العاشقى سوناردا
ساباق باستالعالى ءبىر اي ۋاقىت بولدى. كولحوز فەرمالارى دا جايلاۋ ورىستەرىنەن ورالىپ، ءوز ورتالىقتارىنا كەلدى. ءساتجانداردىڭ اۋىلى دا اۋدانعا يەك ارتپا جەردەگى قىسقى قورالارىنا قوندى، جىلى ۇيگە كىردى. سودان بەرى ءساتجان قۇسىن قولىنا العان جوق. ءبىر نارسەنى قۇنتتاعاندا سوعان ءبىرجولاتا قۇمارتا ىستەيتىن ادەتىمەن ساباعىنا الدانىپ، قۇسىنا كوڭىل بولمەدى. وعان ونىڭ قولى دا تيمەدى. مەكتەپ ىشىندەگى پيونەر ۇيىمىنىڭ جۇمىسىن باسقارادى. وقۋمەن قابات ۇيىم جۇمىسىن دۇرىستاپ العانشا تىنىم تاپپادى.
اۋىل سوناۋ باقاناسقا قونعاننان باستاپ قۇسىنىڭ ەتىن قايىرىپ سەرىكباي قۇسبەگى اڭعا شىعۋعا ەرتە-اق دايىندالعان. ول العاشقى سوناردى اسىعىپ كۇتەدى، كۇن جىلۋى ەرتە قايتىپ ۇزدىكسىز جاۋعان جاڭبىر، قارا سۋىق، قۇسىن ەرتە ارىقتاتىپ اڭعا سالار كۇيىنە كەلگەنىنە ءبىرسىپىرا بولدى.
مىسىق توعانىنىڭ ويىنان شاۋىپ ۇيىلگەن ءشوپتى تەگىس اكەلىپ ءۇيىپ ءساتجان كۇن باتا ۇيىنە كەلدى. ءدال سول كۇنى جىلقىدان اتىن اكەلىپ سەرىكباي سونار كۇتىپ وتىرعان-دى. ءىڭىر اراسىندا ءساتجان سەرىكباي ۇيىنە بارىپ ءبىراز وتىردى. قۇسىنىن ەتىن كورىپ:
— ءپالى-اي، ەرتەڭ ءبىر قانسونار بولا قالسا، — دەپ توقتادى سەرىكباي.
— ءساتجان دالاعا شىعىپ كەلشى، ءقازىر قار جاۋىپ تۇر عوي دەيمىن. وندا كۇن تەز اشىلادى. ءساتى بولسا ەرتەڭ اڭعا كەتەم، سەن دە ءجۇر، اڭ قاعىپ ۇيرەن، — دەپ سەرىكباي ءساتجاندى جۇمسادى. ءساتجان ۇيگە كەلىپ قاردىڭ حابارىڭ ايتقاندا سەرىكباي كۇلىمدەپ، — زەينەگە ايت، اتىڭدى قامدا، — دەدى.
ءساتجان ءوز ۇيىنە كەلگەندە قۋانا، شەشەسىنە ەركەلەي كەلدى.
— اپا، اڭشى اتام ەرتەڭ سونار بولادى، تۇلكىگە ەرتە شىعام، دەپ وتىر. ءسىز جىبەرسەڭىز اتاممەن بىرتە اڭعا بارام، — دەپ ءساتجان شەشەسىنەن جاۋاپ كۇتتى.
— قاراعىم، اتاڭ اپارسا بار، جولىڭ وڭدالسىن. ءبىراق، ساباتىڭنان كەشىگىپ قالۋشى بولما، — دەدى.
وسى ساتتە انا مەيرىمىنىڭ ارعى وزەگىن سەزگەندەي ءساتجان جىميىپ كۇلىمسىرەدى. ول اپاسىنىڭ رۇقساتىن الىسىمەن اڭشىلىق قامىن ىستەپ، جۇگىرىپ اتاسىنا كەتتى.
ءتۇن ورتاسى اۋا كۇن سۋىتىپ، جاپالاقتاپ قار جاۋىپ، اشىلدى. سەرىكباي كۇتكەندەي-اق قانسونار بولىپ، قارا جەردىڭ بەتىنە كوپىرگەن اق قار توسەلدى. تاڭ الدىندا سونارشىلار اتقا مىنۋگە قامداندى. يتەلگىسىن الا جۇرمەك بولىپ ءساتجان ونى دالاعا الىپ شىقتى.
— ءساتجان، يتەلگىنى اپارىپ تۇعىرىنا قوندىرىپ باقىلاپ كەل. ءساتى بولسا ەكەۋمىزگە مىنا سارشەگىردىڭ دە قىزىعى جەتەدى. يتەلگىڭ بۇركىتكە بوگەت بولادى، ەسىڭدە بولسىن، يتەلگىنى كورسە بۇركىت اڭعا ۇشپايدى. بۇركىتتىڭ بار قورقاتىن قۇسى يتەلگى عوي، — دەپ سەرىكباي اقىل ايتتى.
