سوڭعى كۇن
ءبارىن دە ءبىتىردى: ساتىلعان مالدان قۇتىلدى، ساتقان كولىكتەردى، جۇگەن-نوقتا، جيھاز بىتكەندى الىپ كەتتى، ساراي، امبار، اتقورانىڭ قاقپالارى اڭقيىپ اشىق جاتىر: قارا ورماننىڭ ءتورتبۇرىشى تۇگەل بوس، اۋلادا قۇمالاق تا قالعان جوق.
جاڭا قوجايىن، مەششانين روستوۆسيەۆ ءساۋىردىڭ جيىرماسىندا كەشقۇرىم كەلەرمىن دەگەن. ءدال سول كۇنى ساعات ۇشتە ۆوەيكوۆ تا كەتپەك، وتباسىن قالاعا ون ەكىسىندە اتتاندىرىپ جىبەرگەن.
جۇمىسشىلاردان قالعانى ەكەۋ-اق: سولدات پەتر مەن ساشكا. ەكەۋى يەن اس ءۇيدىڭ ساكىسىندە جاتىپ الىپ شىلىم شەكتى، كەيدە كۇلكىمەن، كەيدە وكىنىشپەن بۇرىنعى قوجايىندى ەسكە الىستى. ال قوجايىن قالاشا كيىنىپ، ۇستىندە قوڭىر پەنجاك، باسىندا سارى جيەكتى كارتۋز، ءبىر قولىندا بالداق، ءبىر قولىنا ورىندىق ۇستاپ ءۇي ءىشىن ارالاپ ءجۇر. جالاڭاش قابىرعالار ءتىپتى جارقىراپ كەتىپتى. بولمە بىتكەننىڭ ەسىكتەرىن اشىپ، ورىندىققا شىعادى دا شىبىن شۇبارلاپ تاستاعان ءتۇسقاعازداردى توبەسىنەن تومەن قاراي دار-دار ايىرادى: اق بالشىق پەن جەلىمگە سىرەسكەن قاعازدىڭ ەتەكتەي-ەتەكتەي جۇلىم جاپىراقتارى ەدەنگە ساۋدىراپ ءتۇسىپ جاتىر. بۇرىشتاعى ۇلكەن بولمەنىڭ ءتۇسقاعازى التىن بوياۋلى كوگىلدىر ەدى. ەپتەپ وڭىپ، كۇلگىن تارتقانى بولماسا ءالى دە ادەمى سۋرەتتەرى كوپ: بۇل بولمە قاشاندا ەسكىلىك ۇساق گراۆيۋرالارمەن اشەكەيلەنەتىن دە بۇرىش-بۇرىشىندا قۇداي سۋرەتتەرى تۇراتىن. جىرتىپ تاستاۋعا شاماسى كەلمەدى. ءتورت بىردەي ۇلكەن تەرەزەلەردىڭ شاڭ باسقان اينەكتەرىنەن جۇپ-جۇمساق كۇن ساۋلەسى جىبىرلايدى. وسى بولمەدە وتكەن بالالىق شاعى ەسىنە تۇسكەندە ۆوەيكوۆ بالداعىمەن تەرەزەلەردى بىرىنەن سوڭ ءبىرىن سالىپ-سالىپ جىبەرگەنى... شىنى سىنىقتارى سالدىر-كۇلدىر شىرىگەن كاسەككە، كەۋىپ قالعان سارعىش پاركەتكە ساۋدىراپ ءتۇستى. ۇڭىرەيگەن جىرتىقتان كوكتەمنىڭ جىلى جەلى ەستى، بوز سيرەننىڭ ءبىر توپ شوعى كورىندى.
