اپتانىڭ سوڭعى كۇنى
ءتۇۋ، كەش سالقىنداپ كەتىپتى. قالا سىرتىنداعى تاۋدىڭ تارعىل شىڭدارى قارا كولەڭكەلەرىن استىنا باسا جامباستاپ جاتىر. رەاكتيۆتى سامولەت كۇمىس قانجارداي زۋىلداپ، اسپاندى توقىم قۇرلى كورمەستەن ءتىلىپ بارادى.
ءبىلال مە شاقىرعان؟ وسى ءبىر جىلانا شىققان ءۇنىنىڭ جاعىمسىزى-اي. ەشقاشان دا ءوز اتىمەن اتاعان ەمەس. تاۋسىلماس ءلايلاشتاي-جان، كۇنىم، ايىم...
قانى سورعىعان قاداۋ-قاداۋ بۇلتتار قايدا قاشارىن بىلمەي ماڭگىرىپ، اسپاننىڭ قاق ورتاسىندا تۇرىپ قاپتى. كوپ قاباتتى ۇيلەردىڭ تەرەزەلەرىندە قىزىل جالقىن وت مازدايدى. ءتۇتىنسىز جايلاپ جانىپ جاتقانداي.
— ءلايلاتاي!
جارىلىپ كەتسە دە ۇندەمەسىنشى. ءسوزىن مايلاپ وتكىزىپ، ابدەن ۇيرەنىپ العان. جاڭا دا جىلبىسقا جالىنىشتاردى ايتپاسا سەنبەيتىندەي قايتا-قايتا ەسى شىعا ۇزدىكتى. قولىن قاققان جوق. جيىرما جاس دەگەنىن ىستەدى. قيىرشىق قۇمدى سۋىرىپ، اۋە مەن جەردى تاسقاياقتاي سوعىستىرىپ سوعار ءبىر بۇرقاق داۋىلى بار ەكەنىن بۇرىننان دا بىلەتىن. تەمىر بىلەك ديۋ كۇش بۇراي سىعىپ، جەر تۇگىن جەمىرىپ بارا جاتقان قارامور ءورت ورتاسىنا لاقتىرادى دا، الاپات اپتاپ قايناعان قۇشاعىنا قىسا وراپ، شىبىن جانىن شىرقىراتادى...
قىز ومىرىندە ءبىر-اق كەلەر سول وقيعا تۋرالى وسىلاي ويلايتىن.
ونىڭ دىرىلدەگەن تەر-تەر الاقاندارىمەن جاۋرىنىن تىنىمسىز تىرنالاي بەرۋى...
بولعان — بىتكەنى وسى-تىن.
تاۋ جاقتان سىدىرتا سالىپ، جەل سوقتى. قوي، بولمەگە كىرمەي بولماس.
جارىڭ جاعىلىپتى. قابىرعاداعى سۋرەتتە ساقال-مۇرتسىز تولىڭ ادام قولدارىن ايقاستىرا شالقايىپ وتىر. Too قالتاسىنان قاتارىنان بىرنەشە اۆتوقالامنىڭ ۇشى قىلتيادى.
— بۇل — پاپا!
قاسىنداعى توعىز-ون شاماسىنداعى بالا ەكى قولىن جانىنا جابىستىرىپ، يىقتارىن كۇرجيتە قاتىپ قالىپتى. ماعىناسىز باقىرايعان كوزدەرى وبەكتيۆكە ىشىپ-جەپ قارايدى. ءوزى قورقىڭقىراپ تۇرعان دا بولسا كەرەك. دۇكەندەردەگى ولاق جاسالعان، ءبىراق ساتا قالسا تەز-اق ءوتىپ كەتەتىن سۋۆەنيرلەردەن اۋمايدى.
— بۇل — مەن! — دەيدى تۋ سىرتىنان. ريزالىقپەن شىققان داۋىس.
