اكە ۇكىمى
ءتورت پەردەلى، بەس سۋرەتتى پەسا
قاتىناسۋشىلار:
ايقىن داۋرەنوۆ — تەحنيكا عىلىمىنىڭ دوكتورى.
3ەينەت — ونىڭ قىزى، ينجەنەر-گيدروگەولوگ.
بوتابەك — ونىڭ ۇلى، اۋداندىق اۋىلشارۋاشىلىق ءبولىمىنىڭ باستىعى.
ليۋبا گالكينا — بوتابەكتىڭ ايەلى، كولحوز پرەدسەداتەلى.
ەسقازى— قويشى.
جازيرا — ونىڭ ايەلى.
ەلجاس— ەسقازىنىڭ اسىراندى بالاسى، كولحوزدىڭ اگرونومى.
شالتاقباي قاڭعىبايەۆ — قوي فەرماسىنىڭ باستىعى.
مەيىز — ۇكىمەت كەشىرىمى بويىنشا قايتقان ايەل.
ءبىرىنشى پەردە
ءبىرىنشى سۋرەت
وركەش-وركەش قۇم ادىرلاردىڭ ەتەگىمەن جاعالاسىپ جاتقان كەڭ دالا. مەزگىل فيەۆرال ايىنىڭ ورتا كەزى بولسا دا، جەردىڭ قارى جوق. كۇزگى كۇنگى سۇرعىلت قالپىندا. الىستا قارلى بەلەستەر، وڭ جاقتاعى قۇم جىراسىنان ءبىر كيىز ءۇيدىڭ سىرتى كورىنەدى. سىرتتان ەسقازىنىڭ «شايت... شايت!» دەگەن داۋسى ەستىلەدى. ازدان سوق ەكى قولىڭدا ەكى شەلەك مۇزى بار ەسقازى كەلە جاتادى. ونىڭ قولىنداعى شەلەككە ۇمتىلىپ جۇرگەن بىرنەشە قويلاردىڭ جونى كورىنەدى.
ەسقازى. اۋلاق، اۋلاق! قۋ قۇلقىڭنىڭ ماڭگى ق ۇلى شالتاقبايدىڭ مالى ءۇشىن جيعان مۇزىم جوق، اۋلاق ءارى! (قويلاردى قۋىپ جىبەرىپ، ۇيىنە قاراي بەتتەي بەرە توقتاپ الىسقا قارايدى.) جاكەسى! اۋ، جاكەسى! كەلە قويشى، جانىم.
جازيرا (ۇيدەن سويلەي شىعادى). بەۋ، بايعۇس-اي، سەن-اق ساعىناسىڭ دا جۇرەسىڭ-اۋ، نە بولىپ قالدى؟
ەسقازى. ۋھ! شالتاقبايدىڭ قۇتىرعان قويلارىنىڭ قورشاۋىنان ازار شىقتىم. بەرى تامان كەل، جاكەسى، قويلاردان كوز جازدىرماي تۇرا كەڭەسىپ، كەلىسىپ الايىق.
جازيرا. كەڭەسەتىن تۇك تە جوق، ءبىر ءتۇيىرىن تاستاي سال.
ەسقازى. اقىل ايتۋدى قويا تۇرىپ، قاراشى! بىزگە قاراي بىرەۋ اعىزىپ كەلەدى. ەگەر ول كوشپەدىڭ دەپ شاتاق شىعاراتىن تاعى دا شالتاقباي بولسا، بۇل ساپار مەن دە قاراپ قالمايمىن، سەنىن، جوق جەردە اقىلگويىمسىپ قالاتىنىڭ بار، اينالايىن جاكەسى، وسى ساپار جايىڭا تۇر، ماقۇل ما؟
جازيرا. سوندا جانجالداسپاقپىسىڭ؟
ەسقازى. جانجالداسپاسپىن، ءبىراق جالىنا دا قويماسپىن،
جازيرا. ەمەۋرىنىڭ جاقسى ەمەس ەكەن، ويلان، كوكەسى.
ەسقازى. نەنى؟
جازيرا. ءۇيىپ العان مۇزىڭ تاۋسىلسا، جاۋادى دەگەن قارىڭدى قۇداي جىبەرمەي قويسا قايتەسىڭ؟
ەسقازى. قۇداي جىبەرمەي قويسا؟! وندا سەن بىلاي ەت. قۇدايدان ءۇمىت ەت تە، عالىمدارعا سەنە بەر.
جازيرا. جۇتايتىن مالى جوق عالىمدارعا قىسى نە، جازى نە؟
ەسقازى. اينالايىن جاكەسى! باسقادان بۇرىن سەنىمەن شاتاقتاسىپ قالارمىن، تەزىنەن ۇيگە بارا عوي، بارا عوي، جانىم، بارا عوي.
جازيرا. ءا، مەيلىڭ ەندەشە. (كەتە بەرە بىرەۋدى كورگەندەي كەنەت توقتاي قالادى.) كوكەسى-اۋ، بۇل قۇمدا بىزدەن باسقا كىم بار ەدى؟
ەسقازى. ەكسپەديسيا شە؟ سەن ولاردى دا كوشىپ كەتتى عوي دەپ پە ەدىڭ؟! انە، سولاردىڭ «پوبەداسى». بەرى ويىستى، ءسىرا ماعان كەلە جاتقان بىرەۋ بولار.
جازيرا. ساعان ەمەس، ماعان كەلە جاتقان زەينەت.
ەسقازى. ول بولسا ساعان ەمەس، ماعان. التىن قىز-اۋ، اتتەڭ... (يىعىمەن قاعادى.)
جازيرا (ودان گورى دە قاتتىراق قاعىپ). ساعان ەمەس، ماعان. ءوزىنىڭ تەمىر قازىقتايىن قارا. (تاعى دا قاتتىراق قاعادى. ەسقازى سوندا دا ءمىز باقپايدى.) ول سەنى اتا دەسە، مەنى اپا دەيدى. (بار كۇشىمەن قاعادى.)
ەسقازى (سوندا دا ءمىز باقپاي). بولدىڭ با؟
جازيرا. توقتا! مۇنىڭ ەلەڭ-الاڭدا جۇرگەنى قالاي؟
ەسقازى. مەن بىلسەم، وسى قىزىم سۋعا جەتكەن، سونى ايتىپ ءبىزدى قۋانتقالى كەلەدى. قويلاردى سەن قايىرىپ كەلە قويشى.
جازيرا. ءاي، كارى الدامپازىم-اي، نەگە مۇنشا ۇزاق ءسۇيدىم ەكەن سەنى. (يىعىمەن تاعى ءبىر قاعادى دا كەتەدى.)
ەسقازى. سۇيىسپەنشىلىك قىسقا بولعانشا، ءومىردىڭ قىسقا بولعانى جاقسى عوي، جاكەسى! (شەلەكتەرىن كوتەرىپ ۇيگە كەتەدى. ازدان سوڭ زەينەت كەلە جاتادى. ەسقازى قايتا شىعىپ.) قالاي، كوگەرشىنىم، اتاڭدى قۋانتقالى كەلدىڭ بە؟
زەينەت. ازىرگە قۋانتا الماي تۇرمىن-اۋ، اتا! (قول الىسىپ). سالەمەتسىز بە؟
ەسقازى. بالاپانىم-اي، وندا مەن قۇدايدىڭ تاباسىنا، ەلدىڭ كۇلكىسىنە قالاتىن بولدىم-ay.
زەينەت. Heگe؟
ەسقازى. سەندەرگە سەنىپ كوشپەي قالدىم عوي. ەگەر سۋ شىعارا الماي قالساڭدار قۇدايشىلدار عىلىمشىل ەسقازىعا كۇلمەي مە؟
زەينەت. قورىقپاڭىز، قۇدايشىلدارعا ءسىز كۇلەتىن بولاسىز! تەك، ءبىزدىڭ اكەي جەلدى تەزىرەك تىزگىندەپ بەرسە بولدى. (الىسقا قاراپ.) مىنا ءبىر سامولەت كەلەدى، سول كىسى بولعاي، (سامولەت گۇرىلى جاقىنداي تۇسەدى.)
ەسقازى. شىراعىم-اۋ، سۋ سۇراسام جەلدى ايتىپ كەتكەنىڭ نە؟
زەينەت. بۇل دالا ءۇشىن جەلسىز سۋ دا جوق، جارىق تا جوق. ءبىز زەرتتەپ جۇرگەن سۋدى تارتاتىن دا، ەرتەڭگى سالىناتىن مالشىلار قالاسىن نۇرلاندىراتىن دا جەلدىڭ كۇشى.
ەسقازى. كادىمگى وسى جىندى جەلدىڭ كۇشى مە؟
زەينەت. ءيا، وسى جىندى جەلدىڭ كۇشى. ونىڭ اتى جەل ەلەكتر ستانسياسى.
ەسقازى. ا، ونى ەستىگەنمىن، ەستىگەنمىن. ول، سۋسىز دالاسى كوپ بىزدەر ءۇشىن اسا قىمبات دۇنيە. ءبىراق بۇل دالانىڭ جەلى كەيدە مۇلدەم تىنىپ قالادى، سوندا قايتەمىز؟ تاعى دا قۇدايعا جالبارىنىپ جەل سوقتىرۋىن تىلەيمىز بە؟
زەينەت. جوق، جالبارىنبايسىز. بىرىنشىدەن قازاقستاننىڭ دالاسى جەلگە دە باي، ەڭ كەدەي دەلىنەتىن وسى دالانىڭ جەلى دە تاۋلىگىنە بەس-اق ساعات تىنادى. ەكىنشىدەن، مەنىڭ اكەم جەل ەلەكتر ستانسياسىنىڭ جاڭا ءتۇرىن جاسادى. ول ءىس بولىپ شىقسا قۇدايعا دا، تابيعاتقا دا ەندى جالىنبايسىزدار. (ساعاتىنا قاراپ.) اتا، ءسىز ماعان قالاعا بارارىندا سوعا كەت دەگەن ەدىڭىز، ءقازىر جۇرمەكشى ەدىم، اماناتىڭىزدى ايتساڭىز.
ەسقازى. ايتار بوتەن اماناتىم جوق، كوكەشىم. ەلجاسىم سىرقات كورىنەدى، جولشىباي ءبىزدىڭ كولحوزعا سوعىپ، سونىڭ كوڭىلىن سۇراي كەلسەڭ بولدى. (زەينەتتىڭ ءوڭى بۇزىلىپ كەتەدى.)
زەينەت. اتا! كەشىرە كورىڭىز، ءدال وسى تىلەگىڭىزدى ورىنداۋ مەنىڭ قولىمنان كەلمەيدى.
ەسقازى. نەگە، جانىم-اۋ؟ ونىڭ نە قيىندىعى بار؟ الدە سەن ول جايىندا ءبىر جايسىز حابار ەستىدىڭ بە؟
زەينەت. جوق. مەن ەلجاستىڭ الدىندا ۇلكەن كىنالى اداممىن، وعان كورىنە المايمىن.
ەسقازى. بالاپانىم-اۋ، نە دەپ تۇرسىڭ؟ نەندەي كىناڭ بولسا دا مەن ونى الدىڭا ءيىپ، اياعىڭا جىعىپ بەرەيىن، تەك سەبەبىن ءتۇسىندىرشى؟
زەينەت. جوق، اتا! مەن ونىڭ ەشۋاقىتتا، ەشكىمگە باس يمەۋىن تىلەيتىن اداممىن،
ەسقازى (قولىنان ۇستاي الىپ). قاراعىم-اي، سەن ەلجاسىمنىڭ مەنەن دە جاقىنى ەكەنسىڭ عوي. مەنى تۋعان اكەڭ ايقىنداي كور دە، جاسىرماي اپتا بەرشى.
زەينەت. جالىنامىن، ەشكىمگە ءازىر ايتا كورمەڭىز. مەن ونىڭ قولجازباسىن جوعالتىپ العانمىن.
ەسقازى. جوعالتىپ الدىم؟!
زەينەت. ءيا!
ەسقازى. ول ءۇشىن كۇيىنبە دە، اۋرە دە بولما. الگى ءبىر التىن قالامىڭدى بەرە تۇر، مەن ەلجاسقا حات جازايىن.
زەينەت. نە دەپ؟
ەسقازى. «زەينەتتەگى قولجازباڭدى مەن الىپ قالدىم، ءوزىڭ كەلگەنشە وقىپ قويامىن» دەيمىن دە، ول كەلگەن كەزدە جوعالتىپ العان بولامىن.
زەينەت. جوق اتا، ونى الداۋ ەكەۋمىزگە دە ۇيات. ەگەر ەلجاستىڭ ءحالىن بىلۋگە اسىقساڭىز، ماعان شەشەيدى قوسىپ جىبەرىڭىز.
ەسقازى. شىراعىم-اۋ، مەن قالاي جالعىز قالامىن؟
3ەينەت. جالعىز ەمەسسىز، ءبىزدىڭ ەكسپەديسيانىڭ قاسىنا كوشىپ بارساڭىز ونداعى جىگىتتەر كومەكتەسە تۇرادى.
ەسقازى. بۇل ءسوزىڭنىڭ جانى بار ەكەن. جاقسى ويلاپ تاپتىڭ، بالام. (داۋىستاپ.) اۋ، جاكەسى! جاكەسى! بەرى تامان كەلشى!
جازيرا كەلە جاتادى.
زەينەت (قارسى بارىپ قول الىسادى). ساۋمىسىز، اپا!
جازيرا. بار بول، بالام.
ەسقازى. جاكەسى، مىنا بالانىڭ ماشيناسىمەن بارىپ،. ءارى ەلجاستىڭ كوڭىلىن سۇراپ، ءارى جالعىز ءۇي قالعان سەبەبىمىزدى ليۋباعا ايتىپ قايتۋعا قالايسىڭ؟
جازيرا. قاناتسىز ۇشار ەدىم-اۋ، سەنى جالعىز قالاي قالدىرامىن.
ەسقازى. ول جاعىنا الاڭ بولما، جاكەسى! مىنا بالانىڭ ەكسپەديسياسىنداعى جىگىتتەر كومەكتەسەدى.
زەينەت. مەن ءقازىر كەلەمىن، ازىرلەنە بەرىڭىز.
جازيرا. راقمەت، قالقام.
زەينەت. ءبىزدىڭ جولداستار كەلىپ كوشىرىپ اكەتەدى، ءسىز دە ءازىر بولىڭىز.
ەسقازى. جولىڭ بولسىن، قاراعىم.
زەينەت. قوش بولىڭىز! (كەتەدى.)
جازيرا. ال، شالىم، زەينەت كىمگە كەلگەن بولدى؟
ەسقازى. سەن مەنىمەن ەرەگىسەمىن دەپ، ماسقارا قىلعاندا ماقتانشاق بولىپ كەتەرسىڭ، بار، ءسوزدى قوي دا جۇرۋگە ازىرلەن!
جازيرا. سەنى قيماي تۇرمىن.
ەسقازى. بار، كوڭىلىمدى بوساتپاي.
جازيرا. قيسىن دەسەڭ ونداي ءسوزدى ايتپاساڭشى. (ۇيگە كەتەدى).
ەسقازى (زەينەت كەتكەن جاڭا قاراپ). جاقسى بالا. اتتەڭ، اتتەڭ... (ويلانىپ.) ەگەر مەن اكەسىنىڭ تەڭى بولسام، ەلجاسىم مۇنىڭ تەڭى بولار ەدى-اۋ! (كەنەت قولىن سىلتەپ). ءاي، ءشايت! ءشايت، جانۋار! سەندەردى ۇرلايتىن ۇرى جوق. ەندىگىنىڭ ۇرىسى قاعاز ۇرلايتىن بولىپتى، قورىقپاڭدار، ءشايت!
قويلاردى قايىرا كورىنبەي كەتەدى. ازدان سوڭ موينىنا اسىپ العان قوساۋىزى بار، تىستەنە سويلەپ شالتاقباي شىعادى.
شالتاقباي. ەي، اۋليە، موينىڭدى بەرى بۇر!.. (وزىنە). دومالاق ارىزدىڭ ايتقانى كەلىپ، باندانىڭ تۋىسى ەكەنىڭ راس بولسا، كورگەن ءتۇس دەسەم دە كونەرسىن ەندى. (كەنەت ويلانىپ.) توقتاي قال، شالتاقباي، توقتاي قال! دومالاق ارىز بارىن سەزدىرمەي تۇرىپ، وڭاشادا ءوزىڭ ءبىر ىقتاتىپ ال دەپ ەدى عوي بوتابەك. بوتابەكتىڭ جەڭىسى — مەنىكى، مەنىڭ جەڭىسىم — بوتابەكتىكى. سەن سونى ۇمىتپا! (داۋىستاڭقىراپ.) ەي، كەل دەيمىن بەرى! ءدال ءبىر ارلان قاسقىرشا ودىرايا قاراپ، جىنىمدى كەلتىرۋىن-اي انانىڭ!
جازيرا (ۇيدەن سويلەي شىعادى). شالتەكە-اۋ، قاسقىرداي كورىپ تۇرعانىڭ كىم؟
شالتاقباي (ساسقالاقتاپ). ا، ا! شالىڭنىڭ ىزاسى جىنىمدى كەلتىرىپ تۇر ەدى، بولماس، بولماس. (قول الىسادى.)
جازيرا. شالدىڭ دا ىزاسى مول، قۇداي ءۇشىن كورىسە كورمەڭدەر.
شالتاقباي. كەرىسپەسىن دەسەڭ جىق ءۇيىڭدى، كوش تەزىنەن. ودان بەرىدە كەلىسىم جوق.
ەسقازى (كەلە جاتادى.) ە. شالتەكە، امانسىز با؟ نەمەنە، قالىڭمالىن ءبولىپ تولەسكەندەي كەمپىرىمە اقىرىپ جاتقانىڭىز؟
شالتاقباي. «ءسىز» دەۋىڭنىڭ ار جاعىندا نەندەي ءزىل جاتقانى بەلگىلى، توقتات ءارى.
ەسقازى (تاڭدانا قاراپ). جاكەسى، بۇل كىم؟ انىق ءوزىمىزدىڭ شالتاقباي ما؟
جازيرا. سونى مەن دە بىلە الماي تۇرمىن.
شالتاقباي. ءوزىڭ كىمسىڭ، الدىمەن سونى ايتشى؟
ەسقازى. مەن «گۇلستان» كولحوزىنىڭ مۇشەسى، ونىڭ ىشىندە شالتاقباي قاڭعىبايەۆ باسقاراتىن ءبىرىنشى فەرمانىڭ قويشىسى ەسقازى كابەنوۆ بولامىن.
شالتاقباي. ار جاعىن ايتقىڭ كەلمەيدى، ءا؟ جارايدى، ايتپاساڭ ايتپا. ەگەر مەنىڭ قاراۋىمداعى قويشى بولساڭ بوتابەكتىڭ بۇيرىعىن نەگە ورىندامايسىڭ؟ باسقالار كوشكەندە كوشپەي جىنىمدى نەگە كەلتىرەسىڭ؟
ەسقازى. سەنىڭ قوش دەگەن جەرىڭنىڭ سىرى ماعان ءمالىم. ونداي قارى قالىڭ جەرگە بارىپ قويدى قىرار جايىم جوق. سوندىقتان ءالى كوشپەيمىن. ءتىپتى سۋ تەز شىعا قالسا مۇلدەم كوشپەۋىم دە مۇمكىن. ەكىنشىدەن، مەنىڭ وتارىم بۇل جەرگە جاي قىستاپ قايتۋ ءۇشىن ەمەس، تابيعاتتىڭ سەن كورمەگەن قاتال سىنىنا ءتۇسۋ ءۇشىن جىبەرىلگەن، ول ەسىڭدە بولسىن.
شالتاقباي (ىزالانا سويلەپ ءجۇرىپ كەتەدى). تاجىريبە، تاجىريبە! ءبىزدى قۇرتاتىن بالاڭ ەكەۋىڭنىڭ وسى تاجىريبەلەرىڭ، ءبىلدىڭ بە؟
ەسقازى. سەنىڭشە قالاي: مالعا جەر جەتپەي جاتقاندا يەسىز جاتقان دالانى يەمدەنۋ — قۇرتۋ ما!
شالتاقباي. ول سەندەردىڭ جۇمىستارىن، ەمەس، «قۇمىرسقا ءىزىڭدى ءبىل!»
ەسقازى. ە، ەندى ءتۇسىندىم. سەن ەندى مەنەن ءشول دالانى دا قىزعانايىن دەدىڭ بە؟
شالتاقباي. بۇل نە ساندىراق؟
ەسقازى. تەز شامدانۋىڭا قاراعاندا ساندىراق ەمەس پە دەيمىن. قورىقپاي-اق قوي، مەن بۇل دالانى كەۋدەمە تاقپايمىن.
جازيرا. اپىر-اۋ، قاتتى سوزگە بارماساڭدارشى.
ەسقازى. جاكەسى، مەن ساعان كيلىكپە دەدىم عوي.
جازيرا. ەسكى اۋىلدىڭ ەسىرىك شالىنا ۇقساپ تۋرسىڭدار، قالاي كيلىكپەيىن، شالتەكە، وتىنەمىن، قۇداي ءۇشىن كەرىستى قويىپ كەلىسىڭدەرشى.
شالتاقباي (ىزالانىپ باسىن يە سويلەيدى). الديار، تاقسىر، قۇلدىق، تاقسىر، ەلمەن بىرگە كوكادىرعا كوشەسىز بە، جوق پا؟
ەسقازى. ەرتەڭگى جاۋاتىن قار كەتسىن، سونان سوق ويلانىپ كورەرمىن.
شالتاقباي. سەن قار جاۋادى دەپ ساندىراقتاعالى جارتى ايدان استى، قايدا سول قارىڭ؟
ەسقازى. ونى سوناۋ وقشاۋ تۇرعان اي ءمۇيىزدى اق قوشقاردان سۇراساڭ دا بولار. انە كوردىڭ بە، ول كەلە جاتقان ايازدان ءمۇيىزى سىرقىراعان سوڭ باسىن شايقاپ تۇر.
شالتاقباي. قويمەن سويلەسەتىن قوي ەمەسپىن، جىنىمدى كەلتىرە بەرمەي، اقتىق ءسوزىڭدى ايت، باعىناسىڭ با، جوق پا؟
ەسقازى. جوق... جوق... (كەتە بەرەدى.)
شالتاقباي. ەندەشە مەن قويلاردى ايداپ اكەتەمىن دە، قۋارعان قۋ باسىڭدى قۇمعا قالدىرامىن، باندانىڭ قالدىعى. (تۇرا جونەلەدى.)
ەسقازى. «قۋ باس». ەي، لاعنات، نە دەدىڭ؟ مۇنان دا قاراقشى بولىپ قانجار سالساڭ ەدى، لاعنات! (جالماجان مىلتىعىن موينىنان الا بەرگەن كوزبە جازيرا جۇگىرىپ بارىپ ۇستاي الادى.)
جازيرا. كوكەسى-اي، ەلجاسىن، ءتىرى تۇرعاندا سەن قۋ باس ەمەسسىڭ عوي، سابىر ەتشى!
ەسقازى. قويا بەر، ونداي مالعۇنعا مىلتىقتىڭ داۋسى وعىنان كەم تيمەيدى، قويا بەر! (مىلتىقتى جۇلىپ الىپ اسپانعا اتىپ جىبەرەدى.)
شالتاقباي (سىرتتان). ويباي ءولدىم! ءولتىردى! اتتان، اتتان! (ونىڭ شابا جونەلگەن ءدۇبىرى ەستىلەدى.)
جازيرا. ەي، ايۋان! تاپتادىڭ عوي قويلاردى!
(جۇگىرە جونەلەدى.)
ەسقازى (جۇگىرىپ بارا جاتىپ). قاپ بۇيتەرىڭدى بىلگەندە مۇردەم جىبەرەتىن ەدىم! (كەتەدى.)
ساحنا از ۋاقىت بوس. ازدان سوڭ ايقىن مەن زەينەت كەلە جاتادى.
اۋىر ويدا تەڭسەلە باسىپ جازيرا كەلە جاتادى.
ايقىن. ويلان، بالام، ويلان دا كوزىڭدى الىسقا جىبەر.
زەينەت (كوڭىلسىز). كوزدە الىسقا جىبەرگەندىكتەن دە قالاعا بارىپ قايتۋىم كەرەك بولىپ تۇر.
ايقىن (قولىن زەينەتتىڭ يىعىنا سالىپ). جوق بالام! كوزىڭدى الماتىعا ەمەس، قازاقستاننىڭ كەن دالاسىنا جىبەر. سوندا جاپان تۇزدە جالعىز تۇرعان مىنا سياقتى ۇيلەردى ءار سايدان ءبىر كورەسىڭ. سوندا سەزەسىڭ وتەلمەگەن بورىشىنىڭ قانشالىقتى زور ەكەنىن.
زەينەت. سول بورىشىنىڭ ءبىرى ءوزىڭسىز.
ايقىن. مەن عانا ەمەس، كولحوز باسقارماسىنان باستاپ، رەسپۋبليكا باسشىلارىنا دەيىن تۇگەل بورىشتى. ەگەر دە ءبىز باتىل قيمىلداپ جەر مەن سۋدىڭ، جەل مەن كۇننىڭ قۋاتىن تولىق پايدالانباساق ول بورىشتى ەشۋاقىتتا وتەي المايمىز. سوندىقتان اسىعۋىمىز كەرەك، بالام، اسىعۋىمىز كەرەك. (سىرتقا تىكسىنە شاراپ.) زەكەن! مىنا ءبىر ايەل قۇلاعالى كەلەدى، ءجۇرشى.
زەينەت. شەشە، نەگە مۇنشا كۇيىندىڭىز، شەشەتاي؟
جازيرا (جاسقا بۋلىعىپ سويلەي الماي ۇيىنە قاراي كەلە بەرەدى.) مەن شەشە ەمەسپىن، قۋ باسپىن، قويا بەر!
3ەينەت. ول نە ءسوز؟ (جازيرا جاۋاپ بەرە الماي ۇيىنە كىرىپ كەتەدى. زەينەت اڭ-تاڭ. ءبىر قولىندا تاياعى، ەكىنشى قولىمدا مىلتىعى سۇيرەتىلگەن ەسقازى ازار ءجۇرىپ كەلەدى. زەينەت جەتىپ بارىپ.) اتاتاي-اۋ، ەكەۋىڭىز بىردەي كۇيىنگەندەي نە بولدى؟ ەلجاس ءتىرى مە؟
ەسقازى. ەلجاس ءتىرى بولماسا، مەنى دە ءتىرى كورمەس ەدىڭ عوي. (زەينەتتىڭ ماڭدايىنان سۇيەدى.)
زەينەت. وندا شەشەيدىڭ جاڭاعى ءسوزى نە؟
ەسقازى. ءوزىنىن بەس بالاسى بولسا دا قۋ باس ەكەنىن سەزبەيتىن شالتاقباي ونى تىرىدەي كومگەن. وبالىم بوتابەككە بولسىن، سونى قۇتىرتىپ قويعان. (زەينەت جازيرانىڭ جىلاعان داۋسىن ەستىپ ۇيگە جۇگىرەدى.)
ايقىن. سالەم، قاريا!
ەسقازى. ا، ايقىنجان، سالەم! (قول الىسادى.)
ايقىن. بۇل شالتاقباي دەگەن كىم؟
ەسقازى. ول سەنىڭ اتاۋىڭا دا تۇرمايتىن قۋ سۇيەك، كىم ەكەنىن بىلمەي-اق قوي.
ايقىن. قۋ سۇيەك بولسا دا سىزدەردى جارالاي الدى عوي، بىلگىم كەلەدى، ايتىڭىز.
ەسقازى (كۇرسىنە سويلەپ). ءيا، ول ماعان جازىلماستاي جارا سالدى. ءبىراق، مەن كىسىنى سىرتىنان جاماندايتىن مىستان ەمەسپىن.
ايقىن. ءسىز جاڭا وبالىم بوتابەككە بولسىن دەدىڭىز عوي. ول نە ءسوز، تىم بولماسا سونى ايتىڭىزشى.
ەسقازى (ايتقىسى كەلمەي قالبالاقتاپ). ايقىنجان-اۋ، ءوزىڭ نەمەنە، مەنى تەكسەرۋگە كەلىپ پە ەدىڭ؟ التىن ۋاقىتىڭدى ونداي ۇساق اڭگىمەگە جىبەرگەنشە مىنا جىندى جەلدى بىزگە قاشان بايلاپ بەرەتىنىڭدى ايتساڭشى.
ايقىن. مەنى قينايتىن دالانىڭ جىندى جەلى ەمەس، ءوزىمنىڭ بالام بولىپ تۇر-اۋ، قاريا.
ەسقازى. قوي، ايقىنجان. بوتابەك ونشا اقماق ەمەس. (قولتىعىنان ۇستاپ.) ءجۇر، ۇيگە بارىپ بوي جىلىتايىق.
ايقىن. جۇرەكتە مۇز تۇرعاندا بوي قايدان جىلىنسىن.
شىمىلدىق.
ەكىنشى سۋرەت
«گۇلستان» كولحوزىنىڭ لابوراتورياسى. قابىرعالاردا — كولحوز شارۋاشىلىعىنىڭ تۇرلەرىن، ءوسۋ كەزەڭدەرىن كورسەتىپ دياگراممالار مەن پلاكاتتار، بۋدا-بۋداسىمەن قىستىرۋلى تۇرعان ءتۇرلى وسىمدىكتەر. «جۇلدىز» بيدايىنان باسقاسى سۋداڭا، جوڭىشقا، ميا، ەركەك سياقتى جەم-شوپتەر. ورتاداعى ۇزىن ستولدىڭ ۇستىندە — ءارتۇرلى شىنى ىدىستار مەن شىنى تارەلكالى تارازى سەكىلدى ءتۇرلى اسپاپتار.
ليۋبا، بوتابەك، شالتاقبايلار كەلەدى.
بوتابەك (سويلەي كىرەدى). سەن مەنى عانا تانىماي قالساڭ، مەن سەن باسقارىپ وتىرعان «گۇلستان» كولحوزىنىڭ بار ادامىن تۇگەل تانىماي كەلدىم.
ليۋبا (كۇلىمسىرەپ). مەنى دە مە؟
بوتابeك. ءيا، سەنى دە. (شالتاقبايدىڭ تىماعىن الىپ كورسەتەدى.) مىناعان سەن نە دەيسىڭ؟
ليۋبا. تۇسىنبەيمىن.
بوتابەك. مىناۋ وق تەسكەن جەرىنە قارا!
ليۋبا. سەن نە سويلەپ تۋرسىڭ؟ وعىڭ نە؟.. شالتەكە، بۇل نە؟
شالتاقباي. كەلىن شىراعىم، بىزدەر وسىنداي ءبىر ماسقاراعا تاپ بولىپ تۇرمىز. قورقىتايىن دەدى مە، جوق الدە دانقىنا ماستانىپ جىنداندى ما، نە ەكەنىن ءوزىم دە بىلمەيمىن، ايتەۋىر بۇل ەسقازىنىڭ مەنى اتقان وعى ەكەنى انىق.
ليۋبا. ەسقازى! كادىمگى ءوزىمىزدىڭ ەسەكەڭ بە؟
بوتابەك. ەسەكە، ەسەكە! ءوزىنىڭ كىم ەكەنى بەلگىسىز، سونداي ادامدى ەڭبەك ەرى ەتىپ ەسىرىكتەندىرىپ جىبەرگەن بىزدەر اقماق، بىزدەر، اسىرەسە، اشىقاۋىز — سەن ەكەۋمىز.