ۆوەيكوۆ ورىندىققا وتىرىپ الىپ، تاعى دا ىستەيتىن نە قالدى دەپ ويلاندى. كارتۋزىن شەشىپ ۇزاق وتىردى، ەسكى داستۇرمەن ءبىر جاعىنا قيسايتىپ، وڭنان سولعا قاراي تاراعان داعارداي باسى سالبىراپ كەتكەن، قوس سامايىندا قالدىرعان شولاق تۇلىمى ەربەيەدى. وسى ۇيدە، وسى ۋسادبادا ءومىر سۇرگەن اتا-بابالارىن قايتا-قايتا ەسىنە الدى: ۆوەيكوۆتاردىڭ اتاعىن شىعارعان اڭشى يتتەردىڭ اتتارى دا ەسىنە ءتۇستى... ءقازىر اشتىقتان ارىقتاپ، ابدەن قارتايعان تازىلاردان بەس-التى-اق تۇقىم قالعان... ارينە، كەشىكپەي ولار دا ولەتىن شىعار... ەندى گريشكا روستوۆسيەۆكا تاستاپ كەتە الماس! ۆوەيكوۆ داعارداي باسىن كوتەرىپ الدى. قابارعان بەتىندە ساعال-ساعال ءاجىم، سالبىراعان مۇرت، ونى دا قاراكوك قىلىپ بوياپ قويعان. وسى ءسات ەكى كوزى شاتىناپ شىعا كەلدى. كارتۋزىن كيىپ، بالداعىن توقىلداتىپ باسپالداققا شىقتى دا اس ۇيگە قاراپ ايقاي سالدى. بوساعادان سورايىپ ۇزىن بويلى پەتر كورىنگەندە:
— يتتەر قايدا؟ — دەپ سۇرادى.
— ءبارى دە ۇيدە بولۋ كەرەك، — دەپ پەتر سەڭكەنى، اۋلا مەن باقتى كوزىمەن شولىپ شىقتى.
— ءتىپتى جاقسى بولدى! — دەدى ۆوەيكوۆ قۋانعاننان داۋىستاپ جىبەردى. — ءبارىن دە اسىپ ءولتىر، ءارقايسىسىنا ءتورت سومنان الاسىڭ.
ىس باسىپ كەتكەن قىمبات مۋندشتۋككە قاداعان جۇپ-جۋان بىرتىق پاپيروسىن ەزۋىنە قىستىرىپ باسپالداقتىڭ ساتىسىنا كەلىپ وتىردى. پەتر اس ۇيگە سىپ بەردى دە مىرزانىڭ بۇيرىعىن ايتىپ ساشكانى قۋانتتى، ساكىنىڭ استىنان ارقان تاۋىپ الىپ، قايتادان باسپالداققا اتىپ شىعىپ، قايسىسىنان باستاسام ەكەن دەپ ويلانىپ تۇردى.
ءۇش سۇر يت اۋلا ورتاسىندا كۇنگە قاقتانىپ جاتىر. ەكى اق يت ساراي ىرگەسىندەگى كولەڭكەدە. بىرەۋى شىرشالى بىتقىلدان شىعىپ، ەندى عانا گۇلدەي باستاعان، جاپىراقسىز الما اللەياسىمەن كوكتەمگى تەبىندەپ كەلە جاتقان سىز سۇرلەۋمەن جورتىپ بارادى ەكەن. ءبارى دە لاقسا، مىناۋ قۇلاعىنىڭ ۇشىندا قارا قىلشىعى بار، بالاق ءجۇنى جەلپىلدەگەن كوك قانشىق تا كارتەيىپ بىتكەن. پەتر ىسقىرىپ الاقانىمەن تىزەسىن قاقتى. قانشىق اۋلانى قاق جارا پەترگە قاراي تۋرا شاپتى دا قايقيعان توقپاقتاي قۇيرىعىن بۇلعاڭداتىپ كەلىپ ونىڭ قولىن جالاپ-جالاپ الدى. پەتر موينىنا ارقاندى تاستاپ جىبەرىپ، ەتىگىن شيقىلداتىپ اۋلامەن باققا قاراي جۇگىرە جونەلدى. سەنكەنىڭ بۇرىشىندا زاماننان ۇمىت قالعان تەمىر كۇرەكتى ىلە كەتكەن قوتاناياق ساشكا دا ىرجالاقتاپ بارادى.
يت اۋەلدە جەلە جونەلىپ ەدى. ءبىراق باقتىڭ قاقپاسىنا جەتكەندە تىرتىسىپ، قىڭسىلاپ جاتىپ الدى. سوڭىنان جەتكەن ساشكا المانىڭ قۋ بۇتاعىمەن ساۋىرىنىڭ تۇلەمەگەن ۇيپالاق ءجۇنىن بۇرقىراتىپ سالىپ-سالىپ جىبەردى. پەتر ارقاندى يىعىنا اسىپ سۇيرەي جونەلگەن، يت جۇلقىنىپ، وڭدى-سولدى سەكىرىپ، كەيىن قاراي تىرمىستى، باسىن جىپتەن شىعارماق بولىپ جانۇشىرا تىستەلەپ قىڭسىلادى كەلىپ. ۇيىقتاپ جاتقان توبەتتەر ويانا سالىپ جابىلا باس سالدى. باسپالداقتان سەكىرىپ تۇسكەن ۆوەيكوۆ:
— جات بىلاي! — دەپ ايقاي سالدى.
