قايىرسىز قارا ورمان
شال تاڭەرتەڭگى شاي ىشىلگەندە جاق اشپادى. تومسىرايىپ وتىرعان قالپى ەكى كەسە شايدان سوڭ بەت سيپادى دا، ۇستەل باسىنان شەگىنشەكتەپ كەتتى. سوڭعى اپتادا تاپقان ادەتى وسى. قايتسەم قىبىن تابام دەپ ۇستارا جۇزىندە وتىرعان توقالى قاديشا شالىنىڭ الگى قىلىعىنان كەيىن بۇگەجەكتەدى دە قالدى. ءسۇت قاتقان حوش ءيىستى قويۋ شايدان ماڭدايى ەندى جىپسەيىن دەگەن. شالى ۇستەلدەن شەگىنشەكتەپ كەتكەن سوڭ شاراسىزدان داستارحاننىڭ ءبىر شەتىن جيىستىرۋعا كىرىستى. جاراتپاعانى بەت-پىشىنىنەن بىلىنگەنىمەن، ءتىس جارمادى. سويلەسەم سىزداعان جارانىڭ اۋزى اشىلىپ كەتە مە دەپ سەسكەندى. وسى ءۇيدىڭ بوساعاسىنان اتتاعالى ءبىر ايدىڭ ءجۇزى بولعان. ارقاسىن قابىرعاعا تىرەپ، مۇلگىپ وتىرعان شالىنىڭ مىنەزىنەن دە سىرالعى ەمەس. بايبىشەسىن جەر قوينىنا بەرىپ، كەنجە ۇل مەن كىشى كەلىننىڭ قولىنا قاراپ قالعان جانپەيىسكە توقال بولۋى دا اياق استىنان.
***
قاديشانىڭ كۇيەۋى قايتىس بولعالى قابىرىنە بەس-التى رەت قار ءتۇسىپ ۇلگەرگەن. ەكى ۇل، ءبىر قىزى قالادا. كەلىن ءتۇسىرىپ، قىز ۇزاتۋ قىزىعىن قۇداي بۇعان حوش كورمەي تۇر. بالالارى ءۇي بولاتىن جاسقا جەتكەنىمەن، ەلتەڭ-سەلتەڭ جۇرىستەن تىيىلار ەمەس. نە ورنىقتى جۇمىس، نە باسىبايلى باسپانا جوق. ۇلكەن ۇلىنا كوكتەمدە «سوقا باسىڭ سەلتەڭدەپ قاشانعى جۇرمەكسىڭ» دەپ ەمەۋىرىن ءبىلدىرىپ ەدى، «نەمەنە ، كەلىن تۇسىرەتىن داۋلەتىڭ تىرەلىپ تۇر ما؟» دەپ، ەجىرەيگەن سوڭ، ءتىلىن تىستەي قويعان. كۇيەۋى كوز جۇمعاندا ۇرپاعىنىڭ قىزىعىنا دەپ جيعان ازىن-اۋلاق مال دا، ءبىر سىدىرعى دۇنيە-مۇلىك تە كالىپ ەدى. از عانا مالدى اۋزىن ارانداي اشقان اۋىر تۇرمىس جۇتسا، كيىم كيىلە-كيىلە توزعان. ەلۋدەن ەندى اسقان جاسامىس ايەل ەرىنىڭ قارا شاڭىراعىندا وسىلايشا شىقپا جانىم، شىقپامەن كۇنەلتىپ وتىرعان. مىنە، وسىنداي ءارى-سارى كۇيدە جۇرگەن قاديشا ەكى كەشتىڭ اراسىندا وت الا كەلگەن ايەلدەي باستىرمالاتا سويلەگەن قۇربىسى زيباشتىڭ ءسوزىنىڭ ءمانىسىن اڭىرىڭقىراپ بارىپ ارەڭ ۇققاندا، ىرشىپ تۇسكەن.