شالتاقباي. اپىر-اۋ، بوتاجان-اۋ، قاتەنى مويىنداۋ جاقسى دەگەنگە ەرە بەرمەۋ كەرەك قوي، شىندىعىندا ەسقازىنى ەڭبەك ەرى ەتكەن كەلىن دە، سەن دە ەمەس، ەلجاس قوي.
ليۋبا. جولداس قاڭعىبايەۆ، سىزبەن سويلەسىپ وتىرعان كەلىنىڭىز ەمەس، كولحوز پرەدسەداتەلى سونى ەسكەرىڭىز دە، بولعان جايدى دۇرىس بايانداڭىز.
شالتاقباي. ماسەلە بىلاي، كەلىنجان! ءارى بوتاجاننىن ءامىرى بويىنشا، ءارى مالدىڭ ءبارى شولدەن قىرىلاتىن بولعان سوڭ قۇمتاۋىنداعى مالدى قارى بار جەرگە قاراي كوشىرىپ ەدىك، الگى قياس شالدىڭ قىرسىقتانىپ ىشپەي، جاپا-جالعىز قۇمدا قالعانى. بۇرناعى كۇنى ەكى كىسى، كەشە ءۇش كىسى جىبەرىپ كوندىرە الماعان سوڭ بوتاجاننىڭ راديو ارقىلى بەرگەن سوڭعى بۇيرىعى بويىنشا، ۇلكەن باسىمدى كىشىرەيتىپ الدىنا بارعانىمدى قايتەيىن، ەسىرىك نەمەنىڭ مەن ەڭكەيگەن سايىن شالقايا تۇسكەنى!
ليۋبا. نە دەپ؟
شالتاقباي. مەن سەندەرگە باعىنبايمىن، قايدا كوشەم، قايدا قونام — ەرىك وزىمدە، جۇمىستارىڭ بولماسىن دەپ اقىرادى تىپتەن.
ليۋبا. سونان سوڭ؟
شالتاقباي. اعاتاي دەپ تە جالىندىم، الديار دەپ تە جالىندىم، ءتىپتى قۇلاعىنا ءسوز كىرەر ەمەس. سونان سوڭ مەن: سەنىڭ ومىراۋىڭداعى ءبىر جۇلدىزعا بولا كولحوزدىڭ بەس ءجۇز قويىن قۇربان ەتە المايمىن دەپ قويلاردى ايداي جونەلىپ ەدىم، توبەمنەن جاي تۇسكەندەي ەتىپ كوك جەلكەمنەن گۇرس ەتكىزگەنى.
ليۋبا (الاقانىمەن ستولبى ۇرا اتىپ تۇرادى). جالا، پروۆوكاسيا.
شالتاقباي. بوتاجان-اۋ، مىنا كەلىنجان نە دەيدى؟ جالاسى نە؟ پراكاتى نە؟
بوتابەك (كەرگي سويلەپ). باقىتىم مەنىڭ. سەن مەنىڭ جاڭاعى سوزىمە تۇسىنبەپسىڭ عوي.
ليۋبا. مۇمكىن. ءبىراق، ەسقازىنىڭ ادال ادام ەكەنىن جاقسى بىلەمىن.
بوتابەك. ءاي، اقكوڭىل اڭقىلداعىم-اي، جۇرتتىڭ ءبارىن وزىڭدەي كورەسىڭ-اۋ، اڭقىلداعىم.
ليۋبا. ەسقازىنىڭ ادالدىعىنا سەن قالاي كۇدىكتەنە قالدىڭ؟
بوتابەك (ءبىر قولىمەن ليۋبانىڭ يىعىنان قۇشاقتاپ). مۇمكىن، سەن ونىڭ تۋىسى كىم ەكەنىن ەستىمەگەن بوپ كورىنگىڭ كەلەر. (قۇلاعىنا الدەنەنى سىبىرلاپ.) جاسىرارسىڭ؟
ليۋبا (بوتابەكتىڭ قولىن اقىرىن كەرى سەرپە، ويلانا تۇرا كەلەدى). ءيا! مەنىڭ ءتىپتى مۇنداي وسەكتى ەستىگىم دە كەلمەيدى. قازىرگى كۇندە مۇنداي وسەكتى ايتاتىندار دا، وعان سەنەتىندەر دە ومىردەن ارتتا قالعان ازعىندار... جوق، جوق مەن بۇعان ەشۋاقىتتا سەنبەيمىن.
شالتاقباي. ەسىل التىن جۇلدىز-اي، ارماندا كەتكەن.
ليۋبا. جاراڭىز ءالى جازىلماعان ەكەن، ءا؟
شالتاقباي. جارا؟ ول نە ءسوز؟
ليۋبا. ەسقازىنىڭ كەۋدەسىندەگى سول جۇلدىز ءبىر كەزدە ءسىزدىڭ جۇرەگىڭىزگە وق بوپ قادالعان سياقتى ەدى.
شالتاقباي. بوت ناعىز جالا! بوت ناعىز، قالاي ەدى... ءيا... بوت پروكات...
ەلجاس (كىرىپ كەلىپ). ليۋبا! الدا بىرنەشە كۇندەي سۇراپىل سوعاتىنى انىق بولدى. مالدى تەزىنەن ساعىم دالاسىنىڭ قۇمىنا قايتارىڭدار دەيدى اۋدان. ا، دوسىم، سالەم، (بوتابەكپەن قول الىسا امانداسادى.) ال، شالتەكە!
بوتابەك. بۇل قالاي؟.. ساعىم دالاسىنا قىرىق جىلدان بەرى جاۋماعان قاردىڭ شىنىمەن-اق جاۋعانى ما؟
ەلجاس (كۇلىمسىرەپ). قىرىق جىلدان بەرى؟ مۇنداي مالىمەتتى ءسىز قايدان الدىڭىز؟
بوتابەك. قارتتاردىڭ ايتۋى سولاي. بۇدان قىرىق جىل بۇرىن دوڭىز جىلى عانا قار جاۋىپتى. سودان بەرى ول دالانىڭ شىلدەسى فيەۆرالدان باستالاتىن كورىنەدى.
ليۋبا. باسە! شالتاقبايعا بەرگەن بۇيرىعىڭدا وسىنداي ءبىر شيكىلىك بار سياقتى ەدى-اۋ.
بوتابەك. ليۋبا! سەن نە ايتىپ وتىرعانىڭدى سەزەمىسىڭ؟
ليۋبا. بولشاق عالىمنىڭ عىلىمعا سەنبەي، شالا ساۋاتتى كەمپىرلەردىڭ تۇسىنە سەنۋى ۇيات. ەلجاس، سەن راديو ارقىلى ەلدى حابارلا. ءبىرى قالماستان مادەنيەت سارايىنىڭ ۇلكەن زالىنا جينالسىن.
ەلجاس. ءبارى دە مە؟
ليۋبا. ءيا! مىنا سۇراپىل مالدىڭ ازىعى ازايىپ، سۇيەگى جۇقارعان، ءىشى وسكەن كەزىنە دەپ كەلدى، قارسى اتتانىپ قايرات كورسەتپەسەك قاۋساتىپ كەتۋى مۇمكىن.
ەلجاس. ول ءۇشىن؟
ليۋبا. ول ءۇشىن وتار سايىن ءبىر ادامنان كومەكشى جىبەرۋىمىز كەرەك.
ەلجاس. سوندا سەكسەن وتارعا سەكسەن كىسى جىبەرەمىز بە؟
ليۋبا. ەكەۋىمىزبەن سەكسەن ەكى.
ەلجاس. ساعىم دالاسىنداي مول جەرىمىز بولا تۇرا مالدى جىل سايىن قىرامىز، نەتكەن بەيشارالىق بۇل؟ (كەتۋگە ىڭعايلانادى.)
ليۋبا. توقتاي تۇر. سەن مىناداي ماسقارانى كورىپ پە ەدىڭ، ءتىپتى كۇتىپ پە ەدىڭ؟ ءبىزدىڭ ەسەكەڭ فەرما باستىعى شالتاقباي قاڭعىبايەۆ جولداسقا وق جۇمساپتى، مىنە ونىڭ ايعاعى. (تىماقتى بەرەدى.)
ەلجاس. نە دەيدى، ماسقارا! (تىماقتىڭ وق تەسكەن جەرىنە قاراپ شالتاقبايعا.) ارىزىڭىز قانە؟
شالتاقباي. تابيعات ساقتاسىن، ول نە دەگەنىڭ، ەلجاس-اۋ. وزىڭە ايتتىم بولدى. قارتايعاندا ارىز شاڭ اتانىپ، ەلگە «گۇلستاننىڭ» قۇرمەتتى ەكى شالى سوتتاسىپ جاتىر دەگىزىپ كولحوزىمنىڭ اتىنا كىر كەلتىرەر جايىم جوق. باستان قۇلاق ساداعا دەگەندەي، تىماعىم ساداعا: «جابۋلى قازان جابۋلى كۇيىندە قالسىن»، ۇندەمەڭدەر.
ەلجاس (تاڭدانا قاراپ). دەنىڭىز ساۋ ما؟ نە ايتىپ تۇرسىز؟
شالتاقباي. ومىرىمدە اۋىرىپ كورگەن ەمەسپىن.
ەلجاس. دەنىڭىز cay بولسا، مۇنداي قىلمىستى كەشۋدىڭ ءوزى قىلمىس ەكەنىن قالاي بىلمەيسىز؟
شالتاقباي. ا، سولاي ما؟ وندا كىنا مەندە. (قالامدى الا سالىپ قاعاز ىزدەگەن بولادى.) وندا، وندا مەن اۋداندىق پارتيا كوميتەتى مەن اۋداندىق اتقارۋ كوميتەتىنەن باستاپ پروكۋرور مەن سوتقا دەيىن بارىنە دە جازايىن، بارىنە!
ەلجاس. ءمىنى قاعاز.
شالتاقباي. جازسام جازامىن، قورقادى عوي دەيسىڭ بە؟
بوتابەك. شالتەكە، جاۋ جاعادان العاندا، ەتەكتەن تارتار ءبورى بولماي توقتاتىڭىز. (قالام مەن قاعازدى جۇلىپ الادى.)
ەلجاس. توقتاتپاڭىز، جازا بەرسىن.
بوتابەك. ەلجاس! بىزگە كەزدەسىپ تۇرعان كەسەل مۇنسىز دا از ەمەس، ورشىتپە!
ەلجاس. ءسىز وسىنى راس ايتىپ وتىرسىز با؟
بوتابەك. بۇلاي ەتۋ، ارينە، پارتيا جولىنا جاتپايدى، جاتپاسا دا امالىم بولماي وتىر.
ەلجاس. قانداي اۋىر كۇن تۋسا دا پارتيا جولىنان تايماۋدان ارتىق امالدىڭ دا، اقىلدىڭ دا كەرەگى جوق. سوندىقتان مۇنداي دوستىعىڭىزدى قابىلداي المايمىن، كەشىرىڭىز.
ليۋبا. دۇرىس، ەتە دۇرىس ايتتىڭ، ەلجاس. جولداس قاڭعىبايەۆ! جازىڭىز!
شالتاقباي. قولقالارىڭ سول بولسا، ءبارىن دە جازامىن. بوتاجان! ەندى ماعان وكپەلەمە.
بوتابەك. ءسىز كىشكەنە بارا تۋرىڭىز. (شالتاقباي تىماعىن العىسى كەلەدى. ەلجاس تىماقتى ۇسىنا بەرە شالتاقبايدىڭ باسىنا قاراپ كەنەت ويلانىپ قالادى.)
ەلجاس. جوق بۇل قىلمىستىڭ ايعاعى، ايعاقتى زات قاشان دا ىسپەن بىرگە جۇرەدى، بارا بەرىڭىز.
شالتاقباي. بوتاجان مىناۋ نە دەپ تۇر؟
بوتابەك. ەلجاس، تىماق سەندە تۇرسا تاعى دا سوزگە قالاسىڭ، بىزدە بولسىن، نە ليۋباعا، نە ماعان بەر! بەرى اكەل!
ەلجاس. جوق، بۇل تىماق سوتتان باسقاعا بەرىلمەيدى. (ستولدىڭ تارتپاسىنا سالادى.)
بوتابەك. سەن شىنىمەن-اق بىزگە سەنبەيسىڭ بە؟
ليۋبا. بوتاش!.. «ءبىزىڭ» نە؟ مەن وسىڭنىڭ ءبارىن ۇيات كورىپ وتىرمىن عوي.
بوتابەك. شالتەكە، كەلىنىڭ ايتسا، ءىنىڭىز قىڭق ەتە المايدى، بارا بەرىڭىز،
شالتاقباي. بوتاجان، قۇمىرسقا دا ءىزىن تابا بىلەتىن، مەن جولىمدى تابامىن. كەلىن قانشا مىقتى بولسا دا رايكومنان مىقتى ەمەس، جولىڭدى تابا الماي اداسىپ كەتپە، باسقا ايتارىم جوق. (شىعىپ كەتەدى.)
بوتابەك (تىستەنىپ). زىميان، بارىپ تۇرعان زىميان؟! ەندى مەنىڭ بەرەتىن ۇستىمنەن ارىزىن سايلاپ كەتكەنىن كوردىڭدەر مە؟
ليۋبا. سەن بۇگىن نەمەنە، كولەڭكەدەن دە قورقاتىن بولىپ كەتكەنسىڭ. انشەيىندە قۇرداي جورعالايتىن شالتاقباي دا بۇگىن وكتەم سويلەيتىن بولىپتى، بۇل قالاي؟
بوتابەك. بۇگىنگى كۇن: ديسسەرتاسيانىڭ سوڭعى تاراۋىن جازىپ بىتىرگەن ەڭ قۋانىشتى كۇنىم ەدى، اقىرىندا، شالتاقبايلار شاتتاناتىن، ەڭ ءساتسىز، ەڭ باقىتسىز كۇنگە اينالىپ كەتتى.
ەلجاس. ديسسەرتاسيانى انىق ءبىتىردىڭىز بە؟
بوتابەك. ءبىتىردىم.
ەلجاس. ەندى ەشقانداي كۇدىگىڭىز جوق قوي.
بوتابەك. جوق سياقتى.
ەلجاس. وندا ءجۇز گرامم اراققا دا شاتتاناتىن شالتاقبايلار ءۇشىن كۇيىنۋدىڭ ءوزى ۇيات. سونى ەسكەرىڭىز دە، قۇتتىقتاۋعا رۇقسات ەتىڭىز. (قول ۇسىنادى.)
بوتابەك. راقمەت، دوستىم، ءبىراق مەنىڭ بۇگىن قاتتى شوشىنعانىم سونشا، رايكوم سەكرەتارىنىڭ سۇراۋلارىنىڭ بىردە-بىرىنە جاۋاپ بەرە المادىم.
ليۋبا. سونشاما، ول نەندەي سۇراۋ؟
بوتابەك. ەسكە ءتۇسىرۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى. (ەلجاسقا.) سەن جاڭقاش دەيتىن باندانى بىلەسىڭ بە؟
ەلجاس. بىلەمىن.
بوتابەك. ول كىم؟
ەلجاس. ەلدىڭ ايتىسىنا قاراعاندا، وتىز ءبىرىنشى جىلى شەتەلگە قاشىپ كەتكەن ءبىر باي.
بوتابەك. سول باندانىڭ كەسىرى بىزگە دە تيگەلى تۇر، دوستار! ماسەلە مىناداي قورقاق قويانبايەۆ دەيتىن زىميان بىرەۋ وسى وتىرعان ۇشەۋمىز، ەسەكەڭ تورتەۋىمىزدىڭ ۇستىمىزدەن موسكۆاعا وتىز ەكى بەت ارىز جازىپتى. موسكۆا ونى تەكسەرۋ ءۇشىن مۇندا جىبەرىپتى. ول ارىزعا قاراعاندا، ەلجاس ەسقازىنىڭ تۋعان بالاسى ەمەس، سول باندانىڭ بالاسى. ەسقازى اقات دەيتىن ىنىسىمەن ەكەۋى تۋىسى جاڭقاشتىڭ بانداسىندا بولىپ، شەكاراداعى سوعىستا ار جاققا وتە الماي قالىپتى دا، ءوز ەلىنە بارا الماي وسى ەلگە قاشىپ كەلىپتى. سول سوعىس بولعان جەردە قالىپ قويعان جاڭقاشتىڭ ەكى جاسار ەلجاسىن ەسقازى بالا ەتىپ الىپتى.
ليۋبا (مىرس ەتىپ). بۇل قانداي ەرتەگى؟
بوتابەك. بۇل عانا ەمەس. ول ارسىزدىڭ دالەلدەرىنە قاراعاندا: بۇلار پارتيا مەن ۇكىمەتتى ءومىر بويى الداۋمەن كەلە جاتقاندار، ال سەن ەكەۋمىز بۇلاردىڭ مانسابىنا جول اشىپ وتىراتىن جەمتىكتەس دوسى، دوسى عانا ەمەس، ءتىپتى قۇداسى دا كورىنەمىز.
ەلجاس. قۇدا؟
بوتابەك. ءيا. ول سۇمىراي ءبىزدىڭ زەينەتتىڭ دە تازا جانىن كىرلەپتى. ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، سەن بىزگە كۇيەۋ كورىنەسىن، ول ءۇشىن ءبىز بىرنەشە جىلدان بەرى سەنەن قالىڭمال دا الىپ كەلىپپىز.
ليۋبا. قايدا تۋىپ، قايدا وسكەن ارسىز ەدى بۇل؟
ەلجاس. سونىڭ دا بالام دەيتىن اتا-اناسى، اكەم دەيتىن بالاسى، جانىم دەيتىن جارى بار ما ەكەن؟ ءاي، جوق شىعار.
ليۋبا. بار بولسا، تىرلىگىنە وكىنەتىن بولار... تاعى نە دەپتى؟
بوتابەك. تولىپ جاتىر. ەڭ اقىرىندا ەلجاس ەكەۋمىزگە وشىگە ءتيىسىپ، ءبىزدىڭ عىلىمي ەڭبەكتەرىمىزگە اسىرەسە، مىناۋ «جۇلدىزىمىزعا» قاتتى شابۋىل جاساپتى.
ليۋبا. ونى دا الداۋ دەي مە؟
بوتابەك. ەڭ قاس جاۋىمىز ايتار لاس سوزدەردى اياماپتى: ەكەۋى دە مانساپقور، نادان. سول نادان باستارىمەن ەكەۋى عىلىمي اتاق الماق بولىپ ديسسەرتاسيا جازىپ ءجۇر. ال، ول بيدايعا سىڭگەن ەڭبەك ەكەۋىنىكى ەمەس، الماتى عالىمدارىنىكى دەپتى.
ەلجاس. ءبىر جاقسىسى، ءبىزدىڭ بۇل جاۋىمىز ونشا اقىلدى ەمەس ەكەن.
بوتابەك. ونى قايدان ءبىلدىڭ
ەلجاس. اقىلدى بولسا شابۋىلدى ءبىزدىڭ بيدايىمىزعا ەمەس،. ساعىم دالاسىنا وسىرگەن جەم-شوپتەرىمىزگە جاسار ەدى.
بوتابەك. وندا ول اقماق بولمادى، ويتكەنى ول: «بۇل ەكى دوستىڭ تۇيسىكسىزدىگى سونشا، ەكى ميلليون مال ەسىرۋگە بولاتىن ساعىم دالاسىن وزدەرى جاراتقانداي بولىپ ءجۇر، سونداعىسى بىر-ەكى جىل ەككەن ون شاقتى ءتۇرلى شوپ قانا» دەپتى.
ەلجاس. كۇنشىلەرگە كورىنەتىن كۇن دە، جەتكىزەتىن ماقسات تا ليۋك ەكەنىن جازباپ پا؟
بوتابەك. جوق ونى جازباپتى.
ليۋبا. عاجاپ! زامانداستارىمىزدىڭ قايسىبىرىنە قاراساڭ الداعى عاسىردى كورەسىڭ. ال ەندى بىرەۋلەرىنە قاراساڭ ەتكەن عاسىر ەلەستەيدى، نەلىكتەن وسى؟
ەلجاس. امال نە، ادامنىڭ ساناسى شەل دالا ەمەس، سۋ جىبەرسەڭ جايناپ سالا بەرەتىن، ساناداعى ەسكى capسىڭ قانداعى دەرت سەكىلدى، ۇزاق ەمدەپ، كوپ كۇرەسۋدى كەرەك ەتەدى.
بوتابەك. جالاقورلىق پەن مانساپقورلىق تا — ەسكىلىكتىڭ قالدىعى-اۋ وسى.
ەلجاس. ال، بىزدەر سونى بىلە تۇرا، مانساپقورلاردىڭ جاقسىلىقتى كورەتىن كوزى جوق بولسا دا، قىراعى دەپ كوتەرمەلەيمىز. قازىرگى ۇلكەن ءقاۋىپتىڭ ءبىرى وسى. (ويلانىپ.) عاجاپ! ءيا، عاجاپ بۇل.
ليۋبا. نەسى عاجاپ؟
ەلجاس. عاجابى سول — جالاقورلار شپيوندارعا ۇقسايدى.
بوتابەك. مىسالى نەسى؟
ەلجاس. تىمىسكىلەگىشتىگى. مىسالى، مەنىڭ نە جازعانىمدى ەڭ جاقىن دوستارىم سىزدەر بىلمەيسىزدەر، ال قويانبايەۆتار ءبىلىپ العان؟
بوتابەك. سەن نە جازىپ ەدىڭ؟
ەلجاس. جاي ءبىر وچەرك سياقتى بىردەڭە،
بوتابەك. نە جايىندا؟
ەلجاس. ساعىم دالاسىن مال بازاسىنا اينالدىرۋدىڭ جولى جايىندا.
بوتابەك. سولاي ما ەدى؟.. ونى مەنەن نە ءۇشىن جاسىرىپ كەلدىڭ؟ الدە دوستىقتان كەتىسىپ مەنىمەن تالاسقا تۇسپەك بولدىڭ با، بۇل قالاي؟
ەلجاس. تالاسقا ەمەس، ءسىز ءبىر ديسسەرتاسيانى التى جىل بويى بىتىرە الماي شابانداپ كەتكەن سوڭ، نامىسىڭىزدى قوزدىرايىن دەپ جارىسقا قاتىستىم..
بوتابەك. سولاي ما؟ وندا سەنى مەن نەگە قۇتتىقتامايمىن؟ (قول الىسىپ.) كولحوز اگرونومدارىنىڭ ءبارى دە عالىم بولاتىن كۇن ەندى الىس ەمەس، سولاردىڭ قارلىعاشى سەن بول، دوستىم، تىلەكتەسپىن.
ەلجاس. راقمەت.
بوتابەك. راقمەتىن، سول بولسىن، مەنى ءبىر تىلەكتەرىمدى ورىندا.
ەلجاس. ايتىپ كوردىڭىز.
بوتابەك. سەن ەكەۋمىز عوي ەكى انادان تۋساق تا، ءبىر انادان كوكىرەگىندە وسكەندەي، ءبىر ەمشەكتى بولىپ ەمەسىز دەيمىسىز. سول انا سۇتىندەي ادال دوستىقپەن ايتار ءبىرىنشى تىلەگىم: نەندەي كۇن تۋسا دا ءبىزدىڭ ادال دوستىعىمىزعا ەشبىر قاياۋ تۇسپەسىن.
ليۋبا. وتە جاقسى تىلەك تىلەدىڭ-اۋ، بوتاش!
ەلجاس. قاياۋ تۇسەتىن دوستىق مۇنداي بولمايدى.
بوتابەك. ەكىنشى تىلەگىم؛ سەن ۇلكەن تالانتىسىڭ ءبىراق تالانتىڭدى بۇلاي بوسقا جىبەرمە. قويانبايەۆتاردىڭ بىلشىلىنا قولدى ءبىر-اق سىلتە دە، سول وچەركىدە ۇلكەن عىلىمي ەڭبەك ەتىپ جاز،
ەلجاس. تاعى نە تىلەيسىز؟
بوتابەك. ەڭ سوڭعى تىلەگىم: مەنىڭ ديسسەرتاسيامدى وقىپ شىق تا دوستىق سىنىڭدى ايت.
ەلجاس. ماقۇل. مەنىڭ وچەركىمدى ءسىز دە وقىڭىز. ءتىپتى كەرەككە جار ارى بولسا ديسسەرتاسياڭىزعا دا پايدالانىڭىز.
بوتابەك (تىكسىنىپ). نە دەيسىڭ؟ سەن مەنىڭ نامىسىم قورلانار ءسوزدى قالاي ايتىپ وتىرسىڭ؟
ەلجاس. قالاي؟
بوتابەك. قالاي! سەن مەنى دارمەنسىز كورەتىن ەڭ قاس جاۋلارىم ايتار ءسوزدى ايتىپ تۇرسىڭ عوي!
ەلجاس (قولىنان ۇستاي الىپ). كەشىرىڭىز، مەندە ونداي وي بولماقشى ەمەس.
بوتابەك. سەنىڭ كۇناڭدى ءارقاشان دا كەشىرەمىن-اۋ. ءبىراق، كەشىلمەيتىن ءبىر كۇناڭ، ەتە اڭعالسىڭ دوستىم.
ەلجاس. مۇمكىن.
بوتابەك. سول ادەتتى تاستا دا ويلانشى. ەرتەڭ تاعى دا ەسەككە قالمايمىز با؟
ەلجاس. تەڭدەي وسەك؟
بوتابەك. وچەركىڭدى مەنىڭ وقىعانىمدى بىلسە، ونىڭ ءبىر جەرى مەنىڭ ديسسەرتاسياما ۇقساس بولىپ شىقسا، مەنى جازىپ بەرىپتى دەۋ مۇمكىن عوي؟
ەلجاس. «شەگىرتكەدەن قورىققان ەگىن ەكپەيدى». بىزدەر ەگىنىمىزدى ەگە دە، قورعاي دا بىلەمىز.
بوتابەك. ونىڭ راس. ءبىراق، قازىرگى كەز قاندى اۋىز جالاقورلاردىڭ ءوز اراسىندا بەتكە ۇستاپ الىپ، قارا قالامدارى مەن ۇلى تىلدەرىن قابات جالاقتاتىپ تۇرعان كەزى، ساقتانباسقا بولمايدى.
ەلجاس. قورىقساڭىز وقىماي-اق قويىڭىز.
بوتابەك. قورقا قويمايمىن-اۋ. ءبىراق دۇرىسى سول بولار.
زەينەت كىرىپ كەلەدى دە، ەسىك كوزىندە تۇرىپ قالادى. ليۋبا ونى كورە سالا اتىپ تۇرادى.
ليۋبا. زويا! زويانى قاراڭدار! (جۇگىرىپ بارىپ قۇشاقتاپ الادى.) وسىنشا ساعىندىرىپ قايدا ءجۇرسىن؟
بوتابەك. جانىم-اۋ، ءوڭىڭ سىنىق قوي، سىرقاتتان ساۋسىڭ با؟ (قول الىسادى.)
زەينەت. ساۋمىن.
بوتابەك. ەكسپەديسيادان كەلەسىڭ بە؟
زەينەت. ءيا! (ءتوس قالتاسىنان حات الىپ بوتابەككە بەرەدى.)
بوتابەك. بۇل كىمنەن؟
زەينەت. پاپامنان! (ليۋبا بوتابەكتىڭ قاسىنا جەتىپ بارادى. بوتابەك سىرعىپ حاتتى جۇرە وقيدى، ءتۇسى بىرتە-بىرتە بۇزىلا باستايدى.)
ەلجاس. زەينەت! (قولىن، ۇسىنا جاقىندايدى.) سەن مەنى تانىماي قالدىڭ-اۋ!
زەينەت (كوزىن زورعا كوتەرىپ، قولىن زورعا ۇسىنادى). تانيمىن، ەلجاس، جاقسى تانيمىن... اكە-شەشەڭىز سويلەم ايتتى، سىرقاتىنان ءتاۋىر بولسا كەلىپ كەتسىن دەدى.
ەلجاس. مۇنىڭا دا كوپ راقمەت. (پاۋزا.) باسقا ايتارىڭ جوق پا؟
زەينەت (قولىن دا، كوزىن دە تومەن ءتۇسىرىپ). ءازىر جوق. (ەلجاستىڭ ءوڭى بۇزىلىپ كەتەدى.)
بوتابەك. زەكەن! قۇرمەتتى اكەمىزگە سالەم ايت!.. مەن كىمنىڭ كىم ەكەنىن بىلمەيتىن بالالىق كەزدەن كەتكەنمىن... دەپ ايتتى دە. قوش! (شىعىپ كەتەدى.)
ليۋبا. زويا! بۇل نە؟ پاپام نە جازىپ ەدى!
زەينەت. كەيىن ەستىرسىڭ. (ەلجاسقا.) اكە-شەشەڭىزگە ايتارىڭىز جوق پا؟
ەلجاس (ۇزاق قادالىپ بارىپ باسىن شايقايدى). ازىرشە جوق.
زەينەت. وندا قوش بولا تۇرىڭىز. (كەتە بەرە كەنەت توقتايدى، الدەنە ايتقىسى كەلەدى. ءبىراق، ەلجاستىڭ قادالعان كوزىنەن قايمىققانداي تۇرا قاراي دا الماي ءۇنسىز تۇرىپ قالادى.)
ليۋبا. ەلجاس، مەن پراۆلەنيادا بولامىن. زويا! سەن ماعان سوقپاي كەتپە.
زەينەت. مۇمكىن سوعارمىن.
ليۋبا. كۇتەمىن. (كەتەدى.)
ەلجاس. زەينەت! سەن ماعان ءبىر قارالى جانداي كورىنىپ تۇرسىڭ. قۇپيا بولماسا بىلۋگە بولار ما ەكەن؟
زەينەت. ءيا! ول قۇپيا... (ەلجاسقا قاراي اقىرىن ءجۇرىپ كەلەدى. ءبىراق كىنالى جانداي يمەنە قاراپ الدەنەنى ايتۋعا وقتايلانادى دا، ايتا الماي ىركىلە بەرەدى. ال، ەلجاس العاشقىسىنداي تۇنەرىڭكى ەمەس، كەيدە ماحاببات جالىنى جۇزىنەن دە، كوزىنەن دە لاۋلاپ تۇرعانداي بولىپ كورىنەدى.)
زەينەت (وزىنە قارسى كەلە جاتقان ەلجاسقا جەتە توقتاپ). مەنى بوگەگەن اكەمنىڭ اماناتى. ول سىزگە سويلەم ايتتى.
ەلجاس(باسىن ءيىپ). بۇعان دا راقمەت.
زەينەت. ساعىنىپ ءجۇرمىن، كەلىپ كەتسىن دەدى.
ەلجاس (ونىڭ يەگىنەن كوتەرىپ). باسىڭدى كوتەر دە، ءبىر عانا سۇراۋعا جاۋاپ بەرشى! اكە ساعىنعاندا قىزى قايتەدى؟
زەينەت (ويلانا قادالىپ). مەن سىزگە ءبارىن دە ايتۋىم كەرەك. (قايتادان سەسكەنگەندەي). جوق جوق مەن ءقازىر تۇك تە ايتا الاتىن ەمەسپىن. كەشىرىڭىز، كەشىرىڭىز! (كەيىن شەگىنەدى.)
