InfoHub Logo

ول جەڭىل كيىنىپ دالاعا شىققان. كوكتەم مەزگىلى عوي. اسپان شايداي اشىق ەكەن. قىستا تىمىرايىپ، سۋىق سورىپ جاتاتىن قالا كوشەلەرى جادىراي قالعان. اۋادا ادەمى ءيىس بار. ءبىر ساتتە ءدۇر ەتىپ بۇرشىك اتىپ، جاپىراقتارىن جايا قالعان اعاشتار دا جاس ءومىردىڭ جىرىن جىرلاپ، جاسىل نىلگە مالىنا قالىپتى. شىمقاي. جازۋشى ماردىمسىز ۇزاق وتىرىستان قاجىعان سياقتاندى. ول كوكتەمگى تابيعاتتى جاڭا كورگەندەي ەلىتىپ، ەمىرەنە قالعان. اينالاسىنا تاڭ-تاماشا. ونىڭ اندا-ساندا وسىلاي بوي سەرگىتىپ، سەرۋەندەپ قايتاتىن ادەتى بار ەدى.

ۇزىن كوشەگە تۇسپەي-اق، ادام از جۇرەتىن تار، شولاق كوشەلەرمەن توتەلەي تارتىپ، سەن-جەرمەن بۋلۆارىنە كەلەتىن. وسى جولى دا، سول باياعى جۇرىسىنەن جاڭىلماي سولا قاراي بەتتەگەن. ۇيىنەن اجەپتاۋىر الىستاعان دا بارىپ ءبىر نارسە كەنەت ويىنا تۇسكەن دەي قالت تۇرا قالعان. كەرى كەتكىسى كەلگەن. ءبىراق ونىڭ ءوزى دە ءبىرشاما جەر بولاتىن. «سول ادام تاعى كەزدەسەدى-اۋ ماعان»، — دەگەن وي مازالاسا دا، العان باعىتىن وزگەرپەۋگە تىرىستى. الگىندەگىدەي ەمەس ءجۇرىسىن شيراتىپ، اۋىرلاۋ دەنەسىن جەڭىل كوتەرىپ كەلە جاتقانداي كورىندى وزىنە. جان-جاعىنا قاراماۋعا تىرىسقان. قوقىرايعان قوڭىر ءسيليندرىن باسا كيىپ، ەڭكەڭدەپ كەلەدى.

بۇل — دە تريەۆيل سارايىنىڭ سىرت جاعى بولاتىن. قالانىڭ اۋقاتتىلارى تۇراتىن اۋدان. ءبىراق ول كەزدەسپەدى. جازۋشى سوعان شىن قۋاندى. ەندى اسىقپاي جۇرۋگە بولادى. پىسىناپ ىستىقتاعانداي بولعان. ازداپ القىنىپ قالعان سياقتى. كەڭ كوشەگە شىققاندا، كادىمگىدەي تىنىستاپ قالعان. از ايالداپ اۋانى قۇمىعا جۇتقان. جولاي ءۇش-تورت ادام باس يزەپ امانداسقان. بۇل دا جۇمساق جىميىپ، كۇلە باس يزەگەن.

مىنە، الدىندا وزىنە تانىس سەن-جەرمەن ءبۋلۆارى. شولدەگەندەي مە قالاي. اقىرى سەيىل قۇرىپ شىققان سوڭ، وڭ جاقتاعى شاراپحاناعا باس سۇعا كەتۋدى ءجون كورگەن. قاشان كەلسەڭ دە جاتىرقاماي قارسى الاتىن تانىس شاراپحانا. وڭ قاپتالداعى ۇلكەن ەكى تەرەزدەن كۇن ساۋلەسى جامىراپ تۇر. ازىرشە شاراپحانادا ەشكىم جوق سەكىلدى كورىنگەن. بۇل ەكىنشى قاتاردىڭ تۇپكىرىندەگى ۇستەلگە جايعاسقان.

— مسە، نە ىشەسىز؟ بويشاڭ كەلگەن ارىق جىگىت قاسىنا كەلگەن. بۇل ەڭ جاقسى فرانسۋز شارابىنا تاپسىرىس بەردى. ءبىر بوكال. شاراپحانانىڭ ءىشى تىپ-تىنىش. ۇستىندەگى سۇرتىگىن، باس كيىمىن شەشىپ جايعاسقاننان سوڭ، اينالاسىنا بارلاي قاراعان. سوندا عانا بايقادى، مۇنىمەن قاتارلاس ۇستەلدە جاس كەلىنشەك وتىر ەكەن. كىرگەندە قالاي بايقاماعان. جوق الدە ول دا جاڭا كەلدى مە ەكەن؟ جازۋشى ۇزىن، قالىڭ شاشىن قايىرا ءبىر سىلكىپ تاستاپ، شاراپ تولى بوكالىن جايىمەن كوتەرگەن قالپى الگى بيكەشكە باسىن يزەپ، ءسال كۇلىمسىرەپ يشارا جاساعان.

