InfoHub Logo

وقۋشىلاردى ەگىس باسىنا تاسيتىن ماشينا كەتىپ قالىپتى. ەرسىن، باۋبەك، قايسار، ءنادىر تورتەۋى ەندى ول جاققا قايىقپەن جەتۋدى ۇيعاردى. قايساردىڭ اتاسىنىڭ قايىعى داريانىڭ قالتارىس قويناۋىندا ۇنەمى بايلاۋلى تۇرادى. ەسكەكتەردىڭ قايدا تىعۋلى جاتقانى دا بەلگىلى. ولار جۇگىرگەن بويى قۇمداۋىت جاعالاۋعا كەلدى. اسىقپاسا بولمايدى. سەبەپسىز كەشىككەسىن ءمۇعالىم جينالىسقا سالۋى دا مۇمكىن. ونىڭ بەر جاعىندا تورتەۋى ءبىر توپ بولىپ، قىزدارمەن جارىسىپ ءجۇر. ۋادەلەرىندە تۇرىپ وزباسا، مۇلدە ۇيات. ءار نارسەنى سىلتاۋراتىپ، قاناربەك سياقتى قاشىپ جۇمىس ىستەپ جۇرگەن جالقاۋلار «بەرەكەسىز بەلسەندىلەر» دەپ كۇلەدى عوي. ال وزسا، تەگىن جولدامامەن اسەم قالا الماتىعا ساياحاتتاپ قايتاتىڭداردىڭ ساناتىنا قوسىلادى.

جاعاداعى قۇراقتار جەلمەن سىبدىر قاعادى. قايىق بالاپان تولقىنمەن بولار-بولماس تەربەتىلىپ تۇر. ونىڭ ۇستىندە ۇزىن ساپتى ءۇش قارماق جاتىر ەكەن. ءبىرى جۇتپا، قالعان ەكەۋى سازان مەن جايىن ۇستاۋعا جارايدى. مۇنى كورىسىمەن باۋبەك پەن ەرسىن:

— ە، ەگىس باسىنا جەتكەنشە بالىق اۋلاپ بارامىز، — دەپ ءبىرى شەگىرتكە ۇستاۋعا، ەكىنشىسى شىمدى قوپارىستىرىپ، جاۋىنقۇرت ىزدەستىرۋگە جۇگىرىپ كەتتى.

قايسار كۇن كوزىندە جاتىپ ابدەن اقجەم بولعان ەسكەكتەردى اكەپ ورنىقتىردى دا، ارلى-بەرلى ەسىپ كوردى.

— العاشقى كەزەك ەكەۋمىزدىكى، بار كۇشىڭدى سالىپ ەس، — دەپ قويدى نادىرگە.

ءتۇنسىز تەرەڭ سۋ بەتىنە ءۇڭىلىپ، قيال قۇشاعىندا وتىرعان ءنادىر وعان جاۋاپ تا قاتقان جوق. الدەن سوڭ بارىپ:

— ماشينا جول ورالما عوي. ال سىرداريا ىشكى سۇعىنىپ جاتىر، دەمەك، ودان ءۇش-تورت ەسە توتە. ءارى ءبىز ورگە قاراي ەمەس، اعىسپەن جۇزەمىز. سوندىقتان ولاردان بۇرىن دا جەتۋىمىز مۇمكىن، — دەدى.

— مىنە، قىزىق! مىناۋ ناعىز ماتەماتيكا عوي! ماشينا جولمەن ەگىس باسىنا دەيىن جيىرما بەس شاقىرىم ەمەس پە؟ شوفەر ساعاتىنا قىرىق شاقىرىم جىلدامدىقپەن ءجۇرىپ وتىردى دا، وتىز ەكى مينۋتتا جەتتى دەلىك. سوندا وسى جەردەن سىرداريا بويىمەن ءجۇرىپ وتىرعاندا ەگىس باسىنا دەيىنگى ارا قاشىقتىق قانشا شاقىرىم؟ جاۋابىن دۇرىس ايتساڭ، جۋرنالعا «بەس» قويامىن! — دەدى قايسار قۋاقىلانىپ.

ەسەپ شىعارۋعا كەلگەندە ءنادىر شورقاق. ءتورت امالدى شەمىشكەشە شاعاتىن قايساردىڭ ءوزىن سايقىمازاق ەتىپ وتىرعانىن بىلسە دە، جاق اشا المادى. «الداعى وقۋ جىلىندا بارىڭنەن وزباسام، بالەم!» — دەپ نامىسقا تىرىسىپ-اق وتىر.

— بالالار، قايدا بارماقسىڭدار؟

جەلكە تۇستان توسىن ەستىلگەن داۋىسقا ەكەۋى دە جالت قاراستى. اۋىلدا «بايتىلەۋ مومىن» اتانىپ كەتكەن كۇرىششى جىگىت ەكەن. قولىنداعى جۇگەن، ارقان ۇشى جەردە شۇباتىلىپ جاتىر. شىنىندا قوي اۋزىنان ءشوپ الماستىڭ ناق ءوزى بولاتىن.