ءبىلال داستارقان جاساپ جاتىر. شاشىن ەكىگە بولگەن اڭ سىزىق شەكە تۇسىنان تۇپ-تۋرا توبەسىنە دەيىن باسىن قاق جارىپ ءتۇسىپتى. الدەكىم تاپ وسى جاڭا، وتكەن سەكۋندتا پىشاقپەن قۇمارلانا تارتىپ وتكەندەي. كا، ءيا، قىلشىلداعان قارا قانجارمەن. ءدال ءقازىر قىزىل قان مىڭداعان تامىر-تۇتىكتەردەن شيەدەي بىجىپ، بۇرتىكتەنىپ مولدىرەپ-مولدىرەپ شىعا كەلەدى. شىداي المادى، بەتىن باسا قويدى.
— ءلايلاش، نە بولدى؟
جاڭىلىسىپتى، ول ءتىرى ەكەن. ادەمى كوزدەرى جىلى ۇشىراي تونەدى. قۋشىق دەنەسىن يتەرىپ قالسا قابىرعادان دابىر-دىبىسسىز لىپىپ وتە شىعار ەدى.
ستول باسىنا كەلىپ وتىرىستى. مەبەلدىڭ لاك جالاتىلعان بەتى جىپ-جىلتىر. ريۋمكا-تارەلكالاردىڭ تۇبىنە تەرىس قاراتا بىرەۋلەر سىڭارلارىن جاپسىرىپ كەتكەن سەكىلدى. قارسى الدىنداعى پىستە مۇرىن، اققۇبا قىز قيمىلىن قالت ەتكىزبەستەن قايتالاپ، مازاق ەتەدى. سالفەتكامەن بەتىن جابا قويدى.
نازارى توردەگى ناتيۋرمورتقا ءتۇستى. سويىلعان ۇيرەك، قويان سامساتا ءىلىنىپ تاستالعان. اعى اق، قىزىلى قىزىل.
— پاپام زاكازبەن العىزعان.
ەكى ءسوزىنىڭ ءبىرى پاپاسى، ماماسى... بىلىكتى ناعاشىسىنىڭ ايتۋىمەن اسپيرانتۋراعا ءتۇسىپتى، شەشەسىنىڭ بۇيرىعىمەن شاشىن قيدىرادى. الدە جاڭا قالپاعىن سولاردىڭ اڭىلى بويىنشا ساتىپ الدى ما ەكەن؟ مۇمكىن، اكەسىنىڭ وتىنىشىمەن مۇنىڭ سوڭىنا تۇسكەن بولار؟
اي شاماسى بۇرىن اتا-اناسىمەن، دۇرىسىن ايتقاندا، مۇنى اتا-اناسىنا تانىستىرماق ويمەن وسى ۇيگە ەرتىپ اكەلگەن-دى. جۇرەكسىنە تابالدىرىق اتتاعان قىزدى ەتجەڭدى اقبورىق ايەل كوزىلدىرىگىن الىپ، تۇلابويىن ءتىنتىپ ۇزاق قاراعان. تاماق ۇستىندە تۋىستارى جايلى، ولاردىڭ قايدا، قانداي قىزمەتتە ىستەيتىندەرىن باجايلاپ، قاداعالاي ۇزاق سۇرادى. ريزا پىشىنمەن قالىپ ەدى. كەلەسى كۇنى ءبىلال: «سەن ماماما ۇنادىڭ» — دەدى دە، قارسىلاسقانىنا قاراماي ءسۇيىپ العان. سونىڭ ءبارىن بۇگىن ساۋساق بۇگىپ ويلاسا...
ۇستاپ وتىرعان شاي قاسىعى سىلدىر ەتىپ ەدەنگە ءتۇستى. الدەنەگە بويىن ىزا بۋىپ، قۇرساۋلاپ الدى. تيىسەرگە قارا تابا الماي ىشتەن تىنىپ وتىر. جىگىت قولىنداعى اق پىشاق المانى جانتالاسا جالاڭاشتايدى.