كوزى جالت ەتكەن الگى بيكەش تە ادەمى يەگىن ءسال ءتۇسىرىپ، بۇعان جاۋاپ رەتىندە باس يزەگەن. ەرىندەرىمەن ادەمى ءوبىپ شاراپ ىشكەن. جازۋشى دا شاراپتان ءبىر ۇرتتاپ، حرۋستال بوكالدى ۇستەلگە قويعان. ەرىكسىز تاعى ءبىر قاراپ قالىپ ەدى، بەيتانىس بيكەش تە تاكاپپارلانا كوز تاستاپ وتىر ەكەن.

— مسە، ءسىز نەگە قاراي بەرەسىز؟ — بيكەش جۇلىپ العانداي ءتىل قاتقان.

— ال، ءسىز نەگە قاراي بەرەسىز؟ جازۋشى قارسى سۇراق قويعان. بيكەش نازدانا ءبىر كۇلدى دە:

—  مەن ءسىزدى تانيتىن سياقتىمىن، — دەگەن. وسى ءسوز قانات ءبىتىردى مە، كىم ءبىلسىن جازۋشى ەركىنسىپ كەتكەن.

— ايىپقا بۇيىرماساڭىز، ءسىزدىڭ قاسىڭىزعا از ۋاقىت جايعاسۋعا بولار ما ەكەن؟

— مەيىلىڭىز...

بيكەش ءاپپاق، سۇيىرىكتەي ساۋساعىن ۇسىنىپ جاتىپ، «سيۋزاننا دە بودۋەن» دەپ ءاتى-جونىن ايتتى. نازبەن. سىڭعىرلاپ. كۇرەڭ شلياپاسىنىڭ ماڭدايىنان تۇسىرگەن قارا شىلتەرى اشىق قاباعىن، كوي كوزدەرىن ءسال كولەڭكەلەپ تۇر ەدى. جازۋشى ءبىراق ءاتى-جونىن ايتپادى. ەستە قالارلىقتاي وتىرىس بولعان. اسىرەسە بيكەش ءۇشىن. ونبەي جاتقان جازۋ مەن باسپانىڭ ءىسى راسىندا جازۋشىنى دىڭكەلەتىپ تاستاعان ەكەن. ول شابىتتانا سويلەپ، ادەمى، سۇيكىمدى كەلىنشەككە ءالسىن-السىن ۇزاق قاراۋمەن وتىردى.

— مارحابباتتىم، مەن تۋرالى ءبىر كىتاپ نەگە جازباسقا؟! سيۋزاننا سىقىلىقتاي كۇلىپ الدە شىن، الدە وتىرىك ناز تاستاعان. جازۋشى جىميعان دا قويعان. بۇلار تىسقا شىققاندا بۋلۆاردا ادامدار كوبەيىپ قالعان ەكەن. ەرسىلى — قارسىلى كەشكىلىك سەرۋەنگە شىققاندار.

— مسە، بەرىرەك ءجۇرىڭىزشى، مەن سىزگە ءبىر نارسە كورستەيىن، — دەدى بيكەش قيىلىپ. ەكەۋى بۋلۆاردىڭ شىعىس جاعىنا قاراي جۇرگەن. سيۋزاننانىڭ ءجۇرىسى جەپ-جەڭىل. ەلىكتەي ورعىپ، ياقتارىن ەركەلەپ باسادى. ءوزى كوڭىلدى.

— مىنە، كوردىڭىز بە، مەنىڭ ۇلى جازۋشىم؟!

ول جاڭا گۇلدەگەن اكاسيا اعاشىن نۇسقادى. ميموزانىڭ التىن سارى ءتۇستى گۇلدەرى شاشاقتانىپ، توگىلىپ تۇر ەكەن. كوزدىڭ جاۋىن الادى. بيكەش شىن شاتتانىپ بارىپ، كۇلتەلەنگەن شاشاقتى گۇلدى قۇشىرلانا يىسكەدى دە:

— ءسىز بىلەسىز بە، مەن باقىتىتمىن! ءيا شەكسىز باقىتتىمىن! — دەپ اۋانى جاڭعىرىقتىرا ايقاي سالدى. قوس جانارىندا وسىناۋ ءومىردىڭ، ادەمى، كىرشىكسىز ءومىردىڭ بال-بۇل جانعان نۇرى شالقىپ تۇر ەدى. ول بۇرىنىعدان دا سۇلۋلانا تۇسكەن. ويلى كوزىمەن تەسىلە قاراعان جازۋشى ىشىنەن: «ءيا سەن، سيۋزاننا، باقىتتى بولۋعا ابدەن لايىقسىڭ!»، — دەگەن تۇر ەدى. ول دا بالاشا قۋانىپ تۇر ەدى...