— ءباتىر-اۋ، بايسىراپ وتىر دەيمىسىڭ. ءوزى قوسقانىن قۇداي ءوزى الدى. شىمىلدىعى جەلپىلدەپ وتىرعان جاس كەلىنشەك ەمەسپىن. اناۋ سويداۋىلداي ۇلدارىمنىڭ، بوي جەتكەن قىزىمنىڭ بەتىنە قالاي قارايمىن؟
قاديشا زيباشتىڭ سوزىنەن ات-تونىن الا قاشقان. الايدا، زيباش تا قادالعان جەرىنەن قان الادى ەكەن. بۇرىن سيرەك كىرىپ شىعاتىن بۇل ءۇيدىڭ ەسىگىن بەرمەي قويدى. سىرتتاي اتاستىرىپ جۇرگەن شالدى ايتقاندا اۋزى-اۋزىنا جۇقپاي، جەسىر ايەلدىڭ وسال تۇستارىن ءدوپ باسىپ، ءىشى-باۋىرىنا جىلان قۇرتتاي كىرىپ الدى.
— قاديشا-اۋ، ەرىڭنىڭ ارتىن بەس-التى جىل كۇتتىڭ. ارۋاعى ريزا. بالا دەيتىن، بالالارىڭنىڭ سيقى اناۋ. قولىڭدى جىلى سۋعا مالىپ قويماس. ەندەشە، بەتىڭنىڭ ءارى تايماي تۇرعاندا الگى شالدىڭ ءتۇپ ەتەگىنەن ۇستا. ونىڭ دا قارتايىپ تۇرعانى شامالى. الپىستىڭ ارعى-بەرگى جاعىندا. باقۋاتتى ءارى داۋلەتتى كورىنەدى. بالالارىنىڭ ءبارى ورنىن تاپقان. سەنىڭ ۇل-قىزىڭنىڭ اياعىنان تۇرىپ كەتۋىنە كومەكتەسپەسە، سالماعىن تۇسىرمەيدى، — دەپ مۇنى مايشەلەكتەي اينالدىرىپ، قۇلاعىنىڭ ەتىن جەۋمەن بولدى.
جەسىر، قاۋقارسىز ايەل قورعانسىز كەلەدى. جاناشىرلىقپەن ايتىلعان جىلى ءسوز قورعانسىز ايەلدىڭ بۋىن-بۋىنىنا ءتۇسىپ، قۇلبۇراۋداي شيرىققان جۇيكەسى بوساپ، كوز جاسىنا ىرىق بەرەدى. قاديشا دا ءسويتتى.
— بۇل دا ءبىر اللانىڭ جازۋى بولار. بالالارىممەن سويلەسەيىن، — دەپ كونگەن سىڭاي ءبىلدىردى. زيباش ارقاسىنان اۋىر جۇك تۇسكەن ادامداي:
— تىم سوزبا. الداعى اپتادا ناقسۇيەرىڭ كەلىپ تە قالار، — دەپ قۋاقىلانا كۇلىپ، ريزا پىشىنمەن ۇيدەن شىعىپ كەتتى. زيباشتىڭ سوڭعى ءسوزىن ەستىگەندە بەتى تىز ەتىپ، الاۋلاپ شىعا كەلگەن قاديشا «بالالارىممەن اڭگىمەم جاراسسا ءتاۋىر عوي» دەگەن كۇدىكپەن ورنىنان تۇرىپ، شارۋاسىنا كىرىستى.
