اق شىمىلدىق
جىگىت زىليقانىڭ قۇشاعىنان بۇلقىنا بوسانىپ، اتىپ تۇردى دا، نە ءوڭى، نە ءتۇسى ەكەنىن اجىراتا الماعان كۇيى:
— اق... اق شىمىلدىق شە؟! — دەدى ۇرەيلەنە...
* * *
... دابىلدىڭ اۋىلى تاۋ ىشىندە ەدى. ونىنشى كلاستىڭ جازعى كانيكۋلىندا جارتى ايدان استام ارمانسىز ءجۇرىپ قايتقانى ەسىنەن شىقپاس. ويناپ ءجۇرىپ-اق ويلاپ جۇرەر دابىل مۇسايەۆپەن ءبىر كلاستا وقي تۇرا باعدات ونىڭ قاسىندا ءوزىن ءسابي سەزىنەتىن. ەكى ايداي ءوز اۋىلىندا مەحنات شەككەنى ازداي-اق، دابىل پىشەن جيناتتى، توپان ءتۇسىرتتى، ۇيلەرىنىڭ سىرتىن سىلاتتى.
وبالى نە كەرەك، تاماشاعا دا قارىق قىلدى عوي سوندا. وتىرىس ۇيىمداستىرىپ، قىزدارمەن تانىستىردى. ءبىراق، باعداتقا زىليقادان وزگە كىم كەرەك؟! اڭعا الىپ شىعىپ، ارقار كورسەتكەنىن ايتساشى! بالاپاندارىن جەتىم قالدىرىپ، تورت-بەس كەكىلىك اتىپ الدى دابىل. قىلىقتارىنىڭ ءبىرى ۇنايدى، ءبىرى ۇنامايدى. ءبىرىن كورىپ، ەكى قولىن توبەسىنە قويا بەزىپ كەتكىسى بار، ەكىنشىسىنە ەلتىپ، سيقىرلانا بايلانىپ قالادى.
قاس قارايا دابىلدىڭ سويقان سىرلى جورىقتارى باستالاتىن. شىرتتاي قاراڭعىدا كوزدەرى شىراداي جانادى، قاتتى كورەدى. بيىك-بيىك تاۋ جاڭعاقتارىنىڭ ارا-اراسىمەن الىپ ءوتىپ، بۇتا شارباقپەن قورشالعان قاۋىندىقتاردىڭ بىرىنە تايانادى. قاۋىن ءالى پىسە قويماعان، ءىشىنارا عانا ىرەڭ العاندارىن ءتۇن بالاسىندا تابۋ قيىن. سوندا دا كوك شاپشا كەزىندە سان سوعىپ قالماۋ ءۇشىن، بۇزىقتاۋ بالالاردىڭ سوتاناقتىعىنان ساقتاناتىندار كۇزەتىپ جاتادى. دابىل باعداتتى بۇتا شارباقتىڭ سىرتىندا قالدىرىپ، ءوزى سەكىرىپ ءوتىپ، جورعالاي جونەلەدى. كۇزەتشىسىنىڭ كورپەسى اي جارىعىمەن اقتاڭداقتانىپ كورىنىپ جاتقانىمەن، قاۋىننىڭ پالەگىن سىبدىر ەتكىزبەي، ەڭبەكتەي ەركىن ارالاپ، يمەنبەي يىسكەيدى سابازىڭ. سالدەن سوڭ بۇتا شارباقتان قايتا سەكىرىپ ءوتىپ، ءيىسى بۇرقىراعان اڭگەلەكپەن سىلەكەيىڭدى شۇبىرتادى. ەكەۋى قيالاي سايعا ءتۇسىپ، سازداقتاۋ جەردىڭ كوگالىنا جايعاسقاندا جارتىكەش اي كوكجيەكتەن بيىكتەي تۇسەدى، اينالا سۇتكە شومىلىپ، قازاقى قارا اڭگەلەكتىڭ سارعايعان ءبۇيىرى سولىقتايتىنداي كورىنەدى.
تويىپ العان سوڭ قابىق پەن شوپاقتى ارىق سۋىنا شولپ-شولپ لاقتىرىپ، ءۇستى-باستارىن قاققىلاپ، اۋىل شەتىندەگى قوي قوراعا قاراي بەتتەيدى عوي باياعى. اينالا قانشا ءاپپاق سۇتتەي بولعانىمەن، قوي قورانىڭ توڭىرەگى قاراۋىتىپ، ماڭايىنداعى بىر-ەكى ۇيشىك مۇلدە جۇمباققا ورانىپ تۇراتىن ەدى. دابىل سول جۇمباق ءۇيدىڭ بىرىنە كىرىپ كەتە مە، قاراڭعىلىق وراعان قوراعا ءسىڭىپ كەتە مە، ءبىراز جوعالىپ بارىپ، كۇتپەگەن جەردەن قايتا پايدا بولا كەتەدى.
ەكىنشى، الدە ءۇشىنشى رەت وسىناۋ وقيعالار مەن سۋرەتتەر قايتالانعان كۇنى دابىل قورا جاقتان قاتتى تۇتىگىپ، اشۋلانىپ قايتقان.
— بولدى! بۇدان بىلاي كەلمەيتىن بولدىم... كەلمە دەدى...
دابىلدىڭ شىقشىتى بۇلتىلداپ، ءتۇن بولعانىمەن، تۇتىككەنى اي ساۋلەسىمەن اپ-انىق كورىندى. ءوزى ايتپاسا، انىق-قانىعىن، دالەل-دايەگىن سۇراۋ قيىن. بۇرق ەتىپ قايناي سالاتىن جىنى جامان. سول جولىعىسىنىڭ ءجونى بولەك-تى.
دابىل سول بەتىمەن باعداتتى سۇيرەلەي، سۇمەڭدەتە ەرتىپ الىپ، اۋىلدىڭ شەتىندەگى ءبىر ۇيگە اكەلدى. اي ءالى جارىق ەدى، ادام بىتكەن قالىڭ ۇيقى قۇشاعىندا. وياۋ، ساندالىپ جۇرگەن ەكەۋى عانا. الگى ءۇيدىڭ تەرەزەسىن تىرس ەتكىزبەي وپ-وڭاي اشىپ ەدى، تار بولمەدەگى توسەك اپ-ايقىن كورىنە كەتكەنى. قايدان تاۋىپ الا قويعانى بەيمالىم، دابىلدىڭ دولانا تومارىنان دا قاپ-قاتتى قولىندا جىپ-جىڭىشكە، ۇپ-ۇزىن سىم تەمىر پايدا بولا كەتتى. ۇشىن ءسال عانا قايىرىپ، قىسىڭقىلاۋ قارماقتاي ءيىپ الدى دا، سۋماڭداتىپ ءۇي ىشىنە جۇگىرتتى.
