۋىرلادى.

جاكەڭ العادايدى اسا جاقسى كورىپ، «وزگە بالالارىم ءبىر توبە، بۇل ءبىر توبە»، — دەپ وتىراتىن ەدى. اۋلىنا بارىپ، بۇل حاباردى جاكەڭ قازاقستان جوعارعى كەڭەسىنىڭ پرەزيديۋم پرەدسەداتەلە جولداس قازاقپايەۆ ابسامەت باستاعان كوميسسيا ەستىرتتى.

— اتتەڭ، دۇنيە-اي! — دەدى، ۇزاق ۋاقىت سازارىپ وتىرىپ قالعان جاكەڭ باسىن كوتەرىپ، — بۇل قايعىنى قالاي كوتەرەم ەندى!..

قايعى جاكەڭە اسا اۋىر سوقتى. ءبىر جىرىندا:

«الاتاۋدى اينالسام،
العادايدى تابام با؟
سارىارقانى ساندالسام،
ساڭلاعىمدى تابام با؟
ءولىم دەگەن ۋ ەكەن،
مەندەي كارىپ ادامعا.
كۇندە ۇيىمدە كۇڭىرەنەم،
كوزىمە جاس الام دا، —

دەيدى.

العاداي مايدانعا اتتاناعاننان 7 كۇن كەيىن ايەلى جامەش بوسانىپ، ۇل تاۋىپ، جاكەڭ ونىڭ اتىن قۋانىش قويعان. العادايدىڭ ولىمىنە بۇگىلە قايعىرعان جاكەڭنىڭ ءبىر جۇبانىشى سول قۋانىش بولدى. ول تۋرالى جاكەڭ بىلاي دەيدى:

— ال، قۋانىش، قۋانىش، سەنى ەتەيىن جۇبانىش. العادايىم ولگەلى، بوپ كەتىپ ەم جىلاعىش. «اتا، اتا» دەپ كەلەسىڭ، ايمالايىن، اينالايىن. اق بەتىڭنەن وپكەن سوڭ، جۇرەگىمدى جامايىن.

«جامايىن» دەگەنمەن، جاكەڭنىڭ قايعىدان جىرتىلعان جۇرەگى جامالمادى. ول ەندى قۇلدىراي قارتايدى. سونداي حالدە وتىرعاندا جاكەڭ بىلاي دەپ ەكى اۋىز ولەڭ ايتىپتى:

— ءسوندىڭ بە، جارقىراعان شام-شىراعىم.
قالدىڭ با تac بەكىلىپ، قوس قۇلاعىم.
جاتسام دا توسەك تارتىپ دارمەنىڭ جوق،
سەپ بولىپ سويلەسەتىن جالعىز جاعىم.
قالىپپىن يە بولماي وزىمە ءوزىم،
ءالىم جوق، كۇش-قايراتتى ءوتتى كەزىم.
بالالار، ولگەنىمشە اسىراي بەر،
سەندەرگە سول-اق ايتار سوڭعى ءسوزىم.

«سوڭعى ءسوزىم» دەگەنمەن، كوڭىلى كوتەرىڭكى مينۋتتارىندا جاكەڭ قاراپ وتىرماي، ءبىرلى-جارىمدى اۋىز ولەڭ ايتا بەرەدى»

جاكەڭنىڭ وسى ءومىربايانى جايىنداعى ەڭبەكتى جازۋ ءۇشىن، 1944 جىلدىڭ جازىندا، كۇزىندە ەلىن ارالاي، كەپ اڭگىمەلەر جينادىق. ارا-تۇرا ءوز اۋلىنا سوعىپ، وزىنە سالەم بەرىپ، جايى -كۇيىن دە سۇراستىردىق. ءبىرلى-جارىم اڭگىمەنى وزىنەن دە سۇراپ الدىق. سول جىلى تامىز ايىنىڭ 12ء-سى كۇنى جايلاۋداعى ەلدەن كەلىپ، ءوز اۋلىندا بولىپ، ۇمبەتالى بار، ۇيىنە كەلىپ وتىردىق، سونشالىق السىرەپ وتىرعانمەن داڭعايىر اقىن سۇيەككە بىتكەن جۇيرىكتىگىنەن جاڭىلار ەمەس. ەمىس-ەمىس ەستيتىن سول قۇلاعى جاعىنان كەلىپ وتىرمىز. «مەن ۇمبەتالىمىن» دەگەندە قاسىنا بارىپ، ۇمبەتالىگە: «دومبىرانىڭ ءۇنى ەستىلمەيدى، نەگە ولەڭ ايتپاي وتىرسىڭ؟

