ادام كۇشتى بارىنەن
ءتورت كورىنىستى قويىلىم
ساحنا اشىلعاندا ادام ءۇي جاساۋ ءۇشىن دايىندالىپ جاتادى.
ءبىرىنشى كورىنىس
ادام (ايەلىنە). ادامدى سىناۋشىسى — ەل، العا باستايتىنى — اقىل. ەرتەڭ جاڭبىرى سەبەلەپ كۇز، قىلىشىن سۇيرەتىپ قىس كەلەدى. باسىمىزعا پانا جاساپ الايىق.
ەكەۋى جۇمىسقا كىرىسەدى. جاندارىنان ۇرلانىپ تۇلكى وتەدى.
ەكىنشى كورىنىس
قالىڭ ورماننىڭ ءىشى. تاستىڭ ۇستىندە ارىستان وتىر. جانىندا قوس ءۋازىرى جولبارىس پەن سىلەۋسىن. سىلاڭ قاققان تۇلكى كورىنەدى.
تۇلكى. ارمىسىز، اڭ ءتاڭىرى — ارىستان! ۋازىرلەرى جولبارىس پەن سىلەۋسىن مىرزا!
ارىستان. Cay بول، تۇلكى بيكەش!
تۇلكى. كورگەنىمدى باياندايىن با، ەستىگەنىمدى ايتايىن با؟
ارىستان. ەستىگەنىڭ كوپ شىعار. كورگەنىندى ايت.
تۇلكى. پاتشامىزدىڭ جارلىعىن بۇزىپ، وڭ قۇلاعىممەن ەستىپ، سول قۇلاعىنان شىعارعان ءبىر سۇمدىقتى كورىپ كەپ تۇرمىن.
جولبارىس. ادال سويلە، تۇلكى بيكەش.
تۇلكى. ايتسام، ادام انتۇرعان ءۇي سالىپ جاتىر. جىلى جاتىپ، كولەڭكەدە ۇيىقتاماق ويى بار.
ارىستان. ادامنىڭ بىزدەن نەسى ارتىق؟
تۇلكى. ءبارىمىزدىڭ تەڭ دوس بولىپ، ءومىر سۇرگەنىمىز ءجون ەمەس پە؟ جارلىعىڭىزدا سولاي جازىلدى عوي. ويىما تۇيە ءتۇسىپ تۇر. ەگەر ادامنىڭ تىرشىلىك اتاۋلىمەن دوس ەكەنىن بىلگىڭىز كەلسە، تۇيە اداممەن بىرگە ۇيىنە قىستاپ شىقسا قايتەدى.
ارىستان. ءاي، ساقشىلار! اكەلىڭدەر، تۇيەنى.
پاۋزا. تۇيە كەلەدى.
تۇيە. ۇلى مارتەبەلى پاتشام! ءيىلىپ سالەم بەرۋشى — تۇيە جۇرا-عاتىڭىز.
ارىستان. دۇرىستاپ تىڭدا! ءقازىر سالعان بويدا ادامنىڭ ۇيىنە بارىپ كىرەسىڭ.
تۇيە. قۇلدىق، ۇلى مارتەبەلىم.
ارىستان. قۋىپ جىبەرسە، قايتىپ كەل. كورەيىن مەن ول پىسىقتىڭ ونەرىن.
تۇيە شىعىپ كەتەدى. ساحنا جابىلادى.
ءۇشىنشى كورىنىس
قازان تاستىڭ ۇستىندە ارىستان وتىر. جانىندا ۋازىرلەرى. ادام كەلەدى.
ادام. ۇلى مارتەبەلىم (ءيىلىپ سالەم بەرەدى). ءسىزدىڭ جارلىعىڭىز بويىنشا تىرشىلىك اتاۋلى تىنىشتىقتا ءومىر ءسۇرىپ، بىر-بىرىنە زورلىق جاسالمايدى دەپ جازىلعان ەدى.
ارىستان. ءدال سولاي، ادام پەندە! قۇلاعىم سەندە.
ادام. ولاي دەسەڭىز، ۇلى مارتەبەلىم، تۇيە ۇيىمە باسىپ كىردى. زورلىق دەگەن وسى ەمەس پە!
ارىستان. بۇل نە دەگەن سۇمدىق؟!
سىلەۋسىن. ءوز باسىم قياناتقا قارسىمىن.
ارىستان. جۇگەنسىزدى جۇندەيمىن. شاقىرىڭدار تۇلكى قازىنى، قارالاۋشى قاسقىردى. موينى قازداي يىلگەن زورلىقشى تۇيەنى الدىرىڭدار!