توسەكتە جاتقانداردىڭ ۇستىندەگى كورپەنى كوزدى اشىپ-جۇمعانشا جۇلىپ الىپ، اشتى دا جىبەردى.
كورپە استىندا جاتقان ەكەۋ تىرداي جالاڭاش ەدى.
باعدات، ءيا-يا، دابىلدىڭ كلاستاسى، اي جارىعى بارعان سايىن ءسۇتتى مولىراق سەبەلەپ تۇرعان شاقتا، الەمدە نە بولىپ، نە قويىپ جاتقانىن بىلۋدەن قالعان، ەسەڭگىرەي ەستەن تانعان باعدات تولەيەۆ ون جەتىدەن ون سەگىزگە قاراعان جاسىندا تىر جالاڭاش ءتىرى ايەلدى تۇڭعىش رەت كورگەن بولاتىن-دى. كورپە بىردەن اشىلىپ، توسەك-ورىن شاشىلا بەرگەن ساتتە شورشىپ بارىپ، شالقالاي اۋناعان كەلىنشەك ءۇن شىعارا الماي، قوس قولىمەن اۋا قارمالاعان. نە بولعانىن بىلمەي، بىلە الماي، كورپەسىن ىزدەپ تابا الماي، باسقا بىردەمەلەردى جامىلماققا ارەكەتتەندى. كۇيەۋى كەشىرەك وياندى. ويانا سالا تەرەزە جاققا ءبىر، ايەلىنە ەكى الاقتاي قاراپ، ايقايعا باستى.
بۇلار زىتتى. ارتتاعى ايقاي-شۋ، شاڭ-شۇڭ ەستىلىپ تۇردى. كەلىنشەك جىلاعانداي ما-اۋ، ەركەكتىڭ داۋسى ۇدەي تۇسكەندەي مە-اۋ، شاۋىلدەپ يتتەر ءۇردى مە-اۋ. سولاردىڭ بارىنە كەمپىردىڭ باجىلداعانى ارالاسىپ كەتتى مە-اۋ. باعداتتىڭ سول بەتىمەن زىتا بەرگىسى كەلگەن، الايدا دابىل توقتاتتى. بۇلار اسا كوپ ۇزاي قويماپتى. جاڭاعى ءۇي جاپ-جاقىن ەكەن-اۋ ءالى. ەركەك دالاعا شىعىپ، الدەكىمدى ىزدەگەندەي، بوقتاپ، بالاعاتتاپ قويادى. دەگەنمەن، سىرتتاعى داۋسى ىشتەگىدەي ەمەس، باسەڭ. قالىڭ اعاش ىشىندە ءبارىن باقىلاپ وتىرعان دابىل ساسپايدى، اسىعار ءتۇرى جوق. ايقاي-سۇرەڭگە تۇك تە قاتىسى جوق ادامداي، پىسقىرىپ تا قاراعىسى كەلمەي، ورنىنان مارعاۋ كوتەرىلىپ، ەسىنەپ قوياتىنىنا نە دەرسىڭ.
ەرتەڭىنە باعدات دابىلدىڭ بەتىنە قاراي المادى. نەگە ويتتىك، ول قاي قىلىعىمىز دەپ تە سۇراي المادى. قايتاتىنىن عانا ايتتى. ءوزىن-وزى ءيتتىڭ ەتىنەن بەتەر جەككوردى سوندا.
— سەن نەمەنەگە ىشكىرتتەنە قالدىڭ؟ — دەدى دابىل. — تۇندەگى جورىعىمىز با؟ سەبەپ سول ما؟ ول بولسا، سەبەبىن ايتامىن ءالى. ەكى كۇننەن سوڭ ماشينا كەلەدى، سونىمەن قايتاسىڭ. جاياۋ، ءبارىبىر، جەتە المايسىڭ. جىگىت دەگەن قاتىن قۇساپ نە بوسا سوعان بۇرتيماس بولار، باعدات بالا.
قالۋعا ءماجبۇر، قانداي عانا سيقىرى بار، بىلمەيدى.
كەلەسى كۇنى تۇندە، بالكىم ءتۇن ورتاسىنان اۋىپ بارا جاتقاندا، بۇلار تاعى دا تەرەڭ سايدا اڭگەلەك جەپ وتىردى.
— باعدات بالا، — دەدى دابىل. — مەنىڭ كەي قىلىقتارىما تاڭدانىپ، قارتايماي-اق قويعىن، جاراي ما؟ مەن مۇندا مۇلدە باسقامىن، ال مەكتەپتەرىڭدە مەنەن ءتارتىپتى ادام تاپشى؟ تاپپايسىڭدار. مۇعالىمدەردىڭ اعىل-تەگىل اقىلىن ەكى ەتپەيمىن، وزدىگىمنەن جان بالاسىنا تيىسپەيمىن. وقۋىم دا ونشا جامان ەمەس. ال ەندى، اۋىلىمدا وزىمە ءوزىم يەمىن، ەركىندىك بەرىڭدەرشى ءبىر اي، جارىم اي. سولاي، باعدات بالا. قوي قورا ما؟ كوكەيىڭدەگىنىڭ ءبىرىنشىسى سول عوي؟ قوراداعى قورجىن تامدا جاپ-جاس جەسىر كەلىنشەك تۇرىپ جاتىر. سوعان باردىم. ايتساڭ، ايتا عوي ەلدىڭ بارىڭە.
— ايتىپ جىن ۇرىپ پا؟! — دەدى باعدات.
— بۇرىن دا بىر-ەكى رەت بارىپ، بەكەرگە اۋرە بوپ قايتقانمىن. قۇشاقتايتىن ءوزى، بەتىمنەن سۇيەتىن ءوزى. ءسويتىپ-سويتىپ الىپ، بالاسىڭ ءالى، بۇزىلماعىن الدەن، دەپ جولاتپايدى. ال كەشە بارىپ ەم، ەندى كوزىمە كورىنبەگىن، تابالدىرىقتان اتتاپ بايقاشى، جالپاق جۇرتقا ماسقارالايمىن دە-ە-ەپ وتىر. وتتاپ. باتىلدانباق بولىپ-اق ەدىم، شاپالاقپەن وسىپ-وسىپ جىبەرگەنى. انىق، بىرەۋدى تاۋىپ العانى انىق. پادەرىڭە نالەتى، پالسىنەدى ءسويتىپ. تەك ساعان عانا سەنىپ ايتامىن-داعى.
— سەنگەنىڭە راحمەت، — دەدى باعدات الدەنەگە ىنتىعا ءتۇسىپ. تاعى دا ايتا تۇسكەنىن تىلەپ وتىردى-اۋ سوندا. ونىسى نەسى ەكەن؟!