ەلجاس. جانىم-اۋ، ساعان نە بولدى، نە بولسا دا ايتشى.
زەينەت. جوق، مەنىڭ مۇنداي دارمەنسىزدىگىمدى كەشىرىڭىز دە، از كۇن سابىر ەتىڭىز. ءبارىن دە كەيىن ايتامىن. قوش بولىڭىز. (شىعا جونەلەدى.)
ەلجاس (اۋىر ويدا تۇرىپ قالادى). بۇل نە! مەن بىلەتىن زەينەتتىڭ جاۋلار مەن كۇنشىلەردىڭ وسەگىنە سەنۋى مۇمكىن بە؟ جوق، مەنىڭ اياۋلىم! قالامىنان قان تامعان ارسىز جالاقورلار مەن جادىگوي كۇنشىلدەر جابا بەرسىن جالاسىن، جاعا بەرسىن كۇيەسىن. دۇنيەگە كىم اكەلسە ول اكەلسىن، مەن كومپارتيانىڭ ءوزى وسىرگەن ۇلىمىن. ەندەشە جەتەم دەگەن ماقساتىما جەتەمىن، كورەم دەگەن باقىتىمدى كەرەمىن. ونى سەن دە كەشىكپەي كورەسىڭ.
شىمىلدىق.
ەكىنشى پەردە
ءۇشىنشى سۋرەت
ءبىرىنشى سۋرەتتەگى قۇمنىڭ ەكسپەديسياسى ورنالاسقان جيەگى. ءبىراق ول كەزدەگىدەي جەرى قارا، كۇنى جىلى ەمەس، كوز جەتەر جەردىڭ ءبارىن قار باسىپ، ۇسكىرىك سوعىپ تۇر.
ساحنادا ەسقازىنىڭ كيىز ءۇيى ىسىن ارعى تۇكپىردە تۇرعان بۇرعىنىڭ مۇناراسى. ءۇي ءىشى دۇنيە جيھازدارىنا ونشا باي ەمەس. كەرەۋەت، ستول، ورىندىقتار — ءبارى دە كوشپەلىككە بەيىم جاسالعان جيمالى. ءۇيدى اينالدىرا قۇرىلىپ، جەرگە توسەلگەن كىلەمدەر، اشادا تۇرعان كۇزەن ىشىكتەر ءۇي يەسىنىڭ باي ەكەنىن كورسەتكەندەي. پەردە اشىلعاندا جازيرا ەسىكتى ارقاسىمەن باسىپ ەسقازىنى شىعارماي تۇر.
جازيرا. سەن بارمايسىڭ، مەن بارامىن دەدىم بە؟ دەدىم. (كەۋدەسىنەن كەرى يتەرىپ). وتىر، وڭكيمەي.
ەسقازى. جاكەسى! جانىم! كوكەشىم! ءوزىڭ ويلاشى! و زاماندا، بۇل زامان، وسىنداي بوراندا ايەلىن تاۋدان وتىن اكەلۋگە جىبەرگەن ەركەكتى كوردىڭ بە؟
جازيرا. و زاماندا، بۇ زامان وسىنداي بوراندا جاسى ۇيدە وتىرىپ، قارتى وتىنعا بارعانىن سەن قاشان كورىپ ەدىڭ؟
ەسقازى. بەيباق-اۋ، قارتىڭ كىم ايتىپ تۇرعان؟ مەن بە؟
جازيرا. ەندى كىم؟
ەسقازى. ەكى جاس ۇلكەن بولسام دا، نەشە جاس كىشى ەكەنىمدى كورسەتەيىن مەن ساعان. (ەكى قولىن جازيرانىڭ موينىنا ايقاستىرىپ جىبەرىپ تۇرىپ تارتادى، جازيرا ءجوندى يىلە قويمايدى.)
جازيرا (كۇلىپ). قوي، شالىم! ۇرشىعىم بولىپ كەتەرسىڭ، سوقتىقپا.
ەسقازى (جابىسا ءتۇسىپ). ۇرشىعىڭ بولسام دا جەرگە تۇسپەسپىن.
جازيرا. قوي دەيمىن، بالالاردىڭ ءبىرى كەلىپ قالسا ۇيات بولار.
ەسقازى. كەلە بەرسىن، كورە بەرسىن، ونەگەنى الا بەرسىن.
جازيرا. كەمپىر-شالدىڭ جارباڭداسقانىن ۇلگى ەتسە جەتىسكەن ەكەن.
ەسقازى. كىمدە-كىم ءتاتۋ-تاتتى ءومىر سۇرسە، كارىلىك ونى جەڭە المايدى. جاستار بىزدەن سونى كورەدى. (بىلەگىن سىبانىپ.) ءسوزدى قوي دا شىق بىلاي. ەكەۋمىز كۇرەسەمىز دە ،قاي جىعىلعانىمىز بارامىز.
جازيرا. ءاي ءانى! الىسپاستان اۋناي كەتپەكسىڭ عوي.
ەسقازى. تاپقان ەكەنسىڭ اۋناي كەتەتىن بەيشارانى. قانە، جاس بولساڭ كەلە عوي.
جازيرا (ول دا كۇرەسكە ازىرلەنىپ). كەلىسىپ الايىق. قاي جىققانىمىز بارامىز.
ەسقازى. و زاماندا، بۇ زامان، جەڭۋشىنى جەڭىلۋشىنىڭ جۇمساعانىن كوردىڭ بە؟
جازيرا. كۇرەستە بايگە كىمگە بەرىلۋشى ەدى؟ جىققانعا ما، جىعىلعانعا ما؟
ەسقازى. جارايدى، وعان دا كوندىم. (ەكەۋى بالۋاندارىنا ءبىرىن-بىرى اڭدىپ، ەكى رەت اينالىسادى.)
جازيرا. ايتپادىق دەمە، مەن سەنىڭ باتىر اتاعىڭا قارامايمىن، اياعىڭدى اسپاننان كەلتىرىپ تۇرىپ توبەڭنەن شانشامىن.
ەسقازى (قاشۋعا ىڭعايلانىپ، ەسىك جاقتى الا بەرەدى). قوي، ەي! سەنىڭ قىز كەزىڭدە مەنى سولاي ءبىر سوققانىڭ بار-دى.
جازيرا (كۇلىپ.) بايعۇسىم-اي، قىرىق جىل بويى ۇمىتپاعان ەكەنسىڭ.
ەسقازى. وسى الدانعانىڭدى سەن دە ۇمىتپا. (شىعا جونەلەدى.)
جازيرا. و، كارى تۇلكى. (قۋا شىعادى. سىرتتان جازيرانىڭ داۋسى ەستىلەدى.) ەي، ءبارىبىر قۇتىلمايسىڭ. (ساحنا ەداۋىر ۋاقىت بوس. ازدان سوڭ بوتابەك سالەم بەرە كىرىپ كەلەدى.)
بوتابەك. اسسالاۋماعالەي... (اڭىرىپ تۇرىپ قالادى). مىنانىڭ ءۇيى يەسىز قالعان با؟ (ورتاداعى جانىپ تۇرعان پەشكە كەلىپ قولىن شاقتايدى. بىرەۋ ەسىك قاعادى بوتابەك داۋىستاپ.) كەلە بەرىڭىز! (زەينەت كىرىپ كەلەدى دە اڭىرىپ قالادى. بوتابەك وعان تاڭدانا قاراپ.) جانىم-اۋ، سەن مۇندا نەعىپ ءجۇرسىڭ؟
زەينەت (يمەنە سويلەپ). ءجاي، ءبىر جۇمىسپەن.
بوتابەك. قاي جۇمىسپەن بولسا دا بۇل ۇيگە ەندى كوپ ءۇيىر بولما.
زەينەت. نەگە؟
بوتابەك. پالەسىنە قالارسىڭ.
زەينەت. پالە دەگەن نە؟
بوتابەك. ءوزىڭ بۇل ءۇيدىڭ توبەسىنە قانداي بۇلتتىڭ ءۇيىرىلىپ تۇرعانىن ەستىپ نە ەدىڭ؟..
زەينەت. (ەگەسكەندەي). ەستىدىم. ەستىدىم دە ەلجاسقا مەنى سوتقا بەر دەگەلى كەلدىم.
بوتابەك. نە دەيدى؟! سوتقا بەرەتىندەي نە ىستەپ ەدىڭ؟
زەينەت. ول قولجازباسىنىڭ جوعالعانىن ءالى بىلگەن جوق!
بوتابەك. ءالى بىلگەن جوق!.. وندا جوقتاۋعا دا تۇرمايتىن بىردەڭە بولعانى دا. ول ءۇشىن سەن نەسىنە قينالاسىڭ.
زەينەت. بىردەڭە ەمەس، عىلىمي ەڭبەك ەكەنىن ايتقان ەدىم عوي.
بوتابەك. ءاي، باۋىرىم-اي، وگىز بۇزاۋلاپ جاتىر دەسە دە سەنە بەرەتىن اڭقاۋسىڭ-اۋ.
زەينەت. كوزىم كورسە قالاي سەنبەيىن؟
بوتابەك. نە كورىپ ەدىڭ؟
زەينەت. مەن ونىڭ سول ەڭبەگىنەن . بولاشاق ۇلكەن عىلىمدى كورگەنمىن.
بوتابەك (مىرس ەتىپ). سەن نە مەنى بوسقا ىزالاندىرماقسىڭ؛ نە ءوزىڭ عىلىمي ەنبەك پەن شالدىر-شاتپاقتى ايىرا بىلمەيسىڭ، جانىم.
3ەينەت. شالدىر-شاتپاق ەكەنىن ءسىز قايدان بىلەسىز؟ الدە وقىپ كورگەن بە ەدىڭىز؟
بوتابەك. كورگەنىم جوق، كورمەسەم دە بىلەمىن. ەلجاس جاقسى اگرونوم، ءبىراق، گازەتتىك وچەركى بولماسا، عىلىمي ەڭبەك جازۋ وعان ءالى الىس.
زەينەت. ەڭبەگىن كورمەستەن ءوزىن ءبىلۋىڭىز مۇمكىن ەمەس، ونان دا قايدان الىپ، قاشان وقىعانىڭىزدى ايتىڭىز.
بوتابەك. سەن مۇمكىن ماعان ونىڭ باندى بوپ كەتكەن اكەسى جاڭقاشتىڭ قايدا ەكەنىن دە ايت دەرسىڭ.
زەينەت. اكەسىنىڭ كەرەگى جوق، داپتەرىن ايتىڭىز.
بوتابەك. سەنىڭشە مەن ونى تاۋىپ العان بولارمىن، سولاي ما؟
زەينەت. جاڭاعى ءبىر سوزىڭىزدەن ۇمىتتەنىپ قالعانىم راس.
زەينەت. ال، ءوزىڭىز نە ءبىتىرىپ قايتتىڭىز؟ ديسسەرتاسياڭىز قابىلداندى ما؟
بوتابەك (شۇعىل تۇنەرىپ). جوق مەن قۇلاپ قايتتىم.
زەينەت (شوشىنعانداي). تاعى دا ما؟
بوتابەك (زورعا سويلەيدى). ءيا! تاعى دا ءبىراز جوندەيتىن بولدىم.
زەينەت (ۇزاق قادالىپ). قايتا-قايتا جازاسىز، قايتا-قايتا قۇلايسىز، قۇنىن، شەگى بار ما بۇل، جوق پا؟
بوتابەك. وزدەرى جازا الماي، جازعاندى كورە المايتىندار مەنى قۇلاتىپ وتىرعان. سولار قاي كۇنى قۇريدى، سول كۇنى مەن جارىق كورەمىن.
زەينەت. ءسىز ءالى دە ۇمىتتىكسىز؟
بوتابەك (جالت قاراپ). سەنىڭشە قالاي؟ التى جىلعى ەڭبەگىمدى اياقسىز تاستاپ ەلگە ءومىر بويى كۇلكى بولۋىم كەرەك پە؟
زەينەت. قولدان كەلمەيتىن ءىستى تاستاۋ كۇلكى ەمەس، تاستاماۋ عوي كۇلكى.
بوتابەك (ىرشىپ). جوعال ءارى! اۋعانبايدىڭ كەيكى تۇمسىق قارا قىزى عۇرلى جازا الماسام ولەرمىن مەن.
زەينەت. مانساپ دەگەن ءازازىل، سول شىركىن ازعىرىپ جۇرمەسىن.
بوتابەك (تۇتىگىپ). نە دەيسىڭ، زەينەت؟! وسىنى ايتىپ تۇرعان مەنىڭ جان دەگەندەگى جالعىز قارىنداسىم با، جوق الدە قاس جاۋىم با؟
زەينەت. كەشىرىڭىز، ءسىز كەيدە وزگەنىڭ ءسوزىن يەمدەنەتىن كورىنەسىز، مەنى كۇدىكتەندىرەتىن سول ادەتىڭىز.
بوتابەك. مەن كىمنىڭ ءسوزىن يەمدەنىپپىن؟
زەينەت. ءسىز اناۋ كۇنى رەسپۋبليكالىق ماجىلىستە عوي وتە ادەمى سويلەدىڭىز. جۇرتتىڭ ءبارى سىزگە قۇرمەت كورسەتىپ ءجيى-جيى قول سوقتى، ال مەن بەتىمدى باسىپ تۇرا قاشتىم.
بوتابەك. نەگە؟
زەينەت. ءسىز ءۇشىن مەن ۇيالدىم، ويتكەنى ول ءسوز وزىڭىزدىكى ەمەستى.
بوتابەك. ەندى كىمدىكى؟
زەينەت. كوپشىلىگى سونىڭ الدىندا عانا وزدەرىڭىز اۋداندا وتكىزگەن ماجىلىستەگى سويلەۋشىلەردىڭ ءسوزى عوي.
بوتابەك. ءتىپتى، سولاي بولعان كۇننىڭ وزىندە ونىڭ قانداي ايىبى بار؟ اۋدانداعى مەن تۇگىلى استاناداعى كەيبىر جاۋاپتى قىزمەتتەگى جولداستار دا سويلەيتىن ءسوزىن، جاسايتىن بايانداماسىن، ءتىپتى قالاماقى الاتىن ماقالاسىن دا قاراۋىنداعى قىزمەتكەرلەرىنە جازدىرماي ما؟
زەينەت. ءاربىر ادام وزىنشە ءومىر سۇرەدى عوي. بىرەۋلەر ادال ەڭبەكپەن، ەندى بىرەۋلەر ۇرلىقپەن.
بوتابەك (قاتتى تۇتىگىپ). نە دەيسىڭ؟ ۇرلىقپەن ءومىر سۇرەتىن مەن بە؟ مۇنان دا قارىنداستىقتى قارا جەرگە كومسەڭ ەدى. (كەتە بەرەدى.)
زەينەت (ۇستاي الىپ). اعاتاي-اي، مىنا ءسوزىڭىز باتىپ كەتتى-اۋ، كەشىرىڭىزشى.
بوتابەك (كەيىن سەرپىپ). جوق، مەنىڭ ساعان دەگەن اعالىق سەزىمىم ەندى كومىلدى. اۋلاق ءارى. (كەتەدى.)
زەينەت. اعاتاي، توقتاڭىزشى. (ول دا كەتەدى.)
ازدان سوڭ. ەلجاس كەلەدى. ول پەشكە وتىن سالا وتىرىپ اندەتەدى.
ەلجاس.
«جارق ەتپەس قارا كوڭىلىم نە قىلسا دا،
اسپاندا اي مەنەن كۇن شاعىلسا دا.
دۇنيەدە سەنەن ارتىق ماعان جار جوق،
ساعان جار مەنەن ارتىق تابىلسا دا».
زەينەت (جايدارلانا كىرەدى). سول قىزدىڭ كىم ەكەنىن بىلەر مە ەدىم.
ەلجاس. زەينەت! (اتىپ تۇرىپ ۇمتىلا بەرە توقتاي قالادى.) و، تاماشا! كەشە ونداي، بۇگىن مۇنداي! بۇل قالاي؟
زەينەت. مەن سىزگە سوندايلىق بەلگىسىز، جۇمباق اداممىن با؟
ەلجاس. بۇرىن بەلگىلى بولساڭ دا، ءقازىر جۇمباقسىڭ. بۇرىن ساعات سايىن ىستىق تارتىپ، كۇننەن كۇنگە جاقىنداي ءتۇسۋشى ەدىڭ، سوڭعى كەزدە سالقىن تارتىپ، بىرتە-بىرتە الىستاپ باراسىڭ. حات جازۋدى مۇلدەم قويدىڭ. وسىنداي كورىسكەندە جۇرەكتى تەربەيتىن ءتاتتى سوزدەرىڭ دە كىنالى جاننىڭ كۇبىرىڭدەي ساپ-سالقىن بىردەڭە.
زەينەت (سالقىن قاندانىپ). ءيا، مەن ەندى سىزگە جۇمباق اداممىن. ءازىر ايتپاقشى ەمەس ەدىم، ءسىزدىڭ باسىڭىزعا ءقاۋىپ تونگەنىن ەستىگەن سوڭ شىداي الماي، ءوزىمدى-وزىم اياماسقا بەكىنىپ كەلدىم. كەشىرىم ەتپەڭىز دە، اياماڭىز ەڭ قاتال ۇكىمىڭىزدى ايتا بەرىڭىز. مەن ءسىزدىڭ... قولجازباڭىزدى... (قاتتى قايراتتانسا دا ايتا الماي تومەن قارايدى.)
ەلجاس (ۇزاق قادالىپ). ءيا، ونى نە ىستەدىڭ؟ ۇناماعان سوق وتقا جاقتىڭ با؟
زەينەت. ۇناماسا بۇلاي قينالماق تۇگىلى، وتقا جاعىپ تا اۋرە بولماس ەدىم عوي.
ەلجاس. ەندى قايتىپ؟
زەينەت (تومەن قاراعان كۇيى). جوعالتىپ الدىم.
ەلجاس (كۇلىمسىرەي قادالىپ). سىرىڭ قۇپيا، ءوزىڭ جۇمباق ەدىڭ، سونىڭ بارلىق سەبەبى وسى بولعاي.
زەينەت (ءۇمىتتى كوزبەن جالت قارايدى)، ەگەر، وسى بولسا،،،
ەلجاس. وندا مەن كەمى ەكى كىسىلىك توي جاسار ەدىم.
زەينەت (تاڭدانا قاراپ). ءسىز شىن قۋانىپ تۇرسىز عوي.
ەلجاس. جوعالتتىم دەپ جۇرگەنىم — زەينەتىم ەمەس، از تۇنگى بەينەتىمنىڭ كوشىرمەسى بولىپ شىقسا مەن نەگە قۋانبايمىن.
زەينەت (تاڭدانا ءتۇسىپ). كوشىرمەسى؟!
ەلجاس. دۇرىسىندا ساعان بەرگەنىم كوشىرمەسى ەمەس، قازاقشاسى بولاتىن. (ەكى قولىنان ۇيىرە جونەلەدى.) ول جوعالسا جوعالا بەرسىن، قالعانى بولسا تاعى جوعالسىن. ءوزىڭ جوعالماساڭ مەن ءۇشىن دۇنيە تۇگەل.
زەينەت (قۋانعانىنان نە ىستەرىن بىلمەي، باسىن ەلجاستىڭ كەۋدەسىنە سۇيەپ كوزىن جۋمادى.) اھ، وي ازابىنان قۇتىلۋ نەتكەن راقات ەدى... جۇرەگىڭىز نەگە قاتتى سوعىپ تۇر؟
ەلجاس. ءدال ءقازىر ءوز جۇرەگىنىڭ سوعىسى دا جاي بولماس. (قۇلاعىن سالىپ تىڭداپ.) ءتىپتى «اششى! اششى!» دەپ بەبەۋ قاعادى.
زەينەت (كۇلىپ). اششىسى نە؟
ەلجاس. تويدى تەزدەتىڭدەر دەگەنى عوي.
زەينەت. تەنتەك شىركىن سونشا نەگە اسىعادى ەكەن؟
ەلجاس. كۇتىپ تۇرعان قىزىعى كوپ بولعانى دا.
زەينەت. قانشا كوپ بولسا دا ۇلگىرەرمىز. الدىمەن مىنا قويانبايەۆتى تابايىقشى.
ەلجاس. ونى قالاي تابامىز؟..
زەينەت. ول، ءسىزدىڭ قولجازباڭىزدى وقىعان بىرەۋ،
ەلجاس. ولاي دەۋگە دالەلىڭ نە؟
زەينەت. دالەلىم، ونى بىلمەگەن ادامنىڭ سىزگە مۇنشا وشىگۋى مۇمكىن ەمەس.
ەلجاس. بىلگەندەر نەگە وشىگەدى؟
زەينەت. ءبارى ەمەس، كۇنشىلدەرى عانا. مۇنداي باعالى ەنبەككە كۇنشىلدەر ەش كەلەدى.
ەلجاس. مۇمكىن سولاردىڭ ءبىرى سەن جوعالتقان داپتەردى تاۋىپ العان بولار.
3ەينەت. جوق، ول قۇمنىڭ استىندا قالدى.
ەلجاس. قالاي؟
زەينەت. ءبىز ونى قۇم بەلدىڭ جونىندا جوعالتقان ەدىك. كەلەسى كۇنى بارىپ قاراعانىمىزدا قۇم بورانى تۇندەگى ءىزىمىزدى دە باسىپ قالىپتى. سوندىقتان ءسىز قويانبايەۆتى وزىڭىزدەگى ورىسشاسىن وقىعانداردان ىزدەڭىز.
ەلجاس (ءبىر قولىمەن قۇشاقتاپ). «يت ۇرەدى، كەرۋەن كوشەدى». قويانبايەۆتار ۇرە بەرسىن، ءبىز ىلگەرى كەتە بەرەمىز، كەتە بەرەمىز، ولار اركىمنەن ءبىر سوققى جەپ قاڭق ەتەدى دە قالا بەرەدى، قورقاتىن تۇك تە جوق.
زەينەت. قاپىسىن تاپسا قابا دا بەرەدى، ونى دا ەسكەرىڭىز.
ەلجاس. جوق! زەكەن! ءدال قويانبايەۆتار ەندى مەنى قابا المايدى. ويتكەنى ولاردىڭ لاس تۇمسىعى قارىلعالى تۇر.
3ەينەت. قالاي؟
ەلجاس. ولار مەن تۋرالى ءتىپتى اكادەميك دەنيسەنكوعا دا جازعان ەكەن، ول كىسى مەنىڭ قولجازبامدى سۇراتىپ الدى دا مىنانداي باعا بەردى. (قالتاسىنان حات الىپ بەرەدى.) ادەيى ساعان كورسەتكەلى اكەلدىم. قاشان ەڭبەگىم جارىققا شىققانشا ەشكىمگە ايتا كورمە، ايتا كورمە!
زەينەت (حاتتى وقىپ شىعادى دا، ەلجاسقا ۇمتىلا بەرە كەيىن شەگىنەدى). نە دەرىمدى بىلمەي قالدىم-اۋ. قولىڭىزدى اكەلىڭىزشى. (ەلجاس قولىن بەرەدى.) ءبارىبىر، سوندا دا ءسوز تابا الاتىن ەمەسپىن.
ەلجاس. جۇرەكتىڭ ءبىر ءلۇپ ەتكەنى ءسوزدىڭ مىڭىنان قىمبات، ۇقتىم جۇرەگىڭدى، راقمەت.
زەينەت. ۇعا بىلگەن سىزگە راقمەت. ال، قويانبايەۆتىڭ ول كىسىگە دە جازعانىن قايدان ءبىلدىڭىز؟
ەلجاس (حاتتىڭ باس جاعىن نۇسقاپ). اكادەميكتىڭ مىنا سوزىنەن كورىنىپ تۇرعان جوق پا؟
3ەينەت. جوق بۇل ساپار كورە الماپسىز، ءسىزدىڭ قويانبايەۆ دەن تۇرعانىڭىز مەنمىن.
ەلجاس (تاڭدانىپ). مەنمىن! قالايشا؟
زەينەت. قولجازباڭىز جوعالعان كەزدە ول كىسىگە حات جازعانمىن. ونداعى ويىم: ەرتەدەگى كۇنى ءبىر داۋ تۋا قالسا، قورعاۋشىڭىز ءازىر تۇرسىڭ دەدىم.
ەلجاس. زەينەت! زەينەتىم! (كۇنى اقتاپ الىپ سۇيەدى.) كەۋدەمدەگى جۇرەگىم سەن ەكەنسىڭ عوي، جانىم. (تاعى سۇيە بەرگەندە ەسقازى كىرىپ كەلەدى..)
ەسقازى (ابىرجىپ). و، جاساعان، بەرە گور! (كەيىن شەگىنە بەرەدى.)
ەلجاس (ونى كورىپ قالىپ). كوكە! ءسىز قايدا قاشىپ باراسىز؟
ەسقازى. قاتىسى نە؟ جاي، انشەيىن، دالاعا شىققىم كەلدى.
ەلجاس. دالادان كەلگەن جوقسىز با؟
زەينەت (جەتىپ بارىپ، ەسقازىنىڭ قولىن ۇستاي الادى). توڭىپ قالىپسىز، جىلىنا قويىڭىز. (كەتكىسى كەلەدى، ەسقازى جىبەرمەيدى.)
ەسقازى. توقتاشى، بالام. (نە دەرىن بىلمەي). ا، ايتپاقشى، سۋعا ءالى جەتكەن جوقسىڭدار ما، بالام؟
زەينەت. بۇرعىمىز بۇگىن جاقسى بەلگىلەر كورسەتىپ تۇر، كەشىكپەي جەتەمىز، اتا! (شىعا جونەلەدى.)
ەسقازى. شىراعىم-اۋ، كەۋدەڭدە بىردەڭەڭ بار ما؟ بار بولسا الگى بالانى شاتىرىنا دەيىن نەگە شىعارىپ سالمايسىڭ؟
ەلجاس (ءازىل تۇردە). اتا-بابامنىڭ ادەتىندە جوقتى ىستەپ قايتەيىن.
ەسقازى. وسىنداي بوراندا قىز بالانى جالعىز جىبەرگەن اتا-انانى قاشان كورىپ ەدىڭ؟
ەلجاس (ەكى قولىن كوتەرىپ). جەڭىلدىم، كوكە، جەڭىلدىم... (قولىن تومەن ءتۇسىرىپ.) كوكە، مەن ليۋبالاردى ىزدەپ كەلەيىن، كولحوزبەن ءسىز سويلەسىڭىز. (ساعاتىنا قاراپ.) راديوعا شاقىراتىن كەزى جاقىنداپ قالدى، وتكىزىپ الماڭىز. (كەتەدى.)
ەسقازى (بەلىن ءيىلىپ پەشكە تايالىپ كەلە بەرە قالتاسىنان ءبىر حاتتى الىپ ويلانا قارايدى). اقات، ايمان! ەكەۋىنىڭ بىردەي قول قويۋى تەگىن ەمەس-اۋ وسى. كارىلىك بىزگە دە جەتتى، ءبىز دە بالاسىز قالدىق. ەلجاسىمىزدى قايتىپ بەر دەدى مە ەكەن؟.. ءيا، ولارعا دا قيىن... وقىپ ءوزىم ورتەنگەنشە، وقىماي ءوزىن ورتەسەم بە ەكەن؟ جوق، جوق. مەنىڭ ءىنىم مەن كەلىنىم ونداي مەيرىمسىز ەمەس. (قايتا ويلانىپ.) دەگەنمەن وتقا جاقىن وتىرىپ وقىيىنشى. (حاتتى وقي باستايدى.) اسىل اعا! اياۋلى جەڭگە! اعات ايتساق ايىپ ەتپەڭىزدەر! (سەزىكتەنىپ). ممم... باستاۋى جاقسى ەمەس (تاعى وقيدى.) جابىلعان جاڭالىق سۋىق سۇرەڭى بىزگە دە جەتتى. بۇل بىزدەر ءۇشىن ۇلكەن قايعى. ءبىراق بىزدەر قايعىنى قايراتقا اينالدىرا بىلەمىز. بىزدەر ءتىرى تۇرعاندا ەلجاستى ەشكىم دە جالانىڭ قۇربانى ەتە المايدى. سوندىقتان سىزدەردەن تىلەيتىنىمىز: ەلجاستىڭ بىزدەر تۋرالى تۇسىنىگىن ءومىر بويى وزگەرتپەڭىزدەر (شاتتانىپ.) ساداعا كەتەيىن سەندەردەن. باسە، وسىلاي دەسە كەرەك ەدى عوي. (وسى كەزدە راسيانىڭ دىبىسى ەستىلەدى. ەسقازى ترۋبكانى الىپ سويلەي باستايدى. «گۇلستان»، «گۇلستان». ەلۋ ءۇش تە جەتپىس ەكى، ەلۋ ءۇش تە جەتپىس ەكى! گۇلستان! (اشۋلى ۇنمەن.) «داربازا»، نە مەش-اي! «داربازا»، نە مەش-اي! قىستىڭ بولارىن ويلامايتىن شەگىرتكە قۇساعان نەمەلەر باسقانىڭ اۋە تولقىنىن ۇستاعانشا مالدارىڭدى جۇتتان قورعاساڭدارشى! (قالپىنا قايتا ءتۇسىپ.) «گۇلستان!»، «گۇلستان!» سويلەپ تۇرعان ەسقازى! ال قابىلداي بەر! جاعداي مىناداي: بۇلت ايىعا باستاعانىمەن بوران ءالى سوعىپ تۇر! سوندا دا ءبىزدىڭ كولحوز قىرىق مىڭ قويدان قىرىق قىلشىعىن دا سىندىرعان جوق، ءبارىن دە امان الىپ قالدى. بارلىق وتار قۇمداعى مەكەنىنە جەتىپ جايعاستى. ءتىپتى شابان قيمىلدايتىن «قىزىل وتاۋ» دا كەلىپ جۇمىسىنا كىرىستى. قىسقاسى ءوز كولحوزىمىز جامان ەمەس. ال، كورشىلەردىڭ، اسىرەسە، «داربازانىڭ» ءحالى اۋىر. ليۋبا ءبىر توپ ادامدى باستاپ سولاردىڭ بوراندا قالعان مالشىلارىنا كومەكتەسكەلى كەشە كەتىپ ەدى، قايتقان جوق. ءتۇۋ، شايتاندار، تاعى دا ءۇزىپ كەتتى.
ايقىن كەلەدى.
ايقىن. سالەم، كاريا! (قول الىسادى.)
ەسقازى. ءوزىم ىزدەپ بارعالى وتىر ەدىم، جاقسى كەلدىڭ-اۋ، ايقىنجان.
ايقىن. كوميسسيا باستىعى وسىندا دەپ ەدى، كەتىپ قالعان با؟
ەسقازى. كەشكە كەلەتىن كورىنەدى. قولىڭ توڭازىپ قالىپتى، وتقا جاقىن وتىرشى.
ايقىن (وتىرا بەرە). ءيا، مەنىڭ سىزگە قانداي كەرەگىم بولىپ قالدى؟
ەسقازى. ومىردە جان بالاسىنا ايتپاعان، ايتپاسپىن دەيتىن ءبىر سىرىمدى ساعان عانا ايتقالى وتىرمىن، ايقىنجان
ايقىن. ايتىڭىز.