جانپەيىس قالىڭ قاباقتى، كوزى نۇرلى، دوڭگەلەك ءجۇزدى ادام ەكەن. سوزگە ساراڭ، ءيى جۇمساق ءتارىزدى. شەشىلىپ سويلەسە الماي، كىبىرتىكتەي بەرگەن سوڭ، بار شارۋانى تاعى دا سۇيرەڭدەپ وتىرىپ زيباش تىندىردى. كەيىن ءبىلدى عوي، قيماسى نەگە قىشىپ ءجۇر دەسە، زيباش جانپەيىستىڭ اتالاس تۋىسى ەكەن. وسىلايشا، ويلاماعان جەردەن قاديشا اپاق-ساپاقتا بوتەن شاڭىراقتىڭ بوساعاسىن اتتادى. تۋمىسىنان اشىق جان ەمەس ەدى. تۇسكەن ۇيىنە ءسىڭىسىپ كەتە الماي، كىرىپتار كۇيدەن ارىلا الماي ءجۇر. شال جالعىز بولسا، جەڭىلىرەك بولار ما ەدى، بالكىم؟ قولىنداعى كەنجە ۇلى قايراقباي مەن كەلىنى اسەمگۇل قاديشانى كەلگەن ساتتەن جاقتىرماي قارسى الدى. سودان بەرى يت پەن مىسىقتاي اڭدىسىپ كۇن وتكىزۋدە. ءبىر ءۇي ەكىگە جارىلعانداي. جاستار كوبىنەسە اس-سۋىن بولەك ىشەدى. قاديشا وسى ءۇيدىڭ قوناعى سياقتى. قازان-وشاقتىڭ بيلىگى — اسەمگۇلدە، مال-مۇلىككە قوجا — قايراقباي. كولدەنەڭ كوك اتتى تۇگىلى، ءبىر كىندىكتەن تاراعان باۋىرلارىنا سەبەپسىز ءدام تاتىرمايتىن قارۋالىق بىتكەن بويلارىنا.
قاديشا وسى ۇيگە تۇسكەندە قالادان جانپەيىستىڭ ۇلكەن ۇلى ءبىر توپ جولداسىمەن ساۋ ەتىپ جەتىپ كەلگەن. اسەمگۇل قايناعاسىنا ءبىر شاينەك سۋىن سىزدانىپ ءجۇرىپ ارەڭ بەردى. قوناقتار شاي ءىشىپ بولىسىمەن، اۋىلعا كەلگەندەگى شارۋالارىن تىندىرۋعا شىعىپ كەتتى. اسەمگۇل ادەتتەگى پىسىقتىعىمەن ءۇيدى جىلان جالاعانداي جيىستىرىپ شىقتى دا، تەلەديداردان سۇيىكتى سەريالىن كورۋگە وتىردى. كەلىنگە باتىلى جەتپەگەن قاديشا شالى جانپەيىسكە:
— بالاڭ سىيلى ازاماتتارمەن كەلىپ وتىر عوي. قوي سويۋعا قامدانايىق، ۇلگەرە الماي قالارمىز، — دەگەن. شالى ورنىنان بىلق ەتپەدى. اڭگىمەگە قۇلاق ءتۇرىپ وتىرعان قايراقباي توقال شەشەسىن وقتى كوزبەن اتىپ، سىرتقا شىعىپ كەتتى.
— اسەمگۇل شىراعىم، ەندەشە توڭازىتقىشتاعى ءولى ەتپەن قازان كوتەرەيىك...
كەلىننىڭ ءتۇسى بۇزىلىپ بارا جاتقانىن كورگەن قاديشا اۋزىنا كەلگەن كەلەسى ءسوزىن ىشىنە جۇتا قويدى. ايتسە دە جازا باسقان ەكەن.
— قۇيىسقانعا قىستىرىلماي جايىڭا وتىر، دايىن اسقا تىك قاسىق بولماي. كورىنگەنگە شاشا بەرەتىن دالادا جاتقان مال جوق. مونتيىپ، مۇلايىمسىمە. زىميان ويىڭدى بىلەمىن. جارىماعان اش-ارىقتارىڭدى كۇنى ەرتەڭ وسى ۇيدەن اسىراماقشىسىن عوي. اياقتارىن اتتاپ باسسىنشى، قارا شاڭىراقتى ورتاسىنا تۇسىرەيىن.