اتاسىنىڭ ايتقانىن ىستەپ، يتەلگىنى تۇعىرىنا قوندىرىپ، ءساتجان دا قۇنانىنا ءمىندى. جاڭا تۇسكەن اقشا قاردىڭ ىزعارى شىمىراتقان تاڭ سالقىنى ءوتىمدى ەدى. كۇيىنە كەلىپ اڭسىراپ وتىرعان كانىگى قىران اقشا قاردىڭ ىزعارىنا شىمىراپ بويىن جيناعانداي ءدۇر-دۇر سىلكىندى. قىراننىڭ قانات-قۇيرىعى جەل ۇيىرگەن شوق قۇراقتاي سۋدىر-سۋدىر ەتتى. اڭعا شىققاندا قۇسىن شاقىرىپ دىبىس بەرمەسىن دەپ، ۇندەمەي جورتاتىن ادەتىمەن سەرىكباي اقشاتاۋ بيىگىن بەتىنە الىپ جورتا جونەلدى. كەر قۇنانىن تەبىنىپ جىبەرىپ ءساتجان دا اتاسىنا ىلەستى.
جاۋىنى تىنىپ جىلتىراپ اشىلعان ايلى ءتۇن، جاڭا تۇسكەن اقشا قار، اق تورعىن جامىلعان سۇلۋداي الىستان بۇراڭداپ كورىنگەن اقشاتاۋ. قاباق تۇيگەن قاراڭعى ءتۇن قۇشاعى ەمەس، جەر الەمىن نۇرعا بولەگەندەي ۇلپىلدەپ تۇسكەن تۇڭعىش قارعا مالىنعان اقشاتاۋدىڭ قارا جارتاستى زور قيالارى ەدى. تاڭ بەلگىسىنەن سۇرى قاشىپ ولۋسىرەي باستاعان جۇلدىزدار كەك تورعىن شاتىرتا شاشىلعان بريلليانتتاي الىستا جىلتىلدايدى.
« — قارا جەرگە قار جاۋىپ،
قاردى كورگەن ءبىر مۇرات.
قارا جەردەن قار كەتىپ
جەردى كورگەن ءبىر مۇرات»
دەگەن ەل ويشىلدىعىن سەرىكباي ەسىنە الدى. جىل مەرزىمدەرىنىڭ قۇبىلىستارىنا قۇمارلانا سۇيسىنگەن قارت قۇسبەگى تۇڭعىش سونارعا سونشالىق تويىمسىز قوماعايلىقپەن قارايدى. ول بالا كۇنىنەن قۇمارتىپ قۋعان جان سەرىگىنىڭ سەرپىنىندەي قىرانىن قيادان ۇستاپ، الپىس ەكى ايلالى تۇلكىگە جىبەرەدى. جان-تانىمەن اڭ قۇمارلىعىنا بەرىلگەن كارى اڭشى كوڭىل ءشولىن قاندىرادى. ول «ونەر ورىنە شىعۋ ءوز مەرەيىڭ، تابىسىڭ حالقىڭ ءۇشىن» دەگەن حالىق ناقىلىن دا ەسىندە ۇستاپ كەلەدى. قىران قۇستى باپتاپ، قىر تاعىسىن قىرعىزىپ ەلىنە اسىل اڭنان تابىس بەرەدى.
ال، اتىڭا ءمىن، مەن دە تۇرعىعا تاياندىم دەگەندەي سەرىكباي ءبىر قيادان كورىنىس بەردى. ءساتجان دا اتاسى ايتقان جوبامەن ءىزدى قۋالاي، قورىمدى سايعا قاراي ورلەپ كەلەدى. ءبىرازدان كەيىن تۇلكى ءىزى بۇلتارىپ باسقا ءبىر قولات سايعا جالت بەردى.
ءساتجان ءىزدى قويىپ قالىڭ قورىمنىڭ ەتەگىنە ىلىنە دابىل قاقتى. ءۇنسىز تۇنىپ تۇرعان تەرەڭ شاتقال سەلت ەتكەندەي كۇڭىرەنىپ كەتتى.
ءساتجان دابىلىنا ۇشقانداي شىڭنىڭ قۇزار باسىنان قۇيىلا سارشەگىر دە ويناپ اسپانعا شىعا كەلدى. دابىل قاعۋدى قويا سالىپ، ءساتجان قۇيقىلجي ۇشقان قىراننىڭ قانات قاتۋ قيمىلىن باعىپ كوزى اسپاندا.