— سەنەم. ايتپەسەم، ايتام با؟ سونىمەن، قوي قورادان ءۇمىت ءۇزىلدى. باسىندا كوزىن سۇزگەن ءوزى ەدى، ەندى: «بۇيداڭدى ۇزبەگىن، بالاسىڭ ءالى»،— دەپ يتتەي قىلعانى باتادى دا. قورلادى دا. كورەمىز ءالى. اتتەڭ، قىزدارعا تيۋگە بولمايدى دا. قىزدى قورلاساڭ، قۇداي قارعىسىنا ۇشىرايسىڭ دا... اجەم ايتۋشى ەدى ءوستىپ. ارينە، تىكەلەي ەمەس، تۇسپالداپ سەزدىرەتىن.
— ايتەۋىر، ءبارىن بىلەسىڭ.
— سەن دە بىلمەي وتىرعان جوقسىڭ. جاي عانا اڭقاۋسىپ وتىرسىڭ.
— جوق مەن كوپ نارسەنى بىلمەيدى ەكەم. سەنەن عانا ەستىپ، ءبىلىپ ءجۇرمىن.
— بىلمەسەڭ، ءبىلىپ ال. قىزداردى قۇرمەتتەۋ كەرەك. ال ەندى كەيبىر قاتىنعا، قوي قوراداعى پادەرىڭە نالەتى سياقتىلارعا باسقاشا قاراۋدىڭ ايىبى جوق. و باستا ويناپ، تىستەلەي ءسۇيىپ، تيىسەدى دە، ەندىگىسى مىناۋ. ءبىر مىقتىنى تاپقان. قاپ!
— قويشى، دابىل!
— قويمايمىن، نەگە قويام-ەي!؟ — انە، ءوستىپ وزەۋرەيتىنى جاقسى ەمەس. اڭگىمە ءۇزىلدى. ەكەۋى دە ءۇن-تۇنسىز ءبىراز وتىرىپ قالدى. كەنەت دابىل ورنىنان ۇشىپ تۇردى:
— ءجۇر! — دەدى بۇيىرىپ. — كەتتىك!
الىپ جاڭعاقتاردىڭ قاپ-قارا بۇتاقتارىنىڭ ارا-اراسىنان ءسۇت ساۋلاتىپ اي قالقىپ بارادى. ول كەزدە باعدات زىليقانى ىشتەي كوپ ويلاعانىمەن، سىرتقا شىعارا بەرمەيتىن ەدى. قاتتى سۇيەتىن ەدى، ءبىراق ونىسىن وزىنەن دە جاسىرعىسى كەلەتىن. سول زىليقا مۇنىڭ ءاربىر ارەكەتىن باقىلاپ، كورىپ وتىراتىن سەكىلدى.
مىنە، تاعى دا دابىلعا شەگىنشەكتەي ىلەسىپ كەلە جاتقانىنا ورتالىقتاعى سۇلۋ سەلودا تۇراتىن زىليقا قار-ا-اپ تۇرعان شىعار.
جول جيەگىندەگى جيدەلەردىڭ جاپىراقتارى التىن جالاتقانداي جالت-جۇلت، جارق-جۇرق. دابىل تاعى دا ءبىر ءۇيدىڭ جانىنا ەرتىپ كەلدى. تاعى دا تەرەزەسىن وزىنە عانا ءتان ەپتىلىكپەن، دىبىسسىز اشتى. ابدەن اككى بولعان با، الدە بۇل اۋىلدىڭ تەرەزەلەرى كىلتتەنبەي مە، كىم بىلگەن. باعداتتىڭ بايقاۋىنشا، بۇل وتكەندەگىدەن باسقا ءۇي ەدى.
ءيا، باسقا ءۇي ەكەن.
— اناۋ اق شىمىلدىقتى كورىپ تۇرسىڭ با؟ — دەپ سىبىرلادى. — كوردىڭ بە؟
شىنىندا دا بولمەنىڭ ءبىر جاعى تۇتاس اق شىمىلدىق ەدى. توگىلىپ تۇر-اۋ، توگىلىپ تۇر. اۋىلداردا ازايىپ كەتكەن، ادامداردىڭ اۋزىنىڭ سۋى قۇرىپ ايتا بەرەتىن، ىلۋدە عانا كەزدەسىپ قالاتىن اق شىمىلدىق. باعداتتىڭ ءوز اۋىلىندا دا از. ەكى، الدە ءۇش ۇيدە عانا بار. كەيدە ادەيىلەپ كورۋگە باراتىن. بىرەۋى جايساڭكۇل جەڭگەسىنىڭ ۇيىندە. بارعان سايىن تۇكپىردەگى بولمەگە ءبىر كوز سالماي وتە المايدى. ال ەندى مىنا اق شىمىلدىق تا تۇپ-تۋرا جايساڭكۇلدىكىندەي، ءاپپاق. اق شىمىلدىقتى ايلى تۇندە كورۋ كەرەك ەكەن دە. دابىل بىلەدى عوي، «مىڭ ءبىر تۇندە» دە مىناداي شىمىلدىق جوق شىعار.
— بولدى. ءجۇر. كەتتىك.
— كەت-تى-ىك، — دەپ كۇرسىندى باعدات قيماي. ەكەۋى ارىق بويلاپ ءبىراز ءجۇردى.
— بۇل شىمىلدىقتىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ اۋىلداعى ەڭ باقىتتىلار ۇيىقتاپ جاتىر، — دەدى دابىل. — مەنەن ءبىر جاس قانا ۇلكەندىگى بار. سەگىزدەن كەيىن وقىماي، اۋىلدا قالعان. جاقىندا ۇيلەندى. تويلارى دا وزگەشە ءوتتى عوي وسىلاردىڭ. باقىتتى، ەكەۋى دە باقىتتى. كوپ ادامداردىڭ باقىتتى نەمەسە باقىتسىز ەكەنىن كوزدەرىنە قاراپ-اق بىلەسىڭ. اق شىمىلدىقتارىنىڭ سىرتىنا
دەيىن نۇرلانىپ تۇر عوي، بايقادىڭ با؟
— ب-ب-بايقادىم، — دەپ تۇتىقتى باعدات. — اسكەرگە بارماي ما؟
— بارادى. وسى كۇزدە الىپ كەتۋى دە مۇمكىن. كۇتەدى دە. ارتىڭدا بىرەۋدىڭ، بىرەۋدىڭ ەمەس، كەلىنشەگىڭنىڭ ساعىنا كۇتكەنى دە راحات قوي، ر-ر-راحات!
«مەنى زىليقا كۇتەر مە ەكەن؟! ءبىراق ول مەنىڭ ءالى كەلىنشەگىم ەمەس قوي...» دەپ ويلانعان سوندا بۇل.