ەكى بەتى دولىرىپ، قويانشىعى ۇستاپ شاپتىعا جونەلگەن اسەمگۇلدىڭ ۋداي اششى ءتىلى قاق ماڭدايىنان دويىر قامشىمەن تارتىپ جىبەرگەننەن كەم تيمەدى. قاپەرىندە اۋزىن اشا الماي، تەك بوستەك ۇستىندە جانتايىپ جاتقان شالىنا جاۋتاڭداپ قاراي بەردى. جانپەيىس كەلىننىڭ ءسوزىن ەستىمەگەندەي، جەر شۇقىدى. اقىرى قوناقتار كەشكىلىك قۇر شايمەن اتتاندى. سول كۇنى اراعا تۇسكەن سىزات كۇننەن-كۇنگە ۋشىعىپ بارادى. جۇدىرىقتاي بالالارعا قارابايدىڭ دۇنيە قوڭىزدىعى قايدان كەلگەن دەپ قاديشا قايران. العاشقى ۇرىستان سوڭ-اق كەتىپ قالعىسى كەلگەن. مۇنىڭ ەكى ويلى بولىپ جۇرگەنىن سەزگەن جانپەيىس وڭاشادا:
— اسىقپاي ايتپاقشى ەدىم. ۇل — جاسىق، كەلىن — داۋپەرى. مارقۇم بايبىشەمە قايعى بولىپ جامىلعان وسىلاردىڭ يت تىرلىگى. دەگەنمەن، اقىلعا سالىپ، ويلان. كەشە عانا كەتىپ، ەندى كەرى جەتىپ بارساڭ، اۋىل-ايماعىڭنىڭ، اعايىن-تۋعانىڭنىڭ بەتىنە قالاي قارايسىڭ. مۇمكىن ءبىر اللا ءجونىن بەرىپ، سيىسىپ كەتەرمىز، — دەپ قاديشاعا باسۋ ءسوز ايتقان. شالىنىڭ وسى ءسوزى توقتاۋ بولىپ ءارى جانپەيىستىڭ سۇيەك شاتىس اعايىندارى، قالاداعى بالالارى ەسىك كورسەتۋگە شاقىرىپ، بويجازىپ، سەرگىڭكىرەپ قالعان. دەسە دە، كۇزدىڭ جىلاڭقى جاڭبىرلى اسپانىنداي وتباسىنداعى توڭتەرىس تىرلىكتىڭ قاباعى اشىلماي-اق قويدى. شالى دا ءىشىن جەگىدەي جەگەن ۋايىمدى سىرتىنان سەزدىرمەي، ارا-اراسىندا كۇرسىنىپ، جاۋار بۇلتتاي تۇنەرىپ ءجۇر. سوعان قاراپ قاديشا شاڭىراقتا ساتىر-سۇتىر ەتىپ نايزاعاي جارقىلدايتىن كۇننىڭ تاياپ قالعانىن زاپى بولعان ايەل جۇرەگىمەن سەزىندى.
***
جانپەيىس كۇن كوكجيەكتەن قىلتيا شابدار اتىنا قوندى. استىنان سۋ شىققانداي ەرتەلەتىپ قايدا بارماقشى دەپ اڭىرعان قاديشا اۋلادان شىعىپ قاراپ ەدى، شالى شابداردى سيپاي قامشىلاپ سايعا قۇلديلاپ بارادى ەكەن. «ە،ە، بايبىشەسىنىڭ باسىنا قۇران وقىپ قايتپاقشى، ءسىرا» دەپ ويلاعان توقال كەرى بۇرىلدى.