ەسقازى (ازدان سوڭ). پەرزەنت بەرمەي ەلۋ جىل بويى قۇداي زارلاتىپ ەدى، ەندى قويانباي، شالتاقباي دەگەندەردى كەسىرىنەن قالعان ءومىردى زارلاۋمەن وتكىزەتىن ءتۇرىم بار.
ايقىن. نەگە؟ ەلجاس قايدا؟
ەسقازى (بۋلىعىپ زورعا ايتادى). ول مەنى تۋعان بالام ەمەستى.
ايقىن (تاڭدانا قاراپ). سولاي ما ەدى؟
ەسقازى (كۇرسىنە سويلەپ). بالاسىزدىقتى باقىتسىزدىق كورىپ، ەت جاقىن بىرەۋدىڭ بالاسىن بالا ەتىپ الاتىن ءبىزدىڭ قازاقتا ءبىر ەسكى سالت بار عوي. ارتىمدا تۇياق قالماي، اتىم وشەر بولعان سوڭ، سول ادەتتى مەن دە ىستەپ، ءىنىمنىڭ ەكى جاسار ەلجاسىڭ اسىراپ العانمىن. اعايىن بىردە ءتاتتى، بىردە اششى عوي، ارازداسقان كۇنى بالاعا ايتىپ قويار دەپ تۋعان جەردى دە تاستاپ كەتىپ ەدىم. (جاڭا بۋلىعىپ، سويلەي الماي قالادى.)
ايقىن. ول ءۇشىن ءسىز نەسىنە كۇيىنەسىز؟
ەسقازى. دارىگەر قانىمىزدى دا تەكسەرىپ، ەلجاستى مەنىڭ بالام ەمەس ەكەنىن تاباتىن كورىنەدى.
ايقىن (قاتتى تىكسىنىپ). وسىنداي ءسوزدى سىزگە ايتۋشى قانداي وڭباعان؟
ەسقازى. ول ءوزىڭنىڭ بوتابەگىڭ.
ايقىن. بوتابەك! (اۋىر ويدا.) ول ءالى كۇنگە دەيىن كىمگە نە ايتارىن دا بىلمەيدى، ءا؟
ەسقازى. بالا عوي. مەنى بۇلاي ەسىركەپ سيپاۋى ەسكى جارانى تىرناۋ ەكەنىن بىلگەن جوق، ەلجاسىمنىڭ ەڭ جاقىن دوسى بولسا دا، ساعان ايتقان سىرىمدى سوندىقتان دا وعان ايتقانىم جوق. مەن وزىڭنەن عانا كۇتەم كومەكتى.
ايقىن (ۇزاق جازدان سوڭ). وزىڭىزگە دە بەلگىلى، مەنىڭ ءبىر ۇل، ءبىر قىز، ءبىر كەلىنىم بار. بۇرىن ەشكىمگە ايتىلماعان، ءبىر قۇپيا سىرىمدى مەن دە سىزگە ايتايىن: وزىمنەن تۋعان اناۋ ەكى بالامنان كەلىنىمدى كەم كورمەيمىن. سوعان قاراپ مەن كەيدە: جاقسى بولسا جاستاردىڭ ءبارى دە بالامىز، جامان بولسا ءوز بالامىز دا جات دەگەن ويعا كەلەمىن.
ەسقازى (كۇرسىنىپ). ليۋباداي كەلىنىم بولسا بالانى مەن دە جوقتاماس ەدىم-اۋ.
سىرتتان بوتابەك پەن شالتاقباي كەلە جاتادى.
بوتابەك. ولمەيسىز، ولتىرتپەيمىن. ءوز بەدەلىم جەتپەسە اكەمنىڭ بەدەلى جەتەدى، تەك ەشقايسىسىن مويىنداماساڭىز بولادى.
شالتاقباي. قولىمنان باسقا كەلمەسە دە مويىنداماۋ كەلەر-اۋ، ءبىراق، تابيعاتتىڭ ءوزى ساقتاماسا قارىنداسىڭ مەنى قاتتى شوشىتتى.
بوتابەك. قۇرىڭىز. (ەكەۋى ىشكە كىرەدى.)
شالتاقباي. اسسالاۋماعالايكۋم، ارداقتى اعالار، اياۋلى ىنىلەر، بارشاڭىزعا ءبىر سالەم!
ەسقازى (جالت قاراپ). شالتاقباي! سەن وسىنداي ساراماس پا ەدىڭ، نە بەتىڭمەن كەلىپ تۇرسىڭ؟
بوتابەك. بۇل كىسىنى الدىڭىزعا الىپ كەلگەن مەنمىن، ەسەكە.
شالتاقباي. «الدىڭا كەلسە اتاڭنىڭ دا قۇنىن كەش» دەگەن ەمەس پە، ەسەكە؟ اعات ايتىلعان ءسوزىم ءۇشىن الدىڭىزعا باس ۇرعالى كەلدىم، كەشىرىڭىز!
ەسقازى. سەنىڭ شەشەڭ دە بالا تاپتىم دەپ قۋاندى-اۋ، ءا؟! جوعال، سۇمىراي!
ليۋبا مەن ەلجاس كەلەدى.
ليۋبا. دوبرىي دەن!
ەسقازى (تۇنەرگەن قالپىنان تەز جادىراپ). بالام-اۋ، ەلدى شوشىتىپ قايدا جوعالىپ كەتتىڭ؟ كانە، بەتىڭدى اكەلشى. (بەتىنەن سۇيەدى.) و، اياز سورسا دا ءالى جالىن اتىپ تۇر ەكەن.
ليۋبا (ايقىندى ەندى اڭعارىپ تۇرا ۇمتىلادى). پاپا!
ايقىن. بالام، توقتاي تۇر. سەنىڭ وسىندا كەلگەنىڭە نەشە كۇن بولدى؟
ليۋبا (ويلانا سويلەپ). بۇگىن توعىزىنشى كۇن.
ايقىن. سودان بەرى ءبىر كورىنبەي قايدا ءجۇرسىڭ؟
ليۋبا. پاپا! ون مىڭداعان مالدى مىناداي اپاتتان قۇتقارىپ قالۋ وڭاي ما؟
ايقىن. سوندا مەن مالدان ءقادىرسىز بولعانىم با؟
ليۋبا (نە دەرىن بىلمەي تومەن قارايدى). پاپا! ەل مۇددەسىن جوعارى كورۋدى ۇيرەتكەن ءوزىڭىز ەمەس پە ەدىڭىز؟
ايقىن (ونىڭ شاشىنان سيپاپ). اقىلدىم مەنىڭ، مۇنداي جاعدايدا مەنى ۇمىتا تۇرۋىڭا بولادى. (ەلجاسقا.) سەن نەمەنە؟ تاپ ءبىر مەنىڭ كۇيەۋ بالامداي موليە قالعانىڭ؟
ەلجاس. كەشىرىڭىز. مەن ءسىزدى ليۋبادان باسقامىزدى كەرمەس دەپ تۇر ەدىم. (قول الىسادى.)
ايقىن. ونى قايدان ءبىلدىڭ؟
ەلجاس. كوزىڭىز ايتىپ بەردى.
ايقىن. نەنى؟
ەلجاس. اكەلىك ماحابباتتى. ءسىز جاڭا ليۋبانى كەرگەندە بالاپانىن اڭساپ كەرگەن كارى قىرانعا ۇقساپ كەتتىڭىز.
ايقىن. ول بارلىق اكەدە بولاتىن سەزىم عوي.
بوتابەك. ال، جولداستار، جۇمىس كەپ، ۋاقىت جوق اڭگىمەنى قىسقا بىتىرەيىك. ماسەلەنىڭ ءتۇيىنى سىزدە، ەسەكە! شالتاقباي ءىنىڭىز سىزدەن كەشىرىم سۇراۋعا كەلىپ تۇر، بۇعان نە دەيسىز؟
ەسقازى. الدىمەن جيىرما ءتورت ساۋلىقتى وتارىما اكەلىپ قوسىپ، سونان كەيىن ويلانىپ كورەرمىن.
بوتابەك. جيىرما ءتورت ساۋلىعىڭىز نە؟
ەسقازى. شالتەكەلەرىڭ مەرتىكتىرىپ كەتكەن ىشىندە ون ءتورت قوزىسى بار ون ساۋلىقتى ايتامىن.
شالتاقباي. اعاتاي-اۋ، ءسىز تەلە دەسەڭىز ونى دا تولەيىن، ءبىراق جالا جاپپاساڭىزشى.
ەسقازى. جالا! (ليۋباعا.) قۇداي ءۇشىن مىنانى سويلەتپەڭدەر.
ليۋبا. جولداس قاڭعىبايەۆ، ءسىزدىڭ بيىلعى قىستى ءبىر-اق اتپەن ەتكىزگەنىڭىز راس پا؟
شالتاقباي. نانباساڭىز ەسەكەڭنىڭ وزىنەن سۇراڭىز، قارا جورعادان باسقا ءبىر جىلقىنى ءمىندىم بە ەكەن.
ليۋبا. ول الگى ساپار تاعالاعان جورعا ما؟
شالتاقباي. يا، يا، سونىڭ تاپ ءوزى.
ليۋبا. قالاي، تاعاسى ءالى دە مىقتى ما؟
شالتاقباي. ءوزىم سۋىرماي تۇسەتىن ەمەس.
ليۋبا. قاراۋىڭىزداعى قويشىلاردىڭ بىردە-بىرىنىڭ اتى تاعالانباپتى، بۇل قالاي؟
شالتاقباي. قويشىلار مىنەتىن اتتى تاعالايتىن قاتقان كوز ءالى دە الدا جاتىر.
ليۋبا. وندا ەسەكەڭنىڭ سىزدەن قوي داۋلاۋى جالا ەمەس، زاڭدى بولدى عوي؟
شالتاقباي (شوشىنىپ). قالايشا؟
ليۋبا. قويلاردى مەرتىكتىرگەنىڭىزدى مويىنداپ تۇرسىز عوي.
شالتاقباي. مەن بە؟ مەن ءوز كولحوزىمنىڭ مالىن ءوزىم مەرتىكتىرەمىن بە؟
ليۋبا. ءوز اتىڭىزدىڭ تاعاسى دا سولاي دەيدى.
شالتاقباي. بوتاجان-اۋ، مىنا كەلىن نە دەيدى؟ اتتىڭ تاعاسى قۇرلى دا سەنىمىم بولماعانى ما مەنىڭ؟
ليۋبا. ءالى دە مويىنداعىڭىز كەلمەي مە؟
شالتاقباي. مىلتىقتىڭ داۋسىنان شوشىپ، الگى ۇركەك نەمەنىڭ ءبىر قويدى قاعىپ كەتكەنى راس، ەسەكەڭە ءتىل تيگىزگەنىم ءۇشىن ايىپقا تولە دەسەڭىز تولەيىن، وعان جەتەتىن مالىم بار، ءبىراق ءبىر قوي ءۇشىن جيىرما ءتورت قويدىڭ قۇنىن داۋلاۋ سۇمدىق ەمەس پە؟
ليۋبا. ايىپ سالدى دەپ ەندى مەنىڭ ۇستىمنەن ارىز جازباقسىز؟
شالتاقباي. تابيعات ساقتاسىن، ول نە دەگەنىڭ، كەلىنجان؟ مەن ەرتەدە ءبىر ارىز جازامىن دەپ جازالانعانمىن دا، سونان بەرى «ارىز» دەگەن ءسوزدىڭ وزىنەن شوشيتىن بولعانمىن.
ليۋبا. سول جازا جانىڭىزعا باپتاپتى عوي.
شالتاقباي. سىزشە مەن ەشتەڭەنى سەزبەيتىن ەلى جانمىن عوي تەگى.
ەلجاس. ءولى جان بولماساڭىز باسىڭىزدان وتكەن وقتى قالاي سەزبەدىڭىز؟
شالتاقباي. بۇل نە مازاق! بوتاجان، وسى مەن اداممىن با، جوق الدە شويىننان قۇيىلعان پەرى مەن شايتاننىڭ ءبىرىمىن بە!
ەلجاس. كىم ەكەنىڭىزدى ءقازىر ايىرامىز. (ساندىقتىڭ ىشىنەن انەۋگى تىماقتى اكەلىپ باسىنا كيگىزەدى.) تىماعىڭىز عوي وسىلاي تۇر. (وق تەسكەن جەرىن سۇق قولىمەن نۇسقاپ.) ەسەكەڭنىڭ وعى مىنا جەردەن تيگەن. سوندا ول وق باسىڭىزدان قالاي وتپەگەن؟ ءسىزدى اياعان با، جوق الدە باسىڭىز شىنىندا دا شويىن با؟
ليۋبا (مىرس ەتىپ). ارىز جازادى دەپ وق تا قورىققان عوي.
شالتاقباي. ويپىرىم-اي، تابيعاتىم-اي، ساقتاي گور! مىنالاردىڭ بىرىگىپ تاپقان قۋلىعىن-اي. سوندا مەن ءوز باسىمدى ءوزىم اتقان بولامىن با، ەي؟
ەلجاس. باسىڭىزدى ەمەس، تىماعىڭىزدى اتىپسىز.
شالتاقباي. سۇمدىق، سۇمدىق! باسقا نە ايتايىن.
ەلجاس. ايتارىڭىز جوق بولسا، نە دەمەكشىسىز؟
ليۋبا (بوتابەككە). كىمنىڭ كىم ەكەنىنە ەندى كوزىڭ جەتكەن بولار؟
بوتابەك. يا جەتتى. قىلمىس تەرەڭدەپ، قىلمىستىلار كوبەيىپ بارادى.
ليۋبا (سويلەي تۇرەگەلەدى). قىلمىستىڭ اۋىرلاپ بارا جاتقانى راس، ءبىراق قىلمىستى سەنىڭ دوسىڭ شالتاقباي عانا.
شالتاقباي. بوتاجان، مەن نە ەستىپ تۇرمىن؟
بوتابەك (ليۋباعا). سەن كىمگە نە ايتىپ تۇرعانىڭدى سەزەمىسىڭ؟
ليۋبا. كىمدى ساتىپ، كىم ءۇشىن وتقا تۇسكەلى تۇرعانىڭدى ءوزىڭ سەزەسىڭ بە؟
بوتابەك. مەن وزگە تۇگىلى ءوزىم ءۇشىن دە وتقا تۇسپەيمىن.
ەلجاس. ءوزىڭىزدى ءوزىڭىز ولاي قورلاماڭىز.
بوتابەك (شىمىركەنىپ). نەمەنە؟
ەلجاس. ءسىز قويانعا ءتان قاسيەتتى يەمدەنىپ تۇرسىز.
ەسقازى. ءجا، ءوزدى ءوزىڭ سالعىلاسپاي، توقتاتىڭدار!
ليۋبا. جولداس قاڭعىبايەۆ، ءسىز كەشكە باسقارما ماجىلىسىنە كەلىڭىز.
شالتاقباي. ودان نە الماقپىن؟
ليۋبا. الۋ ءۇشىن ەمەس، باسقارمانىڭ قاتەدەن بەرگەن پراۆوسىن قايتىپ بەرۋ ءۇشىن كەلىڭىز.
شالتاقباي. اتاپ ايتقاندا؟
ليۋبا. اتاپ ايتقاندا، بارلىق پراۆوڭىزدى الۋدىڭ ماسەلەسىن قويامىز.
شالتاقباي (بۋلىعىپ تىماعىنىڭ تۇيمەسىن اعىتا سويلەيدى). بوتاش!.، بوتاش!.، مەن... مەن دوستىق قارىزىمدى وتەپ بولدىم. مەن.، مەن بۇل قورلىققا ەندى كونە المايمىن. مەن... بۇلاردىڭ بارلىق سىرىن اقتارامىن، قوش!.. قوش بول!..
ەسقازى. سەندەي قورقاۋدىڭ قولىنان كور اقتارۋ عانا كەلەدى. جوعال ەندى!
شالتاقباي. كورەرمىز كىمنىڭ جوعالعانىن، كورەرمىز. (كەتەدى.)
بوتابەك. ليۋبا، مەنىڭ سەنىمەن سويلەسەتىن سەزىم بار، ءجۇر كەتتىك.
ايقىن (مانادان ءۇنسىز وتىرىپ، ەندى عانا بوتابەككە جاقىندايدى). جوق بالام. الدىمەن سەن ەكەۋمىز سويلەسۋىمىز كەرەك.
بوتابەك. پاپا، ەرتەڭ بولماسا، بۇگىن ۋاقىت جوقتاۋ.
ايقىن. مەنىڭ ەرتەڭ ەمەس بۇگىن، ءتىپتى ءقازىر سويلەسكىم كەلىپ تۇر،
ەلجاس. ليۋبا، جۇرت ءبىزدى كۇتىپ قالعان بولار، ءجۇر، قىزىلوتاۋعا بارايىق. (ەسىككە بەتتەي بەرە، ەسقازى اعا.) ءسىز دە ءجۇرىڭىز. (ولار كەتە بەرەدى.)
ايقىن . ليۋبا، سەن مۇندا قال.
ليۋبا. جوق، پاپا! ءدال وسى اڭگىمەنى مەنسىز وتكىزگەندەرىڭىز ءجون.
ايقىن. سەبەپ؟
ليۋبا. ەكەۋىڭىزدىڭ وڭاشا كەڭەسكەندەرىڭىزدى كوپتەن بەرى كورە الماي ءجۇرمىن.
ايقىن (ۇزاق ۋاقىت ءۇنسىز قادالىپ). ۇقتىم، بالام، جۇرە بەر! (ليۋبا كەتەدى. ايقىن بوتابەككە جاقىنداپ كەلىپ ءبىر قولىمەن قۇشاقتاپ.) بوتاش! مەن سەنىڭ سوڭعى التى جىلىڭا قاتتى رازىمىن عوي، سەن ونى سەزەتىن بولارسىڭ، ءا؟
بوتابەك. سەزەمىن، پاپاتاي.
ايقىن. مۇمكىن سەن جاس كەزىڭدە اكەڭدى قالاي كۇيىندىرگەنىڭدى دە ۇمىتقان بولارسىڭ.
بوتابەك. پاپا! ەسكى جارانى تىرناپ قايتەسىز؟
ايقىن. ول ءۇشىن اۋىرسا اۋىراتىن ءوز جانىم عوي سەن بۇگىن مەنىڭ جانىمدى تاعى دا اۋىرتتىڭ، بالام.
بوتابەك (شوشىنىپ). قالاي؟
ايقىن. سەن: دارىگەر كەلەدى، قانىڭدى تەكسەرىپ ەلجاستى كىمنىڭ بالاسى ەكەنىن ايىرادى دەگەن ءسوزدى ەسقازىعا قالاي ايتتىڭ؟
بوتابەك. نەمەنە، دوستىقپەن ايتقان ساقتىعىمدى ول قاستىق كورىپ پە؟
ايقىن. دوستىعىڭ جاندى اۋىرتۋ بولسا، قاستىعىڭ قانداي بولماق؟
بوتابەك. كەشىر، پاپاتاي! الدىن سالا ساقتاندىرامىن دەپ اڭداماي ايتىپ سالىپپىن.
ايقىن. سەن ءوزىن، ەسقازىنىڭ قانداي ادام ەكەنىن بىلەمىسىڭ؟
بوتابەك. بىلەم، پاپاتاي، بىلەمىن. ول ناعىز اسىل ادام.
ايقىن. ال، شالتاقبايىڭ قانداي ادام؟
بوتابەك. ءادىلىن ايتقاندا، ول بارىپ تۇرعان سۇم... ونى نە ءۇشىن سۇرادىڭىز؟
ايقىن. وندا سەنىڭ جامانمەن دوستاسىپ، جاقسىمەن جاۋلاسۋىڭ قالاي؟
بوتابەك (كۇلىمسىرەپ)، سىزشە مەن شالتاقبايمەن دوسپىن با؟
ايقىن. ەندى قالاي؟
بوتابەك. كەرىسىنشە.
ايقىن. بەكەر!
بوتابەك (ىزالى). پاپا! مەن جاپان تۇزدە جالعىز قالعان سورلى ەمەسپىن. ءتىپتى سونداي قايعىلى كۇيگە تۇسسەم دە دوس ەتەرىم شالتاقبايدان گورى اجالدىڭ ءوزى. سوندىقتان نامىسىمدى بۇلاي قورلاماڭىز.
ايقىن. وندا سەنىڭ دوسىڭنىڭ — جاۋ، جاۋىڭنىڭ — دوس كەرۋى قالاي؟
بوتابەك. ماعان كەرەگى سول. مىنا ءبىر لاڭ اياقتالعانشا جۇرتتىڭ بارىنە سولاي كورىنە السام وزىمە ريزامىن.
ايقىن. ا، سەن دومالاق ارىزدان قورقىپ ءتۇسىڭدى وزگەرتىپ ءجۇرسىن، بە؟
بوتابەك. بىرىنشىدەن، قازىرگى جاعداي ساقتىقتى تالاپ ەتەدى، ەكىنشىدەن، شالتاقبايدىڭ كىم ەكەنىن ءبىلۋ.
ايقىن. ونى ءبىلۋدىڭ ەندى عانا كەرەك بولۋى قالاي؟
بوتابەك. ءوزىم ءۇشىن ەمەس.
ايقىن. ەندى كىم ءۇشىن؟
بوتابەك. ونى ايتقىزباي-اق، ءوزىڭىز ءتۇسىنىڭىز.
ايقىن (بوتابەكتى ءبىر قولىمەن قۇشاقتاي وتىرىپ). مەنىڭ تۇسىنگىم كەلەتىنى شالتاقباي ەمەس، ءوزىڭسىڭ... شوشىنعان جۇرەك سەسكەنە بەرەدى.
بوتابەك. پاپا! مەن ءقازىر بالا ەمەسپىن، كىمنىڭ كىم ەكەنىن بىلە الامىن.
ايقىن. بىلەم، بىلەم دەي بەرمەي تىڭدا، بالام! مەن بۋدان وتىز بەس جىل بۇرىن، اتاپ ايتقاندا، ون سەگىزىنشى جىلدىڭ جازىندا كومپارتيانىڭ قاتارىنا كىردىم! سول كۇنى تۇڭعىش رەت قولىما قارۋ الىپ امەريكا مەن اعىلشىنداردىڭ، اق پەن الاشتىڭ جەتىسۋدا ۇيىمداستىرعان باندالارىنا قارسى اتتاندىم. سول كۇننەن باستاپ قازاقستاندا بولعان بارلىق كۇرەستى باستان وتكىزدىم. سونىڭ بىردە بىرىنەن. سۇرىنبەي، زور داڭققا يە بولىپ كەلگەن اكەڭدى بۋدان جەتى جىل بۇرىن سەن ءسۇرىندىرىپ، بەتىمە داقتى ءبىرىنشى رەت تۇسىرگەن ەدىڭ. ول كەزدە دە سەن بالا ەمەس، ينستيتۋتتىڭ ءۇشىنشى كۋرسىندا وقيتىن جيىرما ەكى جاستاعى جىگىتىڭدى. سوندا سەن نە ىستەدىڭ؟ ءبىر كەزدە اكەڭە، اكەڭە عانا ەمەس، بۇكىل حالقىڭا قارسى وق اتقان باندالار مەن بايلاردىڭ، الاشورداشىلاردىڭ تون جامىلعان بالالارىنىڭ شىرماۋىنا ءتۇستىڭ. ولار سەنى تەرىس جولعا سالىپ باتپاققا باتىردى. ەگەر پارتيا مەن ۇكىمەت سەنىڭ كەلەشەگىڭنەن ءۇمىت ەتپەسە، سەن جوققا ءتان ەدىڭ. ەگەر ونى ۇمىتىپ تاعى دا تەرىس جولعا تۇسەر بولساق، ەشكىم دە ەندى كەشپەيدى! ەڭ الدىمەن كەشپەيتىن ءوزىڭنىڭ اكەڭ. وسىنى ەسىڭە مىقتاپ ساقتا، بار ايتارىم وسى.
بوتابەك (كوزىن وتتان الماي مەلشيگەن قالپى). راس، مەن ءبىر كەزدە اداستىم. جاستىقتىڭ اسەرىنەن اداسىپ تەرىس جولعا ءتۇستىم. ءبىراق ءدال ءقازىر سول بوتابەكپىن بە؟ ەگەر دە ول بولماي، تەرىس جولدان قايتقانىممەن قويماي سوۆەت عىلىمىنا از دا بولسا ۇلەس قوسسام ونى نەگە كورمەيسىز؟ تىم بولماسا ديسسەرتاسيامدى. نەگە ەسكە المايسىز. الدە ونى وقىپ تا كورگەن جوقسىز با؟
ايقىن. وقىدىم. تاعى دا وقىماقپىن. جاقسى ايتسام تاسىما دا، جامان ايتسام جاسىما. مەن سەنى تاعى دا قۇلايتىن بولار دەپ قاتتى قورقىپ ءجۇر ەدىم، ولاي ەمەس، ديسسەرتاسياڭنىڭ بۇل ۆاريانتى مەنى قاتتى قۋانتتى. عىلىمي اناليزدەردىڭ، اسىرەسە ساعىم دالاسىنا قانداي وسىمدىكتى قالاي ءوسىرۋدى كورسەتكەن جولدارىڭ ەتە قىزىقتى. ءبىراق عىلىمي ويلارىڭدى قورىتۋعا كەلگەندە مەيلىنشە شاتقاياقتايسىڭ.
بوتابەك. تۇسىنبەدىم.
ايقىن. وعان مەن دە تۇسىنبەدىم. ديسسەرتاسياڭ ەكى ستيلدە، الا-قۇلا جازىلعان. كەيبىر جەرلەرى ءسۇيسىندىرىپ ساعىم دالاسىنىڭ كەلەشەگىن كوز الدىنا الىپ كەلسە، ەندى ءبىر جەرلەرى تۇماندانىپ كەتەدى.
بوتابەك. تاماشا، تاماشا كورە بىلگەنسىز، پاپا. شىنىندا ەكى ستيلدە ەكەنى راس. ونىڭ سەبەبى — مەن الدىمەن عىلىمي جاعىن جەتىلدىرىپ الايىن دەپ بار كۇشتى سوعان سالدىم دا، باسقا جاعىنا ءالى رەداكسيا دا جۇرگىزگەم جوق.
ايقىن. اسبازشى دا شالا پىسكەن استى ۇسىنبايدى عوي. ءالى پىسپەگەن نارسەنى سەن نەگە ۇسىناسىڭ؟
بوتابەك. مەن سىزدەن باسقاعا ۇسىنعانىم جوق ۇسىنبايمىن دا. (زەينەت، وعان ىلەسە ەسقازى، جازيرا، ليۋبا، ەلجاستار — كىرىپ كەلەدى.)
زەينەت. پاپا! ءشۇيىنشى! ءبىز ءاربىر سكۆاجيناسى ءجۇز ەلۋ تەكشە مەتر سۋ بەرەتىن زور باسسەينگە جەتتىك!
ايقىن (قۇشاعىن جايىپ). كەلشى، قارلىعاشىم! بولاشاقتان ۇشىپ كەلگەن قارلىعاشتاي كورىندىڭ عوي.
ەسقازى. ەندەشە مەن بولاشاقتىڭ قارلىعاشى دەگەن ءبىر كۇي تارتايىن. (دومبىراسىن الىپ قاعىپ-قاعىپ جىبەرەدى.) .
شىمىلدىق.
ءۇشىنشى پەردە
ءتورتىنشى سۋرەت
بوتابەكتىڭ ءۇيى. ورتالىق بولمەنىڭ ەكى جاعىندا ەكى ەسىك، مۇنىڭ ءبىرى سىرتتان كىرەتىن، ەكىنشىسى قاتارداعى بولمەگە كەتەدى. باقشاعا شىعاتىن توردە تاعى ءبىر ەسىك بار. سول ەسىك ارقىلى جانە ونىڭ ەكى جاعىنداعى تەرەزەلەردەن ميۋالى باقشا كورىنىپ تۇر. پەردە اشىلعاندا ليۋبا اندەتە ءجۇرىپ ستول ءۇستىن ازىرلەيدى. باقشا جاقتان زەينەت كەلىپ، تورگى ەسىكتىڭ كوزىندە بۇعان قاراپ تۇر.
ليۋبا. زويا، سەن كىمدى ويلاپ تۇرسىڭ؟ ەلجاستى ما؟
زەينەت. ەلجاستى دا، سەنى دە.
ليۋبا. مەنى ويلاساڭ كەل دە كومەكتەس، ال، ەلجاستى ويلاساڭ تەزىنەن ساعىم دالاسىنا جەت، ول بۇگىن سوندا كەتتى. يا، ءومىر زاۋلاپ بارادى... كەشە عانا سياقتى، ءبارىمىزدىڭ سول سۋىق، شەل دالادا سەنىڭ سۋعا جەتكەن كۇنىڭدى سەميامىز بولىپ تويلاعانىمىز. بۇگىن سول جەردە ەلجاستىڭ ەگىنى جايقالىپ تۇر.
زەينەت. شايىڭدى تەزدەتشى، ءبىز اسىعىس ەدىك.
ليۋبا (ىدىستارعا قاراعان جاعىن وزگەرتپەي). سەنىڭ ەندى ءتىپتى اسىعارىڭدى سەزىپ ءوزىم دە تەزدەتىپ جاتىرمىن-اۋ. اعاڭ عوي بوگەپ جاتقان. (تەرەزەدەن شاراپ.) ماشيناسى ماگازين الدىندا ءالى تۇر. ءداپ ءقازىر «پالەن پالەنوۆنا، انە ءبىر بوتەلكەلەردىڭ بىر-ەكەۋىن ماعان راقىم ءوتىڭىزشى» دەپ سىزىلىپ تۇرعان بولار.
زەينەت. ءبىزدىڭ اعايدىڭ ءبىر جاقسىسى: جۇرتتىڭ ءبارىنىڭ ءاتى-جونىن بىلەدى.
ليۋبا. ونىڭ كىسى اتتارى جازىلعان بلوكنوتتارى كەمىنەن وتىز شاقتى بولار. تانىستارى سونداي كوپ، ءبىر عاجابى دوستارى جوققا ءتان.
زەينەت. ونىسىن ماقتاي المادىق.
ليۋبا. يا، جايقالار جاپىراعى جوق قۋ اعاشتى كىم ماقتاسىن.
زەينەت. قۋ اعاشتىڭ بۇل جەردە نە قاتىسى بار؟
ليۋبا. دوسى جوق ادام سول سەكىلدى ەمەس پە؟
ءبىر قولىندا كونياك، ەكىنشى قولىندا ۆينوسى بار بوتابەك كەلەدى.
بوتابەك. مىنە، بايبىشە، قۋانىشتى كۇننىڭ تۇرلەنۋ! ءۇشىن بۇيرىعىڭىز بۇلجىماستان ورىندالدى. زەينەت، امانسىڭ با؟ وي جانىم مەنىڭ.
ليۋبا. ەركەم-اۋ، كونياكتى قايتەسىڭ؟
بوتابەك. ۇندەمە، بۇگىن قارتقا قالاي دا ىشكىزەمىن. ەگەر ءبىزدىڭ بۇگىنگى قۋانىشىمىزعا ىشپەسە، اكەم دە بولسا كورمەسپىن.
زەينەت. ول نەنىڭ قۋانىشى؟
بوتابەك. ۇندەمە، جانىم، تويدان توي ۇلاسقالى تۇر. ءبىر، ەكى، ءۇش، ءتورت.