دابىل كىلت بۇرىلىپ، ارىق بويىنان تەپسەڭگە ءتۇستى. شىنتاعىنىڭ ءسال جوعارى تۇسىنان قاتتى قىسىپ جىبەرگەن ءسات جانى شىعىپ كەتە جازداپ، كوزى جاساۋرادى. دابىلدىڭ جاڭاعى جايباراقاتتىعىنان ءىز قالماعان، قالشىلدايتىن سەكىلدى. بەتىنە سىناي ءۇڭىلىپ:
— قىڭباعىن! — دەدى تىستەنگەن كۇيى. — قاتىندار قۇساپ، انا-وۋ قوراداعى... بالسىنبە، ءبىلدىڭ بە؟! ەركەك بولۋعا ۇيرەن. ۇيرەتەم مەن سەنى، ءبىلدىڭ بە؟! سەن تىم ۇلبىرەكسىڭ. ۇلدىرەكسىڭ! مەكتەپ سورلى سەندەيلەردى قاتتى ۇناتادى. سىزىلىپ تۇرسا، ءتارتىپتى بۇزباسا دەيدى. ال ءومىر باسقا. باعدات بالا... ال مەن ءبارىن بىلەمىن، ءبارىن باستان كەشىپ ۇلگەردىم. تيتتەيىمنەن اكەلى جەتىممىن، ۇيدەگى ءۇشىنشى وگەي شەشەم...
ەكەۋى تاعى دا ءبىر ۇيگە كەلىپ تىرەلىپتى. سول ءۇي.
باعدات قورقىپ كەتتى.
سۋماڭداعان سىم تەمىرمەن كورپەنى كوتەرىپ الىپ، جۇلىپ ءتۇسىردى. دابىل. ساسپايدى. اسىقپايدى. قورقىنىش جوق. انەۋكۇنگى ايەل. سول. جالاڭاش دەنەسىن قورعالاپ اۋرە بولمادى بۇل جولى. ۇيرەنىپ قالعانداي، قايتا ىشتەي ءبىر ەرەگىسۋ بارداي ما، قالاي؟ قوس الماسىنىڭ قانشالىقتى ۇلكەن ەكەنىن دە، ءتىپتى قوس تۇيمەداعىنا دەيىن كوردى عوي باعدات.
ەركەك تە بۇل جولى ايقاي-سۇرەڭ سالمادى، تىستەنە بوقتاپ جىبەردى دە، تەزىرەك كيىنۋگە ۇمتىلدى.
— كەتتىك؟ — دەپ سىبىرلادى دابىل. — قاشامىز... ەركەك ادام سىرتقا بۇلار كۇتكەندەگىدەن جىلدامىراق شىعىپ ۇلگەردى. ەسىكتەن ەمەس، تەرەزەدەن سەكىرگەندىكتەن، بۇلاردىڭ ءۇي اينالا قاشقانىن بىلگەندەي ەكەن.
ال ەسىك الدىنداعى تەمىر كەرەۋەتتە كەمپىر جاتىپتى. دابىلدىڭ ساسقان جەرى وسى بولدى. ءۇيدىڭ الدى اشىق ەگىستىك ەدى، سۋارىپ تاستاپتى. ءىس ناسىرىنا شابايىن دەدى. باعداتتىڭ تۇلا بويىن ءدىرىل بۋىپ، جىلاۋعا شاق قالعاندا، گۇرس ەتىپ مىلتىق اتىلدى.
ەركەكتىڭ قولىندا مىلتىق بار بولىپ شىققانى دا. ءبىر جۇبانارلىعى، ول ورىك جاقتى قاراپ ءجۇرىپتى. ساتىر دا سۇتىر قايتا وقتادى. مىلتىق اتقان سوڭ باتىلدانىپ كەتتى مە، الدە جىنى قاتتىراق قوزايىن دەدى مە، ايقايدىڭ كوكەسىنە كوشتى.
دابىل لاجسىزدان شۇعىل شەشىم قابىلداۋعا ماجبۇرلەندى. باعداتتى بۇكتەي-مۇكتەي ءيتتىڭ ۇيشىگىنە يتەرمەلەپ كىرگىزىپ، ءوزى دومالانا تىعىلىپ الدى. سەبەبى، ورىك جاقتاعى ەركەكتىڭ وسىلاي قاراي بەتتەگەنى بىلىنگەن. يت ۇياسىنىڭ وسىنشالىقتى كەڭ جاسالعانى بۇلاردىڭ باقىتى شىعار. ۇزىن شىنجىرلى قارا توبەت قورقاق ەكەن ۇيشىك ارتىندا ۇرۋگە دە باتىلى جەتپەي، ۇرەيلەنىپ تارتىنادى.
— قايدا؟! قايدا كەتتى، اھ؟! اكەڭنىڭ...
ەركەك قانشاما قاھارلاندىم، كىجىندىم دەگەنىمەن، ۇنىندە ىركىس-تىركىس بىردەمە بارداي.
— تاعى دا نە بالە كورىندى، — دەپ، تەمىر كەرەۋەتتەن كەمپىر كۇڭكىلدەدى. — مىلتىق اتىپ، ەلدى شوشىتقانىڭ نەڭ؟ نەمەنە، قوراعا بىرەۋلەر ءتۇسىپ ءجۇر مە؟ نەڭدى الادى، قاي مالىڭدى ۇرلايدى سەنىڭ؟ اي، سورلى بالام-اي...
— ە، بارشى، ەھ! جاتا بەرسەڭشى جايىڭا، — دەپ، شەشەسىنە ۇرىستى ەركەككىندىك. — قاپ، اكەڭنىڭ... قايدا كەتىپ قالدى، ا؟!
تۇپ-تۋرا يت ۇيشىگىنىڭ جانىنان ءوتىپ بارا جاتتى. قارا يت شىنجىرىن سۇيرەتىپ بارىپ، يەسىنىڭ اياعىنا جىعىلدى. ءيتىنىڭ دە يتىنگەن ءۇمىتىن ءۇزىپ، ىشىنەن ىڭق ەتكىزە ءبىر تەپتى.
— اتاڭا نالەتىلەردى اتىپ ءولتىرىپ، ەتتەرىن يتكە تاستار ما ەدى، قاپ! — دەپ جىلارمان بولدى ەركەك. باعدات قالتىراپ توڭعانداي، قاق ماڭدايدان مىلتىق وعى قادالاتىنداي قورىقتى. دابىل ءتورت بۇكتەلە قيسايىپ، سىر بەرمەس كۇيىندە.
— قورىققانعا قوس كورىنەتتە. نە بوسا سوعان ايقاي ساپ، مامىراجاي، ماقپال تۇندە مىلتىق اتىپ...ۇيات ەمەس پە، جاتساڭشى ەندى قاتىنىڭنىڭ قاسىنا بارىپ، — دەدى شەشەسى.