ادام (ەلگە). ادىلەتسىزدىككە قارسى تۇرار پاتشامىز بار. ارىس-تانداي ءادىل بول، اعايىنىم، زورلىقشىعا ايىپتى تاعايىن ءبىر.
جان-جاقتان تىرشىلىك اتاۋلى اڭدار، قويان، سيىر، جىلقى، قوي، ايۋ، ەشكى، قوداس، كارى قاسقىر، تاعى باسقالار كەلىپ، جينالادى. ارىستان تاعىنا جايعاسادى. جولبارىس، سىلەۋسىن ەكى جاعىنا، قالعان قاسقىر، تۇلكىلەر ودان كەيىن وتىرادى. تۇيە جازالىلار ورىندىعىنا كەلەدى.
تۇلكى (قازى رەتىندە). سوتتى اشىق دەپ جاريالايمىن! ءاي، كۇ-ناھار تۇيە. شىندىقتى عانا ايتامىن دەپ انت كىتابىن ءسۇي!
(تۇيە ايتقانىن ورىندايدى. بوزداپ قويا بەرەدى.)
تۇيە. «ارىق مالدى اسىراساڭ اۋزىڭدى ماي ەتەدى، ارام ادامدى اسىراساڭ اۋزىڭدى قان ەتەدى». ءبو... ءبو...
جولبارىس. ءاۋ، مىناۋ بوزداپ تۇر عوي، ءوزى.
سىلەۋسىن. كوزىنەن جاس پارلاپ تۇر...
تۇيە (موينىن جوعارى، تومەن كوتەرىپ، جىنىن شاشىپ سويلەي-دى). ۇلى پاتشامىزدىڭ جارلىعىندا تىرشىلىك اتاۋلى ءبارى بىر-بىرىنە دوس دەگەن-دى. ءبو... ءبو...
تۇلكى. ءيا، سونان سوڭ، تۇيە...
تۇيە. جەلتوقسان ايىندا قاتتى داۋىل سوققانىن ءبارىڭىز بىلە-سىزدەر. جانىمدى قويارعا جەر تاپپاي، ءۇيى بار ادامعا باردىم. سولاي ەمەس پە، ادام دوس؟
ادام. ءيا، توڭدىم دەپ، باسا-كوكتەپ كىرىپ، ءۇيىمدى تەڭسەلتىپ، زارەمدى ۇشىردىڭ. راس، ءۇيدى جەل ۇشىرۋدان امان الىپ قالۋعا كومەكتەستىڭ.
سىلەۋسىن. سول ءۇشىن تۇيەكەش جازىقتى ما؟
تۇلكى. مىنا جەردەن مەن زورلىقتى كورىپ تۇرعان جوقپىن.
قاسقىر (تۇيەگە). ولاي دەگەندە دە ادام دوسىڭ ۇلى پاتشاعا ارىزدانىپ نەسى بار؟
سىلەۋسىن. سولاي-اۋ.
قاسقىر. مەنىڭ قىزمەتىمە ارالاسپاۋلارىڭدى سۇرايمىن.
تۇلكى. قارالاۋشى قاسقىر مىرزا، ءسوز سىزدە.
قاسقىر. مەنىڭ سوڭعى ايتارىم: ادام — ارىزقوي، تۇيە — زار-لاۋىق. ەكى جاققا دا جازانى ءادىل بەرۋلەرىڭدى سۇرايمىن.
تۇلكى. سوت ۇجىمى كەلىسۋگە بارادى.
ارىستان باستاپ كەتەدى. ءبارى قول شاپالاقتاپ شىعارىپ سالادى. پاۋزا.
تۇلكى. سوت كەلەدى، ورىندارىڭنان تۇرىڭدار! (ءبارى كەلىپ، ورىن-ورىندارىنا وتىرادى.) ۇلى مارتەبەلىم ارىستان پاتشا، ۇكىمدى وقۋعا رۇقسات ەتىڭىز!
ارىستان. وقى.
تۇلكى. سوت مىناداي ۇكىم شىعاردى: ادامنىڭ تۇيەگە جاپقان جالاسى نەگىزسىز دەپ تانىلسىن. جالا ەكەنىنىڭ ايعاعى رەتىندە ءۇي ادامنان الىنىپ، پاتشاعا بەرىلسىن. ۇكىم قايتا قاراۋعا جاتپايدى. سونىمەن سوت ءماجىلىسى اياقتالدى.