زەينەت (ءازىل تۇردە). ادەيى بولعان سوڭ.، ءتورت ەمەس جەتى بولسىن دا، ءبىر جەتى بويى ىشەتىن.
بوتابەك. ول دا عاجاپ ەمەس. ءبىرىنشىسى، ءبىزدىڭ بۇگىن جان تۇرشىگەرلىك جالادان قۇتىلعانىمىزدىڭ تويى. ەندى ءبىرى ون بەس كۇننەن سوڭ مەن عىلىمي اتاق الامىن، ەكىنشىسى سونىڭ تويى. ءۇشىنشىسى، ەلجاس ەكەۋمىزدىڭ ارمانىمىز ىسكە اسىپ، ساعىم دالاسىنىڭ جەڭىلگەن تويى. ءتورتىنشىسى، ەلجاس ەكەۋىڭنىڭ تويىڭ.
ەسقازى كەلەدى.
ەسقازى (سويلەي كىرەدى). اۋزىڭنان اينالايىن، بوتاجان، اسىرەسە سوڭعى ايتقان تويىڭ ۇناپ كەتتى. ا، زەينەتىمنىڭ ءوزى دە تۇر ەكەن عوي، ساۋسىڭ با، قاراعىم. (زەينەتتىڭ ماڭدايىنان سۇيەدى.)
ليۋبا. بوتاش، سەن بايقايسىڭ با؟ وسى قاۋلى شىققاننان بەرى ءبىزدىڭ مالشىلاردىڭ كەۋدەلەرىنە عاجايىپ ءبىر شاتتىق تاسقىنى قۇيىلعان سەكىلدى.
بوتابەك. ونداي تاسقىن ەلجاس ەكەۋمىزدىڭ كەۋدەمىزگە بۇدان ءۇش جىل بۇرىن، ساعىم دالاسىنا اپارىپ جوڭىشقا مەن سۇلىنى ەڭ العاش ەككەن كۇنى قۇيىلعاندى.
ليۋبا. سەن تاعى دا وتكەندەگىڭە ءماز بولىپ كەتتىڭ.
بوتابەك. وتكەندەگىنى ەمەس، مەن الداعىنى ايتىپ تۇرمىن. مال قانشا كوبەيسە دە، قىسى-جازى قولدا باعۋدىڭ ۇلگىسىن بۇكىل ەل ەرتەڭ ءبىزدىڭ ساعىم دالاسىنان كەرەتىن بولادى، ونى كورسەتەتىن ءبىز بولامىز. مەن ديسسەرتاسيامنىڭ ءبىر تاراۋىن بۇتىندەي سوعان ارنادىم.
زەينەت. وندا ەلجاس ەكەۋىڭىزدىڭ ويىڭىز بىردەي ەكەن، ءبىراق ونىڭ بۇل جايىندا جازعانى ءبىر ەمەس، بىرنەشە تاراۋ.
بوتابەك. زەكەن، ءبىزدىڭ ءبىر قۇپيا اڭگىمەمىز بار ەدى، سەن باقشاعا بارىپ سەرۋەندەي تۇرشى.
زەينەت. بىزگە سەرۋەننەن گورى تەز كەتۋ كەرەك. (شىعىپ كەتەدى.)
بوتابەك (سالماقتانىپ). ليۋبا، ەسەكەڭ ەكەۋمىزدىڭ سەنىمەن اقىلداساتىن ءبىر ۇلكەن ماسەلەمىز بولىپ تۇر. توقەتەرىن ايتقاندا، ەسەكەڭنىڭ بىزبەن قۇدا بولعىسى، سونى بۇگىن وسى ۇيدە پاپاما ايتقىسى كەلەدى.
ليۋبا. ءجۇر، ساماۋرىندى كوتەرىس. (بوتابەكتى قولتىعىنان ۇستاپ الىپ كەتەدى.) اتا، كەشىرىڭىز، ءقازىر سويلەسەمىز.
ەسقازى(جالعىز). باستىعىمىزدىڭ قاباعى تۇيىلە قالدى عوي، بۇل قالاي؟ الدە بۇل نيەتىمىز وعان ۇنامادى ما؟ جوق، ول مۇمكىن ەمەس. (اينالاعا كوز جۇگىرتىپ.) الماتىداعى ءوز ءۇيىن بىلمەيمىن بالاسىنىڭ ءۇيى مەنىڭ ۇيىمنەن ارتىق ەمەس. ەندەشە مەن نەگە جاسقانا بەرەمىن وسى؟
بوتابەك ساماۋرىندى كوتەرىپ كەلەدى.
بوتابەك. ەسەكە، ۇيدەگى كورەتىن كۇنىمىز وسى، ايەل جۇمىسىنىڭ. قاق جارتىسىن ءوزىمىز اتقارامىز.
ەسقازى. بىزدە دە سولاي، شىراعىم. كەمپىرىم سۋ اكەلسە، مەن وتىن اكەلەمىن. كەمپىرىم وت جاقسا، ساماۋرىنعا شوقتى مەن سالامىن. ەتتى ول پىسىرسە، تۇراۋىن مەن تۇرامىن. ەڭ اقىرى، كونياكتى ول قۇيسا، ءىشۋىن مەن ىشەمىن.
بوتابەك. وندا ءسىزدىڭ مەنەن ارتىق ءبىر جەرىڭىز بار ەكەن. مىنا كەلىنىڭىز شاراپتى ماعان قۇيعىزادى دا ءوزى دە ىشەدى، ماعان دا ىشكىزەدى.
ليۋبا. بار تاپقانىڭ وتىرىك بولدى، ونان دا پاپامدى شاقىر.
بوتابەك. ايتپاقشى، ول قايدا؟
ليۋبا. باقشادا ءجۇر.
بوتابەك. سەنىڭ كەيدە وعان قامقورسي قالاتىنىڭ بار سول ادەتىڭدى بۇگىنشە تاستا دا، باسا كۇي. (كەتەدى.)
ەسقازى. قىزىم، قاباعىڭ بۇگىن نەلىكتەن قاتىڭقى؟
ليۋبا. قايداعى ءبىر ويلار كەلىپ، تۇنىمەن ءۇيىقتاي المادىم، سونىكى بولار.
ەسقازى(ءازىل تۇردە). شالتاقباي تۇسىنە كىرگەن جوق پا، ايتەۋىر.
ليۋبا. تۇسىمە كىرگەن جوق، ءبىراق ءارتۇرلى ەلەس بەpiپ، ۇيىقتاتپاعان سول. بايقايسىز با، ول سوتقا بەرگەن كەشەگى جاۋابىندا ءوز تىماعىن وزىنە اتقىزعان. بوتابەك دەگىسى دە كەلدى-اۋ!
ەسقازى. سۋعا كەتىپ بارا جاتقان ادام تولقىندى دا قارمايتىن.
ليۋبا. ول ماعان بىرەسە جارالى اڭداي، بىرەسە جازىقسىز جانداي كورىنەدى، قايسىسى ەكەنىنە كوزىم ءالى جەتپەيدى.
ەسقازى. شالتاقباي جازىقسىز جان بولىپ كورىنسە شىنىندا دا كوزىنە ۇيقى تىعىلعان ەكەن.
ليۋبا. تەك كوڭىل ۇيقىسى بولماي، كوز ۇيقىسى بولسا ەكەن. (كۇرسىنە سويلەپ.) ءاي، ولاي ەمەس پە دەپ تە قورقامىن.
ايقىن، زەينەت، بوتابەكتەر كىرەدى.
ايقىن. ا، قاريا، سالەم بەردىك. (قولىن ۇسىنادى.) حال قالاي؟
ەسقازى. بۇتىندەي ءبىر عاسىردان كۇتكەنىن، بۇدان ءۇش كۇن بۇرىن كورىپ قاريانىڭ شالقۋدا، ايقىنجان.
ايقىن. عاسىردان؟..
ەسقازى. يا! مەن بولاشاقتى ويلاي قالسام مۇلدەم شارىقتاپ، ءتىپتى شەبەرلەرىمنىڭ شوبەرەلەرىمەن دە سىرلاساتىنمىن. سوندا مەنىڭ كوزىمە ساعىم دالاسى باقىت باقشاسى بولىپ كورىنەتىن. ءبىراق قيالىم قانشا جۇيرىك بولسا دا سول كۇنگە جەتەر جولدى تابا الماي، مالشىلاردىڭ ءومىرى كوممۋنيزم كەزىندە دە قىسى-جازى كوشۋمەن وتەدى-اۋ دەپ قينالاتىنمىن. ەندى ول جوق. پارتيامىزدىڭ مىنا قاۋلىسى قيالىم جەتپەگەن سول ومىرگە ءوزىمىزدى دە جەتكىزگەلى تۇر.
بوتابەك. ول كەز ءالى دە الىس تۇر-اۋ، ەسەكە!
ەسقازى. ە، شىراعىم، بىزدەر ويىمىز جەتكەنگە قولىمىزدى دا جەتكىزىپ داعدىلانعان ەلمىز عوي، قانشا الىس دەيسىڭ.
ايقىن. دۇرىس، وتە دۇرىس ايتتىڭىز.
ەسقازى. سەزىمدى قوستاساڭ — بار تىلەگىمدى دە قوستا. ەڭ الدىمەن ستانسياڭدى تەز ءبىتىرىپ بەر.
ايقىن. ءوزىم دە سول ءۇشىن اسىعىپ كەلەمىن.
ەسقازى. وندا (ريۋمكەنى كوتەرىپ). ەسقازىنىڭ ارمانىنا جەتىپ، پارتيامىزدىڭ ءۇش جىلدا دەگەنى ەكى جىلدا ورىندالۋى ءۇشىن.
ايقىن. ءبارىمىزدىڭ دە ۇرانىمىز وسى بولسىن. (ءبارى دە كوتەرەدى. ايقىن ليۋباعا.) بالام، شايىڭدى تەز قۇيىپ جىبەر.
بوتابەك. ايتپاقشى، پاپا، سىزدەر بۇگىن تاعى دا ءبىر ۇلكەن قۋانىشتىڭ ۇستىنە كەلدىڭىزدەر. ءبىز بۇگىن وسى" وتىرعان ۇشەۋمىز، ەلجاسپەن تورتەۋمىز ءولىپ-تىرىلىپ دۇنيەگە قايتا كەلگەندەيمىز.
ايقىن (تاڭدانا شاراپ). ءولىپ-تىرىلىپ؟!
بوتابەك. يا، بيىلعى دومالاق ارىز تۇگەلىنەن وتىرىك بولىپ شىقتى.
ايقىن. سەن ءوزىڭ ول ارىزدان قاتتى قورىققانسىڭ با، قالاي ءوزى؟
بوتابەك. جاقپاعان كۇيەسى، جاپپاعان جالاسى جوق، قورىقپاسقا بولا ما؟
ەسقازى. ول ءيتتىڭ عانا بالاسى، مەنى باندانىڭ تۋىسى دەپ تە سوقتى-اۋ ءالى.
ايقىن. ءسىز دە قورىققان با ەدىڭىز؟
ەسقازى. وتىرىكتىڭ ورگە باسپايتىنىن بىلەمىن، نەسىنە قورقامىن.
ايقىن (بوتابەككە). ال، سەن نە ءۇشىن قورىقتىڭ؟ الدە جەتپىستەگى قويشى شال جەتكەن جەرگە جەتە الماعان سونشالىقتى قاناتسىز با ەدىڭ؟
ليۋبا. پاپا، بۇل عانا ەمەس، مەن دە قورىقتىم.
ايقىن. وندا ەكەۋىڭنەن تۋعان بالا قوياننان دا قورقاق بولار.
ليۋبا (كۇلىمسىرەپ). سەبەبىن ايتقىزىڭىز.
زەينەت. ايتىپ جىبەر.
ليۋبا. جالادان ەمەس، ءسىزدىڭ اتىڭىزعا كىر كەلتىرەمىز بە دەپ قورىقتىق.
ايقىن. جالاقورلارىڭ كىم بولىپ شىقتى؟
بوتابەك. ول ءالى تابىلماي تۇر، تاپقىزاتىن دا ءتۇرى جوق.
ەسقازى. تابىلادى، شىراعىم، حالىقتىڭ كوزى كورەگەن، تاپپاي قويمايدى. قويانبايەۆقا بولا كەلەلى اڭگىمەمىزدى بىلمەيىكشى، ايقىنجان بۇدان كەيىنگى بەتىڭ قاي جاق؟
ايقىن. ساعىم دالاسىن تولىق يگەرگەنشە ەشقايدا كەتپەسپىن.
ەسقازى. سونىڭ ءجون، ايقىنجان. قارتايعاندا بالالاردان الىستاپ قايتەمىز.
ايقىن. كومەيىڭىزدە باسقا ءبىر ءسوز تۇر عوي.
بوتابەك. پاپا! ءبىزدىڭ سىزدەن تىلەر ۇلكەن ءبىر تىلەگىمىز بار، ول كىسىنىڭ ايتا الماي وتىرعانى سول.
ايقىن. ول نە؟..
بوتابەك. زەكەن، جانىم! سەن ءبىزدى سۆەجيي قيارمەن سىيلاپ جىبەرشى.
زەينەت (كوتەرىلە بەرە استارلاي سويلەپ). قيارىڭىز شيكى بىردەڭە بولسا، جۇلامىن دا لاقتىرامىن. (كەتەدى.)
ليۋبا (ونىڭ ويىن سەزىپ قالىپ، ءسوزدىڭ بەتىن بۇرعىسى كەلەدى). ءبىزدىڭ بۇل اتاي، قاشان ساعىم دالاسى مالدىڭ لاگەرىنە اينالىپ بولعانشا ءسىزدى ەشقايدا جىبەرگىسى كەلمەيدى (ەسقازىعا.) سولاي ما؟
بوتابەك. تۇك تە ولاي ەمەس. پاپا! بۇل كىسىنىڭ سىزبەن (يمەنىڭكىرەپ) قۇدا بولعىسى كەلەدى.
ەسقازى. يا، ايقىنجان! زەينەتتى بالام ەتۋ، مەنىڭ ومىردەن تىلەر ەڭ سوڭعى ارمانىم.
ايقىن (بوتابەككە). قۇدالىق سەنىڭ، دە ۇلكەن تىلەگىڭ بە؟
بوتابەك. يا، مەنىڭ دە، پاپا! مەنىڭ دوستىق قارىزىمدى وسىلاي وتەۋگە بەرگەن ۋادەم دە بار.
ايقىن (تۇنەرىپ). ۋادە.... قارىز... سوندا بۇل نەندەي نەكە بولعانى؟ سەن ءوزىڭنىڭ بايانسىز دوستىعىڭ ءۇشىن زەينەتتى بەرۋگە ۋادە ەتكەنسىڭ، ءا؟ (بوتابەك ۇندەمەيدى.) وندا مەن ءالى اداسىپ ءجۇر ەكەنمىن.
ءبارى دە ءۇنسىز. ليۋبا مەن ەسقازى اقىرىن بىرىنە-بىرى قارايدى، بوتابەكتە ەشقانداي وزگەرىس جوق،
ەسقازى. اداسقاندىق پا، اسقاندىق پا كىم ءبىلسىن. (كەسەسىن سىرعىتىپ جىبەرىپ كەيىن شەگىنەدى.)
ايقىن. ءسىز تۇسىنگەن جوقسىز، ەسەكە!
ەسقازى. جوق، جاقسى ءتۇسىنىپ وتىرمىن. سەن مەندەي قويشىمەن قۇدا بولۋدى نامىس كورەسىڭ، بار اداسۋىڭ سول عانا. ەسىڭدە بولسىن، مەن قويشى بولسام دا عالىمداردان كەممىن دەپ ويلامايمىن. (ايقىن مىرس ەتەدى.) اتتەڭ، جاس كەزىمدە بايلاردىڭ قويىن باقپاي وقىعان بولسام سەنەن كەم عالىم بولماس ەدىم.
ايقىن. ەسەكە، ءسىزدى كەم تۇتىپ وتىرعان ەشكىم جوق، وتىنەمىن، ونداي ويدان اۋلاق بولىڭىز.
ەسقازى. ونداي سىپايىگەرشىلىكتى ەسقازى تۇسىنە بىلەدى. سەن ءبىزدى مەنسىنبەيتىن بولساڭ، تۇگەل مەنسىنبە. ليۋبا ءبىزدىڭ كولحوزدىڭ قىزى، قايتىپ بەر وزىمىزگە.
زەينەت ءبىر تارەلكا قيار اكەپ ستول ۇستىنە قويادى.
ايقىن. ءسىز دە اداسىپ وتىرسىز، ەسەكە! راس، ليۋبا كولحوزشىنىڭ قىزى، بوتابەك عالىمنىڭ بالاسى. ءسىز وسىنى عانا بىلەسىز، ءبىراق ەكەۋىنىڭ ايىرماسى قانداي ەكەنىن بىلمەيسىز. مەنىڭ بالام، ەڭ اقىرى ءوزىنىڭ ايەلىنىڭ دە ۇلگىسىن الا بىلمەپتى. مەن سوڭعى كەزدە وسىنى سەزە باستادىم. بۇرىن جاسىنان جاقسى تاربيەلەي الماعانىمدى سەزىپ وكىنۋشى ەدىم، ەندى سول وكىنىشىم قويۋلانىپ بارادى. زەينەت، جولعا ازىرلەن! (ەكىنشى بولمەگە كەتەدى.)
بوتابەك. بۇكىل ەلگە جاقسام دا، ءوزىمنىڭ اكەمە ءبىر جاقپاي قويدىم، نەتكەن باقىتسىز ەدىم؟
ليۋبا. بوتاش، سەن دولدانا بەرمەي اكەڭنىڭ جاڭاعى ءبىر سوزىنە تەرەڭىرەك ءتۇسىن!
بوتابەك. كەرەك بولسا سەن-اق ءتۇسىن. ءوزىمدى سىيلاماعان ادامدى مەن دە سىيلامايمىن. (باسقا ۇنمەن.) ەڭ اقىرى ديسسەرتاسيامنىڭ قورعالاتىن كۇنىن دە سۇراماستان كەتىپ بارادى. سونداي دا اكە بولا ما ەكەن.
ليۋبا. سەن الدىمەن ءوزىڭدى سىيلاشى. (ايقىن كەلەدى.) پاپا، بالاڭىزدىڭ ديسسەرتاسيا قورعاۋىنا كەلەسىزدەر عوي؟
ايقىن. وعان كەلمەسەم نەسىنە اكەسىمىن. ءۇش كۇننەن كەيىن ۇكىمەت كوميسسياسى بارىپ ساعىم دالاسىنداعى جەل ەلەكتر ستانسياسىن قابىلدايدى، سەندەر دە كەلىڭدەر! (بوتابەككە.) ديسسەرتاسياڭنىڭ كۇنى بەلگىلەندى مە؟
بوتابەك. عىلىم سوۆەتى بۇرسىگۇنى بەلگىلەيدى، ودان ارعى كۇنى گازەتكە دە جاريالانادى.
ايقىن. ەسەكە، ءسىز وتارىڭىزعا قايتپايسىز با؟
ەسقازى. قايتامىن، ءبىراق سەنىڭ ماشيناڭا ەندى مىنە قويماسپىن.
ايقىن باسىن ءبىر شايقايدى دا شىعىپ كەتەدى، باسقالار دا شىعا باستايدى.
بوتابەك (ەسقازىنى كەيىن الىپ قالىپ). ەسەكە، مەن ءتىرى بولسام ول تىلەگىڭىزگە جەتەسىز، جەتكىزەمىن. ازىرشە قوش بولا تۇرىڭىز. (قول الىسادى.)
ەسقازى. سەن بولساڭ جوعارىلاي اۋدانىمىزدان كەتىپ باراسىڭ، اكادەمياعا بارعان سوڭ اكەڭ سەكىلدى اسپانعا قاراپ، اۋىلداعى بىزدەردى تانىماي كەتەسىڭ بە، قايدان بىلەيىن.
بوتابەك. ول مەندە بولمايتىن ادەت، ەسەكە!
ەسقازى. ساقتان! ادەمى كابينەتتەگى سىرلى ستولدار اقىلى ازداردىڭ كوزىن مايلاندىرىپ جىبەرەتىن كورىنەدى.
بوتابەك. ءبىر ءتاۋىرى مەن ولارداي قارىن مەن ەمەس، باسپەن ويلايمىن.
ەسقازى. سونىڭ جاقسى، قوش! (كەتەدى.)
بوتابەك (جالعىز). «وزگەنى تانۋدان بۇرىن ءوزىڭدى تانىت، ول ءۇشىن نەدەن بولسا دا تايىنبا» دەگەن ءسوز بىردە ءبىرىنىڭ اۋزىنا تۇسپەيدى، ءا؟ مەيلى تۇسپەسە، وزدەرىڭ الداۋىما تۇسە بەرسەڭدەر بولدى، باسقانى مەن تىلەمەيمىن. سول ءۇشىن! جان بىلمەيتىن جاسىرىن سىرلارىم ءۇشىن!
كونياك قۇيىپ بوتەلكەگە سوعىستىرىپ ىشەدى. ليۋبانىڭ كەلە جاتقانىن سەزىپ، ديۆانعا جاتا كەتەدى، قولىندا گازەت.
ليۋبا (ونىڭ قاسىنا كەلىپ وتىرادى.) سەن اكەڭنىڭ سوزىنە شامدانباي اقىلعا سال.
بوتابەك. قويشى، سول الجىعاننىڭ ءسوزىن.
ليۋبا (ونىڭ كەۋدەسىنە جانتايا، شاشىنان سيپاي وتىرىپ سويلەيدى). وكپەشىم مەنىڭ ويلان!
بوتابەك. ال، ويلاندىم.
ليۋبا. اكەڭ قانشا قاتتى ايتسا دا، باسقانىڭ ءتاتتى سوزىنەن قىمبات ەكەنىن ءبىل. ونىڭ «اداستىم» دەگەنى «اداستىردىڭ» دەگەنى، سول سوزىنە وي جىبەر.
بوتابەك. ونىڭ سوزىنە راحاتتانعان ەكەسىڭ، ءا؟
ليۋبا. راقاتتانباسام دا قىنجىلا قويعانىم جوق. (بوتابەك تەرىس اۋناپ تۇسەدى. ليۋبا ونى يىعىنان تارتىپ وزىنە قاراتىپ الادى.) ويلان، ەركەشىم: قانشا تۋلاساڭ دا بىزدەن جاقىندى تابا المايسىڭ. ەگەر اكەڭە وكپەلەسەڭ، ءوزىڭدى ەركە عىپ ەسىرگەنىنە، بويىڭنان بۇگىنگى كورگەندەرىن تىم بولماسا بۇدان ون جىل بۇرىن كورمەگەنىنە وكپەلە. ماعان وكپەلەسەڭ كەيبىر جات قىلىقتارىڭدى ونىڭ كوزىنەن بۇركەپ كەلگەنىمە وكپەلە.
بوتابەك. سەن نەگە بۇركەدىڭ جاۋىم با ەدىڭ؟
ليۋبا. جاۋىڭ ەمەسپىن، جاسىرايىن دا دەگەنىم جوق. البىرت جاستىق العاشقى كەزدە كوزىمدى بايلاپ تاستاپتى. ول كەزدە سەنىڭ ماعان وتىرىك كۇلكىڭ دە سۇلۋ كورىنەتىن. ەندى، وي توقتاتىپ قاراسام...
بوتابەك. ءيا، ايتا بەر. ەندى قالاي كورىنەتىن بولدىم؟
ليۋبا. سەن وزىڭنەن باسقانىڭ ەسكەنىن كورە المايتىن، وزىڭنەن باسقانىڭ بارىنەن ەڭ اقىرى تەاتردىڭ الدىڭعى قاتارىن دا قىزعاناتىن كور كەۋدەلى كۇنشىلدەر سياقتى بولىپ باراسىڭ.
بوتابەك. سەنىڭشە، مەن انىق سولايمىن با؟
ليۋبا. ول عانا ەمەس، سەن راقاتتى اراقتان تاپقانىڭداي، بار جاقسىلىقتى دا قۇلىقپەن، الداۋ-ارباۋمەن قولدان جاساپ العىڭ كەلەدى.
ەسىك قاعىلادى، ليۋبا ەسىك اشۋعا كەتەدى.
بوتابەك. كانديدات اتاعىن الىپ، اقشانى كەپ تاباتىن بولايىن، سەن قاتىنمەن سونان سوڭ سويلەسەرمىن، ازىرشە مياۋلاپ جۇرە تۇر.
ليۋبا (قۋانا كىرەدى.) بوتاش! ساعان ءبىر ۇلكەن سىيلىق اكەلدىم، بيلە جىلدام... تەز... تەز!
بوتابەك (جاتقان كۇيى اياعىن ەربەڭدەتەدى.) مىنە، بيلەدىم، اكەل!
ليۋبا. اتاقتى اكادەميك كىتاپ جىبەرگەندە توبەڭمەن بيلەمەيسىڭ بە؟
بوتابەك (اتىپ تۇرادى). ا! دەنيسەنكودان با؟ انىق كىتاپ پا؟ (پاكەتتىڭ سىرتىن ۇستاپ.) يا، كىتاپ. بۇل قالاي؟ سوندا ول كىسى مەنىڭ ديسسەرتاسيامدى قورعالماستان بۇرىن باستىرىپ شىعارعان با؟ (الاسۇرىپ، كىتاپتىڭ وراۋىن باستايدى.)
ليۋبا. سەن ديسسەرتاسياڭدى ول كىسىگە جىبەرىپ پە ەدىڭ؟
بوتابەك. ەندى قالاي؟ جۇرەگى قۇرعىر نەگە تۋلاپ كەتتى؟ (پاكەتتىڭ ىشىنەن سىرتى مۇقابالى ءبىر قولجازبا مەن ەكى كىتاپ شىعادى.)
ليۋبا. كىتاپ دەگەنىمىز سەنىڭ قولجازباڭ عوي؟ جوق، كىتاپ تا بار ەكەن. (قۋانىشتى.) مىنە، عاجاپ، ەلجاستىڭ كىتابى. (ءبىرىنشى بەتىنەن باستاپ ءار بەتىنەن.) ەلجاس ەسقازين... «ساعىم دالاسىنىڭ بولاشاعى». عىلىمي وچەرك... ءسوز باسى دا جازىلعان. جازعان (بىر-ەكى بەتىن اشادى) اكادەميك دەنيسەنكو. كوردىڭ بە، ەلجاس قانداي باقىتتى، ءا؟
بوتابەك(سىر سەزدىرمەۋگە تىرىسىپ). ونىڭ باقىتتى ەكەنىن جاڭا ءبىلدىڭ بە؟ (قولجازبانىڭ يىنەن كونۆەرتكە سالۋلى ءبىر حات الادى.) ءسوز باسى قاي توندا جازىلدى ەكەن، وقىپ شىقشى؟
ليۋبا. مۇنى ماقتاپ جازعانىن وقىماي-اق ءبىلىپ تۇرمىن، ساعان جازعانىن وقيىق؟
بوتابەك (وقىعىسى كەلمەي، قىبىجىقتاپ از تۇرادى دا، امالسىز وقيدى، داۋىسىڭدا ءدىرىل بار). جولداس داۋرەنوۆ! مىنانداي سەبەپتەرمەن قولجازباڭىزدى وزىڭىزگە قايتارىپ وتىرمىن. ءسىز ەسقازين جولداستىق وسى تاقىرىپقا جازعان مىنا ەڭبەگىن وقىپ كورىڭىز. نە سەبەپ ەكەنى ماعان قاراڭعى، ءسىزدىڭ بۇل ەڭبەگىڭىز سول ەسقازين جولداستىڭ كىتابىنا قاتتى ۇقسايدى... (مىڭگىرلەپ.) مىناۋ نە شاتادى-ەي؟
ليۋبا. وقي بەر، وقى!
بوتابەك (جانى قىسىلعانىن سەزدىرمەۋگە تىرىسىپ، زورعا وقيدى). «ءسوزىم دالەلسىز بولماس ءۇشىن ءالى تيراجى باسىلىپ ۇلگىرمەگەن كىتاپتىڭ ەكى داناسىن سىزگە جىبەرىپ وتىرمىن. قولجازباڭىزدى وسى كىتاپپەن سالىستىرىپ وقىساڭىز، كەمشىلىگىڭىزدى قانشالىقتى مول ەكەنىن كورەسىز. كەيبىر جەرلەرىنە بەلگىلەر قويىپ وتىردىم...»
ليۋبا. كەي جەرلەرىنە دەيدى؟ (قولجازبانىڭ بەتتەرىن اشىپ.) «ەسقازيننەن، ەسقازيننەن» دەگەن ءبىر ءسوزدى ءار بەتىنە جازا بەرىپتى، مۇنىسى نەسى؟
بوتابەك (كىتاپتى ونىڭ قولىن جۇلىپ الىپ، بەلگىلەنگەن جەرىن يىنەن وقيدى دا، تىستەنىپ تۇرىپ لاقتىرىپ جىبەرەدى.) ەح، ازعىن! ارسىز! وپاسىز! (سىلق ەتىپ وتىرا كەتەدى.)
ليۋبا. بوتاش! سەن كىمدى ايتىپ تۋرسىڭ؟
بوتابەك. كىم ەكەنىن كورمەي تۇرسىڭ با؟
ليۋبا. سوندا، ەلجاس سەنىڭ ديسسەرتاسياڭدى پايدالانعان بولا ما؟
بوتابەك (قاتتى). پايدالانباسا مىناۋ نە؟ (اتىپ تۇرىپ كەتۋگە ازىرلەنەدى.) سونداي زىمياندى دا دوس كورىپ، وعان جالعىز قارىنداسىمدى دا قيدىم-اۋ، اي، اڭعال باسىم-اي!
ليۋبا. ءوزىڭ تىپىرلاپ قايدا بارعالى ءجۇرسىن؟
بوتابەك. پوچتاعا بارىپ الماتىعا زاكاز بەرەمىن. بىرەۋدىڭ جەتى جىلعى ەڭبەگىن عانا ەمەس، سەزىمىن دە ۇرلايتىن مۇنداي ۇرىعا قارسى ءبارىن دە اتتاندىرامىن. (كەتەدى.)