— قابىرعاعا پەيزاج نەگە ىلىنبەگەن؟ ەت، ۇيرەك، قويان... الدە كيىم شەشەتىن بولمەگە ەتىك پەن شۇلىقتىڭ سۋرەتىن قاداپ قوياتىن شىعارسىڭدار؟ — Ac ۇيگە ناتيۋرمورتتىڭ جاراساتىنىن بىلسە دە ادەيى ەرەگەسىپ ايتتى. ول سىرت اينالىپ، سۋرەتتى جاڭا كورگەندەي ۇزاق قارادى.
— شىنىندا كەلىسىمسىز ەكەن. پاپاما ايتىپ الدىرتىپ تاستايىنشى.
جۇگىرىپ بالكونعا شىعىپ كەتتى. بىلالدەن جالبارىنا سۇراپ تىلەگەنى — شات-شالەكەيى شىعىپ اشۋلانسا، سىيلاۋدى بىلمەيتىن سيىرسىڭ دەپ جەردەن الىپ، جەرگە سالسا ەدى. ءبىراق تاعى ەجەلگى «دۇرىس، ءجون، شىن، راس...»
جەل وتىندە مەڭ-زەڭ كۇيى ۇزاق تۇردى. دەنەسى قالتىراپ توڭا باستاعان سوڭ قايتا كىردى. تەلەديداردان سپەكتاكل بەرىلىپ جاتىر. ءيمانجۇزدى جىگىت اعاسى ءجاسوسپىرىم بالاسىنا بورىش-مىندەت جايلى تەبىرەنىپ تولعانا سويلەدى. ازدان كەيىن الدەكىم ەسىكتى دۇرسىلدەتە ءۇردىس قاقتى. «قۇداي ءۇشىن اشىڭىز، قۇتقارا كورىڭىز، مەنى بۇزىقتار قۋىپ كەلەدى!» — دەيدى الدەكىم ايقايلاپ. بالا تۇرا ۇمتىلىپ ەدى، اكە قولىن قايىرىپ ديۆانعا جىقتى.
— اش ەسىكتى، اكە، قويا بەرىڭىز! — ال ول ۇلىن بوساتۋدىڭ ورنىنا ەمىرەنىپ ۇستى-ۇستىنە ايمالاپ، يىعىنان باسا تۇسەدى.
ۇشەۋ بىرەۋدى ۇزاق سابادى...
ول دا بەرىسكەن جوق.
— ا-ا-اا...
— ءبىلال! — داۋسىنىڭ قاتتى شىعىپ كەتكەنىن بايقامادى دا. اۋىر تىنىشتىق. ول كەسەگە شىلدىراتىپ شاي قۇيىپ جاتىر. بەتىنە كوزى ءتۇستى. تەپ-تەگىس، ادەمى. تىم بولماسا كولدەنەڭ تۇسكەن سىزات ءاجىم بولسايشى. كوزىن جۇما قويدى. انە، سول بەتكە قونا قالعان شىبىن تابان توقتاتا الماي قۇلاپ ءتۇستى. ەكىنشىسى، ءۇشىنشىسى دە...
كوزىن اشىپ ەدى، شىبىن تۇگىل سايتان جوق، سول جىلتىر بەت...
— ايتشى، ونى كىم سابادى؟
— قىزىق ەكەن، بۇزىقتار ەمەس پە؟
— ۇشەۋى ەمەس، بالانىڭ اكەسى ونى ساباعان.
— ءلايلاتاي دەيمىن!
— اكەسى، اكەسى-ى!
ايقايلاپ جىبەردى. ساۋساقتارى قالتىراپ، ستول بەتىن دارمەنسىز سيپالايدى. قۇلاعى شىڭىلداپ، دۇنيە دوڭگەلەپ اڭىرىن اينالادى. قابىرعا دا، ءبىلال دا، ونىڭ ادەمى بەتى دە...
— جاقسى، جاقسى، اكەسى-اق دەيىك.
— سەن بار عوي، سۇيكىمدى وڭباعانسىڭ.