ساشكا توبەتتەردى كۇرەكپەن جاسقاپ قۋالاپ تاستادى. قانشىقتىڭ ەزۋىنەن قان سورعالادى، ارپالىسىپ ارقاندى شايناعان كەزدە قىلعىنىپ ءتىلىن تىستەپ السا كەرەك. بۇرىشتاعى ىرعايلى بۇتاعا جەتكەن كەزدە پەتر ءجۇرىسىن باياۋلاتقان، قانشىق ءالى قۇرىعان سوڭ قارسىلىق جاساعانىن قويىپ، قۇيرىعى سولاڭداپ، ارتقى ەكى اياعىن شالىس باسىپ سەندەلىپ قالدى. ەكى سۇرلەۋدىڭ تۇيىسىندە قۋراپ تۇرعان ۇيەڭكىنىڭ جۋان بۇتاعىنا پەتر ارقاننىڭ ۇشىن لاقتىرىپ جىبەرىپ تارتىپ قالعاندا يت بايعۇس الدىڭعى ەكى اياعىن بۇگىپ، ارتقى اياقتارىمەن اعاش تۇبىندەگى توپىراق ۇيىندىسىنە تىرەپ قالماق ەدى، ءبىراق وعان جەتە الماي اسپاندا سالاقتادى دا قالدى. قارا ءتىلى سولاڭداپ، ىرسيعان ەزۋىنەن سىلەكەي اقتى، كۇن ساۋلەسىنەن بوزارعان كوزدەرى شاراسىنان شىعىپ ءوشىپ بارا جاتتى.
— تىنىشتال، ەندى شاۋىلدەۋدى قوياسىڭ! — دەدى ارزان قالجىڭدى ماشىق قىلعان پەتر.
ساشكا شىڭكىلدەگەن ايەل داۋسىمەن اندەتىپ، جاڭا عانا كۇشىكتەي باستاعان سيدام بۇتالاردىڭ اراسىنان شۇڭقىر قازىپ جاتىر. قاشىقتا، كارى اعاشتاردىڭ قۋراعان بۇتاعىندا ۇزاقتار شۋلاسادى. ماڭايدا دامىلسىز ءان سالعان قاراتورعايلار، شىقىلىقتاعان ساۋىسقان، كۇن كوزى بۇتا تۇبىندەگى ەسكى جاپىراقتاردى دەگدىتىپ، ساشكا بورپىلداعان جۇمساق توپىراقتى شىلاۋشىنىمەن قوسا قاق ءبولىپ، جارقىلداعان تەمىر كۇرەكتى ەكىلەنە تەپكىلەۋدە. يەن باقتا بيەسىن وتتاتىپ جۇرگەن اندرەي كەلدى، قاشان دا تازا كيىنەتىن دەريەۆنيانىڭ جاس مۇجىعى ەدى.
— قاي جازىعى ءۇشىن مايىپ قىلدىڭدار؟ — دەدى كۇلىمسىرەپ.
— بۇيرىق سولاي بولدى عوي، — دەدى ارقاندى ءالى جىبەرمەي تۇرعان پەتر. — قوشتاسقان ءتۇرى دە. ءبارىن دە جاھاننامعا جىبەرىڭدەر دەدى. باسقاعا مال قالماسىن دەگەنى دە.
— قاپالى ما؟
— ەندى قالاي. سەن جىلقىڭدى بوتەننىڭ باعىنا سەمىرتىپ دانىككەن ەكەنسىڭ. بايقا، كەشكە قاراي جاڭا قوجايىن كەلەدى. باۋىرىم، ول سەنىڭ قۇداڭ ەمەس.
— مەن وعان دەيىن ايداپ الىپ كەتەمىن.
اندرەي تاياقپەن ءيتتىڭ بوكسەسىنەن كوتەرىپ ەدى، ءىشىن تارتىپ كوزىن اشتى دا ىرىلداعان بولدى.
— جۋىردا مەن دە بىرەۋىن اسىپ ءولتىردىم، — دەپ اندرەي جايباراقات ءسوزىن جالعاستىرا بەردى. — كىمدىكى ەكەنىن بىلمەيمىن، ءبىر اپتا ءجۇردى، ەكى اپتا ءجۇردى، ۇرۋ دەگەندى دە بىلمەيدى... ويلانىپ-ويلانىپ، اقىرى باس سالدىم دا ولتىرە سالدىم.