كۇن دە تريەۆيل سارايىنىڭ ارجاعىنا قاراي ەڭكەيگەندە، جازۋشى بيكەشپەن قيماي قوشتاسىپ، سەن-جەرمەندە كەزدەسىپ تۇرۋعا ۋاعدالاسىپ، ۇيىنە قاراي تىڭ شابىتپەن اسىعىپ بارا جاتقان ەدى. ول باسقانىڭ ءبارىن ۇمىتقان. ۇستەلگە قۇلشىنا وتىرۋعا بەيىلدى. وزىنە تانىس كوشەنىڭ بۇرىشىن اينالا بەرگەنى سول ەدى، باياعى تانىس بەينە كولدەنەڭدەپ تۇرا قالماسى بار ما.

— مارتەبەلىم، بۇل قانداي كەرەمەت كۇن! ءدال بۇگىن ءسىزدى جولىقتارمىندەپ ويلاپپىن با؟ بۇل جاعداي ءۇش ۇيىقتاسام دا تۇسىمە كىرمەيدى عوي. ءجۇرىڭىز، مارحاببات، بىزدەي پاقىردىڭ لاشىعىنا باس سۇعىپ شىقساڭىز...مەن ءومىرباقيعا ايتىپ جۇرەر ەدىم عوي.. وي، مەنىڭ ۇيىمە كىم كەلمەدى دەپ.. ءيا-يا، اسا مارتەبەلى ءسىز كەلدى دەپ.. وڭباعاندار ءبىلسىن مەنىڭ كىم ەكەنىمدى!...

— شيكىل سارى كىسى، باسىنداعى ءسيليندرىن الىپ، تاعى دا بايەك بولىپ تۇر. بۇل مۇمكىن سەگىزىنشى، الدە توعىزىنشى ءوتىنىشى. جازۋشى ءبىر سىلتاۋ تاۋىپ، قۇتىلىپ كەتەتىن. نەمەسە كەيىنگە قالدىراتىن. ءبىراق بۇل جولى قۇتىلا الماسىن ءبىلدى دە، كەلىسىمىن بەردى. «ۋاقىتىمدى الماساڭىز... وتە اسىعىسپىن»، — دەگەن.

ءپاريجدىڭ اۋقاتتىلارى قونىس تەپكەن اۋداندا تۇراتىن ادامنىڭ اناۋ-مىناۋ كىسى ەمەس ەكەندىگى بەلگىلى عوي. ءبىراق جازۋشىنىڭ سۋقانى سۇيمەيتىن. دەمبەلشە، شيكىل سارىنى. ءون بويىنان پاسىقتىق پەن داراقىلىقتىڭ ءيىسى مۇڭكىپ تۇراتىنداي ەدى. بايشىكەشتىڭ قۋانعانى سونشالىق، الاقاندارىن سوعىپ قالىپ، جازۋشىنىڭ الدىنا تۇسە سالىپ ءمايماڭداي جونەلگەن. بيىك دۋالعا ءوزى باستاپ كىرىپ، ەكى قاباتتى ءۇيدىڭ اۋلاسىمەن الىپ جۇرگەن. ۇلكەن ەمەن ەسىكتىڭ ارجاعىنا وتكەن. ەكەۋى. تابالدىرىقتان اتتاي سالىسىمەن ايەلىنە داۋىستاپ جار سالۋمەن بولدى. كىرەس بەرىستەگى ۇلكەن زالدىڭ قارسى بەتىندەگى ساكىدە پاريكتەر ءتىزىلىپ تۇر ەكەن. نەشە ءتۇرلى. جازۋشى بايشىكەشتىڭ پاريك كيەتىنىن ەندى بايقاعان.

— مىنە، مارحابات، كوردىڭىز بە؟ پاريك دەپ وسىلاردى ايتۋ كەرەك! قالاي تاڭقالمايسىز، ا؟! قۇدايىم-اۋ، دە مولەردىڭ پاريگى، پاريك پە؟!

ءۇي يەسى ساڭىرەيىپ ماقتانىپ، جازۋشىدان كەرەمەت قوشەمەت كۇتىپ تۇر ەدى. ۇندەمەۋگە تىپتەن ىڭعايسىز. جازۋشى مىرس ەتكەن. بايشىكەشتىڭ بار-جوعىن ۇمىتقان سىڭايلى قالىپ تانىتىپ، پاريكتەرگە قاراپ تۇرىپ بىلاي دەگەن ەدى:

— و، عاجاپ! راسىندا قالاي تاڭ قالمايسىڭ! قۇداي دا شەبەر عوي، باسى جوق ادامدا وسىنشام ما پاريك بولادى ەكەن-اۋ!..

مۇنى ايتقان فرانسۋزدىڭ مارتەبەلى ءھام ۇلى جازۋشى ونورە دە بالزاك بولاتىن. الگى ۇيدەن شىعا قاشقان جازۋشىنىڭ اكاسيا گۇلدەرى تۋرالى، الگى سيۋزاننا تۋرالى ءتاتتى قيالىن قايتا تابا الماي ۇزاق اۋرەگە تۇسكەنىن ول پاقىرىڭ ءبىلدى دەيسىڭ بە...

---