— جاتساڭ، جات، ە؟! مەن ول يتتەردى اتىپ ولتىرمەي تىنباسپىن، اكەڭنىڭ، — دەدى بالاسى. ىزاعا بۋلىعىپ، جىلاپ قويا بەردى. — ىڭ-ى-ى، ىڭ-ى-ى-ىڭ، مەندە نەسى بار بۇلاردىڭ، نە ءىسى بار وسى جۇرتتىڭ؟! قورلادى عوي مەنى-ى-ى... قويماي ما ەندى-ى-ى، تىنىشتىق بەرمەي مە ادامعا-ا-ا-ا...
جىلاپ-جىلاپ، قورسىلداپ وتىرىپ-وتىرىپ، اقىرى يتتەي بولىپ ۇيىنە كىرىپ كەتتى.
دابىل كورپە جوڭىشكالىقتى كەشىپ وتكەننەن كەيىن يرەك ارىقتىڭ جيەگىندەگى تىقىر اجىرىققا جاتا كەتتى.
— وبال جوق وعان، — دەدى اسپانعا قاراعان كۇيى. — بۇل ادامسىماق ماعان ەجەلدەن ۇنامايدى. ءبارىن ادەيى عانا ىستەپ ءجۇرمىن. ءبىر جاعىنان سەنى شىنىقتىرىپ جۇرگەنىم دەپ بىلگىن، باعدات بالا. ءوز اۋىلىنىڭ قوراسىنا ءوزى تۇسەتىن ۇساق ۇرلىقشى ول. مال ءبىتىپ كورمەگەن ماۋباس، ءشوپتىڭ باسىن سىندىرماي-اق شىلقا-شىلقا ماي جەگىسى كەلەتىن توپاس، جالقاۋدىڭ ءدال ءوزى. جىلقى ۇرلاسا، اينالايىن دەر ەم عوي، قوي-ەشكى قىمقىرۋعا دا باتىلى بارمايدى، ەل ەسكەرمەيدى، يەسى ىزدەپ اۋرە بولمايدى دەگەن مەرەز ەسەپپەن بۋىنى قاتپاعان قوزى-لاققا پىشاق جۇمسايدى. جىلى-جۇمساعىن جىلبىسقىدان ايىراتىن جىمىسقى. ءبىزدىڭ ءبىر لاقتى سويىپ، سىرباز قىلىپ قىلعىتقانىن موينىنان قىلقىندىرىپ تۇرىپ مويىنداتقام.
— سول-لاي دە؟!
— سولاي، باعدات بالا. سوندىقتان ايامايمىن ونى. اقىر-سوڭى مىناداي بولدى: وسىدان ءبىر جىلداي بۇرىن مىناۋسىن اكەلدى. قوينىندا جاتقان جالاڭاشىن ايتام. مۇنىسى بار عوي... ايتايىن با، ايتپايىن با... اق شىمىلدىققا ادال بولماي شىعىپتى. ماسقارا، بىلەسىڭ بە وندايدى؟
— نەنى؟
— نەنى-نەنى... بىلەسىڭ سەن.
— ايتا بەرسەي ەندى. اڭگىمەڭ قىزىق.
— سايراتىپ قوي-ە-ەپ، وتىرا بەر وڭكيىپ. بىلمەسەڭ، ءبىلىپ ال، باسقا اۋىلدى قايدام، ءبىزدىڭ اۋىلدا جاڭا تۇسكەن كەلىنشەككە اق شىمىلدىق كەرىلىپ، اق توسەك سالىنادى. سوللاي، انە! جاقىن جەڭگەلەرى بار عوي؟ سولار تۇنىمەن كىرپىك ىلمەي كۇزەتىپ شىعىپ... ارعى جاعىن تۇسىنەسىڭ عوي ەندى، سەن ماۋباس ەمەس شىعارسىڭ؟ سونىمەن، كەزدەرى انىق جەتىپ، كوڭىلدەرى دەمدەلسە، تاڭ اتا جاس كەلىندى توبەگە كوتەرە ماقتان ەتەر. اق شىمىلدىققا ادال جار كىمسىنا كۇلىمسىرەپ، الابۇرتا قىزارىپ، يناباتتى عانا ءيىلىپ سالەم سالار. شىرك-ە-ەن، ونداي كەلىن جاڭا تىگىلگەن وتاۋ ءۇشىن دە، بۇكىل اۋلەت-الەۋمەت ءۇشىن دە مەيرام اكەلەر. دەسەدى ءبىزدىڭ اۋىل. وسىلاي ايتادى بىزدە. ال، ەگەر، ايتقان جەردەن اۋلاق، باسقاشا بولىپ شىقسا، اق شىمىلدىقتىڭ ءوزى-اق اپ-ساتتە قاراۋىتىپ كەتەدى دەسەدى. قانشا جۋسا دا اشىلماي، اعارماي قالا بەرەدى دەسەدى. وندايدا جوسىلىپ جۇگىرىپ جۇرگەن جەڭگەلەرگە وبال-اق، ولاردىڭ ءبارى وزدەرى كىنالىدەي، اق بەتتەرىنە قارا كۇيە جاعىلعانداي، باستارىن جوعارى كوتەرە الماي، جەردىڭ جىرتىعىن تاپسا، كىرىپ كەتەردەي كىرىپتار كۇيگە تۇسەدى دەسەدى. باعدات بالا، شەت-جاعاسىن كورىپ-بىلىپ تە ءجۇرمىز عوي، ەشكىم ەشتەڭە دەمەسە دە، بىرەۋ-بىرەۋگە بىلدىرمەسە دە، ادام-ادامعا ايتپاسا دا، ءبارى بىردەن بەپ-بەلگىلى بوپ شىعا كەلەدى. ءقازىر شىمىلدىق مۇلدە-مۇلدە سيرەك، ءبارىن دە وزگەرتتىك ويدەپ-بۇيدەپ...
انە، اجەپتەۋىر ءجىبىپ وتىرىپ، كۇتپەگەن جەردەن جىنداندى دابىل. ءتىسىن شىقىر-شىقىر ەتكىزىپ، تىقىر اجىرىقتان ۇشىپ تۇرىپ، قايتا وتىردى.
— جاڭاعى يت — ناعىز شوشقا، — دەدى دابىل. — بۇرىندارى ونداي قاتىندى توركىن جاعىنان ءبىر-اق شىعارادى ەكەن وسى اۋىلدا. ال بۇل، ەڭ بولماسا، ءبىر شىقپىرتا ساباپ الۋعا دا باتپادى. تاعى دا ءبىزدى «اتام-اتەم» دەيدى. زايىر، ءبىزدىڭ يت ۇياسىندا جاتقانىمىزدى ءبىلىپ تۇردى. ءوزى دە تايساقتاپ، ءسوزى دە تايعاقتاپ كەتتى، بايقادىڭ با؟
— قور-قىپ... قايدان بايقايىن، قاياقتان بايقايدى دەيسىڭ مەنى.