جانپەيىس بەيىتتەن قايتۋعا اسىقپادى. قالىڭ ءشوپتى جاپىرا مالداس قۇرىپ وتىرعان قالپى بايبىشەسىنىڭ قۇلپىتاسىنا ۇزاق تەسىلە قاراپ، قىم-قۋات ويعا بەرىلگەن. ەرنى كۇبىرلەپ وتىر. بيعاي-اۋ، قاجىدىم عوي. كىندىگىمنەن جارالعان بالانىڭ ۋايىمى قابىرعامدى قايىستىردى. مەنەن سەن ءتاۋىرسىڭ. قارا جەردىڭ قوينىنان تىنىشتىق تاپتىڭ. «ىشىنە شىنتاق اينالمايتىن ەجىرەي دەگەن ۇلىڭ بولادى، اقىل ايتساڭ اۋىرىپ قالاتىن» دەپ بۇرىنعىلار بەكەر زارلاماپتى. ۇستىنەن قۇس ۇشىرماي وسىرگەن كەنجەمىز شىرىگەن جۇمىرتقا بولدى. اشكوز كەلىننىڭ ايتقانىنا اربالىپ، ايداعان جاعىنا مۇرنىن تەسكەن تايلاقتاي ەرىپ جۇرە بەرەدى. وتاۋ بولمەگە تىعىلىپ الاتىن ەكەۋىنىڭ كۇبىر-سىبىرى كوبەيدى. قايىن جۇرتىنا شاپقىلاۋى دا جيىلەدى الگى بوزوكپەنىڭ. وسىلار بىردەڭەنى بۇلدىرە مە دەپ تۇندە كىرپىك ىلۋدەن قالدىم. قارا ورمانعا وت كىرە مە دەپ قورقامىن».
جانپەيىستىڭ ەسىنە بيعايدىڭ كوزى تىرىسىندە بولعان سۇمدىق وقيعا ءتۇستى. سول وقيعا شال مەن كەمپىردىڭ جۇرەگىنە تىكەندەي قادالعان. ادۋىندى كەلىننىڭ ىلىك ىزدەپ، ۇرىس شىعارىپ، كوزى بوتالاعان جالعىز ۇلىن اپىل-عۇپىل كيىندىرىپ، توركىنىنە تايىپ بەرەتىنىنە كوندىككەن. سودان تىم-تىرىس جاتىپ الاتىن. ساقالدى باسىمەن قۇدالارىنىڭ اياعىنا جىعىلىپ، كەلىندى ءوزى بارىپ الىپ قايتىپ ءجۇردى. بىردە قايراقباي ۇيىنە قالادان كەش ورالدى. ادەتتە اۋزىنا سيرەك الاتىن اششى سۋدى سىلتەپ جىبەرسە كەرەك، كوزدەرى جىلتىڭداپ، ءتىلى كۇرمەلىپ، تابالدىرىقتان سۇرىنە كىردى. باتەڭكە قونىشىنان باتپاق، شالباردىڭ بالاعى سالتاق-سالتاق. كەلىنشەگىنىڭ جىلانداي جيىرىلعانىنا نازار اۋدارماستان، تالتىرەكتەپ تورگە وزىپ، ديۆانعا قونجيا كەتتى.
— ميعۇلا نەمە. قاي جەتىسكەنىڭنەن تويىپ العانسىڭ. بازارعا شىعارعان وگىزشەنىڭ اقشاسى قايدا؟
اسەمگۇل ادەتتەگىدەي بۇرقىراي جونەلدى. انشەيىندە اۋزى بۋىلعان وگىزدەي ۇندەمەيتىن قايراقباي بۇل جولى جالى كۇدىرەيىپ، قولىنا ىلىككەن الاسا تاقتى كەلىنشەگىنە جىبەرىپ قالدى. ۇشىپ كەلە جاتقان تاقتان زورعا جالتارىپ ۇلگەرگەن اسەمگۇل:
— شىرىك نەمە، قۇتىرايىن دەگەن ەكەنسىڭ. ءما، سىباعاڭدى ال ەندەشە، — دەپ، الگى تاقتى دولى كۇشپەن كەرى لاقتىرعاندا، ول قايراقبايدىڭ جانىندا ابدىراپ وتىرعان شالدىڭ شەكەسىنە ساق ەتتى. تاقتىڭ قىرى ءتيىپ سىدىرىلعان تەرىسى استىنان سىزدىقتاپ قان اقتى. اڭداۋسىزدا اتاسىن جارالاعان كەلىن سىرتقا ۇمتىلدى. وقىس وقيعا ەسىن جيعىزىپ، سۇمىرەيگەن ۇل كەلىنگە ىلەسە كەتتى. جاي وتى تۇسكەندەي وپىر-توپىرى شىققان وردادا زارلاپ شەشە، بەتىن قان جۋعان اكە قالدى.