ليۋبا (جالعىز). بۇل نە سۇمدىق؟ (جالما-جان بوتابەكتىڭ قولجازباسىنىڭ بەتتەرىن اقتارىپ، وقي باستايدى.) ەسقازيننەن 37 بەتتى قارا... (ەندى ەلجاستىڭ كىتابىن اشىپ ىشىنەن وقيدى دا، ونان كەيىن بوتابەكتىڭ قولجازباسىن وقىپ سۇرلانا تۇسەدى. ەكى كىتاپتى كەزەك اۋدارىپ.) ەسقازيننەن سول 37 بەتتى قارا. ەسقازيننەن 37—38 بەتتەردى قارا! (ەكەۋىن تاعى سالىستىرىپ وقيدى.) بۇل نە ماسقارا. قالايدا ەكەۋىنىڭ ءبىرى ۇرى. سوندا ۇرى كىم؟ كىم؟ (ويىمەن الىسىپ ءجۇرىپ كەتەدى.) كىم، ەلجاس پا؟ سونىڭ مۇندا ەشكىمگە كورسەتپەستەن كىتابىن موسكۆادا باستىرۋى قالاي وسى؟.. (كەنەت شوشىنعانداي.) ا! مەن الجاستىم با؟ نە دەپ تۇرمىن؟ مۇنداي پاسىقتىققا كىمدى قيىپ وتىرمىن؟ ەلجاستى ما؟ ماسقارا! مەن نە بوپ كەتتىم؟ (قايتا ويلانىپ.) سوندا كىم، ۇرى دەرىم؟ بوتابەك پە؟ جوق... جوق... مۇمكىن ەمەس، مۇمكىن ەمەس. توقتا! توقتا! مىنا ءبىر سۇمدىقتىڭ ەلەسى قىلت ەتتى-اۋ. ديسسەرتاسياسىن سوڭعى رەت جوندەپ جۇرگەن كەزدە وسىنىڭ ۇستەلىنىڭ ۇستىندە قازاقشا باسىلعان ءبىر ماتەريال ۇنەمى جاتۋشى ەدى، سول نە؟.. ەگەر ول ەلجاستىڭ جوعالعان قولجازباسىن تاۋىپ العان بولسا، كىمگە باستىرادى؟ سايراعا ما؟ جوق، ونىڭ بايىمەن ءوش! ەندى كىمگە، الدە ماريامعا باستىردى ما؟ جوق، ونىڭ وزىنەن قورقاتىن. ەندى كىمگە؟ مەيىز ول كەزدە سوتتالىپ كەتكەندى، باسقا كىم بار؟ توقتا، توقتا! ونىڭ سوتتالماستان بۇرىن باسۋى مۇمكىن-اۋ. يا، سول. بوتابەكتىڭ ونان باسقا سەنەرى جوق. (تەلەفونعا جەتىپ بارىپ، كەنەت توقتاي قالادى.) ونىڭ ءوزى جەل اۋىز ايەل ەدى، ويداعىم بولماي ۇياتقا قالار ما ەكەنمىن؟ جوق، نەدە بولسا كوندىم. (تەلەفوندى الىپ.) ماعان ءبىر دە ون ەكىنى بەرىڭىزشى... مەيىز جەڭگەي بار ما ەكەن؟ ا، ءوزىڭىزسىز بە؟ كەشىرىڭىز، مەن ءوزىڭىزدىڭ كورشىڭىز ليۋبا عوي. جەڭگەي، ۋاقىتىڭىز بولسا ماعان كەلىپ كەتىڭىزشى. تويدى ەندى جارتى ايدان كەيىن كورەرسىز، ءقازىر ۇلكەن جۇمىسىم بولىپ تۇر، تەز كەلىڭىزشى! (تەلەفوندى ورنىنا قويادى.) وسى مەن نە ىستەگەلى تۇرمىن؟ (ويلانعان كۇيى كەلىپ بوتابەكتىڭ قولجازباسىنا قايتا ۇڭىلەدى. ازدان سوڭ ەسىك قاعىلادى.) كەلە بەرىڭىز! (مەيىز كەلىپ كىرەدى.) ا، ءسىز كەلىپ تە قالدىڭىز با؟
مەيىز (كۇلىمسىرەپ). بۇرىن شابان-اق ەدىم، لاگەردەن قايتقاننان بەرى ەلگەزەك بولىپ كەتتىم.
ليۋبا. قالاي، جاقسى دەمالىپ ءجۇرسىز بە؟
مەيىز. اتاما! جانىم راقاتتان باسقانى سەزىنبەيتىن بولىپ كەتتى.
ليۋبا. ۇكىمەتىمىزدىڭ سەنىمىن اقتاپ، ادال ەنبەك ەتسەڭىز، بارلىق ءومىرىڭىز راقات ەكەنىن دە سەزەتىن بولارسىز.
مەيىز. بيىلعى كەشىرىممەن بوساعان مەن سياقتىلارعا ءوزىنىڭ عانا ادال بولۋى از، وزگەنى دە ادال ەتۋى كەرەك.
ليۋبا. وسى عوي مەنىڭ سىزدەن كۇتكەنىم. وتىرىڭىزشى.
مەيىز (وتىرادى). مەن اتا-انانىڭ دا، جولداستىڭ دا، دوستىڭ دا، جاستايىنان قوسىلعان قوساقتىڭ دا مەيىرىمىن كوردىم. ءبىراق، ۇكىمەت مەيىرىمى سونىڭ بارىنەن دە قىمبات ەكەن.
ليۋبا. وتە اقىلدى ءسوز. تەك وسىنى ۇمىتپاعايسىز.
مەيىز. اكەپ قوي قولدى. (قول الىسادى.) ەسىندە بولسىن مەنىڭ قازىرگى ەن. سۇيەرىم ادالدىق، ادال ادام ۇكىمەتىمىزدىڭ جاقسىلىعىن ەشۋاقىتتا ۇمىتپايدى.
ليۋبا. وندا جاسىرماي ايتىڭىزشى، ءسىز بىلتىر سوتتالاردان ءبىر اي بۇرىن بوتابەكتىڭ قانداي قۇپيا ماتەريالىن باستىقسىز؟
مەيىز. قۇپيا!.. اللا! (ورنىنان اتىپ تۇرادى.) سەن مەنى قۇرتتىڭ ويباي، قۇرتتىڭ! سۇراما ونى، سۇراما. (ەكى قولىن ەربەڭدەتىپ، كەيىن يەگىنە بەرەدى.)
ليۋبا. سىزگە نە بولدى؟
مەيىز. تۇك تە بولعان جوق، مىنا پالەنى سۇراي كورمە.
ليۋبا. ءسىز جاققا عانا ادالدىقتى كوبىرەك ايتقان ەدىڭىز عوي.
مەيىز. جو-جو-جوق. ءۇي ءىشىنىڭ ونداي ۇساق جۇمىسىن ۇكىمەت جۇمىسىمەن ارالاستىرما.
ليۋبا. جەڭگەي، ويلانىڭىزشى! ەگەر بىرەۋدىڭ ۇرلىعىن جاسىرىپ، قىلمىسىنا ورتاقتاسساڭىز قالاي بولادى.
مەيىز. اپىر-اي، جانىم-اي، نە دەيسىڭ؟ ول قالايشا ۇرلىق؟
ليۋبا. وتىرىك اڭقاۋلانباڭىز.
مەيىز. مەن انت بۇزۋدان قاتتى قورقاتىن اداممىن، باۋىرىم. ەسىم شىعىپ كەتتى، باۋىرىم... ءوزىڭ بىلەسىڭ، مەن سوناۋ ەكى بالامنىڭ ارقاسىندا بوساندىم عوي. ەشكىمگە ايتپاسقا سول ەكەۋىن اتاپ انت بەرگەن ەدىم. قۇداي-اي، ءوزىڭ ساقتاي گور.
ليۋبا. انتتى كىمگە بەرگەن ەدىڭىز؟
مەيىز. كىمگە بولسىن، بوتابەككە دە. (تەڭسەلىپ ءجۇpiپ كەتەدى.) سورلى باسىم... ارتىندا وسىنداي سۇمدىعى بارىن قالاي بىلمەدىم.
ليۋبا. بالالارىڭىزدى اتاپ انت بەرگەندەي نە كۇن تۋدى؟
مەيىز. قىلمىسى بار ادامنىڭ ادەتى ەمەس پە، قىل-قىبىردان دا قورقاتىن. قايدان سەزگەنىن بىلمەيمىن، ول مەنىڭ جاسىرىن ساۋدا ىستەيتىنىمدى ءبىلىپ الىپتى. ەگەر مىنا ماتەريالدى باسقانىڭدى ءتىرى جانعا ايتار بولساڭ، سوتتاتام دەگەن سوڭ، ەسىم شىعىپ كەتتى.
ليۋبا (قولىن الىپ). راقمەت سىزگە، كوپ راقمەت.
مەيىز. نە ءۇشىن؟
ليۋبا. ءامىرىمدى قورعاپ قالعانىڭىز ءۇشىن. ەندىگى تىلەگىم بۇل جايدى ءازىر دابىرا قىلماي قويا تۇرىڭىز.
مەيىز (پاۋزادان سوڭ). جوق بۇل تىلەگىڭدى ورىنداي المايمىن. مەن ەندى ءبىرىن ەمەس، ءبارىن دە ايتامىن. ول ماعان ءدال سوتتالاردان از-اق بۇرىن تاعى ءبىر قۇپيا ماتەريال باستىرىن العان-دى، ونى دا ايتامىن. لاگەر 390-دەن قۇتىلىپ كەلگەننەن كەيىن سەنەن جاسىرىپ 500 سوم اقشا بەرگەن-دى، ونى دا ايتامىن. انتىم بوسا دا بۇزىلدى، ەندى ايانارىم جوق. ەكى بالانى قۇداي ساقتار، ساقتاماسا ۇجدانىمنىڭ ساداعاسى.
ليۋبا. ەكىنشىسى قانداي ماتەريال؟
مەيىز. قورقاق قويانبايەۆ دەگەن بىرەۋدىڭ ارىزى.
ليۋبا. قورقاق قويانبايەۆ؟
مەيىز. يا!
ليۋبا. كىمدەر جايىندا جازىلعان؟
مەيىز. قاتەلەسپەسەم سونىڭ ىشىندە سەن دە بارسىڭ، بوتابەكتىڭ ءوزى دە بار. سونان سوڭ الگى «گۇلستان» كولحوزىنىڭ اگرونومى ەلجاس پەن ونىڭ اكەسى ەسقازى بار.
ليۋبا. سىزگە ونى نە ءۇشىن باستىردى؟
مەيىز. نە ءۇشىن ەكەنىن ماعان ايتا ما؟ مىنا بىرەۋ ءبىزدىڭ ۇستىمىزدەن تۇسكەن ارىز ەكەن، وسىنى قۇپيا تۇردە ماشيناعا باستىرۋ كەرەك بولىپ تۇر، بۇل مەملەكەت قۇپياسى دەپ ەشكىمگە ايتپاسقا تاعى دا انت الدى... نەمەنە بۇل دا ۇرلىق پا؟
ليۋبا. ۇرلىقتىڭ دا، سۇمدىقتىڭ دا ەن ۇلكەنى وسى. (ءجۇرىپ كەتەدى.) ءسىز ەندى كەتە بەرىڭىز.
مەيىز (كەتە بەرە قايتا ورالىپ). قاراعىم ليۋبا! «اۋزى كۇيگەن ءۇرىپ ىشەدى» دەگەن. مەن اۋزى كۇيگەن اداممىن، قىلمىستى بىلە تۇرا ايتپاۋىم قىلمىس بولار. ءوزىن ايت، ايتا الماساڭ وزىمە قويىپ بەر. ەكى بالامدى قۇداي ساقتار، ساقتاماسا ءوزى الار، كوندىم. مەن ەندى ەشكىمنەن دە قورىقپايمىن.
ليۋبا. ەكى كۇن شىداساڭىز ءبارى دە اشىلادى. تەك وسى ايتقاندارىڭىزدىڭ انىقتىعىنا مەنىڭ كوزىمدى ابدەن جەتكىزىڭىز.
مەيىز. قالاي؟
ليۋبا. مەن جوقتا كەلىڭىز دە، وزىمەن اقىلداسقان بولىپ كەتىڭىز، ارجاعىن ءوزىم بىلەمىن.
مەيىز. ماقۇل، ماقۇل. (كەتە بەرە، قايتا توقتاپ.) توقتاي تۇر، سوندا نە دەپ اقىلداسپاقپىن؟
ليۋبا. ءبىزدىڭ سول ۇرلىعىمىزدى ەل ءبىلىپ قويىپتى، ەندى قايتتىك دەسەڭىز بولدى.
مەيىز. ول دا ءجون ەكەن. (كەتە بەرە تاعى توقتاپ.) ەلىن كىم دەسە نە دەيمىن؟
ليۋبا. كىم ەكەنىن بىلمەيمىن، بىرەۋلەر تەلەفون ارقىلى سۇراپ، قورقىتىپ ءجۇر دەڭىز. ونىڭ كەلەتىن مەزگىلى بولىپ قالدى تەز شىعىپ كەتىڭىز.
مەيىز. كەتەيىن، كەتەيىن. (كەتە بەرە تاعى بۇرىلىپ.) ا، وعان قاشان كەلەيىن؟
ليۋبا. مەن ءقازىر كەتىپ، وڭاشا قالدىرامىن، كەشىكپەڭىز.
مەيىز. وي، قۇداي-اي، مۇنىڭ اقىرى نە بولار ەكەن. (كەتە بەرە توقتاپ.) قاراعىم ليۋبا، وسىدان تاعى ءبىر پالەگە ۇشىراي قالسام، اناۋ ەكى بالام ساعان امانات.
ليۋبا. ەندى ەشقانداي پالەگە ۇشىرا المايسىز، قورىقپاڭىز! (شىعارىپ سالىپ، قايتا كەلەدى.) بۇل ايەلگە سەنۋ دە قيىن، ەكەۋىنىڭ ءسوزىن قالاي ەستىسەم ەكەن؟ ولار عوي وسى بولمەدە، مىنا جەردە وتىرىپ سويلەسەدى... (تەرەزەنىڭ پەردەسىن جامىلىپ.) وسى جەرگە جاسىرىنسام با ەكەن... جوق، مۇنان سەزىپ قالادى!
تورگى بولمەگە كەتەدى، ازدان سوڭ. بوتابەك كەلەدى، ول اۋىر ويدا، پاپيروس الىپ تارتا بەرە تورگى ۇيدەن شىعا كەلگەن ليۋبادان شوشىپ سەلك ەتە تۇسەدى.
بوتابەك. ا، سەن ەكەنسىڭ عوي؟
ليۋبا. ەندى كىمدى كۇتىپ ەدىڭ؟ (وتە بەرەدى.)
بوتابەك. مەنىڭ ءقازىر الماتىعا ءجۇرۋىم مۇمكىن، ءۇيدى تاستاپ قايدا كەتتىڭ؟
ليۋبا. ءۇيدىڭ ءىشى ۋلانىپ كەتكەندەي كەۋدەم ورتەنىپ بارادى، كەل بويىنا بارىپ قايتپاسام بولاتىن ەمەس.
بوتابەك. مەن ساعان ءۇيدى كىمگە تاستايمىن دەپ تۇرمىن عوي، ەستيمىسىڭ؟
ليۋبا. ساناسى ەسكەننەن بەرى ۇرلىقتى قويدى عوي جۇرت. كىم الار دەيسىڭ، تاستا دا جۇرە بەر. (كەتەدى.)
بوتابەك. مىناۋ نە دەپ كەتتى-ەي؟ الدەنەنى سەزگەندەي قالاي-قالاي قادالادى ءوزى. (تەلەفون سىلدىرايدى، تىڭداپ.) يا، يا، الماتى ما؟ بۇل كىم؟ ا، ساتەكە، سالەمەتسىز بە؟ حال جامان ەمەس. ءسىزدىڭ تاپسىرعان شارۋاڭىزدى دا ىڭعايلاپ قويدىم. اكەي ەكى سوزگە كەلگەن جوق، وسى ساپاردان قايتىپ كەلىسىمەن ورىندايمىن دەدى. وي، قىزىق ەكەنسىز عوي، اكە مەن بالانىڭ كەزدەسۋى دە ءسوز بە؟ مىسالى، ول كىسى ساعىم دالاسىنا كەتىپ بارا جاتىپ، وسى ۇيدەن جاڭا عانا اتتاندى. سوندا مەن ءبارىن دە ايتتىم. راقمەتتى كەيىن ايتارسىز، ازىرشە مىنانى ايتىڭىزشى، مەنىڭ جۇمىسىمدى ءقايتتىڭىز؟ جوندەپ بولدىڭىز با؟ وي، كوپ راقمەت... ساتەكە، سول جايىندا ءبىر ۇلكەن سوعىس بولعالى تۇر. ەسقازىنىڭ ەلجاسى دەگەن بىرەۋ مەنىڭ وسى ديسسەرتاسيامدى ۇرلاپ الىپ موسكۆاعا باستىرىپ جىبەرىپتى. سۇمدىق بولعاندا اتاماڭىز تىپتەن، بۇعان نە ىستەۋ كەرەك؟ (شاتتانىپ.) وتە دۇرىس ايتاسىز، قۇرتۋ كەرەك. وندايلار ءومىر سۇرەتىن بىزدە ورىن جوق. سونى پرەزيدەنتتەن باستاپ ءتىلىڭىز جەتكەن جەردىڭ بارىنە جەتكىزە بەرىڭىز. مەن بە؟ مەن ءتىپتى بۇگىن كەشكى پوەزبەن بارۋعا دا ءازىرمىن. وندا بارعان سوڭ سويلەسەرمىز. ازىرشە قوش بولا تۇرىڭىز.
ول تەلەفوندى قويا بەرگەندە مەيىز كەلەدى. بوتابەك جالعان كۇلكىسىمەن ورنىنان اندەتە تۇرادى.
«ءجۇرسىڭ بە امان-ەسەن كوز كورگەنىم
جوق ەكەن بۇرىنعىدان وزگەرگەنىڭ!»—
مەيىز. كوز كورگەنىڭ وزگەرىپ، كورگەندەرىنىڭ ءبارىن كۇتكەلى كەلدى.
بوتابەك. كويت-كويت. ەكەۋمىزدىڭ بىرىمىزدەن-بىرىمىز جاسىرار سىرىمىز بار ما؟
مەيىز. مەنىڭ ەلدەن جاسىرار سىرىم جوق. ىستەر قىلمىسىمدى ىستەدىم، تارتار جازامدى تارتتىم، ەندى ەشكىمنەن قورقا الماسپىن.
بوتابەك (سەزىكتەنە). وسى سەن نە ايتقالى كەلەسىن؟
مەيىز. وسى سەنىڭ ماعان باستىرعان بىلتىرعى كۋپەل ماتەريالىڭ كىمدىكى؟ ارىزىڭ كىمدىكى؟ تۇنەۋگى بەرگەن اقشاڭ كىمدىكى؟ الدىمەن سونى ايتشى؟
بوتابەك (ۇرەيلەنە قۇشاقتاي الىپ). جاپ اۋزىڭدى، جاپ تەزىرەك! (جۇگىرىپ ەسىككە، ونان تەرەزەگە بارادى.) سەن قاتىن تەز جىندىحاناعا بار، بار، تەزىنەن بار!
مەيىز. كەرەك بولسا ءوزىڭ بار.
بوتابەك. سەن جىندانىپسىڭ. جىندانباساڭ وسىنداي ءسوزدى ايتارماسىڭ؟ مەن ساعان قاي كەزدە ماتەريال باستىرىپ، قاي كەزدە اقشا بەرىپ ەدىم؟
مەيىز. بەرى قاراشى!
بوتابەك. نەمەنە، سەنىڭ بەتىڭ. مەن قاراماعان بەت پە ەدى؟ مىنە، قارادىم. وسىنداي جالامەن قورقىتىپ تاعى دا سۇيگىزبەكسىڭ عوي. جوق، تامىرىم، تاۋداي پالە ۇيسەڭ دە مەن سەنى ەندى سۇيە المايمىن دا، بۇل قۇرعان تۇزاعىدا تۇسە المايمىن، شىق ۇيدەن، شىق تەزىنەن!
مەيىز. بىلش ەتكىزىپ تۇكىرەر ەدىم، اتتەڭ ءبىر كەزدە ءوزىم سۇيگەن بەتتى اياپ تۇرمىن. ەرتەڭگە دەيىن شىداي تۇر، مۇنداي بەت تۇسىرىلمەي كەتپەس. (شىعا جونەلەدى.)
بوتابەك. مەيىز، مەيىز، جانىم، كىشكەنە توقتاشى! (سوڭىنان جۇگىرەدى.)
ليۋبا (تورگى ۇيدەن شىعا كەلىپ). ەرتەڭ كەزدەسەتىن بولدىڭدار عوي، نەسىنە اسىعاسىڭ؟
بوتابەك. ا! ليۋبا!.. سەن... سەن ۇرىلارداي ەسىكتەن شىعىپ، تەسىكتەن كىرگەنىڭ قالاي؟
ليۋبا. «جولداسىڭ سوقىر بولسا ءبىر كوزىڭدى قىسىپ ءجۇر» دەگەن ەمەس پە؟ (كۇرسىنە سويلەپ.) ءبىراق، مەن كوزىمدى جۇما المادىم، كوپ جايدى كورىپ، كوپ جايدى ەستىپ كەلدىم:
بوتابەك. كىمنەن؟ كولدەگى بالىقتاردان با؟ جوق، الدە جاڭاعى سياقتى مالىن دا، جانىن دا ساۋداعا سالىپ جۇرگەن ساۋداگەرلەردەن بە؟
ليۋبا. بارىنەن دە... قىبىرلاعان جاننىڭ ءبارى دە مەنى مازاق ەتتى. ءبارىنىڭ دە ايتاتىنى ءبىر عانا سەنسىڭ. ەلجاستىڭ قولجازباسىڭ ۇرلاعانىمەن قويماي، ونىڭ كوزىن جويىپ، ەڭبەگىن ەركىن پايدالانۋ ءۇشىن ىستەمەگەن قاستىعى جوق. قورقاق قويانبايەۆ دەگەن اتپەن وتىرىك ارىز جازعان دا، قىستىگۇنى شالتاقبايدى ەسقازىعا ايتاقتاپ توبەلەستىرگەن دە، ونىڭ ءوز تىماعىن وزىنە اتقىزىپ ارىز بەرگىزگەن دە. ەلجاستى اكەسىنىڭ قىلمىسىن جاسىردى دەپ قارالاۋ ءۇشىن، ول ارىزدى وتىرىك بۇركەمەك بولعان دا سەنىڭ بايىڭ بوتابەك دەيدى ءبارى دە. ەندى ونىڭ ەشقايسىسىنان ەشتەڭە شىعارا الماعان سوڭ، قارىنداسىن بەتكە ۇستاپ ەلجاستى جالعان دوستىقپەن ارباپ ءجۇر دەيدى ولار.
بوتابەك. ءوشىر ءۇنىڭدى!.. (ەكەۋى بىرىنە-بىرى ءۇنسىز قاراسىپ قالادى.) سەنى دە جارىم دەپ كەلدىم-اۋ، ءا؟
ليۋبا. سول ءسوزدى ساعان مەن ايتقالى تۇرمىن. جانىم دەگەن ءسوزدى سوڭعى رەت ايتىپ جالىنامىن، ءبارىمىزدى بىردەي ماسقارا ەتەيىن دەمەسەڭ، اقتىعىنا ەلدىڭ كوزى جەتكەنشە، ديسسەرتاسياڭدى توقتاتا تۇر.
بوتابەك. جاناشىرىمسىڭ كولگىرسىگەن جادىگوي. ونان دا «بار كوكسەگەنىم وسى ەڭبەگىڭنىڭ جارىق كورمەستەن وتقا جاعىلۋى، ەگەر ءتىلىمدى الماساڭ الگى سياقتى ەسۋاس، وسەكشىلەردىڭ جالعان ارىزىن جاڭبىرداي جاۋعىزامىن» دەگەن ءسوزدى اشىق ايت!
ليۋبا. ءاربىر ءسوزىڭ قات-قابات مۇز بولىپ جۇرەككە قاتىپ جاتىر. سوندا دا ءتوزىپ كەرەيىن، ايتا بەر! ولاي دەۋگە دالەلىڭ قايسى؟
بوتابەك. دالەلىم سول — سەن مەنى ماحاببات دارەجەسىمەن بىرگە كوشىپ-قونىپ جۇرەتىن جەلبۋاز دەپ قورقاسىڭ.
ليۋبا (ىزامەن مىرس ەتىپ). اشىعىراق ايتشى، سەن عىلىمي اتاق العان سوڭ ءوزىمدى مەنسىنبەي تاستاپ كەتەدى دەپ قورقامىن با؟
بوتابەك. ول عانا ەمەس، سەن ءومىردىڭ ماعان بۇيىرعان بار راقاتى مەن باقىتىن ەلجاسقا بۇيىرماقسىڭ.
ليۋبا. اشىعىراق ايتشى! اتاقتى سەنىڭ ەمەس. ەلجاستىڭ العانىن، ءوزىمدى سەنىڭ ەمەس، ەلجاستىڭ سۇيگەنىن تىلەيمىن بە؟
بوتابەك. ەندى قالاي؟ ەلجاسقا مەنىڭ ديسسەرتاسيامدى بەرگەن دە، ماسكۆاعا جىبەرتكەن دە سەنسىڭ. مۇنى دا تانىمىسىڭ؟
ليۋبا. تەرگەلمەي كەتپەيتىنىڭدى سەزىپ، بەرەر جاۋابىڭدى ەرتە ازىرلەگەن ەكەنسىڭ. ءبىراق، جازادان قۇتقارا الاتىن جاۋاپتى ەمەس، ءوزىڭدى ءوزىڭ ماسقارالايتىن كۇلكىنى ازىرلەپسىڭ. (بار ىزامەن، ءبىراق سالماقتى ۇنمەن.) نەتكەن قۇنسىز، نەتكەن ارسىز ەدىڭ؟
بوتابەك (تىستەنە ايقايلاپ.) توقتات! قان بولايىن دەمەسەڭ، توقتات تەزىنەن!
ليۋبا (ىزالى كۇلكىمەن). وتەللو! ءتۇرىڭ وتەللونىڭ دەزدەمونانى ولتىرگەلى تۇرعانداعى تۇرىنە ۇقسايدى، ءبىراق ەكەۋىڭنىڭ ايىرماڭ جەر مەن كوكتەي. ول ادامگەرشىلىكتى قۇرمەتتەيتىن اسىل ادام. ال سەن ءوزىڭدى دە قورلايتىن ۇرىسىڭ. (كەتۋگە بەتتەيدى.)
بوتابەك (الدىن كەس-كەستەپ). توقتات، دەيمىن مەن ساعان.
ليۋبا. مەنى ەندى توقتاتا الاتىن تەك ءولىم عانا. (قارسى ءجۇرىپ.) جوعال جولىمنان!
بوتابەك. ەسىڭدە بولسىن، مەن سەنىڭ ءوزىمدى وسىلاي ساتىپ كەتەتىنىڭدى ەرتە-اق سەزگەمىن، سەزگەمىن دە ازىرلەنگەنمىن. ەندى تاۋداي پالە ۇيسەڭ دە قاڭباقتاي كورەر مەن جوق. ەكىنشىدەن، مەنىڭ نەگىزگى ۇرىم ەلجاس ەمەس، ونىڭ سىبايلاسى سەنسىڭ. ەرتەڭ سوت سكامەيكاسىندا ەلجاسپەن بىرگە سەن دە وتىراسىڭ. وسىنى ەسىڭە مىقتاپ ساقتا دا (جولدى بوساتىپ) جونەل!
ليۋبا. اسىعا كۇتەم، سول سوتتى! (قاتتى ەكپىنمەن كەتە بەرەدى.)
شىمىلدىق.
ءتورتىنىش پەردە
بەسىنشى سۋرەت
ءبىرىنشى سۋرەتتە ەسقازىنىڭ ءۇيى تۇرعان جەرگە جەل ستانسياسى سالىنعان. وعان جالعاس ارىرەكتە ستانسيانىڭ پروپەللەر ورناتاتىن مۇناراسى، مۇنارانىڭ ارعى قاباتىندا بىر-ەكى شاتىر تۇر. سوعان جالعاسا ءۇش قاتار بولىپ تىزبەكتەلگەن دۆيگاتەلدەر ساحنا تورىنە قاراي سوزىلىپ كەتەدى. سولارمەن جارىسا قازىلعان قانال كورىنەدى. ساحنانىڭ ەكىنشى جاق شەتىن الا، تاقتا-تاقتا بولىپ ەگىلگەن ەگىننىڭ شەتى كورىنەدى. ءبىر تاقتاداعى بيداي التىن شاشاقتاي جارقىراپ كوز تارتادى. ەكىنشى تاقتاداعى سەمىپ قالعان، ۇشىنشىسىندەگىسى جاپ-جالپاق كۇيىندە كوگەرىپ تۇر. ارىرەكتە بويلاپ وسكەن سۇدانقانىڭ باسى كورىنەدى. پەردە اشىلعاندا ستانسيانىڭ كولەڭكەسىندە تۇرعان ستول باسىندا ايقىن مەن جازيرا وتىر.
جازيرانىڭ قولىندا تورسىق. ايقىننىڭ قولىندا كەسە.
ايقىن (كەسەسىن سىرعىتىپ). كوپتەن-كوپ راقمەت، جەڭەشە. مەن ابدەن تويدىم.
جازيرا (كەسەگە تاعى قۇيىپ جاتىپ). سىي اياقتان كەيىن ءوزىم دە ەندى قۇيمايمىن.
ايقىن. ءسىز مەنى بۇگىن ومىرىمدە تاتپاعان داممەن سىيلادىڭىز.
جازيرا. ە، و دا بولسا زەينەتجاننىڭ ارقاسى عوي.
ايقىن (كۇلىمسىرەپ). زەينەت بولماسا بۇل شۇباتتى ماعان تاتىرماس پا ەدىڭىز.
جازيرا. ارينە.
ايقىن. نەگە؟
جازيرا (تورسىقتىڭ اۋزىن بۋا باستايدى). مەن ءوزىمدى سىيلاعانداردى عانا سىيلايمىن.
ايقىن. مەن قاشان ءسىزدى سىيلامادىم؟
جازيرا. مەنى سىيلاساڭ شالىمدى دا سىيلار ەدىڭ عوي.
ايقىن. ول كىسىگە مەن نە جازدىم؟
جازيرا. جازىعىڭ سول، دالانىڭ جىندى جەلىنە دە قيعان اقىلدىڭدى وعان قيمادىڭ.
ايقىن (اڭىرىپ). تۇسىنبەدىم، جەڭەشە.
جازيرا. كەشە ول قۇدالىق جايىن سويلەسە بارعاندا ءوزىڭنىڭ نە دەگەنىڭدى ەسىڭە تۇسىرسەڭ بارىنە دە تۇسىنەسىڭ.
ايقىن. سىزدىڭشە مەن نە دەۋىم كەرەك ەدى؟
جازيرا. ول ءۇشىن كوپ اقىلدىڭ كەرەگى جوق. «ءبىزدىڭ بالالارىمىز اكە-شەشەسى ماتاستىراتىن بۇرىنعىنىڭ جاستارى ەمەس، ەرىكتى وزدەرىنە بەرەيىك» دەۋىڭ كەرەك ەدى.
ايقىن (كۇلىمسىرەپ). وسى اقىلىڭىزدى شالىڭىزعا نەگە ايتپادىڭىز؟
جازيرا. ايتىلعان ەدى، الجيىن دەگەن بە، وسى ساپار جازا باسىپتى. عالىم مەن قويشىنىڭ قۇدالىعى بۇرىنعى زامانداعى باي مەن كەدەيدىڭ قۇدالىعىڭداي كادىرسىز بولار، ونان دا ايقىننان ءبىر تىلەك تىلە دە قايت دەپ جىبەرسەم، ول وزىنشە لاعىپتى.
ايقىن. ءسىز مەنەن نە تىلە دەگەن ەدىڭىز؟
جازيرا. بالالاردىڭ اراسىنا كىرىسپەۋىڭدى تىلە دەپ ەدىم.
ايقىن (ويلانا قاراپ بارىپ كۇلىمسىرەيدى). ول كىسى ءسىزدى سىيلايتىن سەكىلدى ەدى، قارتايايىن دەگەن بە؟
جازيرا. جوق، ول قۇدايىن سىيلاماسا دا مەنى سىيلايدى.