قيادان وقتاي ويناپ ۇشىپ شىققان قىران زىپتاي اققان بەتىمەن قالىڭ قورىمنىڭ ءدال ۇستىنە كەلدى. تۇنەرىپ تۇرعان بۇتالى قويناۋىنا قاراي ۇڭىلە قۇيىلىپ كەلىپ، جارق ەتىپ قايتا اسپانعا شىقتى. قۇستىڭ تۇيىلگەن جەرىنەن ءبىر سەزىك العانداي ءساتجان دا كوزىمەن قالىڭ قويناۋدى ءتىنتتى.
قۇيىلىپ كەلگەن قىراننان قايمىقپاستان جالتىر قياعا كەرە تۇرا قالعان ايلاشىل القىزىل تاعى شۇباتىلىپ جونەلە بەردى. قايتا سەرپىلىپ اسپانعا ۇشقان قىرانعا جەكپە-جەككە كەلسەڭ كەل دەگەندەي قىزىل كۇرەڭ تاعى كولەڭدەپ قيا بەتكە قاراي قۇلاش ۇردى. كورىپ جايعان اق جىبەككە مارجان دومالاتقانداي تۇلكى سىرعىپ بارادى. قورىمنىڭ قىر جاعىنداعى كەر قايقاڭنىڭ بۋدىراپ تۇسكەن كوبىك قارىنا ويىنداعى كولەڭكەلى قورىمنىڭ كۇن تيگىزبەي جەتىلتكەن اسىل مۇلكىن بۇلاڭداتتى. جارق ەتىپ اسپانعا شىققان قاندى كوز قايتا ءتۇيىلىپ، قانات-قۇيرىعىن قومداپ الىپ، تۇلكىگە شانشىلا كەلىپ قۇيىلدى. قاشىپ قۇتىلماسىن بىلگەن ءادىسقوي تۇلكى قايقاڭدا تاعى تۇرا قالدى.
قۇيرىعىن قوقايتىپ، ىرجالاقتاپ ايبات شەگىپ كەرىپ تۇرعان تۇلكى كوزىن قان جاۋىپ، توياتىن كورىپ تۇيىلگەن قىرانعا قايمىعىپ قالار قايرات بولىپ ەلەنگەن جوق. قالشىلداعان قانىشەر باتىلدىقپەن جارق ەتىپ تاڭنان ءبىر سىپىرىپ، قاس قاققانشا تۇلكىمەن ۇمار-جۇمار بولدى دا قالدى. اتاسى ايتقان اقىلدىڭ وسى مينۋتتە قالاي ەسىنەن شىققانىن كىم ءبىلسىن، ءساتجان الدىنداعى قيا قۇزعا قاراماستان تۇرا شاپتى.
«قار اپپاق، تۇلكى قىزىل، بۇركىت-قارا
جانە ۇقسار قاسا سۇلۋ شومىلعانعا»
دەگەن اباي ولەڭى تاپ وسى ساتتە ءساتجاننىڭ كوز الدىندا اق قارعا التىن سيامەن جازىلىپ، مەنى وقى دەپ تۇرعانداي ەدى.
وردەن ىلديعا قاراي شاپقان سەرىكباي قۇسىمەن تۇلكىنىڭ مايدانداسقان جەرىنە ءساتجاننان بۇرىن جەتتى. قۇنانىن تاستاپ ءساتجان كەلگەندە، ال-كۇرەڭ تۇلكىنى سۇلاتىپ سالىپ، اتاسى سول تۇلكىنىڭ ءبىر سانىن شىعارىپ الىپ، قىرانىنا قىزىل تارتقىزىپ وتىردى. ءبىر قاققان قاباعىنان بارلىق اتىراپتى ءسۇزىپ كورىپ العانداي سارشەگىر دە يەسىنە ماقتانعانداي الىس توڭىرەككە تاكاپپار ەرلىكپەن كوز سالىپ قۇيقىلجىپ قارايدى.
You Might Also Like
-
قانات قۇيرىعى جەتىلىپ، كونەكتەي بولىپ تولعان قارا يتەلگى توياتتى تۇزدەن تىلەيدى. ول اۋىل ماڭىنا قونعان تارراق، بۇلدىرىق سياقتى كىشكەنە قۇستارعا قاراي تالپىنادى، اسپانعا قاراپ شاقىرىپ، اياق باۋىن تارت...
-
ءبىز جوعارىدا جامبىلدىڭ ءوز اتاسى شاپىراشتى ىشىندە ەكەي اتانادى دەدىك. ەكەي جونىندە تولىپ جاتقان ءسوز بار. ءبىراق ولاردىڭ ءارقايسىسى ايتىلعان ورنىنا قاراي اڭگىمەنىڭ ءار جەرىنەن كەزدەسىپ، مۇمكىن بولعاندا ...
