الشەكەيدىڭ بال – شەكەر ءتاتتى كۇيلەرى - اي
قىزىلوردا وبلىسى،
جاڭاقورعان اۋدانى، №194 ورتا مەكتەپ.
ورىنداعان: دانابەكوۆا فاريزا ورالباي قىزى
10 – سىنىپ وقۋشىسى
جەتەكشىسى تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى،”سىعاناق” تاريحي مۇراجاي جەتەكشىسى:
باحراموۆا ايگۇل تاشماحان قىزى
سەكسياسى: “مادەني ولكەتانۋ” (عىلىمي جوبا)
زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ باعدارلاماسى
زەرتتەۋ تاقىرىبى: “الشەكەيدىڭ بال – شەكەر ءتاتتى كۇيلەرى - اي” (سلايد تۇرىندە)
ءى. دياگنوستيكا كەزەڭى
تاقىرىپتىڭ وزەكتىلىگى
ءىى. پروگنوستيكا كەزەڭى
1. زەرتتەۋ نىسانى
2. زەرتتەۋ ماقساتى
3. زەرتتەۋ مىندەتتەرى
4. زەرتتەۋدىڭ ادىستەرى مەن قۇرالدارى
ءىىى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. زەرتتەۋ كەزەڭدەرى
2. اۋداندىق بايقاۋعا قاتىسۋ
3. مەكتەپشىلىك بايقاۋعا قاتىسۋ
IV پراكتيكالىق كەزەڭ
1. پروبلەما بويىنشا ماتەريالدار دايىنداۋ
2. قوسىمشا مالىمەتتەردى جيناقتاۋ
V. جالپىلاۋ
دەمونستاسيا ماتەريالدارىن دايىنداۋ
پايدالانىلعان ادەبيەتتەر
كىرىسپە
“سىر ەلى – جىر ەلى”
سۇلەيلەردىڭ مەكەنى.
سىر تۋرالى سىر شەرتكەن،
اقىن بولىپ كەتەدى – دەپ ايتقانداي ونەر سۇيگەن تابيعاتىنان انگە اۋەس، كۇيگە ىنتىق، جىرعا قۇمار سىر بويى حالقىنىڭ رۋحاني قازىناسى وتە باي بولسا، ەل مادەنيەتى مەن ادەبيەتىن، ونەرىن ورگە باستىرعان جانە سول رۋحاني تۋىمىزدى كوتەرىپ كەلە جاتقان دارا تۇلعالارىمىزبەن تالانتتى جاستارىمىز دا از ەمەس. سونداي ونەرلى ولكەنىڭ ءبىرى جاڭاقورعان اۋدانى، سۋناقاتا اۋىلى. بۇل ەلدە وتكەن عاسىرلاردا جۇرەك جۇتقان باتىرلار، وقىمىستى يسامەددين سىعاناقي كەزىندە كۇيشى سازگەر الشەكەي بەكتىبايۇلىمەن ءومىر سۇرگەن. وتكەن كۇن تاريح جىلناماسىنا اينالىپ، كەلەر كۇن شەجىرە بەتىنىڭ پاراعىن تولىقتىرادى. سوندىقتان كەز – كەلگەن سالادا - دارىرلىق كۇيشىلىك شەجىرەدەن سىر شەرتىپ، كەيىنگى ۇرپاققا ميراس ەتۋ بۇگىننىڭ مىندەتى.
ءىى نەگىزگى ءبولىم:
“كۇيشى سازگەر الشەكەي بەكتىباي ۇلىنىڭ ومىردەرەگى”
قارا دومبىراسىن جانىنا سەرىك ەتكەن قازاق كۇيشىسى مەن كۇي ارقىلى جەتكىزگەن ونەردىڭ قاسيەتىن ۇسىنا بىلگەن بابامىز ونى ۇرپاعىنا ميراس ەتىپ وتىرعان.