— سەن دە ءبىر يت ەكەنسىڭ. الايدا، ادامعا اينالۋىڭا كوپ مۇمكىندىگىڭ بار عوي ازىرشە. ال جاڭاعى ەركەكسىماعىڭ قاتىنىن بۇكىل ەلدىڭ توبەسىندە تايراڭداتىپ قويعانى. بۇكىل اۋىل تۇك-تۇك تۇسىنبەيتىندەي، تەپسىنە تەپەرىش كورسەتكىسى كەلەتىنىن قايتەرسىڭ؟! ومىراۋىن شوشتاڭداتىپ الىپ، كەمپىر-شالداردى قاعىپ تۇسىرە جازدايتىنىنا كۇيىپ كەتەسىڭ دە! ايامايتىنىم، ازاپقا سالاتىنىم سودان عوي، سودان.
ەكەۋىنىڭ دە ۇيقىلارى كەلەتىن ەمەس. ءۇن-تۇنسىز ءبىراز وتىردى.
— ال بىزدە، — دەدى باعدات سوندا. — ءبىزدىڭ اۋىلدا...
— ە، باسە! — دەپ، دابىل ايقايلاپ جىبەردى. — سەن دە سويلەشى!
— ءبىزدىڭ اۋىلدا سالت بويىنشا بار عوي، العاشقى ءتۇنى كەلىنشەكتىڭ قوينىنا قىزدار قونىپ شىعاتىن ەدى. بالا كەزىم، ءبارى كوز الدىمدا، جايساڭكۇل جەڭەشەم تۇسكەندە، ۇل بالالاردىڭ ءبارى كەتىپ قالىپ، قىزداردىڭ ىشىندە قاپ قويىپپىن. جايساڭكۇل جەڭەشەم مەنى قۋعان جوق، سول كىسىنىڭ سۇلۋلىعىنا قاراپ، قىزداردىڭ اۋىزدارىنا اڭقايىپ وتىرا بەردىم. ءبىر مەزگىلدەردە ويانىپ كەتسەم، اق شىمىلدىقتىڭ ىشىندە جاتىر ەكەم. بۇرىن ونداي ەرتەگىنى كىم كورگەن، اق شىمىلدىقتىڭ سىرتىنان ءىشى سۇلۋ ەكەن عوي! توسەگىنىڭ مامىعى-اي! اقىرىن عانا اڭعارسام، ءبىر شەتتە جايساڭكۇل جەڭەشەم مەن انە-مىنە ۇزاتىلماقشى بويجەتكەنىمىز ءساليما وتىرىپتى. كوزىمدى تاعى ءبىر اشىپ قاراسام، ەكەۋى قۇشاقتاسىپ الىپتى. تىڭداسام، جاڭا تۇسكەن جايساڭكۇل مەن كۇنى ەرتەڭ كەتەتىن ءساليما قىز سىبىر دا كۇبىر سويلەسەدى، ءبىر كۇلىسىپ، ءبىر جىلاسادى.
— اق شىمىلدىققا ادالمىن عوي مەن، ادالمىن، — دەيدى جايساڭكۇل جەڭەشەم سىبىرلاپ.
— مەن دە، مەن دە، — دەپ، سىبىرلاي جاۋاپ قاتادى ءساليما. الدە جىلايدى، الدە كۇلەدى ەكەۋى. نەگە كۇلەدى، نەگە جىلايدى، ول كەزدە كىم تۇسىنگەن؟!
— ءولا-ا-ا، تاڭ اتىپ قاپتى عوي، — دەدى ءبىر كەزدە جايساڭكۇل جەڭەشەم.
— بۇگىنگى تۇننەن قورىقپايسىڭ با، شىنىڭدى ايتشى؟ — دەپ سۇرادى ءساليما جاڭا تۇسكەن جەڭەشەمدى قۇشاقتاپ. — قورقاسىڭ با، بۇگىنگى تۇننەن؟
— ءولا-ا-ا، بۇگىن بوپ قالدى ما؟!
— ءيا، بۇگىن بوپ قالعالى قاش-شا-ان. ەندى بۇگىنگى ءتۇن تىلەۋ كوكەم ەكەۋىڭدىكى. قانشا دەگەنمەن دە، ادام ءبىرتۇرلى قورقاتىن شىعار، ءا؟ ايتشى، ا؟
— ءقورىقپاعاندا-شى، — دەپ جاڭا تۇسكەن جايساڭكۇل جەڭەشەم مەنىڭ، مىنا باعداتتىڭ بەتىنەن ءسۇيدى. ەكەۋى ودان ءارى دە كوپكە دەيىن دىبىسسىز كۇلىپ، دىبىسسىز جىلاپ، ءبىر-بىرىنىڭ باۋىرىنا تىعىلا تۇسكەن. بولمە ىشىندە پىرداي بوپ ۇلكەندى-كىشىلى كوپ قىز ۇيىقتاپ جاتتى سول ءبىر ءتۇنى.
— مىناڭقارا! مىناڭكارا! تۇك بىلمەيىم دەيدى! — دابىل ورنىنان تۇرىپ كەتتى.
* * *
— اناڭعارا! اناڭعارا! — دەدى دابىل.
شولپان جۇلدىزدىڭ اينالاسىندا اق شىمىلدىق جەلبىرەي ۇلبىرەپ تۇردى. كەنەت سول ۇلبىرەي جەلبىرەگەن اق شىمىلدىق قاق جارىلىپ اشىلدى دا، تاڭ جۇلدىزىن جەر جۇزىنەن جاسىرىپ الا قويدى.
— كوردىڭ بە؟ كوردىڭ بە؟! — دەدى دابىل تىزەرلەي وتىرا كەتىپ. باعدات تىلدەن ايىرىلعانداي دىردەك قاعىپ، باسىن يزەي بەرگەن.
* * *
...ارادا ءبىراز جىل وتكەندە سەرجانت باعدات تولەيەۆ اسكەر قاتارىنان ورالعان ەدى.
— زىليقا سۇلۋىڭ وزگەرگەن، — دەدى دابىل.
باعداتتىڭ جۇرەگى سۋلاپ، بويى مۇزداپ سالا بەردى. جەر جۇزىندە ەشقانداي قىزىق جوقتاي، قىز جوقتاي، كوڭىلى قاتتى قۇلازىدى. قۇرىلىس وتريادىنداعى كەيبىر سولدات سورلىلار تاپ وسىنداي كۇيگە تۇسكەندە اسىلىپ ولەدى ەكەن-اۋ، دەپ ويلادى.
— قالاي، سوندا...