— يت دەيسىڭ-اۋ، نە ءتۇرلى ماڭعاز ادامداردى دا دارعا اسىپ جاتقان جوق پا، ءبىرىن ەمەس، ءبىرتالايىن، — دەدى پەتر.
— سەن كورىپ پە ەدىڭ؟
— كورۋىن كورگەنىم جوق. وعان ەشكىمدى جىبەرمەيدى، ءتىپتى جاقىندارىن دا. ماعان سولداتتار ايتقان. تۇندە دار دايىندايدى، ەرتەڭگىسىن الگى قۇنىكەردى اكەلەدى دە جەندەت باسىنا موشەك كيگىزىپ رەزەڭكە ارقاندى تارتا سالادى. دوكتور كەلەدى دە ءولدى مە، جوق پا، قاشان ولگەنىن تەكسەرەدى. مولاسى دا سول داردىڭ استىندا.
— سوندا قالاي، تابىتسىز كومە سالا ما؟
— نەمەنە، شىنىعا سالادى دەپ پە ەدىڭ!
— ودان سوڭ بىردە-بىر الحيتەكتورىڭ دا تاپپايدى، — دەپ بۇتانىڭ ىشىنەن ساشكا سىقىلىقتاپ كۇلدى.
پەتر ارقاندى قويا بەرىپ ەدى، ولگەن يت شوقىنىپ وتىردى دا قالدى. سولدات اسىقپاي تەمەكىسىن تۇتاتتى.
— دەمەك، ستانوكتى ودان سوڭ باسقا جەرگە اپاراتىن شىعار؟ — دەپ سۇرادى اندرەي.
— قايدا قاجەت بولسا سوندا اپارادى دا.
— سوندا نە ءۇشىن دارعا اسادى ەكەن؟
— تۇسىنىكتى عوي، جاقسى قىلىعى ءۇشىن جازالامايتىن بولار. ءار ءتۇرلى سەنىمى ءۇشىن، باسشىعا جاقپاسا، قاراقشى بولسا. بۇلىك شىعارما، ۇرلىق جاساما...
— الگى جەندەت شە، ول نەمە جالاقى الا ما ەكەن؟
— ارينە، ءدامدى تاماق، جاقسى كيىم...
— بايقا، ءتىرىلىپ كەتىپ جۇرمەسىن، — دەپ قىلجاقتادى دا اندرەي قۋراعان شيەنىڭ ىشىندە قۋ بۇتاقتاردى بىتىرلاتىپ جۇرگەن بيەسىنە قاراي كەتتى.
— بىتىرگەن شىعارسىڭ؟ — دەپ پەتر ساشكاعا داۋىستادى.
پەتر بورسىپ كەتكەن سارى جاپىراقتارمەن قوسا ءيتتى دىرىلداتىپ ورعا سۇيرەي جونەلدى. وردى توپىراققا تولتىرىپ، بۋى بۇرقىراعان جاس توپىراقتى ساشكا اياعىمەن تاپتاپ تاستادى.
— ءجا، ماڭگىلىك ەستە قال! — دەدى ساشكا. — بىزگە ءومىر ءسۇرۋ كەرەك، تىرشىلىك كەرەك، ساعان شىرىگەننەن باسقا ەندى ۋايىم جوق، — دەپ كۇرەگىن يىعىنا اسىپ پەتردىڭ سوڭىنان ۇيگە بەتتەدى.
پەتر اۋلانىڭ ورتاسىنا كەلىپ توقتادى دا ارقانىن ارتىنا تىعىپ چەركەس دەگەن باس تەرىسى اعارىپ كەتكەن كارى توبەتتى شاقىرىپ الدى.
— بوريس بوريسىچ، بىرەۋىن قۇرتىپ كومىپ تاستادىق! — دەدى ساشكا ىرجالاقتاپ ءالى دە باسپالداقتا تاپجىلماي وتىرعان ۆوەيكوۆقا.
— نەمەنەگە ىرجالاقتاپ تۇرسىڭ، دۇڭگانا! — دەپ ۆوەيكوۆ ايقاي سالدى. — كومىپ تاستاعانى نەسى؟ كىم ساعان كومىپ تاستا دەگەن؟ اپارىڭدار دا اعاشقا اسىپ تاستاڭدار! تۇرسىن سولاي! ەستىدىڭ بە؟
— قۇلدىق، مىرزام! — دەپ ساشكا پەترگە كومەكتەسۋگە جۇگىردى. — بول، تەزىرەك! — دەپ سىبىرلادى وعان.