— سورلاتتى عوي، بەسىك كورمەگەن بەتپاق. ەل-جۇرتقا قالاي كورىنەسىڭ ەندى؟ — دەپ، زار يلەدى بيعاي شالىنىڭ بەتىن جۋعان قاندى ورامالمەن ءسۇرتىپ ءجۇرىپ. ءالسىز جۇرەگى سىر بەرىپ بايبىشەسى ەرتەڭىندە اۋرۋحانادان ءبىر-اق شىقتى. حالىن سۇراي كەلگەن شالىنىڭ شودىرايعان شەكەسىنەن ەپپەن سيپاي وتىرا بيعاي:
— ىشتەن شىققان شۇبار جىلان عوي. ومىراۋىمدى قاقتاعان سۇتكەنجەم ەدى. مەن كەشتىم، سەن دە كەش. «مال قۇلاعى — ساڭىراۋ». دابىرا قىلما، — دەپ ەگىلدى. شىڭ دەسپەي وتاسقان بيعايى ءدام-تۇزى تاۋسىلىپ، جارىق دۇنيەمەن قوشتاستى. مۇنىڭ ەندىگى وتىرىسى مىناۋ. جانپەيىس ورنىنان ۇمتىلا تۇرىپ، شاقشا باسى شاراداي بولىپ، زيراتتىڭ تەمىر قازىعىنا بايلاعان اتىنا بەتتەدى.
ارادا اپتا وتەر-وتپەستە جاي وتى جارق ەتتى. كەشكى اسقا بۇل جولى ءتورت كوزى تۇگەل وتىرعان. اس قايىراردىڭ الدىندا ۇلى اكەسىنە قاراپ تاماعىن قىرنادى. شال ونىڭ الدەنەنى ايتۋعا وقتالعانىن سەزىپ، ءجۇزىن بۇردى.
— اكە، — دەدى كەنجەسى كۇمىلجي سويلەپ. — ءبىر شاڭىراقتىڭ استىنا سىيىسار ەمەسپىز. سىزدەر بولەك شىقساڭىزدار قايتەدى؟
ىنجىق ۇلىنان ءبارىن كۇتسە دە، جانپەيىس ءدال مۇنى كۇتپەگەن. جاڭىلىس ەستىگەن شىعارمىن دەپ قايراقبايعا اڭىرا قارادى. اكەسىنىڭ شاراسىز كەيپىنەن جۇرەگى شىم ەتتى مە، ۇلى ءجۇزىن تومەن سالىپ، ساۋساقتارىن سىرتىلداتتى. ەسەسىنە كەلىنى:
— اتا، سولاي ۇيعاردىق. ماشينا مەن مۇلىك بىزگە قالادى. ايتپەسە مەن كەتەمىن، — دەدى بەتى بۇلك ەتپەستەن.
تاسباۋىر بالا مەن بەزبۇيرەك كەلىننىڭ مىنا سوزىنەن سوڭ جانپەيىس ەسىن ارەڭ جيدى.
— شىراقتارىم، وسى قارا ورماندا تىرەلىپ تۇرعان دۇنيەگە باسىبايلى سەندەر يەسىڭدەر. اعالارىڭ ەنشىسىن العان. ەكەۋىڭ مەن قارعاداي نەمەرەمە جيىلعان داۋلەت مولىنان جەتەدى. قارتايعان شاعىمدا قارا شاڭىراعىمنان قۋاتىنداي نە جازدىم؟ ءبىر ءشيدىڭ باسىن سىندىرسام دا، پايدام بولماسا، زيانىم تيمەس. كەلىن قاراعىم، توسەك جاڭارتسام، جەلىككەننەن ەمەس. جاس بالا عوي، ەرتەڭ اۋىرىپ-سىرقاسام، ساعان وبال بولار دەپ، قامىڭدى ويلاعان ەدىم. اشۋ-دۇشپان، اپتىقپاي اقىلعا سالايىق.