— بىلمەيمىن. ءوزىم دە بىلمەيمىن. تۇككە تۇسىنبەيمىن، سەنەسىڭ بە؟ بۇرىنعى جاۋىنبايەۆا جوق. ءبىر رەت جولىققانىمدا باياعىداعىداي، قيماي-قيماي قىدىرىپ، بىرگە جۇردىك. شاشىمنان يىسكەپ، سەنىڭ يىسىڭە ۇقساتىپ، ەبىل-دەبىل جىلاپ بالە بوپ ەدى. كەلەسى ءبىر ىزدەپ كەلگەنىمدە، ودان ارمەن ساعىنىپتى سەنى، اڭگىمەمىز تاۋسىلماي قويعان. جىلىنا ەكى-ۇش رەت كەزدەسىپ تۇردىق. ال وسى جىلدىڭ باسىندا عوي، تاعى كەلدىم. سويتسەم، زىليقا جوق، ورنىندا باسقا بىرەۋ سەكىلدى... بالكىم، باعدات بالا، مەن قاتەلەسەتىن شىعارمىن، مەن دە پەندەمىن. سولاي، سول-لاي!
جازعان حاتتارىنان دا سالقىندىق سەزىلگەلى جىلعا جۋىقتاپ قالعاندىعىن، ويدىڭ تۇبىنە ءتۇسىپ، ۋايىمنىڭ ۋىنان ارىلا الماي كەلە جاتقانىن جاسىرعان جوق دابىلدان.
ەكى كۇن اۋىلىندا ازەر شىداپ، ءۇشىنشى كۇنى زىليقا جۇمىس ىستەيتىن سۇلۋ سەلوعا سول سەرجانت كيىمىمەن كەلىپ كىردى. اۆتوبۋستاردىڭ ءبارى توزىپ، لاقسا-لاقساسى شىعىپ كەتكەن، ىشتەرى لاس، سىرتتارى ساتپاق-ساتپاق. ەسكى، توت باسقان ۇزىن اۆتوبۋستان تۇسە سالا اينالاسىنا الاقتاي قاراعان.
بىلۋىنشە وسى ۋاقىتتاردا، تاپ مىنا تروتۋارمەن جۇمىسىنا قاراي ءوتۋى ءتيىس-تىن.
انە-انە! الىپ قارا تالداردىڭ استىندا ەكى قىز كەلەدى ەكەن. سول. سولار. جانىنداعىسى جاننا عوي، سونىمەن بىرگە جاتاتىنىن، جاننان ارتىق كورەتىن دوسى بوپ كەتكەنىن تالاي-تالاي جازبادى ما؟! كىبىرتىكتەپ جۇرە الماي قالدى. زىليقا ەمەس، باعدات ەدى جۇرىسىنەن جاڭىلعان. كوزى بۇلدىراپ، جانارى جاساۋراپ، ەكەۋىن الماستىرىپ العانداي كەزەك-كەزەك قارايدى. وڭ جاعىنداعى جاننا. كادۋىلگى ماكارەنكو مەكتەبىندە وقىعان، پىسىق قىز. بۇل ءجۇرىپ وقيتىن ۇيدەن ارەگىرەكتەگى قىزىل تۇنىكەلى ۇيدە تۇراتىن. باعداتتى مەنسىنبەيتىن، ورىسشا وقيتىن جاننا. سول جاعىنداعى زىليقا. قۇداي-اۋ، سول عوي، سول. زىليقا. ال بۇلار نەگە عانا بۇلاي، سالقىن جولىعىسىپ تۇر؟ نەعىپ سونشاما جاتىرقاپ قالعان؟! قالايىنشا عانا وزگەرىپ كەتكەن؟! ءوڭى مە، وسى ءتۇسى مە؟ اناۋ سارقىراپ اعىپ جاتقان ارىس پا، الدە ونون وزەنى مە؟ ونون سارقىراپ اقپاس ەدى عوي؟! ارىس قوي، ارىس. ال، زىليقا نەگە سونشاما الىس؟!
سالقىن عانا سالەم الىستى ەكەۋى. ۇشەۋى.
جاي عانا جاعداي سۇراستى ەكەۋى. ۇشەۋى.
ۇشەۋى دە ءۇنسىز قالىستى.
ودان ءارى دۇنيەنىڭ استاڭ-كەستەڭى شىعىپ جۇرە بەرگەن. نە بولىپ، نە قويعانىن سەزىنۋدەن قالعانداي، ماڭگىرىپ ىلەسە بەرىپتى باعدات. نە ايتىپ، نە قويعاندارى دا ەسىندە جوقتاي. جاننا بىردەمە-بىردەمەلەردى كۇڭگىرلەپ كەتىپ قالدى. ەكەۋى ايتەۋىر كوپ-كوپ ءىلبىدى تروتۋارمەن. «زورعادان كىرگەن جۇمىسىمنان قالدىم، شىعارىپ جىبەرۋى مۇمكىن...» دەدى مە-اۋ زىليقا. تامپىك تاناۋى قۋسىرىلىپ، ماڭدايى جيىرىلىپ، بەتى سۇرلانا شاڭىتىپ ءبىر كورىندى.
— شىنىڭدى ايتشى، زىليقا، سەن مەنى بۇرىنعىداي كورەسىڭ بە؟ — دەدى باعدات ءبىر ويانىپ كەتكەندەي بولىپ.
— بالامىسىڭ دەگەن. مەن عاشىقتىققا دا، كوممۋنيزمگە دە سەنۋدى الدەقاشان قويش كەتتىم عوي، — دەدى زىليقا.
— ەندى قايدا بارامىز؟ — دەدى باعدات. — الدىمىز — جارقاباق.
— مەن اشپىن، — دەدى زىليقا.
باعدات ءوزىنىڭ ءالى دە باياعىداي بالا، شىپ-شيكى ەكەنىن قاتتى مويىنداپ تۇردى.
— ءبىر جاققا بارىپ، تاماق ىشەيىك، — دەدى ساسقالاقتاپ.
— قايدا؟ ءبارى دە جابىلدى.
ارىستىڭ سارىلى بيىك جارقاباققا سوعىلا جاڭعىرىعىپ، جۇرەكتى سۋىلداتتى. قىركۇيەكتىڭ تۇنگى اسپانىندا جالعىز جۇلدىز دا قالماعان ەكەن.
— الدىمەن تاڭداپ العىن وندا، — دەدى زىليقا سالقىن عانا ءۇن قاتىپ، ءبىراق قاپ-قاتقىل سويلەپ. — قاي جاعىن تاڭدايسىڭ؟ جاننا ەكەۋمىز جالداپ جاتقان پاتەرگە بارمايسىڭ عوي؟ جوق، الدە، باراسىڭ با؟
— جوق، جانناعا بارمايمىن.
— وندا وسىنداعى باسقا ءبىر ۇيگە بارۋىڭا تۋرا كەلەدى.
— مەيلى.