ساعات ۇشتە بۇكىل يتتەردىڭ ءۇنىن ءوشىردى. ەندى ءساۋىردىڭ جىپ-جىلى كۇنىندە تىم-تىرس قالعان كونە ۋسادبا ءتىرى جانسىز قاڭىراپ شىعا كەلدى. شارشاپ، قىزارا بورتكەن جۇمىسكەرلەر اللەيادا كەلە جاتىپ قانشا تولەر ەكەن دەپ تيىن-تەبەندەرىن ساناستى.
— ساسپا، ءبارى جاقسى، — دەدى پەتر ادەپكى ازىلىنە باسىپ. — ون بەس سوم، ىشىمدىگىن قوسقاندا، قوجايىننىڭ تيە بەرسىن اسىندا استا-توك داستارحان بولادى.
ۆوەيكوۆ باس كيىمىن شەشىپ باسپالداقتىڭ الدىندا قارا ورمانىمەن قوشتاسىپ، شوقىنىپ تۇرعان.
— قوش بولىڭدار! — دەدى قابارىپ، ىزا كەرنەگەن ءجۇزىن ەكەۋىنە بۇردى دا: — بىتىردىڭدەر مە؟
— بىتىردىك! — دەپ جارىسا جامىراعان ەكەۋى باس كيىمدەرىن سىپىردى.
— مىنەكي.
اقشانى الىپ تۇرىپ ساپشكا ونىڭ ساۋساعىنداعى جىڭىشكەرىپ كەتكەن نەكە ساقينالى كۇنقاقتى قولىنان ءسۇيىپ الدى. ۆوەيكوۆ كەيپىن وزگەرتپەستەن ونى قۇشاقتاعان بولدى دا پەترگە باس يزەدى. ءبىر ساتكە كوز قيىعى سۋلانعان سەكىلدى ەدى، ءبىراق كارتۋزىن كيگەن سوڭ بۇرىنعىدان دا ءتۇسى سۋىپ شىعا كەلدى.
— ەندى بوسسىندار! — دەدى قاتقىل ۇنمەن ءزىل تاستاپ. — ميرونعا ماعان كەلمەي-اق قوي دەگەنمىن. وعان جولاي ءوزىم سوعارمىن، ودان ارى بەكەتكە دە ءوزىم جەتەرمىن. مەن اربانى قورسىنىپ تۇرعان جوقپىن، جاي، انشەيىن زاۋقىم سوقپاي...
ول ارتىنا قاراماستان قاقپاعا قاراي تارتتى.
ساشكا لاپكەگە جۇگىردى، لاپكەشى وعان توت باسقان بالتامەن تابالدىرىققا سالىپ ءبىر كەسىم شوشقانىڭ جىنىعا باستاعان تۇزدى سۇبەسىن شاۋىپ بەردى. پەتر ونى ۋسادبا ىرگەسىندەگى شاراپ لاپكەسىندە كۇتىپ تۇرعان. ەكەۋى ابدەن جىرعاپ كوكتەمگى قىلتيىپ كەلە جاتقان ءشوپ ۇستىندە ۇزاق وتىردى. قىزىل كۇرەن بولىپ كۇن باتتى. كەشتىڭ ىزعارى كەلدى. ب ا ق شەتىندەگى قۋارعان اعاشتارعا قوناقتاعان ۇزاقتاردىڭ شۋىلى قۇلاق تۇندىرعانداي. كوكجيەكتەن قىلتيىپ جاڭا ايدىڭ وراعى كوتەرىلدى. باتىستاعى باتىپ كەتكەن كۇننىڭ كوكجيەكتە قالعان قىزىل مۇنارتىنان ولىك شىققانداي تىم-تىرىس ۇرەيلى يەن ۋسادبانىڭ داليىپ اشىق جاتقان ەسىك-تەرەزەلەرىنەن قىزىلدى-جاسىلدى ساعىم وينادى.