— جوق، تەزدەتىپ كۇز تۇسپەي ءۇي قاراڭدار.
كەلىن سازارىپ ۇستەل باسىنان تۇرىپ كەتتى. ۇل اۋزىنا قۇم قۇيىلعانداي تىم-تىرىس. توقال جاپاڭ-جاپاڭ ەتىپ بىرەسە وگەي ۇلعا، بىرەسە شالىنا قارايدى.
— ءاي، تەكسىز نەمە، — دەدى شال وقىس شامىرقانىپ. — وبالىڭ وزىڭە. ءتىرى تۇرعاندا قارا شاڭىراق يەسى مەن. ءۇي دە، دۇنيە-مۇلىك تە مەنىڭ اتىما حاتتالعان. سەنىڭ دە سىڭىرگەن ەڭبەگىن بار، حاقىڭدى جەمەيمىن. ەنشىڭدى ال دا، بولەك شىق. ال انا قاتىنىڭ ەرىن باۋىرىنا الىپ تۋلاماق تۇگىلى، ادىرام كەتسىن. سەن دە قاراڭدى باتىر.
جانپەيىس ەكى كۇننەن كەيىن قالاداعى ۇلكەن ۇلىمەن حابارلاستى. كەنجە ۇل اۋىلدان بوس ءۇي تاۋىپ، جۇكتەرىن بۋىپ-تۇيۋگە كىرىسكەن. كەلىن تۇتىگىپ ءجۇر. داعاراداي التى بولمەلى ءۇيدىڭ استان-كەستەنىن شىعارىپ، كۇيەۋىن جۇندەي ءتۇتىپ جاتقاندا قالاداعى ۇل دا جەتىپ ۇلگەردى. قالانىڭ قاراتاياعى ەمەس پە، نوتاريالدىق كەڭسەنىڭ قيازمەتكەرىن جانىنا ىلەستىرە كەلىپتى. ۇلكەن ۇيدەگى مال-مۇلىك ۇلەسكە ءتۇسىپ، تابان استىندا زاڭداستىرىلدى. مۇنىڭ بىرىنە ارالاسپاعان، تورىنەن كورى جۋىق قالعان شاعىندا ەلدىڭ الدىندا ماسقارا بولعان جانپەيىس بۇك ءتۇسىپ جاتىپ الدى. جۇك تيەگەن كولىكپەن بىرگە قوزعالعان جەڭىل ماشينانىڭ الدىڭعى ورىندىعىنا جايعاسقان كەلىنى اسەمگۇلدىڭ:
— قيماعان قارا ورمانىڭنىڭ ك ۇلى كوككە ۇشسىن، — دەگەن قارعىسىن شال ەستىگەن جوق.
***
بۇرىن-سوڭدى بولماعان وسى سۇمدىق وقيعادان سوڭ سىپسىڭ ءسوز قاۋعا تيگەن ورتتەي قاۋلاپ بارىپ باسىلعان. قويىن قۇرتتاپ، ايرانىن ۇرتتاپ ميمىرت وتىرعان اۋىل قالىپتى تىرلىگىنە كوشكەن. تەك جانپەيىستىڭ عانا جان ازابى وزىندە. اينالما بولعان ادامداي اينالسوقتاپ ۇيىنەن قادام اتتاپ شىقپايدى. قازانىڭ جولى اۋىر بولعان سوڭ، ومىردەن وتكەن زامانداسىنا توپىراق سالۋعا بارعان، كەنجە ۇلىمەن ۇشىراسىپ قالدى. ۇلى بوتەن ادامداي تەرىس اينالىپ كەتتى. جانپەيىس تە ەرقاشتى مىنەز تانىتىپ، بويىن قارتتاردان اۋلاق سالىپ، اسقا قاراماي ۇيىنە قاراي بۇلكەكتەدى. ۇيىنە جەتە بەرگەندە اۋلا سىرتىندا تۇرعان بوتەن ماشينانى كورىپ، «بۇل كىم بولدى ەكەن؟» دەپ اڭتارىلعان. ويدا جوقتا جەتىپ كەلگەن توقالىنىڭ بالالارى ەكەن. ولاردىڭ بۇل كەلىسىن شال جاقتىرمادى. ايتسە دە، قاديشانىڭ كوڭىلىنە كەلەر دەپ جىلى ەسەندەسكەن بولدى. ءبىر قويىن سويىپ، كورشىلەرىن شاقىرىپ، كۇتىپ جىبەردى. قوناقتار تاراعان سوڭ دا كوپتى كورگەن كارى جۇرەگى اتقاقتاپ، ەلەگىزىپ ۇيىقتاي المادى. ۇركەر اۋا سىرتقا شىعىپ ەدى، اۋىل قالىڭ ۇيقى قۇشاعىندا مۇلگىپ تۇر.