ارىستى جاعالاپ، جارلاۋىت بەتكەيدى قيالاپ ءوتىپ، نۋ المانىڭ ىشىندەگى ءبىر ءۇيدىڭ بەتون اۋلاسىنان شىقتى ەكەۋى. ەسىكتى اشتى، ەشكىم جوق.
— اعايىن بوپ كەلەتىن اعامىزدىڭ ءۇيى. ۇل-قىزدارىنىڭ ءبارى وقۋدا، قالادا. اعامىز شىمكەنتتىڭ اۋرۋحاناسىنا تۇسكەن، جەڭگەمىز سوندا كەتكەن، — دەدى زىليقا. — قورقىپ تۇرسىڭ عوي ءوزىڭ؟
ەكەۋى ءۇن-تۇنسىز عانا شاي ءىشتى. باعداتتىڭ ءبىرتۇرلى بەيجاي بولعانى، ۇرلىق جاساعالى جۇرگەندەي ۇرەگەيلىككە تۇسكەنى راس ەدى. ويپىر-اۋ، وسىنداي وڭاشالىقتى ارمانداماۋشى ما ەدى بۇرىندارى. التىن كۇز، ءتۇن ءىشى، تىپ-تىنىش، تىم-تىرىس، جىپ-جىلى ءۇي. ءۇش جىل بويى ۇزدىگە اڭساعان جانى جانىندا. ەندى نە كەرەك باعدات بالاعا؟!
سول زىليقا. سول ما؟ جوق. جوق. جوق! بۇل — ول ەمەس. بۇل بۇرىنعى زىليقا ەمەس. مەكتەپتىڭ كوريدورىندا قوڭىرقاي قوس بۇرىمىمەن ويناپ قانا، بۇعان عانا بولەكشە كۇلىمدەي قاراپ كەتىپ بارا جاتاتىن زىليقا ەمەس. باعداتتى كورسە قۋانار، نياز بەن دابىلدى كورسە جۇبانار زىليقا قىز بۇل ەمەس. وزگەرگەن. مۇقىم باسقا بوپ كەتكەن. اسكەردە اسىلىپ ولگەن قۇدايقۇلوۆتان، ءۇسىپ ءولىپ قالعان پولياكوۆتان ارتىق ەمەسسىڭ سەن، باعدات تولەيەۆ... اسىلىپ ءول دە قال. ولە الساڭ...
زىليقا تەرىس بۇرىلىپ، ءۇنسىز جىلاپ تۇر ەكەن.
ءبىراز ۋاقىت وتكەندە توسەكتى بىرگە سالىپ جاتقانىن بايقادى.
ونىڭ جىلاعانى وزىنە ونشا اسەر ەتپەگەنىنەن تاعى شوشىنعان.
جاتارىن جاتىپ الىپ، قاتتى مازاسىزداندى. يەلەرى جوق ۇيدە، بوتەن بىرەۋلەردىڭ توسەگىندە قالايشا ەمىن-ەركىن قونىپ شىقپاق؟ ۇيات ەمەس پە؟ ءبىرتۇرلى عوي. توسەكتى بىرگە سالعانى نەسى؟
توسەك ءبىر بولعانىمەن، كورپەلەر بولەك-تىن. زىليقا تەرىس قاراپ ورانىپ جاتتى. بۇل وزىمەن-وزى الەك. كوزىن ءبىر جۇمسا، ونون وزەنىنىڭ بويىنداعى وتريادتان ءبىر-اق شىعادى. تاعى ءبىر جۇمسا، دابىلدى، ونىن الىستاعى اۋىلىن كورەدى. قايتا اشىپ، قايتا جۇمىپ ەدى، جايساڭكۇل جەڭەشەسى: «سەن ۇيلەنگەندە بار عوي، اق شىمىلدىقتى ءوزىم تىگىپ، ءوزىم تۇتىپ بەرەمىن»، — دە-ە-ەپ، ون ساۋساعى مايىسا كەستە تىگىپ وتىرىپتى.
تالىقسىپ بارىپ، ۇيىقتاپ كەتكەنىن بىلمەدى. ءبىر كەزدە تۇلا بويى كۇيىپ-جانىپ بارا جاتىر ەكەن. ۇيقىدا ما، وياۋ ما؟ قۇشاعىنداعى كىم؟ قايدا جاتىر، كىممەن جاتىر؟! زىليقا ەكەن دە. دەنەسى جۇپ-جۇمىر، كۇيىپ-جانىپ، جانىپ-كۇيىپ جاتىپتى ول دا. شاشتىڭ، بۇيراقوڭىر بۇرىمداردىڭ بۇلىقسىپ بارىپ بۇرىلار تۇسىنداعى — اق تاماقتاعى جاسىمىقتاي مەڭدى ىزدەپ تاپپاققا بەكىنىپ، الاسۇرا الاقتادى. تابان استىندا تابا الماي قينالعان.
تەرەزەنىڭ جاقتاۋى سارت ەتىپ اشىلىپ كەتتى. اق پەردەنى جەل جۇلمالاي جۇلقىلادى كەلىپ. باعدات بالا قاتتى شوشىنىپ، شورشىپ ءتۇستى دە، ەسىن جيعانداي بولدى:
— اق... اق شىمىلدىق شە؟! — دەدى ىشقىنا سىبىرلاپ. كىمگە ايتتى سوندا؟ قۇشاعىنان بوساعان زىليقا سۇلق ءتۇسىپ، ءسال جينالىپ جاتتى.
تاڭ اتار-اتپاس شاق ەكەن. ورنىنان تەز تۇرىپ، كيىنىپ الدى باعدات بالا. كەتەتىنىن ءبىلدىردى.
زىليقا ءۇن-تۇنسىز جىلاپ جاتقان سەكىلدەندى.
ارىستىڭ سارىلى دا، سارىنى دا تىم باسەڭ تارتىپتى. تاڭ قاراڭعىلىعى قويۋلانا تۇسكەن، بۇلت قاپتاعان كۇزگى اسپاننان جاڭبىر سىركىرەي باستاپتى. بەتىنە بۇرىككەن تامشىلار تىم-تىم مۇزداي ەدى.
جارلاۋىت بەتكەيدەگى جالعىز اياق جولمەن تايعاناقتاپ تومەن ءتۇستى. قالىڭ باۋدىڭ ىشىندە قاراۋىتىپ تۇرعان ۇيگە سوڭعى مارتە بۇرىلىپ ءبىر قارادى دا، قاتتى كۇرسىندى.
You Might Also Like
-
كەيىنگى كۇندەرى شۋاقتى كەنتىنىڭ تۇرعىندارى ماۋىققان مىسىقتاردىڭ جان تۇرشىكتىرە شىڭعىراتىن داۋىستارىنان شوشىپ وياناتىنعا اينالدى. ءۇي-جايلارى باسقاشالاۋ بادىزدەلگەن «شالعىن» مولتەك اۋدانىن...