ادام. بۇيتكەن ادىلدىگى بار بولسىن! (ىزا بولىپ شىعىپ كەتەدى.)
ءتورتىنشى كورىنىس
بۇرىنعىدان دا ۇلكەن ءۇي. ادام كوككە قولىن كوتەرىپ جالىنىپ وتىر.
ادام.
ەل بيلەگەن ارىستان
ۇيشىگىمدى ەنشىلەپ،
تۇيەشىككە بەرگىزدى.
قوداسقا دا جەڭگىزدى،
كەرىككە تەلگىزدى.
ايدالاعا قاڭعىرتىپ
قۋ، قاڭعىباس دەگىزدى.
ەندى ارىستان مىنا جاڭا ءۇيىمدى دە جەمتىكتەستەرىنە بەرگىزەر. تابيعات-انا! بەيشارا پەندەڭە ءبىر كومەك بەرسەڭشى. مىنا قور-لىقتى كورسەڭشى.
كۇن قاتتى كۇركىرەپ، جاۋىن جاۋىپ، قىزىلدى-جاسىلدى جاي جەرگە ءتۇسىپ، ماڭايداعى ءشوپ جانادى. ادام العا جاقىنداي تۇسەدى.
ادام. نەتكەن ىستىق، ءا؟
جانىنا جۇگىرىپ ءتىلى شىقپاعان بالاسى كەلەدى.
بالا (سۇق ساۋساعىمەن نۇسقاپ). وت، وت...
اكەسى — ادام. كوڭىلىڭنەن ساداعا كەتەيىن. ەندى بۇل قۇبىلىستىڭ اتى وت بولسىن.
ايەلى (جاقىنداپ كەلەدى). وتىڭ نە؟
ادام. مەن ەندى ناعىز مىقتىمىن. قۇدىرەت مەنىڭ قولىمدا.
ايەلى. وۋ، نە دەپ كەتتىڭ؟ جىرتقىشتار ەستىسە، وتىڭدى شىعارار. تسس، انە كەلە جاتىر، تۇگە.
ءبارى ۇيدەن تىس جەرگە جاسىرىنادى. وتتى وزىمەن بىرگە الادى.
جولبارىس. ءاي، مومىندار. سەندەرگە مىنا ءبىر بۇرىش تا جارايدى. سيىر، جىلقى، قوي، ەشكى، تۇيە، قوداس — سوندا كىرىڭدەر.
ارىستان (كۇركىرەگەن داۋىسى شىعىپ). ءاي، باسشىسىز ەل، بالىق-سىز كول بولمايدى. ادامنىڭ ۇيىنە مەن ءبىرىنشى كىرسەم كەرەك ەدى. (كىرەدى. ارتىنان اڭنىڭ ءبارى كىرەدى.)
تۇلكى. قىمباتتى پاتشام، قالاعانىڭىز سىزدىكى، قالعانى بىزدىكى.
ءبىر بۇرىشتا بولمەسىز تۇرعان قوي، ەشكى، جىلقى، سيىر اڭگىمەلەسىپ تۇر.
سيىر (موڭىرەپ). ءبىزدىڭ كورگەن كۇنىمىز وسى.
قوي (ماڭىراپ). ەلدىكى دە بۇيىرمايدى.
جىلقى (كىسىنەپ). قايعىرعانمەن نە ىستەرمىز؟ شالعىنىمىزعا كەتەيىك.
ەشكى (ماڭىراپ). مىنا جاقتا ادام ءجۇر. تسس.
قوي (ماڭىراپ). وبال بولدى-اۋ، وزىنە...
ادام (ەسىكتىڭ كوزىنە وت ۇرلەپ جاعادى). تارتىڭدار، سازايلا-رىڭدى. (ءۇي ورتەنە باستايدى.)
ارىستان (سالدەن سوڭ). ويپىر-اۋ، مىناۋ نە پالە، كۇيىپ بارامىن.
جولبارىس. تەرىم تىرىسىپ، جانىم كوزىمە كورىندى.
قاسقىر. قاقالىپ بارامىن.
تۇلكى. امانىمدا ءجونىمدى تابايىن.
بارلىق اڭدار بىرىنەن سوڭ ءبىرى ۇيدەن شىعا ورمانعا قاشادى.
ارىستان(ارتىنا بۇرىلىپ). ءاي، ادام، ءالى جازاڭدى تارتاسىڭ.
ادام. ەي، اقىلسىز پاتشا! ەسىڭدە بولسىن. وڭ قۇلاعىڭمەن ەستى، قۇي، سول قۇلاعىڭمەن تىڭدا. ەندى مەنىڭ قولىمدا تىلسىم قارۋ بار. كۇش سىناسساق، قانە، بەرى جاقىندا.