— ءبىزدى تەرگەيتىن كىمسىڭ؟ ەگىس باسىنا بارامىز، — دەدى قايسار قيقارلىعىنا باسىپ.

وقىس داۋىستان ول سەلك ەتىپ، «اتام كەلىپ قالعان شىعار» دەپ زارەسى كەتكەن بولۋى كەرەك، ىزالانا وكتەم سويلەدى مۇلدە. قايىقتى ۇرلاپ مىنگەنىن كورسە، اتاسى بەلىندەگى جالپاق قايىس بەلبەۋىن شەشىپ الىپ، جون ارقاسىن تىلەر ەدى.

— اتى قۇرعىر شىدەرىن ءۇزىپ كەتىپتى، مەنى دە جەتكىزىپ سالىڭدارشى، — دەدى بايتىلەۋ مومىن بەس جاسار بالا سياقتى مونتيىپ.

— اتىڭ تابىلعان سوڭ ءبىر كۇن بويى مىنۋگە بەرسەڭ، كەل، قايىققا وتىر، — دەدى قايسار تاعى دا قۇرداسىنا زەكىپ تۇرعانداي. ءنادىر دوسىنىڭ ۇلكەن كىسىگە بۇلاي دورەكى ءتىل قاتقانىنا ۇيالىپ، جەرگە كىرىپ كەتە جازداپ وتىر.

بايتىلەۋ مومىن قايىقتىڭ تۇمسىعىنا ءۇن-تۇنسىز بارىپ جايعاستى. «كەلىستى» دەگەندەي قايسار دوسىنا جىمىڭداپ كوزىن قىستى، ال ءنادىر وعان قاباعىن ءتۇيدى. وجار قىلىقتارى ءۇشىن نادىردەن تالاي تاياق جەگەن قايسار كۇلكىسىن كىلت تيىپ، قيپاقتاپ قالدى دا:

— قاپ مىنالاردى-اي جولدان قالدىرىپ!.. ە-ەھ-ەي، تەزدەتىڭدەر، ايتپەسە تاستاپ كەتەمىز. ە-ەھ-ەي! — دەپ داۋىستادى جالما-جان.
قايساردىڭ تارعىلدانىپ شىققان داۋسىن ارعى بەتتەگى جارقاباق جاڭعىرىقتىرىپ جىبەردى. الگى ەكەۋى تاپقان-تايانعاندارىن ۋىستاعان كۇيى، دالباقتاپ جۇگىرىپ، جەتىپ كەلدى. كەشىككەن سازايلارىڭ دەپ، بۇلار ەسكەكتى سولارعا ۇستاتتى دا، وزدەرى بالىق اۋلاۋعا كىرىستى.

قارماقتىڭ ءجىبى قىسقا بولعان سوڭ با، ايتەۋىر جۋىق ارادا بالىق قابا قويمادى. جارتى جولدان اۋعاسىن ەسكەك ەسۋگە ءنادىر مەن قايسار وتىردى.

— ءبىز ەندى سەندەردەي سۋ بەتىنە تەلمىرىپ وتىرا بەرمەسپىز، «اق بالىق، اق بالىق، قارماعىما قاپ، بالىق!» دەپ قايىقتى بەلشەسىنەن بالىققا تولتىرارمىز. قاراپ وتىرىڭدار، كانە!

ەرسىن ءسوزىن اياقتاعانشا بولعان جوق، قالتقى قارا تاستاي سۋعا شىم باتىپ بارا جاتتى. جانىنداعىلارعا «كوردىڭ بە!؟» دەگەندەي شىرەنە تارتىپ قالىپ ەدى، قارماققا سالا قۇلاش بورىق ءىلىنىپ شىقتى. ەرسىننەن باسقاسى بۇنى كورىسىمەن قىران-توپان كۇلكىگە قارىق بولدى دا قالدى.
قىزاراقتاپ، اسىپ-ساسىپ قالعان ەرسىن ابايسىزدا ەكىنشى ءبىر قارماعىن سۋعا ءتۇسىرىپ الدى. قارماقتىڭ سابى تولقىننان تولقىنعا اسىپ، الىستاپ، اعاراڭداپ بارا جاتتى.