اپساتتە – اق، بۇلت ءۇيىرىپ، داۋىل تۇرعىزاتىن ءتىپتى اجداھانىڭ اشۋىن باساتىن سيقىرلى اۋەندى مەكتەپ ەسىگىن كورمەگەن قويشى بالا شىعارعان. كۇيدىڭ قۇدىرەتىن كورسەتكەن قوس ىشەكتىڭ قانداي قۇپياسى بار؟
مىنە وسى ءماندى الشەكەي اتامىزدىڭ كۇيشىلىك ونەرىنەن اڭعارۋعا بولادى. الشەكەي بەكتىباي ۇلى 1847 جىلى جاڭاقورعان اۋدانى، تومەنارىق ايماعىنداعى ءوز اكەسىنىڭ ەسىمىمەن اتالاتىن “بەكتىباي سازى” دەگەن ەلدى – مەكەندە دۇنيەگە كەلگەن.
اتا – اناسىنان ەرتە ايىرىلعان الشەكەيدىڭ بالالىق شاعى جوقشىلىقپەن تارشىلىقتا وتەدى. ءبىراق تالانتتى بالا بۇعان مويىمايدى. ول جاس كەزىندە ناعاشى اتاسى رۇستەمنىڭ تاربيەسىندە بولىپ، ودان سىبىزعى تارتۋدى ۇيرەنەدى. كەيىن سىبىزعىدان دومبىراعا اۋىسادى. كۇي ونەرىنە قۇمار بولىپ وسەدى. بىرتىندەپ ءوزى كۇي شىعارا باستايدى. توي - دۋمان مەن ويىن – ساۋىقتىڭ اجارى، داستارحاننىڭ بازارى بولعان.
الشەكەي تۋرالى بەلگىلى سازگەر جازۋشى، ونەر زەرتتەۋشى ءىليا جاقانوۆ ءوزىنىڭ “اققۋلار قونعان ايدىن كول” كىتابىندا قاراتاۋ ەلى ءبارى - ءبارى الشەكەيدىڭ تامىلجىعان كۇيلەرىنە ەلتىگەن دەپ تەبىرەنىپ جازعان. 1932 جىلى 85 جاسىندا تاجىكستاننىڭ دۋشانبە قالاسىندا قايتىس بولادى.
جاڭاقورعان اۋدانى، №194 ورتا مەكتەپ.
ورىنداعان: دانابەكوۆا فاريزا ورالباي قىزى
10 – سىنىپ وقۋشىسى
جەتەكشىسى تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى،”سىعاناق” تاريحي مۇراجاي جەتەكشىسى:
باحراموۆا ايگۇل تاشماحان قىزى
سەكسياسى: “مادەني ولكەتانۋ” (عىلىمي جوبا)
زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ باعدارلاماسى
زەرتتەۋ تاقىرىبى: “الشەكەيدىڭ بال – شەكەر ءتاتتى كۇيلەرى - اي” (سلايد تۇرىندە)
ءى. دياگنوستيكا كەزەڭى
تاقىرىپتىڭ وزەكتىلىگى
ءىى. پروگنوستيكا كەزەڭى
1. زەرتتەۋ نىسانى
2. زەرتتەۋ ماقساتى
3. زەرتتەۋ مىندەتتەرى
4. زەرتتەۋدىڭ ادىستەرى مەن قۇرالدارى
ءىىى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
1. زەرتتەۋ كەزەڭدەرى
2. اۋداندىق بايقاۋعا قاتىسۋ
3. مەكتەپشىلىك بايقاۋعا قاتىسۋ
IV پراكتيكالىق كەزەڭ
1. پروبلەما بويىنشا ماتەريالدار دايىنداۋ
2. قوسىمشا مالىمەتتەردى جيناقتاۋ
V. جالپىلاۋ
دەمونستاسيا ماتەريالدارىن دايىنداۋ
پايدالانىلعان ادەبيەتتەر
كىرىسپە
“سىر ەلى – جىر ەلى”
سۇلەيلەردىڭ مەكەنى.
