InfoHub Logo

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ، قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ 

دوسەنتى، ت.ع.ك.، قوزعامبايەۆا گۇلنار بەستىباي قىزى 

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى – قازاقستانداعى كوپسالالى ءبىلىم بەرەتىن الدىڭعى قاتارلى وقۋ ورنى. العاشىندا قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى دەپ اتالدى. ول ركفسر حالىق اعارتۋ كوميسسارياتىنىڭ شەشىمىمەن 1934 جىلدىڭ 1 قاڭتارىندا قۇرىلدى. ونىڭ قۇرامىندا العاشىندا فيزيكا-ماتەماتيكا جانە بيولوگيا فاكۋلتەتتەرى بولدى. ۋنيۆەرسيتەت وتاندىق عىلىم مەن تەحنيكانى، مادەنيەت پەن جوعارى ءبىلىمدى دامىتۋعا ەلەۋلى ۇلەس قوسىپ وتىردى.

1939 جىلى رەسپۋبليكانىڭ مادەني ومىرىندە ماڭىزدى وقيعا بولدى. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ بيولوگيا، حيميا، فيزيكا، ماتەماتيكا فاكۋلتەتتەرىنىڭ ەڭ العاش تۇلەكتەرى دايىندالىپ شىعارىلدى. 87 جوعارى بىلىكتى مامان كسرو عا-نىڭ قازاق بولىمشەسىنە، عىلىمي جانە پەداگوگيكالىق جۇمىستارى بويىنشا رەسپۋبليكانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى جوعارى وقۋ ورىندارى مەن مەكتەپتەرىنە جىبەرىلدى. 

كازۇۋ-دىڭ قابىرعاسىندا حح عاسىردىڭ 50- ءشى جىلدارىنان قانىش ساتبايەۆ، مۇحتار اۋەزوۆ، ەرمۇحان بەكماحانوۆ، الكەي مارعۇلان جانە تاعى باسقا دا  اسا كورنەكتى عىلىم مەن مادەنيەت قايراتكەرلەرى ءدارىس وقىپ، ەڭبەك ەتكەندىكتەن وقۋ ورنىنىڭ مىقتى بازاسى قالىپتاستى. قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى ءوزىنىڭ نەگىزىن  قالاعاننان باستاپ قازاقستانداعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ بەتكە ۇستار كوركتى، ۋنيۆەرسيتەتتىك داستۇرلەردىڭ، كاسىبي بىلىكتى عىلىمي جانە پەداگوگيكالىق مەكتەپتەردىڭ باستاۋ - كوزى بولدى.

1993 جىلدىڭ 9 قاڭتارىندا ق ر  تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ «ءال-فارابي اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مارتەبەسى تۋرالى» ارنايى قاۋلىسىمەن ۋنيۆەرسيتەتكە اۆتونومدى مەملەكەتتىك جوعارى وقۋ ورنى مارتەبەسى بەرىلدى جانە ول ءال-فارابي اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى بولىپ وزگەرتىلدى.
2001 جىلدىڭ 5 شىلدەسىندە قر-سى پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەن قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارى اراسىندا  العاشقى بولىپ ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەت ەرەكشە مارتەبەسى بەرىلدى.

ۋنيۆەرسيتەتتە ءبىلىم بەرۋ ءىسى بولون رەفورماسىنا سايكەس جۇرگىزىلەدى، وقىتۋدىڭ كرەديتتىك جۇيەسى تولىق كۇشىنە ەنگەن، وقۋ ۇدەرىسىنىڭ جاپسىرماسىز اشىقتىعى، ءبىلىم الۋشىلاردىڭ اكادەميالىق ىلكىمدىلىگى، «باكالاۆر – ماگيستر – PhD» تۇرىندە ءۇش ساتىلى ماماندار دايىنداۋ قامتاماسىز ەتىلگەن. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جاڭا دامۋ كەزەڭىندە ءال–فارابي اتىنداعى قازۇۋ–دىڭ جاڭا اكادەميالىق ساياساتى ىسكە اسىرىلدى، ءبىلىم تەكسەرۋدىڭ قۋاتتى كورپوراتيۆتىك ينترانەت جۇيەسى جولعا قويىلدى. 