قۇلاق كەرەڭ، كوز سوقىر، كوكىرەك اشىق،
بويدان قايرات، ويدان ءسوز وتىر قاشىپ.
دۇرىلدەتىپ ولەڭدى ايتساڭشى، ۇمبەت،
قادامىڭدى ارتىلتا ۇزاپ باسىپ.
جۇيرىكتە دە جۇيرىك بار سۇرىنبەگەن،
اقىن ءۇنى جيىندا دۇرىلدەگەن.
قان مايداندا بەلدەسىپ تالاي ەرلەر
بالۋاندا دا بالۋان بار بۇگىلمەگەن»، —

دەپ باسىن كوتەرىپ الدى. «سۇيەكەم ولەرىندە كوپ اۋىردى. ولەرىنەن ءبىر كۇن بۇرىن قيسىباي مەن تايتەلى ەكەۋى بارىپ كوڭىلىن سۇراپتى. سوندا: «كەشە بەتىمدى نوقتالاپ، جاعىمدى قارىستىرىپ، ءتىلىمدى كۇرمەپ ەدى. بۇگىن قايتا بوساتتى، سەندەرمەن قوشتاسسىن دەگەنى شىعار»، — دەپ كوڭىلدەنىپ ءبىراز اڭگىمە ايتىپ وتىرعان ەكەن. قيسىبايلار قايتىسىمەن قايتا تومەندەپ، ەرتەڭىنە قايتىس بولدى. سول سياقتى ەستىمەيتىن كارى قۇلاعىما اقىن ءۇنى ساڭقىلداعانداي بولادى. جاكەڭ جەڭىلدى. سەندەردىڭ جىردىڭ جىرىن جىرلايتىن كۇندەرىڭ كەلە جاتىر. اقىن وسىندايدا سىنالادى. ەل الدىندا وزىقتىعىن وسىندايدا كورسەتەدى»، — دەپ اقىن شاكىرتتەرىنە ارىدەن وي سالىپ، ءوزى دە ويلانىپ ءبىراز وتىردى.

— جاس كۇنىمدە ولەڭشى اسىل بولدىم،
كوپشىلىك تىڭداعانعا ءتاسىل بولدىم.
بۇل ۋاقىتتا قارتايىپ دارمەن ءبىتىپ،
كەلىن مەنەن كەپشىككە ماسىل بولدىم،

دەپ ءوزىن مەڭدەتىپ العان كارىلىكتى ارمان ەتتى. «ەندى بىزدەن نەمەنە ولەڭ شىعادى.

ولەڭدى بوي جاساپ وتىرىپ،
ەكى كوزدى اشىپ وتىرىپ،
ەكى اياقتى باسىپ وتىرىپ

ايتپاسا، ءوڭى قالىپ كەتەدى عوي. ال، بالالار، وزدەرىڭ ماجىلىستەرىڭدى دۇرىلدەتە بەرىڭدەر»، — دەپ قارت اقىن دەمالىس ەتتى، جاستىعىنا قايتا جانتايدى.

«ونىڭ اۋزىنان ەڭ سوڭعى شىققان كەلەمدى جىر — فاشيستىك گەرمانيانىڭ ءبىرجولا قيراپ جەڭىلۋىن 9 مامىر كۇنى كەڭەستەر وداعىنىڭ گەنەراليسسيمۋسى جولداس ستالين جاريالاعاننان كەيىن. بۇل حابارعا قۋانعان جاكەڭ ۇيىنە جينالعان جۇرتقا جىر ايتىپ، جىرىن ەندى ولسەم دە ارمانىم جوق دەپ اياقتادى. بۇل جىردى جازىپ الار قاسىندا كىسى بولماعاندىقتان، ساقتالماعان.

جاكەڭ جەڭىس تويىنان كەيىن ۇزاق جاسامادى. 1945 جىلدىڭ 15 ماۋسىم كۇنى سىرقاتتانىپ، اۋلىنان الماتىداعى سوۆناركوم بولنيساسىنا كەلىپ ءتۇستى دە، 22 ماۋسىم كۇنى، تاڭەرتەڭ ەرتە دۇنيەمەن ءبىرجولا قوش ايتىستى.

جاكەڭنىڭ سۇيەگى ءوز اۋلىنداعى ءوزىنىڭ الما باقشاسىنىڭ ىشىنە قويىلدى» .

---