ايقىن. سىيلايتىن بولسا ءتىلىڭىزدى الماس پا ەدى؟
جازيرا. ونى جەلىكتىرىپ جىبەرگەن بوتاجان كورىنەدى.
ايقىن (كەنەت سالۋىن قاندانىپ قىمىزدى جۇتا سالادى دا، تۇرەگەلەدى). راقمەت سىزگە. مەن ەندى جۇمىسىما كىرىسەيىن. (مۇناراعا بەتتەي بەرە الىستان بىرەۋدى كورگەندەي بولادى.)
جازيرا (وزىنە). وسىنىڭ قىزىنا ءۇي ءىشىمىزدى تۇگەل عاشىق قىپ قويعان بۇل قۇدايعا نە ايتارسىڭ.
(الىسقا قاراپ.) ءوزى ءبىر كەلمەدى-اۋ، سوڭعى رەت بەتىنەن ءبىر ءسۇيىپ كەتەتىن.
ايقىن. ەس اعاڭ بولۋ كەرەك، مالشىلار جاقتان بىرەۋ كەلە جاتىر. (مۇناراعا شىعا باستايدى.)
جازيرا. ول سەنىڭ قاراڭدى ەندى قايتىپ كورمەكشى ەمەس ەدى، جۇرەگى شىداماعان عوي بايعۇستىڭ.
ايقىن. وندا ءسىز سول شىدامسىز جۇرەكتى ءقازىر ءبىر قۋانتىڭىز.
جازيرا (اتىپ تۇرىپ). قالاي؟
ايقىن (مۇنارانىڭ باسىنا شىعىپ الدەنەنى بۇراي باستايدى). نە ءۇشىن ەكەنىن ايتپاڭىز دا، تەك «ءشۇيىنشى! ءشۇيىنشى!» دەي بەرىڭىز.
وسى كەزدە الىستان ەلجاس پەن زەينەتتىڭ قوسىلىپ سالعان ءانى ەستىلەدى. سول ونگە قۇلاعىن تىگىپ ايقىن دا، جازيرا دا ءۇنسىز، قيمىلسىز تۇرىپ قالادى. جازيرانىڭ جۇزىندە ۇلكەن ءبىر شاتتىق بار. ال ايقىنعا شاتتانا قاراپ تۇر. ازدان سوڭ ساحنانىڭ ءتور جاعىنان اياعىن ماڭ-ماڭ باسىپ، قۇلاعىن انگە تىگە ەسقازى كەلە جاتادى.
ەسقازى. تىڭداشى، ايقىنجان، تىڭداشى! قارابايدان باسقا ەشكىم ايىرا المايتىن جۇرەك ءۇنى عوي مىناۋ. (ديريجيروۆات ەتىپ انگە ءوزى دە قوسىلادى.) قىزىعاسىڭ كەپ، قىزىعاسىڭ كەپ، امال نە، قولدان كەلمەيدى.
جازيرا (دالادان شىعا كەلىپ ونى باسسالادى). ءشۇيىنشى، كوكەسى! ءشۇيىنشى!
ەسقازى. جاكەسى-اۋ، نە ءۇشىن؟
جازيرا. نە ءۇشىن ەكەنىن سۇراما دا، ءشۇيىنشىمدى بەرە بەر. اكەل بەرى جۇلدىزدى. (ومىراۋىنداعى التىن جۇلدىزعا جارماسادى.)
ەسقازى (جاقتىرماي). نەمەنە، وزىڭدە جوقتى يەمدەنىپ، مىنالارعا مازاق بولايىن دەپ پە ەدىڭ؟
جازيرا. ولار نە دەپ مازاقتايدى؟
ەسقازى. «قويشىلارعا بەرىلگەن ءبىر جۇلدىز بارىنە دە جەتەدى» دەپ كۇلمەي مە؟
جازيرا. التىن جۇلدىزى بار ادامدى ەشكىم دە مازاقتامايدى، سىلتاۋراتپاي اكەل تەز.
ەسقازى. ادامدى ومىراۋىنا عانا قاراپ باعالايتىن ەسۋاستار بۇل كەزدە ازايعان، جاكەسى! (سىبىرلاپ.) نەمەنە، الدە ايقىن ريزالىعىن بەردى مە؟
جازيرا. نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، سەنەن ءشۇيىنشى سۇرا، قۋانت دەگەن ءوزى. سەن قاۋزاي بەر، مەن زەينەتجاننىڭ قىمىزىن شاتىرىنا قويايىن دا، سوياتىن مال كەلتىرەيىن. (كەتەدى.)
ەسقازى. ايقىنجان! سەن ايتىپ جىبەرشى، جاناعىنىڭ ءشۇيىنشىسى نە؟
Aيقىن (تومەن تۇسە باستايدى). قۇرمەتتى قۇدا-اۋ، الدىمەن امانداسايىق تا.
ەسقازى (تاڭدانا، ۇمتىلا باسىپ). قۇدا! كىم؟ ماس بە؟
ايقىن. ونىڭ تاڭداناتىن نەسى بار؟
ەسقازى. ايقىنىم-اي، اسىلىم-اي، كەشەگى ءبىر سوزىڭنەن تۇرشىگىپ قالىپ ەدىم، تەزىرەك ءتۇسشى، قۇشاقتاپ تۇرىپ ءبىر سۇيەيىن.
ايقىن. يا، ءسىز كەشە مەنى از بىلەتىنىڭىزدى كورسەتتىڭىز. (ەكەۋى قۇشاقتاسادى.)
ەسقازى. كەشىر، باۋىرىم، كەشىر! ەلجاسىم دا مەنى وڭدىرعان جوق. (ايقىننىڭ قۇلاعىنا.) ول، ءتىپتى ەسكىلىكتىڭ كولەڭكەسىندە قالعان ەكەنسىز عوي، ەندى قالىڭ مالدى دا تولەڭىز، نەكەمىزدى قيدىرۋ ءۇشىن كولحوز ورتالىعىنا مەشىت سالدىرىپ، مولدانى دا شاقىرتىڭىز دەيدى.
ايقىن (كۇلىپ). ءسىز نە دەدىڭىز؟
ەسقازى. نە دەيىن ۇيالدىم دا ۇندەمەدىم.
ايقىن. يا! مالشا ماتالعانىمىزدى سەزبەي قۇدالىقتى بىزدەر عانا قۋانىش كوردىك، ال بۇگىنگى جاستار ءۇشىن ول قورلىق.
ەسقازى. ونى مەن دە بىلەمىن-اۋ، ايقىنجان. ءبىراق، ادامنىڭ ۇيلەنەر كەزى ومىرىندەگى ەڭ جاۋاپتى كەزەڭى عوي.
ايقىن. ونى ەلجاس پەن زەينەت بىزدەن كەم تۇسىنبەيدى. سوندىقتان ءسىز ەكەۋمىزگە قالعان ەندىگى مىندەت—تويعا شاقىرىلاتىن دوستاردىڭ ءتىزىمىن جاساۋ عانا.
ەسقازى. ا! قايتا ايتشى، باۋىرىم. (قۋانعاننان نە دەرىن بىلمەي ونىڭ قولىنان ۇستاي الادى.) تويدى قاشان جاسايمىز دەدىڭ؟
ايقىن. ونى جاستاردىڭ وزىنەن سۇرايمىز.
ەسقازى (قولىن سىلكىپ). ومىردەن كۇتكەن ەڭ اسىل تىلەگىمە جەتكىزدىڭ، ايقىنجان، كوپ جاسا باقىتتى بول!
ايقىن. سىزگە دە سونى تىلەيمىن. ەندى ماعان رۇقسات ەتىڭىز، جۇمىسىما كىرىسەيىن.
ەسقازى. ايقىنجان-اي، مازاڭدى الا بەردىم-اۋ. تاعى دا ءبىر تىلەگىم بولىپ تۇرعانى.
ايقىن. ايتىڭىز.
ەسقازى. مىنا مالشىلار بۇگىن ۇيلەرىنە قايتاتىن ەمەس؟
ايقىن. نەگە؟
ەسقازى. «ءبىزدىڭ ءقازىر كەۋدەمىز ەمەس، دالامىز تولى قۋانىش، مۇنداي قۋانىشتى كۇندەردى قاراڭعى ءۇي« دە ەتكىزۋگە بولاتىن ەمەس. ايقىن جولداس ءبىر ۇلكەن جومارتتىق ىستەپ جارىقتى بۇگىن بەرسە ەكەن» دەيدى.
ايقىن. ۇكىمەت كوميسسياسىنان بۇرىن ءوزىم كورىپ الماق بولىپ ازىرلەنىپ جاتىرمىن. لامپالارىڭىزدى ورناتا بەرىڭىزدەر! (قايتادان مۇناراعا ورلەيدى.)
ەسقازى. بۇگىن بە؟
ايقىن. ءقازىر.
ەسقازى. قاراعىم ايقىن-اۋ، تۇسىمدە كورگەن باقىت دالاسىن وڭىمدە كورسەتىپ، اي مەن كۇندى قابات قۇشاقتاتتىڭ عوي وندا.
ايقىن. ۋاقىت ءوتىپ بارادى، تەز جەتىڭىز.
ەسقازى. ساعىم دالاسىنداعى سانسىز كوز ەندى ساعان قادالادى، تالدىرا بەرمەي ءوزىڭ دە تەزدەتە كور! ( كەتەدى.)
ساحنا شەتىنە كەلىپ ءبىر ماشينا توقتاپ، ىشىنەن ەلجاس پەن زەينەت تۇسەدى. زەينەتتىڭ قولىندا ءبىر بۋدا سۋدانكا بار.
زەينەت. پاپا! ەلجاستىڭ سۋسىز ەسىرگەن سۋدانكاسىن قاراڭىزشى!
ەلجاس. ىسكە ءسات، اي اعا!
ايقىن. ا! «پوبەدامەن» جەلدەي ەسىپ جۇرگەن مينيسترلەردىڭ ءبىرى ەكەن دەسەم، سەن بە ەدىڭ؟
ەلجاس (كۇلىمسىرەپ). كۇتكەنىڭىز مينيستر، كەرگەنىڭىز كولحوزدىڭ اگرونومى. قايتەسىز، سوعان دا رازى بولاسىز دا؟ زەينەت، ءجۇر ەندى مىنا ءبىر ۋچاستكەنى كورەيىك.
زەينەت (كۇبىرلەپ). ءوزىڭ بارا بەر، مەن پاپاممەن بەت اشىسقالى تۇرمىن.
ەلجاس. بايقا، بەت اشىسامىن دەپ بۋركەپ الما! (كەتەدى.)
ايقىن (كۇلىمسىرەي باسىن شاباد.) سوعان دا رازى بولارسىز دەيدى، ءا؟
زەينەت. پاپا! ونىڭ ءسوزىن قويىڭىز دا، مىنا سۋدانكاسىنا قاراڭىزشى، مەنىڭ بويىمنان ەكى ەسە بيىك.
ايقىن (تومەن تۇسە باستايدى). ول كەلەسى جىلى بۇل دالاعا گەكتارىنان ءجۇز ەمەس، مىڭ سەنتنەر تۇسەتىن ءشوپتى دە ەگەدى. سوندا سەن ونى نە دەپ ماقتارىڭدى بىلمەي جۇرمە.
زەينەت (ۇيالىپ تومەن قارايدى). پاپا! مەن ەمەس، ءوزىڭىز عوي، ساعىم دالاسىن ءسوز ەتە قالساڭىز، ونىڭ قايتا جارالۋىنا ەڭ العاش سەبەپ بولعان ەلجاس دەپ ونى ەسىڭىزدەن تانا ماقتايتىن.
ايقىن (ازىلدەپ). ا، سەن ەلجاس جايىندا ايتىلعان ءتاۋىر ءسوزدىڭ ءبارىن جاتتاپ جۇرەدى ەكەنسىڭ-اۋ.
زەينەت (ۇيالا سويلەپ). نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، وزىنەن ءوزى جاتتالادى دا قۋانتا بەرەدى،
ايقىن. سول قۋانىشىڭا مەن دە ورتاقپىن.
زەينەت (شاتتانا جالت قاراپ). پاپا! راس ايتاسىز با؟
ايقىن (قۇشاقتاپ). باقىتتى بول، بالاپانىم، باقىتتى بول!
زەينەت (ايمالاپ). پاپا! ءبىزدىڭ ءومىر نەتكەن قىزىقتى.
ايقىن (كۇلىمسىرەپ). ونى جاڭا عانا سەزدىڭ بە؟
زەينەت. ويلانبادىڭىز.
ايقىن. ويلاندىم، بالام. نەگە ولاي دەگەنىڭە دە ءتۇسىندىم. راس ءبىزدىڭ ءومىر قىزىقتى. ول نەلىكتەن؟.. ءومىردىڭ ءۇش ءتۇرلى عاجايىپ ساۋلەسى بار. ول — كىرشىكسىز تازا ماحاببات، ول — دوستىق، ول — ەنبەك. كىمدە-كىم وسى ۇشەۋىنە يە بولا السا ودان باقىتتى جان جوق. ونداي ادامعا ءومىر ءسۇرۋ وتە جەڭىل دە، قىزىقتى دا. (قولىنداعى ءبىر تال بيدايعا كۇلىمسىرەي قاراپ كەلە جاتقان ەلجاستى يەگىمەن نۇسقاپ اقىرىن سويلەيدى.) سونىڭ، ءبىرى مىناۋ. سەن دە ءدال سوندايسىڭ، سوندىقتان دا ەكەۋىڭ تەڭسىڭ.
زەينەت. پاپا، نەگە ءسىز بۇگىن وقشاۋلانا سويلەپ وتىرسىز.
ايقىن. ەندى سەن ويلانبادىڭ. مەن وقشاۋلانعانىم جوق، سەندەرگە قاراپ ءوزىمنىڭ جاسارعانىمدى كورىپ وتىرمىن. بار، شەشەلەرىن قىمىز اكەلگەن-دى، شاتىرعا بارىپ سونى ىشىڭدەر.
زەينەت. شەشە! ول كىم؟
ايقىن. ءوزىڭنىڭ ەنەڭ جازيرا.
زەينەت. پاپا! (بەتىن اكەسىنىڭ يىعىنا باسادى.)
ايقىن (ەكەۋىن ەكى قولىمەن قۇشاقتاپ). ەكەۋىڭنەن ەندىگى ءبىر تىلەگىم، اكەلەرىڭە قاراماي وزدەرىڭە قاراڭدار! (ەكەۋىن ەكى ءسۇيىپ.) باقىتتى بولىڭدار، بالاپاندارىم! (ەلجاستىڭ قولىنداعى بيدايدى ەندى اڭعارىپ.) مۇنىڭ نە؟
ەلجاس. كورىڭىز! (بيدايدى كورسەتىپ.) ءبىزدىڭ بۇل دالانى: مالدىڭ ورىسىنە ەمەس، استىقتان مول ءونىم بەرەتىن ەگىن جايعا اينالدىرامىز، دەگەنىمىزگە ەندى جۇرتتىڭ ءبارى دە سەنەتىن بولدى.
ايقىن. وعان مەنىڭ ەشقانداي كۇدىگىم جوق، بالام. ەرتەڭگى كۇنى تالاي سوۆحوزدار وسى دالاعا كەپ ورنايدى ءالى. (الىسقا قاراپ.) مىنا ءبىر شاڭ نە؟
ەلجاس. ءوزى ەل جاقتان كەلەدى.
زەينەت. ەكپىنى «پوبەداعا» ۇقسايدى.
ايقىن. وندا كىم بولعانى؟
ەلجاس. وتارلاردى ارالاۋعا شىققان وبلىس باسشىلارىنىڭ ءبىرى بولار.
زەينەت. مەن بىلسەم، وسى كەلە جاتقان ءبىزدىڭ ليۋبا.
ەلجاس. ول كەلمەكشى ەمەس-تى... ءبىراق، ماشيناسى ۇقسايدى.
زەينەت. ماشينا ايداسى دا ۇقسايدى... انە، ايتتىم با، سونىڭ تاپ ءوزى.. ءجۇر، الدىنان شىعايىق.
ەلجاس پەن ەكەۋى كەتەدى. ساحنا سىرتىنا كەلىپ توقتاعان ماشينانىڭ دىبىسى ەستىلەدى. ازدان سوڭ قولىندا ەلجاستىڭ كىتابى مەن بوتابەكتىڭ قولجازباسى بار ليۋبا كەلە جاتادى.
ايقىن (قارسى ءجۇرىپ). كىرپىگىڭنىڭ ءار تالىنان اۋىر قايعىنىڭ جاسى توگىلگەندەي، نەندەي قاسىرەتتى اكەلە جاتىرسىڭ، بالام؟
ليۋبا (جاسقا بۋلىعىپ، ازەر سويلەيدى). پاپا! ءوزىنىڭ مانسابى ءۇشىن باسقانىڭ باقىتىنا، باقىتىڭا ەمەس، ءتىپتى ومىرىنە دە قاستىق ەتەتىن، دوستىقتى زۇلىمدىقتان، ماحابباتتى سايقالدىقتان تاباتىن ادامدى نە دەۋگە بولادى؟
ايقىن. ادامدى ەمەس، ازعىندى دە!
ليۋبا. وندايدى جولداسىم دەۋگە بولا ما؟
ايقىن. جوق، بولمايدى.
ليۋبا. بالام دەۋگە بولا ما؟
ايقىن. ەشۋاقىتتا.
ليۋبا. ەندەشە ءسىزدىڭ زەينەت ەكەۋمىزدەن باسقا بالاڭىز جوق.
ايقىن. نە دەپ تۋرسىڭ، ليۋبا؟ تۇلابويىما ۋ تاراپ بارادى، ازاپتاماي ايت جىلدام.
ليۋبا (كىتاپتىڭ ءبىر داناسى مەن بوتابەكتىڭ قولجازباسىن ۇسىنادى). ايتا الاتىن ەمەسپىن، ءوزىڭىز كورىڭىز.
ايقىن (ليۋباعا ۇزاق قادالىپ بارىپ الادى). بۇل نە؟
ليۋبا. بوتابەكتىڭ ديسسەرتاسياسى مەن ەلجاستىڭ كىتابى. اكادەميك دەنيسەنكو ءبىرىن ۇلكەن عىلىمي ەڭبەك دەپ باستىرىپتى دا، ەكىنشىسىن ۇرلىق دەپ قايتارىپتى.
ايقىن. ۇرىسى كىم؟
ليۋبا. ۇرى دا، دومالاق ارىزدىڭ يەسى قويانبايەۆ تا ءسىزدىڭ بالاڭىز بوتابەك.
ايقىن (قاتتى كۇيىنىپ). جالعان! ايتىپ تۇرعانىڭنىڭ ءبارى جالعان! جوق، جوق تالاسپا، تالاسپا! (ءجۇرىپ كەتەدى.) قانشا ارسىز بولسا دا ، ونىڭ ءدال مۇنداي قىلمىسقا بارۋى مۇمكىن ەمەس. سەن الدەكىمنىڭ سوزىنە الدانىپ، جالعان ايتىپ تۇرسىڭ. جالعان! جالعان!
ليۋبا. ەگەر جالعان بولسا قۋانار ەدىم، امال نە، ول تىلەگىم بولماي تۇر، پاپا!
زەينەت جۇگىرىپ كەلەدى، وعان ىلەسە ەلجاس تا كەلەدى.
زەينەت (اكەسىن كەلە قۇشاقتاپ). پاپا، سىزگە نە بولدى؟
ايقىن. اكەڭ وزىنە ءوزى جانات ايتاتىن كۇيگە ءتۇستى، بالام. (ەلجاسقا.) مەن ەكى قولىمنىڭ ءبىرىن شاپقالى تۇرمىن، ادالى قالادى دا، ارامى شابىلادى، سونىڭ ءبىرى سەنسىڭ، ەلجاس.
ەلجاس(اڭ-تاڭ). تۇسىنبەدىم. اي اعا!
ايقىن. تۇسىنەسىڭ. (قاتال قادالىپ). سەن ماعان بوتابەكتىڭ ديسسەرتاسياسىن قاي كەزدە وقىعانىڭدى، كىتابىڭدى ءبىزدىڭ اكادەميا ارقىلى الماتىدا باستىرماي، سالعاننان موسكۆاعا جىبەرۋىڭنىڭ ءمانىسىن ايت!
ەلجاس. مەن بوتابەكتىڭ ديسسەرتاسياسىن ەشۋاقىتتا وقىعان ەمەسپىن. وقىمايىن دەگەنىم جوق، ونىڭ ءوزى كورسەتكىسى كەلمەدى، نانباساڭىز ليۋبادان سۇراڭىز. ەكىنشىدەن، مەنىڭ ەڭبەگىمدى ءسىزدىڭ اكادەميادا ەشكىم ەلەگەن جوق، موسكۆاعا جولداعان دا ءوزىم ەمەس، وزدەرى سۇراتىپ الدى.
ايقىن. كىم سەنىڭ ەڭبەگىڭە سىرتتان عاشىق بولىپ جۇرگەن؟
ەلجاس. اكادەميك دەنيسەنكو. ول كىسىگە ايتۋشى دا ءوزىم ەمەس.
ايقىن. ەندى كىم؟
ەلجاس. قاسىڭىزدا تۇر.
ايقىن. زەينەت پە؟
زەينەت. ءيا، مەنمىن، پاپا!
ايقىن. سەن وسى ەڭبەكتىڭ ەكەۋىن دە وقىپ پا ەدىڭ؟
زەينەت. ءيا، ەكەۋىن دە وقىدىم.
ايقىن. قالاي، بىرىنە-بىرى ۇقساي ما؟
زەينەت. جوق، ۇقسامايدى، تاقىرىبى ءبىر بولعانمەن، جازىلۋى ەكى باسقا.
ليۋبا. ول سەن ەكەۋمىزدى ديسسەرتاسياسىنىڭ ەسكى تۇرىمەن الداپ كەلىپتى، مىنا جاڭا ءتۇرىن وقىعان جوقسىڭ.
زەينەت (الا بەرىپ). بۇل قانداي ءتۇرى؟
ليۋبا (اشىپ نۇسقايدى). دەنيسەنكودان مىناداي باعا الىپ قايتقان ءتۇرى.
زەينەت (شوشىنعانداي). «ەسقازيننەن»، «ەسقازيننەن» دەي بەرگەن، بۇل قالاي؟ پاپا، بۇل نە سۇمدىق؟
ايقىن (قولجازبانى ونىڭ قولىنان قايتا جۇلىپ الىپ ءۇنسىز قاراپ تۇرىپ قالادى. ازدان سوڭ عانا باسىن زورعا كوتەرىپ زالعا قارايدى.) و، سورلى ايقىن! بۇل راس بولسا كىم بولدىڭ! قازاق دالاسىنىڭ تالاي قاراڭعى تۇكپىرىنە بولاشاقتىڭ ساۋلەسىن اپارىپ، ءاربىر ورناتىلعان جاڭا لامپالاردى كەرگەن سايىن ۇلى ادامنىڭ نۇرىنا بولەنگەن ەلىڭدى كورۋشى ەدىڭ دە، بار ماقساتىنا جەتكەندەي شالقۋشى ەدىڭ. مىناۋ راس بولسا ەندى كىم بولدىڭ؟ تالاي دالانى گۇلدەندىرىپ، تالاي قالانى نۇرلاندىرساڭ دا جالعىز ۇلىڭنىڭ ساناسىنا ساۋلە بەرە الماي، كەۋدەڭە قادالاتىن وق جىلاندى وسىرسەڭ كىم بولدىڭ؟ (تەڭسەلە باسىپ شاتىرىنا قاراي ءجۇرىپ كەتەدى.. قالعاندار سوعان قاراپ سۋىڭ ويدا تۇرىپ قالادى.)
ەلجاس. قارتتى بەكەر قينادىڭ-اۋ، ليۋبا!
ليۋبا (كۇرسىنە سويلەپ). قانشا ويلانسام دا ايتپاي جاسىرۋدىڭ ءجونىن تاپپادىم.
زەينەت (كوزىنىڭ جاسىن ءسۇرتىپ). سەنىڭ «بەكەرىڭ» نە؟
ەلجاس. مەن دوستىق ءۇشىن بارلىق ابىروي، اتاقتى قۇربان ەتىپ، بوتابەكتى قورعاپ قالسام دەپ ەدىم. (وتىرا كەتەدى.) ءبىراق وعان ۇجدانىم جىبەرەر ەمەس.
زەينەت. قالاي قورعاماقشى ەدىڭ؟
ەلجاس. بار كىنانى ءوز موينىما السام..
زەينەت (قاتتى تىكسىنىپ) ەلجاس! وسى ما ەندى سەنەن كۇتكەنىم؟
ەلجاس. مۇنى ءوزىم دە كۇتكەن ەمەس ەدىم، اكەڭنىڭ جاڭاعى قينالعانى باتىپ كەتتى. جان اۋىرسا ويدىڭ تەڭسەلەتىن ادەتى عوي.
زەينەت. ول ەندى سەنىڭ دە اكەڭ ەمەس پە، ەسىركەيمىن دەپ ءولتىرۋىن قالاي؟
ەلجاس. ءولتىرۋ!
زەينەت. تىم قاتتىراق تەڭسەلىپ كەتىپسىڭ جىگىتىم. (ليۋباعا). بوتابەكتىڭ ءوزى نە دەيدى؟
ليۋبا. ونىڭ ويىنشا ۇرى ءوزى ەمەس، ەلجاس.
ەلجاس. ليۋبا، سەنىڭ ومىرىڭدە ايتقان تۇڭعىش وتىرىگىڭ وسى بولار؟
ليۋبا (ىشىنەن اسىنىپ العان سومكەسىنەن شەتى شالا جانعان قالىڭ داپتەردى سۋىرىپ الادى). وندا مىنانى مەيىزگە كوشىرتكەن ءوزىڭ بولارسىڭ؟
زەينەت (قاراپ جىبەرىپ). عاجاپ-اۋ، بۇل ەلجاستىڭ بىلتىر مەن جوعالتقان داپتەرى عوي.
ەلجاس (جەتىپ بارىپ داپتەردى قولىنا الىپ قارايدى دا، سۋىق تۇسپەن زەينەتكە قادالادى. الدەنە ايتقىسى كەلەدى، ايتا الماي ءتۇسى بىرتە-بىرتە وقي باستايدى). جوق، ساعان اشۋلانۋ مەنىڭ قولىمنان كەلمەيدى ەكەن.
زەينەت. ەلجاس! سەن مەنى كىم دەپ تۇرسىڭ؟
ەلجاس. كىم بولساڭ دا ماڭگى سۇيەرىم سەن عاناسىڭ عوي، ونان دا مىنانى ايتشى، مۇنى وتقا سالعان كىم؟
زەينەت. سۇيەمىن دەيسىڭ دە جازالايسىڭ، بۇل قالاي؟
ەلجاس. جازا؟!
زەينەت. بۇلاي كۇدىكتى بولعانىمنان جازالانعانىم جاقسى،
ەلجاس. كەشىر، ساۋلەم. مىناعان تيگەن وت جۇرەگىمدى شارپىپ كەتتى دە، نە دەگەنىمدى ءوزىم دە بىلمەي قالدىم.
زەينەت. بۇل ماعان دا جەڭىل ءتيىپ تۇرعان جوق. (ليۋباعا.) سەن مۇنى قايدان تاپتىڭ؟
ليۋبا. مەن مەيىزدەن الدىم، وعان بەرۋشى بوتابەك كورىنەدى.
زەينەت (قاتتى تىكسىنىپ). بوتابەك! مەنىڭ اعام! وندا ماعان ءبارى تۇسىنىكتى.
ەلجاس. تۇسىنىكتى بولسا ءانى، ءوزى دە كەلە جاتىر، مىناۋ سونىڭ ماشيناسى.
ليۋبا (سەسكەنگەندەي). ول مۇندا نە ءۇشىن كەلدى؟ مۇمكىن باسقا...
ەلجاس. جوق سول. ول ماشيناسىن سەنەن دە قىزعانۋشى ەدى عوي، باسقاعا بەرۋى مۇمكىن ەمەس.
زەينەت. كەلسە كەلسىنشى! كىمنىڭ كىم ەكەنىن كورىڭكىرەپ الايىق.
ەلجاس. توقال العان با، قاسىنداعى ايەلى كىم؟
ليۋبا (شوشىنىپ). مەيىز! بۇل قالاي؟ (جالماجان داپتەردى سومكەسىنە سالا باستايدى.)
زەينەت. سەن ودان سونشا نەگە شوشىندىڭ؟
ليۋبا. مىناۋ ساۋداگەر ايەل مەنى نە الدادى، نە ساتتى. (سىرتتان بوتابەكتىڭ وكتەم داۋسى ەستىلەدى.)
بوتابەك (سىرتتا). كەرەك كەزىندە ءوزىم شاقىرامىن. ماشينادا وتىرا تۇر. (ەكپىندەي باسىپ جىعا كەلەدى دە، وتىرىك كۇلە سويلەيدى.) ھا، ەكى وپاسىز! مەنىڭ قولجازبامدى تاعى دا ۇرلاپ كەپ تىعىلعان جەرلەرىڭ وسى دالا ما؟ كانە، بەتتەرىن شىداسا ەكەۋىڭ مەنىمەن ايتىسىڭدار دا، قولجازبامدى قايتارىڭدار.
ەلجاس (قولىن ۇسىنىپ). ايتىسپاستان بۇرىن امانداسساق قايتەدى؟
بوتابەك (ونىڭ قولىن قاعىپ جىبەرىپ). تارت ارام قولىڭدى! (تىستەنە سويلەپ.) سەندەي قاراقشىنى دا ادام دەپ، دوس كورىپ كەلدىم-اۋ، ءا!
زەينەت. اعا! كىشىلىك جۇزبەن وتىنەمىن، اداممەن ادامشا سويلەسىڭىز.
بوتابەك. كىم ادام؟ مىناۋ ما؟
ەلجاس (ىزامەن مىرس ەتىپ). ەسەك ادامدى دا وزىندەي ەسەك دەپ تۇسىنەدى دەۋشى ەدى، سول راس ەكەن-اۋ، (ايقىن كەلە جاتادى.)
بوتابەك. نە دەدىڭ؟ قايتا ايتشى!
ەلجاس. قايتالاسام دالەلدەپ تۇرىپ ودان دا قاتتىراق ايتارمىن، سول سەبەپتى ايتقىزباڭىز.
ەسقازى (ايقىننىڭ ءبۇيىر تۇسىنان شىعا كەلىپ). دەگدارىم-اۋ، كەز تالىپ كوڭىل سارعايدى عوي، ەندى قاشان؟
ايقىن وعان جاۋاپ قاتپاستان بوتابەككە قادالعان قالپىن وزگەرتپەستەن ءجۇرىپ كەلەدى، ەسقازى وعان تاڭدانا قاراپ ليۋبالارعا جاقىندايدى.
ايقىن (اۋىر سالماقپەن ءجۇرىپ كەپ). ەي، جانىم مەنىڭ تەڭ جالعىزىم! مەن ءتىرىمىن بە، جوق الدە ءوز قولىڭمەن تۇنشىقتىرىپ ءولتىردىڭ بە؟ ماعان سونى تەزىرەك ايتشى!