سىر تۋرالى سىر شەرتكەن،
اقىن بولىپ كەتەدى – دەپ ايتقانداي ونەر سۇيگەن تابيعاتىنان انگە اۋەس، كۇيگە ىنتىق، جىرعا قۇمار سىر بويى حالقىنىڭ رۋحاني قازىناسى وتە باي بولسا، ەل مادەنيەتى مەن ادەبيەتىن، ونەرىن ورگە باستىرعان جانە سول رۋحاني تۋىمىزدى كوتەرىپ كەلە جاتقان دارا تۇلعالارىمىزبەن تالانتتى جاستارىمىز دا از ەمەس. سونداي ونەرلى ولكەنىڭ ءبىرى جاڭاقورعان اۋدانى، سۋناقاتا اۋىلى. بۇل ەلدە وتكەن عاسىرلاردا جۇرەك جۇتقان باتىرلار، وقىمىستى يسامەددين سىعاناقي كەزىندە كۇيشى سازگەر الشەكەي بەكتىبايۇلىمەن ءومىر سۇرگەن. وتكەن كۇن تاريح جىلناماسىنا اينالىپ، كەلەر كۇن شەجىرە بەتىنىڭ پاراعىن تولىقتىرادى. سوندىقتان كەز – كەلگەن سالادا - دارىرلىق كۇيشىلىك شەجىرەدەن سىر شەرتىپ، كەيىنگى ۇرپاققا ميراس ەتۋ بۇگىننىڭ مىندەتى.
ءىى نەگىزگى ءبولىم:
“كۇيشى سازگەر الشەكەي بەكتىباي ۇلىنىڭ ومىردەرەگى”
قارا دومبىراسىن جانىنا سەرىك ەتكەن قازاق كۇيشىسى مەن كۇي ارقىلى جەتكىزگەن ونەردىڭ قاسيەتىن ۇسىنا بىلگەن بابامىز ونى ۇرپاعىنا ميراس ەتىپ وتىرعان.
اپساتتە – اق، بۇلت ءۇيىرىپ، داۋىل تۇرعىزاتىن ءتىپتى اجداھانىڭ اشۋىن باساتىن سيقىرلى اۋەندى مەكتەپ ەسىگىن كورمەگەن قويشى بالا شىعارعان. كۇيدىڭ قۇدىرەتىن كورسەتكەن قوس ىشەكتىڭ قانداي قۇپياسى بار؟
مىنە وسى ءماندى الشەكەي اتامىزدىڭ كۇيشىلىك ونەرىنەن اڭعارۋعا بولادى. الشەكەي بەكتىباي ۇلى 1847 جىلى جاڭاقورعان اۋدانى، تومەنارىق ايماعىنداعى ءوز اكەسىنىڭ ەسىمىمەن اتالاتىن “بەكتىباي سازى” دەگەن ەلدى – مەكەندە دۇنيەگە كەلگەن.
اتا – اناسىنان ەرتە ايىرىلعان الشەكەيدىڭ بالالىق شاعى جوقشىلىقپەن تارشىلىقتا وتەدى. ءبىراق تالانتتى بالا بۇعان مويىمايدى. ول جاس كەزىندە ناعاشى اتاسى رۇستەمنىڭ تاربيەسىندە بولىپ، ودان سىبىزعى تارتۋدى ۇيرەنەدى. كەيىن سىبىزعىدان دومبىراعا اۋىسادى. كۇي ونەرىنە قۇمار بولىپ وسەدى. بىرتىندەپ ءوزى كۇي شىعارا باستايدى. توي - دۋمان مەن ويىن – ساۋىقتىڭ اجارى، داستارحاننىڭ بازارى بولعان.
الشەكەي تۋرالى بەلگىلى سازگەر جازۋشى، ونەر زەرتتەۋشى ءىليا جاقانوۆ ءوزىنىڭ “اققۋلار قونعان ايدىن كول” كىتابىندا قاراتاۋ ەلى ءبارى - ءبارى الشەكەيدىڭ تامىلجىعان كۇيلەرىنە ەلتىگەن دەپ تەبىرەنىپ جازعان. 1932 جىلى 85 جاسىندا تاجىكستاننىڭ دۋشانبە قالاسىندا قايتىس بولادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
1. الاقاي جايدارلى جاز كەلدى.2. كىرپىگە ارنالعان المالار3. تۇرمىستاعى ەلەكتر قۇرالدارى4. جازدىق كيىمدەر5. جاز 6. بالاباقشا ءۇيىمىز7. قۇلىنشاق 8. الجاپقىشتى اشەكەيلەيمىز9. باقباق10. بوبەك تىلەگى11. ءو...