— دۇرىس، وڭباعانمىن. نە-ە؟ — قارا كوزدەرى باقىرايىپ كەتتى. كەنەت قىز شەك-سىلەسى قاتىپ، كۇلە باستادى. ءيا، ءبىراۋىق كۇلمەسە بولمايدى: كوڭىلدى ادامدار قارتايمايدى. ولاردىڭ ماڭدايلارى ەشقاشان دا قىرتىستانبايدى، جۇزدەرى جۇلگەلەنىپ توزباق ەمەس.
ءبىلال وعان باقىرايا از-كەم تاڭىرقاي قاراپ وتىردى دا، جىميا باستادى. ورىندىققا شالقايا ءتۇسىپ، ءىرى اق تىستەرىن اقسيتا لەكىتەدى-اي كەپ.
بويى جەڭىلەيىپ قالىپتى. قۇرىپ كەتسىنشى، قايعى مەن كوز جاسى. جاساسىن باقىت پەن قۋانىش! بۇل — جەكسەنبى اتاۋلىنىڭ، ياعني ءار اپتانىڭ جەتىنشى كۇنىنىڭ قاراپايىم انىقتاماسى. نەسىنە ەندەشە مۇنى قازىمىرلاپ، سىناپ-مىنەيدى؟ مۇنى جاقسى كورەتىن، سۇيەتىن، سىيلايتىن سياقتى. جاقسى ورتادا تاربيەلەنگەن، اتا-اناسى بەدەلدى ادامدار. جەكە باسى كىمنەن بولسىن كەم ەمەس. بولاشاعى بار، اۆتوماشينا، داچامىز بولادى دەيدى. قىزعا ودان ارتىقتىڭ نە قاجەتى بار؟ باسقا تۇگىل ءوز ەسەبىن تۇگەندەي الماي جۇرگەندە بوتەن ىشىندەگى ولگەن ءيتتى ساناعانى قاي ساندىراعى؟ ونسىز دا دۇنيەنىڭ كۇردەلى قۇپيا-سىرى جەتەرلىك. ءبىرىن سوڭىنا يت سالىپ جەتسەڭ، كەلەسىسى بۇلاڭداپ الدا جەلەدى دە وتىرادى. جەتكىزبەيتىنى ءتارىزدى كوز جازدىرىپ قاشپايدى دا. ونى دا، ءوزىن دە ورىنسىز قاجاعانى قايتكەنى؟
ءبىلالدىڭ يىعىنا سۇيەندى. ول جۇرەكسىنە باۋىرىنا تارتتى. باعىنۋعا ۇيرەنىپ قالعان قولداردىڭ باتىلسىز قيمىلى.
— اتا-اناڭنىڭ ءتىلىن تىم بولماسا ءبىر رەت الماي كوردىڭ بە، ءبىلال؟
— جوق.
— نەگە؟
— ولاردىڭ قانداي اقىلدى جاندار ەكەنىن بىلسەڭ عوي.
— ماعان دا باعىناسىڭ... مەن دە اقىلدىمىن.
— جاساسىن ماتريارحات! — باقىرىپ جىبەردى.
ەكراننايا قاسقا باس، تولىق دەنەلى كەكسە ءانشى ماحاببات، ون سەگىز جاس جونىندە شىن بەرىلىپ، ۇزىلە شىرقايدى. قولىنداعى جالعىز تال گۇلدى قايىرمانى قايتالاعان سايىن قۇمارلانا يىسكەپ قويادى. پيدجاگىنىڭ تومەنگى تۇيمەسى اعىتىلىپ كەتكەن. ەرىكسىز كوزىن جۇمدى. ەرتەڭ تاريحتان سەمينار بولادى. دىمقىل يەگىن ىلعي ورامالمەن سۇرتكىلەپ وتىراتىن قاتال پروفەسسور ستۋدەنتتەردى تۇگەلدەي كەلىپ، قالقان قۇلاق شامشييەۆتىڭ تۇسىنا كەلگەندە: «ءشومىشوۆ بار ما؟» — دەيدى كوزىلدىرىگىنىڭ ۇستىنەن ۇڭىلە. اناۋ اتىپ تۇرادى. جىلارمان جۇزبەن: «اعا، مەن ءشومىشوۆ ەمەس، شامشييەۆپىن عوي»، — دەيدى. قۇرمەتتى پروفەسسور: «ءا، ءجامىشوۆ پە، كەلىڭىز، كارتا ءىلىڭىز»، — دەيدى. جىگىت سۇيرەتىلە باسىپ، كارتاعا بەتتەيدى. ال اۋديتوريانىڭ قاعاناعى قارق، ساعاناعى سارق.