— ەي، جانىڭ بار ما، بادىرايىپ قاراپ قالعانى نەسى، ەي؟! ءجۇزىپ بارىپ ۇستامايسىڭ با؟ وي، سۋجۇرەك، قورقىپ تۇر، — دەپ، قايسار ساق-ساق كۇلىپ الدى دا، جەيدەسىن شەشە باستادى. جولداستارىنىڭ «قايىققا قايتا شىعۋىڭ قيىن بولادى، اۋرەلەنبەي-اق قوي» دەگەنىن تىڭدار ەمەس. تىك اتىلىپ قارعيمىن دەپ جاتقاندا اياعىنا شالىنىپ قۇلاپ تۇسكەن قايسار قايىقتىڭ ەرنەۋىنەن سۋسىپ بارا جاتتى. ونى ۇستاپ قالماقشى بوپ جالما-جان ۇمتىلعان باۋبەك پەن ەرسىننىڭ سالماعىمەن قايىق اۋدارىلا باستادى.

بالالار سۋعا قويىپ-قويىپ كەتىستى دە، قاننەن-قاپەرسىز وتىرعان بايتىلەۋ مومىن توڭكەرىلگەن قايىق استىندا قالىپ قويدى. قارمانىپ ءجۇرىپ ازەر دەگەندە سۋ بەتىنە سىتىلىپ شىقتى. «قۇتقارىڭدار!» دەگەن جان-دارمەن داۋىس قۇلاعىنا شالىندى وسى ءسات. قۇرىق تاستام جەردەن سۋعا قاقالىپ-شاشالىپ، قولدارىن ءالسىز ەربەڭدەتىپ باتىپ بارا جاتقان قايساردى بايقاپ قالدى. تىراڭداي ءجۇزىپ، وعان ۇمتىلعان بالالاردى كورگەندە:

— اجالدارىڭنان ءبىر كۇن بۇرىن ولگىلەرىڭ كەلمەسە، جولاماڭدار قايسارعا! قايت كەيىن، قايت دەيمىن، — دەپ بايتىلەۋ قۇلاشتاي ءجۇزىپ العا ۇمتىلدى.

بالالار ونىڭ ءورت سونگەندەي دۇلەيلى ءجۇزىن كورىپ، كەيىن سەرپىلدى. ۇندەمەس، مومىن اتانىپ جۇرگەن بايتىلەۋدى تانىپ بولار ەمەس. ودان وجار، ودان وجەت ەشكىم جوق سياقتى ءقازىر. ەرسىن قىلق-قىلق ەتىپ سۋ جۇتىپ، ءبىر باتىپ، ءبىر شىعىپ جۇرگەن دوسىنا قايتا ۇمتىلدى.

— قايت دەيمىن، سايتان! ءبىر-بىرىڭدى قۇتقارام دەپ ءجۇرىپ، ءبارىڭ دە سۋ تۇبىنە كەتەسىڭدەر. ودان دا اناۋ توڭكەرىلىپ اعىپ بارا جاتقان قايىقتى ۇشەۋىڭ جان-جاعىنان ءجۇزىپ يتەرىپ، بەرى جاقىنداتىڭدار. بالانى سوندا قۇتقارا الامىز، — دەپ بايتىلەۋ مومىن قايسارعا قاراي اسىعىس جۇزە جونەلدى.

ەرسىن، باۋبەك، ءنادىر ونىڭ ايتقانىن امالسىز ىستەدى. قاۋمالاي ءجۇزىپ قايىقتى جاقىنداتقان ولار بايتىلەۋ مومىننىڭ قايساردىڭ كەكىلىنەن ۇستاعان كۇيى شالقالاپ ءجۇزىپ كەلە جاتقانىن كورىپ تاڭىرقادى. ال ءنادىر «قايساردان ءوشىن الىپ كەلە جاتقان شىعار بۇل مومىن» دەپ ويلادى.
بايتىلەۋ مومىن سۋ جۇتا ءجۇرىپ، قايساردىڭ بىلق-سىلق ەتكەن دەنەسىن قايىقتىن ۇستىنە ازەر شىعارىپ، شالقاسىنان جاتقىزدى. ءوزى ونىڭ قاسىنا وتىرىپ الىپ، الاقاندارىمەنەن ءىشىن قايتا-قايتا باستى. قايساردىڭ اۋزىنان سۋ لاق-لاق توگىلە باستاعاندا ونى ەتپەتىنەن جاتقىزىپ، سىعىمداي ۇستاپ بەلىنەن كوتەردى.   

— ول ەندى جۇتقان سۋىنىڭ ءبارىن قايتا قۇسادى. ءىسىمىز وڭعارىلدى. سەندەر قايىقتىڭ ەرنەۋىنەن ءبىر قولدارىڭمەن ۇستاپ الىپ، ەكىنشى قولدارىڭمەن سۋدى ەسە وتىرىپ، جاعاعا جاقىنداي بەرىڭدەر، — دەدى بايتىلەۋ مومىن ماڭداي تەرىن سىلىپ تاستاپ.

بالالار بايتىلەۋ مومىننىڭ ءتىلىن السا، قور بولمايتىندارىن ەندى بىلگەندەي، سۋدى شالپىلداتىپ، قولدارىمەن ەسە باستادى. جاعالاۋ جاقىن قالعان ەدى.

---