قارا شاڭىراق، قازاق ۇلتتىق  ۋنيۆەرسيتەتى  ايرىقشا مارتەبەگە يە   وقۋ  ورنى،  ول   رەسپۋبليكانىڭ  جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ     رەيتينگىندە    الدىڭعى قاتاردان ورىن الادى.   قازاقستان رەسپۋبليكاسى تۇڭعىش پرەزيدەنتىنىڭ  «ساپا سالاسىنداعى جەتىستىگى  ءۇشىن»  سىيلىعىنىڭ  لاۋرەاتى. ۋنيۆەرسيتەتتە جيىرما مىڭنان استام ستۋدەنت، ماگيسترانت جانە رhD دوكتورانتتارى  وقيدى. ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسسىندا ءبىلىم الىپ جۇرگەن ستۋدەنتتەردىڭ مادەني ومىرىنە ۇلكەن كوڭىل ءبولىپ، وقۋ ورنى تاراپىنان بارلىق جاعدايلار جاسالعان. ءو.ا. جولداسبەكوۆ اتىنداعى ستۋدەنتتەر سارايى - قازۇۋ قالاشىعىنىڭ ءىنجۋ-مارجانى. مۇندا قازاق ۇلتتىق اسپاپتار وركەسترى، كوركەمونەر ۇيىرمەلەرى، «ءبىز» ستۋدەنتتەر تەاترى، كتك كومانداسى جۇمىس ىستەيدى.

جاستار - ەلدىڭ بولاشاعى. ستۋدەنتتەردى  وقىتۋ  جانە تاربيەلەۋ ءوزارا تىعىز بايلانىستا، سوندىقتان دا قازىرگى تاڭداعى تاربيە جۇمىسىنىڭ  باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى –  جاستاردى  وتانشىلدىق، پاتريوتتىق جانە ۇلتتىق رۋحتا تاربيەلەۋ بولىپ تابىلادى. وسى تۇرعىدان العاندا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە ستۋدەنت جاستاردى تاربيەلەۋدىڭ نەگىزگى ناتيجەسى رەتىندە جوبالاۋ ءادىسى قولعا الىندى. 

ۋنيۆەرسيتەت ستۋدەنتتەرىنىڭ ءومىرى قىزىقتىلىعىمەن ءارى الۋاندىعىمەن ەرەكشەلەنەدى.ول تەك دارىستەر مەن سەمينارلارعا قاتىسۋمەن عانا شەكتەلمەيدى. ولار شىعارماشىلىق پەن تالانتتى شىڭدايتىن تەاتر ستۋديالارى مەن پوەتيكالىق كلۋبتارعا، كوڭىلدى جانە تاپقىرلار سايىسىنا بەلسەنە قاتىسادى.

ۋنيۆەرسيتەت ءبىلىم الۋشى تۇلعانىڭ جان-جاقتى دامۋىنا، ءوزىن-وزى كەمەلدەندىرۋىنە قاجەتتى جاعداي جاساۋ ءۇشىن بار كۇش-جىگەرىن سالىپ، ستۋدەنتتىك ءوزىن-وزى باسقارۋعا، كوشباسشىلىق قاسيەتتەردى تاربيەلەۋگە مول مۇمكىندىكتەر تۋدىرۋدا. 

قازۇۋ 400-دەن استام شەتەلدىك ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم جاساعان. وسى نەگىزدە ماگيسترانت، دوكتورانتتارعا ەكى ادامنىڭ جەتەكشىلىك ەتۋ تاجىريبەسى كەڭىنەن ورىستەپ وتىر. ءبىر عىلىمي جەتەكشى قازاقستاننان بولسا، ەكىنشىسى – شەتەل جوو-داعى بەلگىلى عالىم. وسىنىڭ ءبارى دە قازۇۋ ستۋدەنتتەرى ءۇشىن حالىقارالىق دەڭگەيدە وقىپ، زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋگە لايىقتى جول اشادى. سونىمەن قاتار ۋنيۆەرسيتەت الەمدىك جەتەكشى ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن قارىم-قاتىناس جاساي وتىرىپ، جىل سايىن ستۋدەنتتەرگە، جالپى ءبىلىم الۋشىلارعا شەت ەلدە ساپالى ءبىلىم الۋ ءۇشىن ءتيىمدى جاعدايلار جاساپ وتىر. جىل سايىن  تاجىريبيەدەن ءوتۋ شارالارى دا ىسكە اسىرلادى. وقۋ ورنىندا قوس ديپلومدى باعدارلاما بويىنشا جۇمىس جاساۋ مۇمكىندىگى قاراستىرىلعان. ماسەلەن، ماگيستراتۋرادا ءبىلىم الۋشىلار وقۋدىڭ ءبىر جىلىن قازاقستاندا، ءبىر جىلىن شەت ەلدىك ۋنيۆەرسيتەتتە وقىپ، ەكى وقۋ ورنىنان دا ديپلوم الۋ مۇمكىندىگى جاسالعان. بۇگىندە ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى  جىگەرلى جاستاردىڭ، ەلى ءۇشىن ەرىنبەي ەڭبەك ەتەر بولاشاق مامانداردىڭ مەرەيلى مەكەنى بولىپ تابىلادى.

---