كارتا دەمەكشى، سەمينار تاقىرىبى قانداي ەدى؟ ءا، ءا... كەنەت اتلاس بەتىندەگى ماتەريكتەردى كەسكىلەگەن وزەندەر دەرەۋ ۇلكەيىپ، مۇحيت توسىندە شاعالا قالىقتاپ ۇشادى. ەكىلەنە شاپقان شوشاق بورىك ماڭعۇلدار تۇلپارلارىنىڭ تۇياعىنان شاڭ بورايدى. قيىقكوز قاھارلى قاھان سارعايعان ساۋساقتارىمەن ءۇن-تۇنسىز باتىستى نۇسقاپ قالعان. سان مىڭ قول ءسوز قاتپاستان دۇنيەنى تۋىرلىق قۇرلى كورمەي قايقى قىلىش استىنا الدى.
...ون ميلليون نەمىس ءبىز ءۇشىن فيۋرەر ويلاپ شەشەدى دەگەن سەنىممەن وتىز جىلدان بەرى ەۆروپا توپىراعىن تىڭايتىپ جاتىر...
بالا ەسىككە تۇرا ۇمتىلىپ ەدى، اكە قولىن قايىرىپ ديۆانعا جىقتى...
شاشىن جارعان كەلىستى جىگىت جاۋىرىنى جايالىققا تيگەلى اكە-شەشەسىنىڭ ايتقانىنان قيا اتتاپ باسپاعانىن تەبىرەنە جىر ەتەدى. تەك قاتەلەسپەسە بولدى، شالىس كەتپەسىن، قالعانىنىڭ ءبارى سونشاما ويلاناتىنداي كۇردەلى ماسەلە ەمەس. اڭىرىن ءجۇرىپ، انىق باسسا الدا اتاق-داڭق بار، تۇرمىس بار. بىرەۋلەرمەن ۇرىسۋ، رەنجىسۋ دەنساۋلىقتى بۇزادى، ولاي بولسا ەشكىمگە قارسى كەلمەۋ، تاۋ-تاس اسقانشا ۇرى سوقپاقپەن اينالىپ ءوتۋ اقىماقتىققا جاتپايدى.
دەنەسى ءدىر ەتە ءتۇستى. ول، مىنە، قارسى الدىندا الاڭسىز وتىر. ەڭ الدىمەن كوزىنە تۇسكەنى — اپپاق ۇزىن ساۋساقتارى. قالامدى قىسا ۇستاپ، تەلەديدار پروگرامماسىنا بەلگىلەردى اسىقپاي ۇقىپتاپ سالادى. باسىن وڭ جاعىنا قيسايتىپ العان.
— ءبىلال، سەنىڭ جەككورەتىن ادامىڭ بار ما؟
— جوق،— دەدى.
— كوكتەمدە پارككە سەرۋەنگە بارعانىمىزدى ۇمىتپاعان بولارسىڭ. تەرىستىكتەگى ادام از باراتىن تۇكپىردە قىزىپ العان قارا جىگىت ماعان ءجيى-جيى تيىسە بەردى عوي. ارا تۇرعان سەنى جاقتان تارتىپ جىبەرگەن جىگىتتى ايتامىن دا. ميليسيانى دا شاقىرمادىڭ، توبەلەسكەن دە جوقسىڭ، جونىمىزبەن كەتتىك.
