InfoHub Logo

ءاليا مولداعۇلوۆا نۇرمۇحامەد قىزى (شىن ەسىمى ءىليا) (1924 — 1944) — 54ء-شى جەكە اتقىشتار بريگاداسىنىڭ سنايپەرى، ەفرەيتور، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى.

1924 جىلى 25 قازاندا اقتوبە وبلىسى قوبدا اۋدانى بۇلاق اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. اتا-اناسى قايتىس بولعاننان كەيىن ناعاشىسى اۋباكىر مولداعۇلوۆتىڭ قولىندا تاربيەلەنىپ، لەنينگرادتاعى № 9 ورتا مەكتەپتە وقىدى. رەسەيدىڭ رىبينسك اۆياتەحنيكۋمىن بىتىرگەن (1941).
1942 جىلى ءوز ەركىمەن قىزىل اسكەر قاتارىنا الىنىپ، مەرگەندەردىڭ ورتا ايەلدەر مەكتەبىن ۇزدىك ءبىتىرىپ شىقتى (1943). 1943 جىلدىڭ تامىز ايىنان 2-پريبالتيكا مايدانىندا 26-اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ قۇرامىندا ۇرىسقا قاتىسىپ، مەرگەندىگىمەن كوزگە ءتۇستى.
نوۆوسوكولنيكي تەمىر جول ستانساسى ماڭىندا بولعان ۇرىستا مولداعۇلوۆا جاۋىنگەرلەردى شەشۋشى شايقاسقا باستاپ، قاھارماندىقپەن قازا تاپتى.

ونىڭ ءومىرى مەن ەرلىگى جايلى اقىندار يا. حەلەمسكيي «ءاليانىڭ جۇرەگى»، س. جيەنبايەۆ «ءاليا» داستاندارىن، جازۋشىلار ج. جۇماقانوۆ «ءاليا مولداعۇل قىزى»، ءا .نۇرماحانوۆا "شىعىس شىنارى پوۆەستەرىن شىعارعان.

اقتوبە قالاسىندا مولداعۇلوۆانىڭ مەموريالدىق مۇراجايى جۇمىس ىستەيدى. ماسكەۋدىڭ № 891 ورتا مەكتەبى جانىندا مۇراجايلارى بار.
سانكت-پەتەربۋرگ جانە ماسكەۋ قالالارىنداعى جانە كوپتەگەن وبلىستارداعى ونداعان مەكتەپتەر، كوشەلەر مولداعۇلوۆا ەسىمىمەن اتالادى. نوۆوسوكولنيكي، الماتى، شىمكەنت، قىزىلوردا، اقتوبە قالالارىندا جانە تۋعان اۋىلىندا ەسكەرتكىش ورناتىلعان.

سول قاستەرلى مۇرالاردىڭ ءبىرى — اقتوبە قالاسىنىڭ شەرنياز كوشەسىندەگى ءاليا مولداعۇلوۆا ەسكەرتكىشى. 1959 جىلى جەلتوقساندا وبلىستىق كومسومول كوميتەتى وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى حاسەن بەكتۇرعانوۆقا، وبلىستىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى وتەمىس الدابەرگەنوۆكە ءاليا مولداعۇلوۆاعا قالانىڭ كارل ليبكنەحت (قازىرگى شەرنياز) كوشەسىنە ەسكەرتكىش ورناتۋ تۋرالى ءوتىنىش حات جازدى.
سوعىستان كەيىنگى جىلداردا قارجى ماسەلەسى كۇردەلى ەدى. سول كەزدە وبلىستا كۋيبىشيەۆ پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتى ارحيتەكتۋرا فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى تاجىريبەدەن ءوتىپ جاتقان. بارلىق ماسەلە قوعامدىق نەگىزدە شەشىلدى.

كومسومولداردىڭ مەتالل سىنىقتارىن، قاعاز قالدىقتارىن جيناپ تاپسىرۋ ەسەبىنەن 35 مىڭ سوم جينالدى. قالعان قارجى وبلىستىق بيۋدجەتتەن ءبولىندى. ءسويتىپ، ءاليانىڭ ءبيۋستىن قۇيۋعا 70 مىڭ سوم اقشا جۇمسالدى. بيۋست 1961 جىلى 9 مامىردا جەڭىس كۇنى مەرەكەسىنە وراي ورناتىلدى. ءبيۋستى مۇسىنشىلەر ۆ. راسكۋتوۆ پەن ە. شتامم جاسادى.

اقتوبەدە ءاليا مولداعۇلوۆانىڭ 80 جىلدىق مەرەيتويىنا ارناپ تۇتاس مەموريالدىق كەشەن اشىلدى. كەشەن ءاليا مولداعۇلوۆا اتىنداعى داڭعىل مەن اعايىندى جۇبانوۆتار كوشەسىنىڭ قيىلىسىنا ورناستىرىلدى.مۇنداعى ءاليا ەسكەرتكىشىنىڭ بيىكتىگى — 4 مەتر، ال تۇعىرىمەن قوسا العاندا — 6 مەتر. بيىكتىگى — 2،3 مەتر، جالپى ۇزىندىعى 30 مەتر بولاتىن، ەكى بولىكتى كەشەن رەلەفىندە سوناۋ ساقتار مەن عۇندار زامانىنان باستاپ، تاريحىمىزدىڭ داڭقتى تۇستارى بەينەلەنەدى. رەلەفتىڭ اۆتورى — بەلگىلى ءمۇسىنشى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى ەسكەن سىرگەبايەۆ. ەسكەرتكىش قاراعاندىداعى ونەر كومبيناتىندا قۇيىلدى. بۇل ءىستى ق ر سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ قاراعاندى وبلىستىق ۇيىمىنىڭ ديرەكتورى ا. كۋريسين باسقاردى.

---