جانپەيىستىڭ كوزى ءىلىنىپ كەتكەن ەكەن، ەسىكتى تارسىلداتقان دىبىستى ەستىپ شوشىپ وياندى. بولمەنىڭ ىشىندە جالقىڭدى ساۋلە وينايدى. «يا، اللا، يا، اللا» دەپ ءتىلىن كاليماعا ارەڭ كەلتىرگەن شال تەرەزەگە ءۇڭىلىپ ەدى، قورا-قوپسىسى لاپىلداپ جانىپ جاتىر. شاپانىن جەلبەگەي جامىلا سالا ءسۇرىنىپ-قابىنىپ تىسقا ۇمتىلدى. ءورتتى الدىمەن بايقاعان كورشىسىنىڭ اتتانداعان داۋسىنا ءبىرقىدىرۋ كىسى جينالىپ قالىپتى. ءبىراق ءورت سوندىرۋشىلەرگە بوي بەرمەدى. الا جازداي كۇنگە كۇيىپ قۋراعان قورا-قوپسى قامىستاي بىتىرلاپ جانىپ، ماڭايىنا جان جۋىتپادى. جينالعان جۇرت جان دالباسا قيمىلداپ، ايتەۋىر وتتىڭ بەتىن ۇيگە جەتكىزبەي قايتاردى. قارا قوجالاق بولعان ادامدار ۇيدى-ۇيىنە تاراعاندا الاكەۋىمدەپ تاڭ دا اتقان. ۇيگە جالعاسا سالىنعان گاراج جارتىلاي جانسا، قورانىڭ ك ۇلى عانا جاتىر. توڭىرەكتەن قوڭىرسىعان ءيىس شىعادى. جانپەيىس پەن قاديشا ىس ءتيىپ قابىرعاسى قاراقوشقىلدانعان قارا ورماننىڭ قاسىندا ەربيىپ تۇر. شىعىستان شۇعىلاسىن ەندى شاشقان كۇنگە ماسايراعان شۇيكىمدەي تورعاي شالدىڭ توبەسىنەن اينالا ۇشىپ شىر-شىر ەتەدى.
— قايىرىمسىز بالا، قايىرسىز قارا ورمان، — دەپ، جۇرەگى قان جىلاپ تۇرعان جانپەيىسكە شۇيكىمدەي تورعاي قاتىگەز بالاسىنىڭ قىلىعىنا اراشا سۇراپ شىرىلداعان بايبىشەسى بيعايدىڭ تيتىمدەي جانى سەكىلدەنىپ كەتتى.
...ەرتەڭىندە دۇرلىككەن اۋىلدا «ءورت سالعان قايراقباي ەكەن»، دەگەن الىپقاشپا ءسوز جەلدەي ەستى.
You Might Also Like
-
ول جەڭىل كيىنىپ دالاعا شىققان. كوكتەم مەزگىلى عوي. اسپان شايداي اشىق ەكەن. قىستا تىمىرايىپ، سۋىق سورىپ جاتاتىن قالا كوشەلەرى جادىراي قالعان. اۋادا ادەمى ءيىس بار. ءبىر ساتتە ءدۇر ەتىپ بۇرشىك اتىپ، جاپ...