— ەرتەرەكتە ورتادان جوعارى اڭىلى بار ءبىر گرەك قۇلىپتاسىنا: «اقىماقتاردان قورقامىن. مەنىڭ قورقاتىنىم ونىڭ ءوزى ەمەس، ونىڭ اقىماقتىعى»، — دەگەن سوزدەردى ويدىرىپ جازدىرۋدى وسيەت ەتىپتى. بۇعان سەن قالاي قارايسىڭ؟
— ول وسيەت ورىندالىپ پا؟
— جوق. اقىماقتار ول زاماندا از بولماعان.
قۇداي-اۋ، بۇل شىركىننىڭ قاتىپ قالعان قاعيدا مەن سۋىق ەسەپ ق ۇلى ەكەنىن نە قارا باسىپ بىلمەگەن؟ ەرتەڭ اسپيرانتۋراعا تۇسىرگەن بىلىكتى ناعاشىسى كەز كەلگەن ءۇيدى توناۋعا بۇيىرسا، مىنانىڭ تارتىنبايتىنى انىق. جانە ەڭ ءقاۋىپتىسى — وسىنداي يناباتتى، تاربيەلى جىگىتتىڭ ءۇيدى توناعانى جونىندە ەشكىم ەشقاشان دا كۇدىكتەنبەيتىنى ءسوزسىز.
— جاتاقحاناعا قايتامىن، شىعارىپ سال.
جاڭا بايقادى، بولمە ءىشى سىقىعان جارقىل مەن جالتىلعا تولى ەكەن. كۇڭگىرت ساۋلە ويناعان گارنيتۋر، ستولدار... ۆان گوگتىڭ اۆتوپورترەتىن وراپ العان ويۋلى جەز جاقتاۋ سەمىز سارى جىلاننان اۋمايدى. قاتتىراق سويلەسسەڭ ادەمى سەرۆيز، ۆازالار سىنىپ تۇسەدى. اياقتى باتىلىراق باسۋعا قورقاسىڭ. وسى جيھازداردى سىندىرماي - سوقتىقپاي ەپتى، مىنەز قارماقشا مايىسا الاتىن بىلالدەر عانا جۇرە الادى. ادام بالاسى تۇرۋعا، كۇلۋگە ارنالعان بولمە ەمەس، سالتاناتتى كورمە، مۋزەيگە ۇقسايدى.
— ءجۇرشى، تەز كەتەيىكشى.
...قالتاسىنا ارتىق تيىن تۇسكەن تاكسي شوفەرى ءبىلال ەكەۋى تۋرالى الدەقانداي ءازىل سوزدەر ايتادى. جاتاقحانا ۆاحتەرى كىرىپ بارا جاتقان ولاردان دوكۋمەنت سۇراپ، بوگەت جاساماق، تۇگىل، جاسىرىن قۇپيانى سەزىپ قويعان شىرايمەن جىميا كۇلىمسىرەي قاپتى.
بولمەدەگى قىزدار جاڭا تۋفلي العان بىرەۋىن ورتاعا الىپ قىزىقتاسىپ جاتىر ەكەن. حيمفاكتە وقيتىن تولىڭ، قىزىل شىرايلى ءنۇريلا ءبىلالدى كورىسىمەن:
— ءاي، اش ەكى و، مىنا تۋفلي جامان، جاقسى ما، ادال تورەلىگىن ايتشى. باعانادان كەلىسىمگە كەلە الماي شۋىلداسىپ جاتىرمىز، — دەپ داڭعىرلاي كۇلدى.
وسى قىزدىڭ تۇيەدەن تۇسكەندەي ءازىلى-اي. قوي دەسەڭ باسىڭ پالەگە قالادى. اۋىز سوزگە ەكى اۋىزى دايىن. قۇربىلىعى ءبىر ءجون، كوڭىلدىڭ دە كەيدە دار ەتىپ جىرتىلار كوك كويلەك ەكەنىن اڭعارساشى.