بوتابەك. پاپا! «ءبىر ايەلدىڭ ايلاسى قىرىق ەسەككە جۇك بولىپتى» دەگەن عوي، قىرىق تۇرسىن، سەكسەن بولسا دا اقيقاتقا كوزىڭىزدى جەتكىزەمىن، ءقازىر. بوسقا قينالماي وتىرىڭىز، پاپا، وتىرىڭىز. (قولىنان دەمەپ وتىرعىزباق بولادى، زەينەت ەلجاستىڭ كىتابىن الىپ ىشىنەن وقىپ تۇرادى.)
ايقىن. ءسويتشى، قۇلىنىم، اقتىعىڭا كوزىمدى تەز جەتكىزشى، كەڭ دۇنيەم تارىلدى عوي. (وتىرا بەرە الدەنە ەسىنە كەنەت تۇسكەندەي سەلك ەتىپ قولىنداعى قولجازباعا ءبىر، بوتابەككە ءبىر قارايدى.) ءبىراق، مەن قاتتى شوشىپ كەلدىم، بالام.
بوتابەك. تۋعان بالاڭىز مەنەن دە جاقىن كورىپ كەلگەن ادامدارىڭىز ازعىن بولىپ شىقسا ارينە شوشىناسىز.
ەسقازى. بوتاجان-اي، اۋزىڭ نەتكەن جامان ەدى، ازعىن دەپ تۇرعانىڭ كىمدەر؟
بوتابەك. ءسىزدىڭ بالاڭىز، ءوزىمنىڭ جالعان دوسىم ەلجاس پەن جادىگوي جارىم ليۋبانى ايتىپ تۇرمىن.
ليۋبا (ءوزىن-وزى قانشا تەجەسە دە شىداي الماي). پاپا! توقتاتىڭىز!
ايقىن. جوق، بالام، بۇل ءوزىنىڭ كىم ەكەنىن ماعان ءتۇڭعىش رەت جاڭا كورسەتە باستادى، توقتاتپايمىن. (بوتابەككە قادالا ءتۇسىپ.) جىنىڭنىڭ قالعانى بولسا تاعى دا قۇسا ءتۇس!
بوتابەك. ەگەر ءادىلىن ايتۋدى جىن قۇسۋ دەپ تۇسىنسەڭىز، جامانشىلىقتىڭ وتىنا ماي قۇيعانىڭىز ەمەس پە، پاپا؟
ايقىن. ءادىل دەگەنىڭ وتىرىك بولسا شە؟
بوتابەك (قاتۋلانا ءتۇسىپ). مەن شىندىقتى عانا سۇيەتىن، كىمدە-كىم شىندىقتان قورىقسا ونى جەر بەتىنەن ورنى جوق ءولى جان دەيتىن اداممىن. سوندىقتان ءارقاشان دا ايتارىم شىندىق. قازىرگى ايتىلاتىن شىندىق سول: مەنىڭ ديسسەرتاسيامدى ليۋبا ارقىلى ۇرلاپ الىپ، الدىمدى وراۋ ءۇشىن مۇندا ەشكىمگە كورسەتپەستەن موسكۆاعا جىبەرىپ باستىرعان بۇل زاماننىڭ قاندى بالاق ۇرىسى مىنە! (ەلجاستى قولىمەن نۇسقاپ.) مىنە، الدىڭىزدا تۇر.
ەلجاس (مىرس ەتەدى دە ايقىنعا قارايدى). قاندى بالاق ۇرىنىڭ الدىڭىزدا تۇرعانى راس، ءبىراق، مەنىڭ قۇرمەتتى دوسىم بوتابەك ۇرىنىڭ كىم ەكەنىن ءدال تابا الماي اداسىپ تۇر، نۇسقاپ جىبەرۋگە رۇقسات ەتىڭىز.
بوتابەك. كىم سوندا ۇرى؟
ەلجاس. جاڭا عانا مەنى نۇسقاعان قولىڭىزدى قايىرىپ اپارىپ كەۋدەڭىزگە تىرەسەڭىز، ۇرىنى دا تاباسىز.
بوتابەك (ايعايلاپ). سوندا ۇرى سەن ەمەس، مەن بە؟
زەينەت-ليۋبا-ەلجاس (ۇشەۋى ءبىر داۋىسپەن). سەن!
بوتابەك (قارقىلداپ). حا، حا، حا! ۇشەۋىنىڭ بىردەي قارقىلداۋىن قارا، «مەن، مەن، مەن» دەگىزەرمىن ءالى، اسىقپاڭدار!
ەسقازى (ايقىنعا جەتىپ بارادى). قاراعىم، ايقىن-اۋ، مىنالارعا نە بولعان؟
ايقىن. قاسىما وتىرىڭىز. ءقازىر ءسىز ەكەۋمىزدىڭ ءبىرىمىز مىناۋ ەكى ۇلدىڭ بىرىنە ۇكىم ايتامىز.
ەسقازى. ايقىنجان-اي، مۇنداي ءسوزدى سەنىڭ اۋزىڭنان قالاي ەستىدىم؟
ايقىن. ول عانا ەمەس، ەكەۋمىزدىڭ بىرىمىزگە ەرتەڭ حالىقتىڭ ۇكىمى ايتىلادى.
ەسقازى. نە دەيدى؟ ءبىزدىڭ جازىعىمىز نە؟
ايقىن. بالاسىن جامان تاربيەلەگەن اكە بولاشاقتىڭ جاۋى. ويتكەنى، ءاربىر اكە نە وسىرسە دە بولاشاق ءۇشىن وسىرەدى.
ەسقازى. وندا ماعان ەشكىم دە ۇكىم ايتا المايدى، ءوزىم دە ايتپايمىن.
ايقىن. نەگە؟
ەسقازى. باسقا جامانشىلىعىم بولسا بولار، ءدال بالامدى جامان تاربيەلەگەنىم جوق.
ايقىن. ءسىز ايتقان وسى ءسوزدى مەنىڭ دە ايتقىم-اق كەلەدى، امال نە، ويىم تۇماندانىپ، ءتىلىم كۇرمەلە بەرەدى. (بوتابەككە.) اكەڭنىڭ باسىنا تونگەن قاسىرەتتىڭ قانشالىقتى اۋىر ەكەنىن وسىدان ءسوز دە، جاسىرماستان شىنىڭدى ايت. سەن قالاي الدىردىڭ، ول قالاي الدى؟
بوتابەك. وزىڭىزگە دە، اكادەميانىڭ بارلىق باسشىلارىنا دا بەلگىلى، مەن وسى تاقىرىپتا جەتى جىل بويى جازىپ كەلەمىن. جاسىراتىنى جوق، ءبىر جازدىم — قۇلادىم، ەكى جازدىم — قۇلادىم، ءۇشىنشى رەت تاعى جازدىم —تاعى قۇلادىم. ءتورتىنشى رەت جازعانىم عالىمداردىڭ كەڭ تالقىسىنا ءتۇستى دە تالقانىم شىقتى. بۇرىن «تاقىرىبى تاماشا، قالاي دا مۇنى ولتىرمەۋ كەرەك» دەۋشى ەدى، بۇل ساپار ودان دا ايرىلىپ، ءولىمشى بولىپ ۇيگە قايتتىم. ءبىراق ولار مەنى ولتىرە سوعۋمەن بىرگە ۇلكەن ويلار دا سالىپ جىبەردى. ءبىر جاعىمدا سايراپ سول اسىل ويلار، ەكىنشى جاعىمدا ساعىم دالاسىنىڭ بولاشاعى تۇردى. ءتىپتى كورەتىن ءتۇسىم دە سول بولىپ الدى.
ايقىن. مەن ساعان قانداي ءتۇس كورگەنىڭدى ەمەس، قولجازباڭدى قالاي الدىرعانىڭدى ايت دەپ وتىرمىن.
بوتابەك كەشەدەن بەرگى زەرتتەۋلەرگە قاراعاندا، ەلجاس ونى ليۋبا ارقىلى قولىنا ءتۇسىرىپتى دە، مەيىز ساۋدابايەۆا دەيتىن ماشينيستكەگە باستىرىپتى. (مەيىز جاسىرىنىپ كەلىپ بۇلاردىڭ ءسوزىن تىڭداپ تۇرادى.)
ليۋبا. وندا كەلتىر مەيىزدى.
بوتابەك. كەلەدى، كەلتىرەمىن. سەنىڭ كەشە ونى قورقىتىپ بار پالەنى ماعان اۋدارماق بولعان سۇرقيالىعىڭ اۋداندىق پروكۋرورعا دا بەلگىلى.
ليۋبا. پاپا! شىدامىم تاۋسىلىپ بارادى، كەلتىرتىڭىز قۋاسىڭ.
زەينەت. جوق؛ ونى ءازىر كەلتىرتپەڭىز. قۋانىن ءبىرى مەنمىن، ودان بۇرىن مەنەن سۇراڭىز.
ايقىن. بالام، مەنەن تۋعانىڭ راس بولسا ەڭ تۋىسىڭ دا، جاقىنىڭ دا تەك ادىلدىك قانا بولسىن. ەشقايسىنا بۇرماستان تۋراسىن ايت.
زەينەت (بوتابەككە). ءسىز مۇنى، ءوز سوزىڭىزبەن ايتقاندا، ءتورتىنشى رەت قۇلاپ قايتقاننان كەيىن جازدىڭىز عوي، ءا؟
بوتابەك. ءيا، سودان كەيىن جازدىم.
زەينەت. ەگەر دە ەلجاستىڭ بۇل كىتابى ءسىز مۇنى باستاماستان بۇرىن، ءتىپتى ءسىز قۇلاماستان بۇرىن جازىلعان بولسا، ۇرلادى دەيتىنىڭىز نە؟ ءتۇسىڭىز بە؟
بوتابەك (مىرس-مىرس كۇلىپ). بوزداعىم-اۋ، مەنىڭ ايتىپ تۇرعانىم عىلىمي ەڭبەك تە، سەنىڭ ايتىپ تۇرعانىن ءوزىڭ جوعالتقان ونىڭ پوچەركىسى عوي.
زەينەت. ال، ەگەر ءسىزدىڭ عىلىمي ەڭبەگىڭىز ەلجاستىڭ سول جوعالعان پوچەركىسى بولىپ شىقسا قايتەسىز؟
بوتابەك. نەمەنە؟ سەن ونى ماعان قاشان بەرىپ ەدىڭ؟
زەينەت. ءسىز سۇراپ الۋدى سۇيمەيتىن كورىنەسىز، ءتۇن ، ىشىندە، قۇم بوراندا جوعالعان سول داپتەر ءسىزدىڭ سۋىق قولىڭىزدان دا ءوتىپ، وتقا دا ءتۇسىپ، اقىرىندا وزىمىزگە قايتىپ كەلدى. ليۋبا، كورسەت كوزىنە!
ليۋبا. ونىڭ كەزەگى كەيىن. مەيىزدى كەلتىرتىڭىزشى.
ايقىن. ول قايدا؟
بوتابەك. وسىندا. مىنالاردىڭ بەتىن سوتتان بۇرىن ءسىزدىڭ الدىڭىزدا اشىپ بەرسىن دەپ ادەيى الىپ كەلدىم.
ايقىن. سوندا مەن بۇلارعا سەنبەي، قايداعى ءبىر ساۋداگەر ايەلگە سەنبەكپىن بە؟
بوتابەك. ول قانشا ساۋداگەر بولسا دا، بىرگە تۇرعان اعاسىن ساتقان جوق-تى، ول دا سوۆەتتىڭ تەڭ پراۆولى ازاماتى.
ايقىن. كىمدى كىم ساتىپ تۇر، ويلانشى!
بوتابەك. ونى ءوزىڭىز دە كورىپ وتىرسىز عوي. كوزىڭىزدى ءالى دە جەتكىزە تۇسەيىن، ءبىر سۇراۋ بەرۋگە رۇقسات ەتىڭىز. ەي، ەلجاس، جاس جانىڭ بار عوي: وسىدان بەس اي بۇرىن شالتاقباي كەلىپ ارىز ايتاتىن كۇندى ەسىڭە ءتۇسىر دە، ءبىر رەت شىنىڭدى ايتشى، سول كۇنى ەمەس پە ەدى، ساعىم دالاسىنىڭ بولاشاعى جايىندا وچەرك جازىپ ءجۇرمىن دەگەنىڭ؟
ەلجاس. ءبارى دە ەسىمدە. ءسىز دە ديسسەرتاسياڭىزدى سول كۇنى بىتىرگەنسىز-دى.
بوتابەك (ايقىنعا ناساتتانا قاراپ). كوزىڭىز ەندى جەتكەن بولار.
ەلجاس. بوسقا ماساتتاناسىز. ول كەزدە مەنىڭ بۇل كىتابىم موسكۆادا، اكادەميك دەنيسەنكونىڭ قولىندا بولاتىن.
بوتابەك. ءويدويت دەگەن، سەن ەندى كۋانى الىستان ىزدەدىڭ بە؟ ول قۇلىعىڭ دا بىزگە بەلگىلى، دوسىم.
ەلجاس. ءدال وسى ءۇشىن ونداي ۇلكەن عالىمدى كۋالىككە شاقىرسام قورلاعان بولار ەدىم. سەنىڭ كۋاڭ مەنىڭ دە كۋام بولسىن، كەلتىر.
ايقىن. بالام، جاستىقتىڭ اسەرىنەن اداسقان بولساڭ ءتىپتى كەشىرۋگە دە ۋادە ەتەيىك. وسى وتىرعان ەكى اكەڭنىڭ الدىندا بار شىنىڭدى ايتشى.
ەلجاس. وسى تىلەگىڭىزدى، اسىرەسە «كەشىرەمىز» دەگەن ءسوزدى بوتابەككە دە ايتساڭىز قايتەدى؟
ايقىن. وعان ايتۋىم جەتكەن-دى.
ەلجاس. بوتابەك، مەن ەندى سەنىڭ ەكى كوزىڭنىڭ بىرىندەي جاقىنىڭمىن. دوستىقتى، جولداستىقتى، تۋىسقاندىقتى سالىپ وتىنەمىن، اداسپا، ارانداعالى تۇرسىڭ.
بوتابەك. پا، سەن مەنى ەندى وسىلاي اربام اق بولدىڭ با؟
ەلجاس (ايقىنعا بۇرىلىپ). بالام، دەدىڭىز، اكە تۇتىپ پاپا دەيىن. قۇرمەتتى پاپا! مەنىڭ سىزدەن، سىزدەن عانا ەمەس، بارلىق اكەلەردەن، ءتىپتى بارلىق سوۆەت ادامدارىنان سۇرايتىن ەكى ءتۇرلى سۇراۋىم بار.
ايقىن. سۇراۋ بەرمەي، جاۋاپ بەر.
ەلجاس. سۇراۋىمنىڭ ءوزى جاۋاپ رەتىندە ايتىلعالى تۇر. مەنىڭ جازعان كىتابىم (كىتاپتى نۇسقاپ) بۇل ەمەس، مىنە، الدارىڭىزدا كەرىلىپ جاتقان ساعىم دالاسى. ول ەشبىر ۇرىنىڭ قوينىنا سىيمايدى. سوندىقتان كىتاپ جايىن ءسوز ەتۋدى باسقالارعا بەرەمىن دە، مىناداي سۇراۋ قويامىن. وي جىبەرسەڭىزدەر وزدەرىڭىز دە كورەسىزدەر: بوتابەك ءبىر جىلدان بەرى ماعان قارسى نەشە ءتۇرلى قاستىق ارەكەتتەر جاساپ كەلىپتى. ءبىراق، سول ارەكەتتەرىنىڭ بىردە-بىرى ماعان دارىعان جوق تا، ءتىپتى سەزىلگەن دە جوق. سول سەبەپتى مەنىڭ تاراپىمنان ەشقانداي قارسىلىق تا كورگەن جوق. سولاي بولا تۇرسا دا ول تىلەگىنىڭ بىردە-بىرىنە جەتە العان ەمەس: نەگە ولاي؟ نەلىكتەن ونىڭ ماعان دەگەن قاستىقتارى سونداي كەدەرگىگە كەزدەسە بەردى؟ نەلىكتەن ونىڭ جان اشىر جاقىندارى ونى قورعاماي، مەنى قورعايدى؟ نەلىكتەن، ەكەۋمىزدى دە بىلمەيتىن بەيتانىس اكادەميك مەنى ەمەس، ونى ۇرى دەيدى؟ وسىنىن سەبەبىن ايتىڭىزشى؟
ايقىن. جامانشىلىق بەينە جارعانات. ءبىزدىڭ ءومىر ول شارىقتايتىن قاراڭعى ەمەس.
ەلجاس. وتە دۇرىس ايتاسىز. ەڭ سوڭعى سۇراۋىم: زەينەت تۋعان اتا-انادان بوتابەك تە تۋدى. زەينەت وسكەن قوعامدا بوتابەك تە ءوستى. زەينەت وقىعان سوۆەت مەكتەبىنەن بوتابەك تە وقىدى. زەينەت كورگەن سوۆەت تاربيەسىن بوتابەك تە كوردى. ەندەشە، بۇل ەكەۋى نەلىكتەن ەكى ءتۇرلى، نەلىكتەن ەكەۋى ەكى دۇنيەنىڭ — ءبىرى بۇگىنگىنىڭ، ەندى ءبىرى — ورتا عاسىردىڭ ادامىنا ۇقسايدى؟
بوتابەك. وتىرىكتى شىنداي، اقساقتى تىڭداي سوعىپ، كولەڭكەگە تون ءپىشىپ بولدىڭ با؟
ەلجاس. سەنىڭ كولەڭكەڭە ولشەنىپ تىگىلسە، تون ەكەش تون دا كۇنشىل، جالاقور، مانساپقور بولىپ شىعار ەدى.
بوتابەك (قارق-قارق كۇلىپ). كوكتەمدەگى كوكەك تە ءوز اتىن ءوزى تاپ وسىلاي شاقىراتىن.
ەلجاس (ايقىنعا). مەن سوڭعى سۇراۋىمنىڭ جاۋابىن كۇتىپ تۇرمىن.
ايقىن (ازادان سوڭ). دارىنسىزدىق — كۇنشىلدىككە، كۇنشىلدىك — ارسىزدىققا اپارادى. بۇل دا سولاي بولۋى، مۇمكىن، ازىرشە ايتارىم سول. (بوتابەككە). كەلتىر كۋاڭدى.
ليۋبا. پاپا! ءبىر مينۋتقا (سومكەسىنەن جاڭاعى داپتەردى الىپ بوتابەككە مەڭزەيدى.) مىنانى تانيسىڭ با؟
بوتابەك. تانىماسام دا حابارىم بار، ماعان جالا ەتىپ جاپسىرۋ ءۇشىن مەيىزدىڭ قولىنداعى ەلجاستىڭ داپتەرىن اكەتكەنىڭدى ەستىگەنمىن.
ليۋبا. وعان مۇنى بەرۋشى كىم، ەندى ايتارسىڭ
بوتابەك (ليۋبانىڭ ءوزىن نۇسقاپ). مىنە، بەرۋشى! مەنىڭ ديسسەرتاسيامدى كوشىرىپ الۋشى ەلجاس بولسا، باستىرۋشى سەنسىڭ .
زەينەت (كەنەت كيىپ كەتەدى). توقتاي تۇر، ليۋبا! (بوتابەككە). ءسىز وسى سوڭعى سوزىڭىزدە تۇراسىز با؟
بوتابەك. مەن كوزىم جەتپەي ايتقان ەمەسپىن دە، ايتقانىمنان قايتقان ەمەسپىن.
زەينەت. مەيىزدىڭ باسقانى انىق وسى داپتەر عوي.
بوتابەك (ەندى عانا سەستەنە باستايدى، ءبىراق سىر سەزدىرمەۋگە تىرىسىپ). ءوز ايتىسىنا قاراعاندا وسى.
زەينەت. پاپا! كىمنىڭ كىنالى ەكەنى ەندى وڭاي اشىلدى. ەگەر دە بۇل مەن جوعالتقان داپتەر بولسا كىنالى بوتابەك تە، باسقا بولسا كىنالى ەلجاس. (داپتەردىڭ بەتتەرىن اشىپ قاراي باستايدى.)
ايقىن. ەكەۋى دە ەلجاستىڭ قولىمەن جازىلعان بولسا ونى قالاي ايىرامىز؟
زەينەت. مەن وقىعان داپتەردىڭ ىشىندە سالعان بەلگىلەرىم بار-دى. (سابىرسىزدانا قاراپ.) ءوشىرىپ تاستاعان با؟ (قۋانىپ.) مىنە تاپتىم! مۇنداي تالانتتى. (وقي باستايدى دا كەنەت وزگەرىپ.) جوق، پاپا، مۇنى ءسىز وقىماي-اق قويىڭىز.
ايقىن (جۇلىپ الادى). اكەل بەرى! (وقيدى). مۇنداي تالانتتى «شالدى» مەن قالاي سۇيمەيىن؟ ءىم-م!
ەسقازى (زەينەتتىڭ ماڭدايىنان ءسۇيىپ). ساداعاڭ كەتەيىن سەنىڭ.
ەلجاس (بوتابەككە جاقىنداپ كەپ اقىرىن كۇبىرلەيدى). انا ءسوزدى مەيىزگە ماقتانۋ ءۇشىن وشىرمەدىڭ عوي، ءا؟
ايقىن. زەينەت، شاقىر الگى ايەلدى.
بوتابەك (داۋىستاپ). مەيىز، كەل بەرى! (زىعىرلانىپ.) كىمنىڭ كىم ەكەنىن كەرەرمىز ەندى. (ەكى كوزىن جەردەن الماي تۇنجىراپ مەيىز كەلە جاتادى. بوتابەك وعان دەم بەرمەك بولىپ.) ايت ءبارىن دە، اقتا ۇكىمەتىمىزدىڭ ءۇمىتىن، اقتار شىندىقتى.
ايقىن. بەرى جاقىنداڭىز.
زەينەت. جەڭەشە، ءسىز ەشكىمنەن دە قورىقپاڭىز. بىزگە تەك (داپتەردى كورسەتىپ) مىنانى وتقا سالۋشىنىڭ كىم ەكەنىن ايتساڭىز بولدى. (مەيىز ۇندەمەيدى.)
ليۋبا. ءسىز كەشە ماعان نە دەگەنىڭىزدى ەسىڭىزگە ءتۇسىرىڭىزشى.
ەلجاس. مەيىز! بۇرىنعىلار «وتىرىك ورگە باسپايدى» دەيتىن، قازىرگى وتىرىك ءور تۇگىل ىلديعا دا باسا المايدى. سونى ەسكەر دە شىنىڭدى ايت.
مەيىز. وي، قۇداي-اي، انتىم تاعى دا بۇزىلاتىن بولدى-اۋ. (بوتابەك ۇرەيلەنە باستايدى.)
ليۋبا. انتتى كىمگە بەرىپ ەدىڭىز؟ (مەيىز ۇندەمەيدى.) تاعى دا بوتابەككە مە؟
زەينەت. مەن سىزگە مىنانى وتقا سالعان كىم دەپ تۇرمىن؟ بوتابەك پە، جوق الدە ءوزىڭىز بە؟
بوتابەك. ايت كىم ەكەنىن، ىركىلمەي ايتىپ جىبەر! (مەيىز نە دەرىن بىلمەي، اركىمگە ءبىر جالتاقتاي بەرەدى.)
ايقىن. ءسىز ماعان مىنانى قاشان باسقانىڭىزدى عانا ايتقىزشى. (مەيىز ونان سايىن قىسىلا تۇسەدى. ايقىن اۋىر سالماقپەن.) ءسىز ساۋداعا مالىڭىز بەن جانىڭىزدى، ءتىپتى بالالارىڭىزدى سالساڭىز دا، ارىڭىزدى سالا كورمەڭىز. (مەيىز تاعى دا ۇندەمەيدى.)
زەينەت (ستولدى سارت ەتكىزىپ). ايتاسىز با، جوق پا؟
مەيىز (سەلك ەتىپ). ايتايىن، جانىم، ايتايىن. بوتاش-اۋ، وسى تۇرعانداردىڭ ءبارى دە ءوزىڭنىڭ جاقىندارىڭ عوي، شىنىڭدى بۇلارعا ايتا سالساڭشى.
بوتابەك (قاتتى شوشىنىپ). مەيىز، سەن نە ساندىراقتاپ تۇرسىڭ؟
مەيىز. جوق بوتاش. مەن ەندى سەنىڭ قولىڭنان ولۋگە دە بارمىن، وتىرىك ايتۋعا جوقپىن.
بوتابەك. سەن مىنالاردان شوشىپ ەسىڭنەن اداسقاننان ساۋمىسىڭ؟
مەيىز (شامدانىپ). سەنىڭ ۇياتىڭ جوعالعانىمەن، مەنىڭ ەسىم جوعالعان جوق، قىزدىرما اۋزىمدى.
ايقىن. ماعان ەندى ءبارى دە تۇسىنىكتى. (از پاۋزادان سوڭ بوتابەككە.) سەن ءالى دە مويىندامايمىسىڭ؟
بوتابەك. ەشۋاقىتتا.
ايقىن (كوزىن بوتابەكتەن الماي). زەينەت، قولجازبانىڭ ءتورتىنشى بەتىندەگى سىزىلعان جەرلەردى وقىشى!
زەينەت (بوتابەكتىڭ قولجازباسىن اشىپ وقي باستايدى). «فاكتىلەرگە كوز جىبەرەيىك! قازاقستاندا ون جەتى ميلليون قوي بار، جەرىمىز ءاربىر قويعا ون التى گەكتاردان كەلەدى. سول ءبىر عانا قويعا ءتيىستى ون التى گەكتار جەرمەن ەكى مىڭ قويدى ساقتاي الاتىن مۇمكىندىگىمىز بار بولا تۇرا نەگە بىزدەر جىل سايىن، مىڭداعان مالدى اشتان قىرامىز؟ نەگە بىزدەر ساعىم دالاسى سياقتى بوس جاتقان جەرلەردى تەزىرەك يگەرىپ، استىقپەن بىرگە مال ازىعىن مولايتپايمىز؟ دەگەن زاڭدى سۇراۋلار تۋادى».
ايقىن. بولدى. (بوتابەككە.) مۇنى جازعان انىق سەن بە؟
بوتابەك. ەندى كىم عوي دەيسىز؟
ايقىن. بۇل مەنىڭ اقتىق سۇراۋىم بولادى، ويلان.
ەلجاس. مۇمكىن، قايدان العانى ەسىنە تۇسپەي تۇران بولار، كومەكتەسىپ جىبەرۋگە رۇقسات ەتىڭىز.
ايقىن. جوق... ءوزىنىڭ مانسابى ءۇشىن ەشكىمدى دە ايامايتىن ول ءۇشىن ءوزىنىڭ تۋعان اكەسى مەن قارىنداسىن دا، جانى سۇيگەن جارى مەن جان قيار دوسىن دا، جولداسىن دا، ارىن دا، جانىن دا ساتاتىن مۇنداي ارسىزعا ەشبىر كومەكتىڭ ەمى جوق... كىم مۇنى وسىرگەن؟ مەن بە؟ (كوزى جاساۋراپ كەتەدى.)
زەينەت. پاپا! (سويلەي الماي بەتىن اكەسىنىڭ تىزەسىنە باسىپ وتىرا قالادى.)
ليۋبا. پاپا! جاقسى اكەنىڭ بالاسى كوپ دەۋشى ەدىڭىز عوي، پاپا!
ايقىن ەكى تىزەسىنە كەلىپ سۇيەنگەن زەينەت پەن ليۋبانىڭ شاشتارىنان سيپاپ، اۋىر قايعىدا ءۇنسىز وتىرىپ قالادى.
ەلجاس (بوتابەككە). قايعىمەن كومىپ وتىرعانىڭ كىمدەر؟ ويلانشى.
ەسقازى. مۇنداي بالانىڭ بارىنان جوعى جاقسى ەكەن عوي.
ايقىن. ءيا، دۇرىس ايتاسىز، ەسەكە، مۇنداي بالادان بالاسىز وتكەننىڭ ءوزى جاقسى. (زورعا تۇرەگەلىپ، زالعا قاراپ سويلەيدى.) ەي، اتا-انالار! بولاشاق ۇل مەن قىزدىڭ دا اتا-انالارى! بارشاڭىزدان ءبىر تىلەك: ادام . بالاسى ءوز بەتىمەن وسە بەرەتىن شولدەگى سەكسەۋىل ەمەس ەكەنىن ۇمىتپاڭدار! ەگەر ونى ۇمىتار بولساڭ سەن ادامنىڭ ەمەس، مىنا سەكىلدى ازعىننىڭ اكەسى بولدىم دەي بەر!
بوتابەك (جىلامسىراپ اكەسىنە ۇمتىلادى). پاپا، پاپاتاي، كەشىر!
ايقىن. ساداعا كەت، پاپا دەۋدەن. سەن ەندى مەنىڭ بالام ەمەسسىڭ. (ليۋبا مەن زەينەتتى قۇشاقتاپ بوتابەككە جاقىندايدى.) سەن زەينەتتىڭ اعاسى دا، ليۋبانىڭ سۇيگەنى دە ەمەسسىڭ، جوعال! جوعال تەزىنەن؟
بوتابەك سۇمىرەيىپ كەيىن شەگىنە بەرەدى. ايقىن جالت بۇرىلىپ، تەڭسەلە باسىپ بارىپ مۇناراعا شىعادى دا، ستانسيانى جۇرگىزىپ جىبەرەدى. ءا دەگەندە زور تاسقىن كۇشتىڭ گۇرىلى ەستىلەدى دە، وعان، ىلەسە بۇلاردىڭ قاسىندا تۇرعان مۇنارانىڭ باسىنداعى پروپەللەر ءار قاناتىنا ورناتىلعان قىزىلدى-جاسىلدى لامپالاردان الۋان ءتۇرلى ادەمى ساۋلە شاشا، زىرىلداي جونەلەدى. وعان ىلەسە الىستاعى مۇنارالاردىڭ باسىنداعى پروپەللەردىڭ ءبارى دە سول تۇرگە، سول قيمىلعا كوشەدى. باتار كۇن مەن جەل ەلەكتر ستانسياسىنىڭ ساۋلەسىنە ءار مۇنارانىڭ تۇبىنەن اسپانعا اتىلعان فونتان سۋى كۇمىستەي شاعىلىسىپ، ساعىم دالاسىن عاجايىپ سۇلۋلىققا بولەپ جىبەرەدى. سوعان تاڭدانا شۋلاسقان مالشىلار جان-جاقتان قاپتاپ كەتەدى.
زەينەت (الىسقا بار شاتتىعىمەن قاراپ). پاپا! قاراڭىزشى، كوز كورسە دە، كوڭىل سەنەر ەمەس. پاپا، قاراڭىز!
ەلجاس. نەتكەن سۇلۋ دۇنيە!
ليۋبا. وي جەتپەيتىن عاجاپ قوي مىناۋ، پاپا. قاراڭىزشى.
ەسقازى. قاراعىم ايقىنجان-اي، ءيليچتىڭ نۇرى جارق ەتكەندە-اق، ساعىم دالاسىن عاسىرلار بويى باسىپ جاتقان قاراڭعىلىق كوزدەن دە، ويدان دا عايىپ بولدى عوي. كەلشى! (قۇشاعىن جايادى.)
ايقىن (الىسقا قاراپ). قۋانىڭدار! مەن ءۇنىن دە قۋانىڭدار! مەنىڭ سەندەر ءۇشىن وسىرگەن ادال ۇلىم وسى — ەلىم!
شىمىلدىق.
You Might Also Like