ارىستان الدى-ارتىنا قاراماي قاشادى. باسقا اڭدار سوڭىنان شۋلاسىپ جونەلەدى. ادام سوڭىنان جۇدىرىعىن ءتۇيىپ قالا بەرەدى. پاۋزا.سيىر، جىلقى، قوي، ەشكى جاسىرىنعان جەرىنەن شىعادى.
سيىر (ادامعا). ۋا، دالا پاتشاسى. ەرلىگىڭە ريزامىن. ءبىز دە ساعان ۇقساعان، ەشكىمگە زالالىمىز تيمەگەن، مومىنبىز.
قوي. قىستا توڭىپ، جازدا كۇيىپ جۇرگەن جايىمىز بار.
جىلقى. شاپساڭ — كولىگىڭ، ىشسەڭ قىمىزىڭا جارايمىن. ارام-دىعىم جوق. مەنى قامقورلىعىڭا ال، ادام پاتشا.
ەشكى. ءجۇنىم جىبەك، جانىم تازا. جىلىنا ەكى رەت لاقتايمىن. ماعان دا كومەك ەت.
وسى ساتتە ادامنىڭ ايەلى سوزگە ارالاسادى.
ايەلى. ەشقايسىڭا قويار كىنام جوق. جۋاس اڭدارسىڭدار. ۇيشىك سوعىپ بەرىپ باعايىن. جىرتقىشتاردان قورعايىن. سەندەر بىزگە سۇتىڭمەن، جۇنىڭمەن، كۇشىڭمەن كومەكتەسىڭدەر. ەكى جارتى ءبىر ءبۇتىن بولىپ، بىرلەسىپ كۇن كورەيىك.
ادام. قولىمىزدا وت-قارۋ باردا ءبىزدى ەشكىم قورقىتا المايدى.
ءبارى. راقمەت ساعان، ۇلى ادام!
ەشكى(ادامعا). ءبىر بۇيىمتايىم بار، ايتسام رەنجىمەيسىڭ بە؟
سيىر. بىردەڭە بۇلدىرەيىن دەپ تۇرسىڭ با، شوقشا ساقال؟
ەشكى. اسا قۇرمەتتى ادام-دوس. سىزگە قيانات جاساعان تۇيە اقى-ماق مەنىڭ اعايىنىم ەدى. ارىستاننان قورىققانىنان جاماندىق-قا باردى. كەرىك پەن قوداستى ءوزىڭ ءبىل، تۇيەنى كەشىرشى، ۇلى ادام.
ادام. ماقۇل. تۇيەنى ەرتىپ كەل.
ەشكى. جىرتقىشتاردىڭ اۋزىنا ىلىنگەنشە، شولگە ۇزاق شىدايدى. ادام دوسىنا ايىبىن تولەسىن.
قوي ءان باستاپ جىبەرەدى.
ەشكى (قوستاپ).
ادام-دوستىڭ قۇشاعىنا جيىلدىق،
جىرتقىشتاردىڭ زورلىعىنان تىيىلدىق.
جىلقى مەن سيىر دا قوستاي جونەلەدى.
تەڭدىك الدىق، ادام-دوسقا مىڭ العىس،
تەك شىندىققا، ادىلدىككە سيىندىق.
ادام.
دالا قامىن ويلاعاندار — اعايىن،
باستىڭ قامىن ويلاعاندار الىسىم.
اندەتىپ سىرتقا شىعادى.
شىمىلدىق
You Might Also Like
-
وقۋشىلاردى ەگىس باسىنا تاسيتىن ماشينا كەتىپ قالىپتى. ەرسىن، باۋبەك، قايسار، ءنادىر تورتەۋى ەندى ول جاققا قايىقپەن جەتۋدى ۇيعاردى. قايساردىڭ اتاسىنىڭ قايىعى داريانىڭ قالتارىس قويناۋىندا ۇنەمى بايلاۋل...
-
قازىرگى تاڭدا اعىلشىن ءتىلى ءپانىنىڭ وقىتىلۋى ءبىلىم مازمۇنىنىڭ جاڭارتىلۋىنا، جاڭا جۇيەگە كوشۋىنە وراي مەكتەپ قابىرعاسىندا جاڭاشا تۇرعىدا ورىندالىپ جاتقانى بارلىعىمىزعا بەلگىلى. سەبەبى، جاڭارتىلعان ءبى...