ءبىلال جانى قالماي ءتۋفليدى ماقتايدى. بەتى شىلپ ەتىپ، شىمىرىگەر ەمەس. ساتىپ العان قىز بالتىرىنىڭ جىڭىشكەلىگىن، وعان قالىڭ وكشەلى اياق كيىمنىڭ جاراسپايتىنىن ءبىلىپ تۇرسا دا سۋداي سىرعىپ، مايداي ەريدى. نۇريلا ونى بۇيىردەن ءتۇرتىپ قالدى.
— قۋ تىلىڭمەن قۋىرداق قۋىرعاندى قوي، اش ەكى و، ءبىلدىڭ بە. ءوزىڭنىڭ ەمەس، كوزىڭنىڭ كورگەنىن ايت دەگەمىز. جىلپىلداقتىعىڭ كىمگە ءدارى...
ءبىلال ءىرى، اق تىستەرىن كورسەتىپ كۇلە بەردى. قۋانىش، قىزىققا ەمەس، ايتەۋىر كۇلۋ كەرەك بولعان سوڭ ماعىنادان ادا امالسىز ەزۋ كەرۋ. كەۋدەسى كۇيىك پەن اششى زاپىرانعا تولىپ، قىجىلداتىپ بارادى.
— كانە، ءجۇر، وقۋ زالىنا كەتتىك. مانا مەنىڭ كىتابىمنان كونسپەكت جازباق بولعانىڭدى ۇمىتتىڭ با؟ — امالسىز وتىرىك ايتتى.
ءبىلال ءسال-پال اڭىرىپ قالدى دا، سوڭىنان ەردى.
وڭۋ زالىندا ادام كوپ بولىپ شىقتى. ورىندى ارەڭ تاۋىپ الىستى. ءبىلال «وگونەكتەگى» ءسوزجۇمباقتى شەشۋگە كىرىستى. تىم بولماسا نەگە ەرتىپ اكەلگەنىن سۇراعان جوق. قالاي تارتسا سولاي سوزىلاتىن ءبىر بەيشارا. كىتاپتى اشتى دا، جىپىرلاعان جول سۇرەلەرىنە كوز جۇگىرتە باستادى. ۇعىپ وتىرعانى شامالى، ءبارى قوزدانعان جۇيكەنى سىلاپ-سيپاۋدىڭ قامى.
سالدىر-كۇلدىر دىبىس ويىن ءبولىپ جىبەردى. باسىن كوتەرسە، كورشى ستولعا قويىلعان ورىندىقتى الىپ كەتە بەرگەن دەنەلى جىگىتپەن قارا قىز ۇستاسىپ قالىپتى.
— يەسى ءقازىر كەلەدى، ورىندىقتى ورنىنا قويىڭىز. — مۇنى قۇلاعىنا قىستىراتىن جىگىت كورىنبەيدى، ءمىز باقپاستان:
— ونىسى وتە جاقسى ەكەن، — دەدى دە ستولىنا بەت الدى. قىز جۇگىرىپ بارىپ ورىندىقتىڭ شەتىنەن ۇستاي الىپ ەدى، اناۋ:
— بادىراق كوز، سەن تيمەسەڭ مەن تيمەن، — دەپ ءار ءسوزىن سىزدىقتاتىپ تىستەنە ايتتى دا، قولىنان جۇلىپ الدى. قىز جىلاپ جىبەردى.
بىلالگە جالت قاراپ ەدى، جۋرنال بەتتەرىن تۇك سەزبەگەن قالىپپەن اۋدارىستىرىپ وتىر. باسىن وڭ جاعىنا ادەتتەگىدەي قيسايتىپ العان. قالاي ۇشىپ تۇرعانىن ءوزى دە بىلمەيدى، نىعىزدالىپ وتىرعالى جاتقان جىگىتتىڭ استىنان ورىندىقتى تارتىپ قالدى. اينالا بەرگەن وعان ەسىكتى نۇسقاپ:
— قانە، تەزىرەك تايىپ تۇر! — دەپ، بۋلىعا ايعايلاپ جىبەرىپتى. ول اسىقپاي-ساسپاي سەنىمدى قيمىلمەن كىتاپ-قاعازدارىن جيناستىردى دا، ەسىككە بەت الدى.
— قۇربىم، باسقالارعا بوگەت ەتتىك، بىلەم. ودان دا دالىزگە شىعارىپ الىپ ۇيالتىپ، دۇرىس ىستەمەگەنىمدى ايتىپ تۇسىندىرسەڭىز ەتتى. — بۇل ونىڭ ەسىك كوزىندە تۇرىپ جىميا ايتقان ءسوزى.
وقۋ زالى گۋىلدەپ كەتتى. كوبى مۇنى قولداپ، قوشتاسا: «ءبىر ورىندىققا بولا سونشالىق ايقاي كوتەرمەۋگە دە بولاتىن ەدى»، — دەپ قولتىق استىنان قول جۇگىرتە شىمشىپ جاتقاندارى دا جوق ەمەس. قارا قىز بايەك بولىپ، راقمەتىن ايتادى. ادىمداي باسىپ تۇقشىڭداپ وتىرعان ءبىلالدىڭ قاسىنا كەلدى دە، جەڭىنەن تارتتى.
— ءجۇر، كەتتىك!
ەشتەڭەنى كورەر ەمەس. تانىستار تاڭدانا اينالىپ وتەدى. بولمەنىڭ ەسىگىن قالاي تاۋىپ العانىن ءوز دە بىلمەيدى.
— مەنى دالىزدە توسا تۇر.
بار كيىمىن الىپ شىعىپ، گالستۋگىن موينىنا بايلادى دا:
— ال، قوش! ەندى قايتىپ بۇل بولمەنىڭ ەسىگىن اشپاعايسىڭ. ەكەۋمىزدىڭ ارامىزدا ەشقانداي قارىم-قاتىناس بولعان جوق، بولمايدى دا. سولاي ەمەس پە؟ — دەپ كەۋدەسىنەن اڭىرىن يتەرىپ قالدى.
— ءلايلاش!
— سەن جاقسى جىگىتسىڭ، ءارى ءتاپ-تاۋىر ءتىل الاسىڭ.
ەشتەڭەنى بايىپتاپ ويلاعان جوق، وقيعا تۇپ-تۇگەل تۇستەگىدەي بولدى. قۇلاعىنىڭ ىسىپ كەتكەنىن، بەتىنە دۋىلداپ قان جۇگىرگەنىن بىلەدى. ءبىلالدىڭ اۋزى قيسايىپ، كوزى جاساۋراپ كەتكەنى ەمىس-ەمىس ەسىندە. مۇمكىن، اقىماقتىعىن، تۇككە تۇرعىسىزعا ءمان بەرگىش ۇساقتىعىن دالەلدەر نەمەسە قىزۋلانىپ كەتىپ كوشەگە الىپ شىعىپ، ءبىراز سىلكىپ الار دەپ ءبىر جاعىنان ىشتەي قورقىپ تۇردى. وعان ءبىلال قاقىلى ەدى، سونى ىستەسە اشۋلانباس تا ەدى. وزىنە بىتپەگەن قاسيەت بولسا دا اتا-باباسىنىڭ قانىنان اۋىسىپ جەتكەن ەركەككە قولىمەن وت كوسەتتىرەتىن ار-ۇياتى مەن نامىسى سوڭعى رەت جالعىز-اق بۇرق ەتىپ، جالىن شاشار...
جوق، موينى سالبىراعان ءبىلال جۇرە بەردى. ون شاقتى قادام جەرگە باردى دا، بۇرىلىپ قيىلا قارادى. بۇل دا كۇلىمسىرەپ، قولىن بۇلعادى. ەرنى كەرمەك تاتىپ، بويرا-بويرا اققان جاستىڭ اششى ءدامىن سەزەدى.
اپتانىڭ سوڭعى كۇنى... دۇرىس ىستەگەن، الدە وڭباي قاتەلەسكەن كۇنى مە؟ قايسىسى؟
You Might Also Like