روستوۆسيەۆ پريكازچيگىن ەرتىپ جەڭىل تراشپەنكەمەن كەلگەندە بۇكىل دەريەۆنيا قالىڭ ۇيقىدا ەدى. قۇلاق كەستى تىنىشتىقتا كەشەگى ۆوەيكوۆتاردىڭ اۋلاسىنا كىرگەندە دوڭعالاقتاردىڭ شيقىلى عانا ەستىلگەن. ول باسپالداق الدىنا توقتادى دا تراشپەڭكەدەن زورعا ءتۇسىپ، بوجىنى پريكازچيگىنە كەرى لاقتىردى. ول كولىكتى شەشۋگە اتقوراعا كەتكەندە قوجايىن ۇزاق جولدان ۇيىپ قالعان اياعىن سىلتي باسىپ جىلى كۇرتەسى مەن شەلەكتەي كارتۋزىن شەشپەستەن ۇيگە كىردى. كارتۋزىن شەشىپ ۇيگە، اي جارىعىمەن الاكەۋىم ساعىم ويناعان بولمەنىڭ بوساعاسىنا تاعزىم ەتىپ باس ءيدى. ەدەندە جىرىم-جىرىم ءتۇسقاعازدىڭ پۇشپاقتارى ءۇيىلىپ جاتقان. بولمە-بولمەنى شارلاپ ءجۇرىپ، ءار قۋىسقا قوجايىننىڭ كوزىمەن قاراپ ءجۇرىپ، اياققا ورالعان قوقىستاردى تەپكىلەپ ءجۇرىپ، ىزادان:
— ويپىراي، الاياق-اي! تاس نادان-اي! — دەپ كۇبىرلەدى.
بەيۋاقىت كۇڭگىرتتە بولمەلەر تاۋسىلمايتىنداي كورىنگەن. تونالعان ۇياداي بوتەن باسپانانىڭ يەن دە مىلقاۋ تىنىشتىعىنان توبە شاشى تىك تۇردى، ۋسادبانى قانشاما جىل مەكەن ەتكەن بۇرىنعى قوجايىنداردىڭ تىرشىلىگى روستوۆسيەۆتارعا جۇمباق ەدى. ول كەرى بۇرىلدى دا بەلى بۇگىلىپ، ءتۇسى ءورت سوندىرگەندەي بۇزىلىپ باسپالداققا قايتا شىقتى. ەندى ءوزىنىڭ مەنشىگى بولعان سوڭ نە بار، نە جوعىن تەكسەرىپ الۋ ءۇشىن اسىعىپ باققا كىردى، المانىڭ گۇلىن كورگىسى كەلگەن، بيىلعى جەمىستەن ۇلكەن ءۇمىتى بار ەدى. ءبىراق ايدىڭ كۇڭگىرت ساعىمىندا روستوۆسيەۆتىڭ وتكىر جانارى دا اقشىل-قىزعىلت گۇل بۇرشىكتەرىن قۋارعان بۇتاقتاردىڭ كەپكەن تۇيىرشىكتەرىنەن اجىراتا المادى. ءبىراز تۇردى، يىسىنەن اڭعارار ما ەكەنمىن دەپ تاناۋىن تارتتى. گۇلدىڭ ءيىسى سەزىلەدى، ءبىراق بولار-بولماس. ودان گورى جەردىڭ ىزعارلى سىزى مەن تەبىندەپ كەلە جاتقان كوكتىڭ ءيىسى باسىم ەكەن. مىلقاۋ تىنىشتىقتا سايراۋدى العاش باستاعان بۇلبۇلداردىڭ ءۇنى انىق ەستىلدى. ءتۇن سونداي جۇمساق، ايلى دا جارىق، ءسال عانا تۇماندى كىرەۋكە بار. ب ا ق ءبىرازعا سوزىلىپ، اعاش اراسىنان دالانىڭ ساڭىلاۋى اعاردى، روستوۆسيەۆ شىرشالى تۇكپىرگە بۇرىلا بەرىپ كارتۋز استىنان شاشىنىڭ جىبىر ەتكەنىن سەزدى: قالىڭ سامىرسىننىڭ ىشىندە بەس بىردەي سۇرعىلت ەلەس سورايىپ ءوزىن اڭدىپ تۇر ەكەن. زارەسى كەتكەننەن نە ىستەرىن بىلمەي سولاي قاراي بەتتەدى... ءبىر مينۋت وتپەي جاتىپ كەرى قايتتى دا قاتتى قوبالجىپ:
— ويپىراي، الاياق-اي! وي تاس نادان-اي! — دەپ كۇبىرلەدى.
— ۇيدە جاتامىز با دەپ ەدىم، — دەدى اۋلا ورتاسىنا شىققان سوڭ ادەيى جورتا داۋىستاپ. — الباستى باسسىن! وندا سايتاننىڭ ءوزى سيراعىن سىندىرعانداي! الجىعان اقىماق تۇك قويماي جىرتىپ، يتىنە دەيىن اسىپ كەتىپتى... لاشىققا بارالىق، جەركەنەتىن سونشا تەكتى مىرزا ەمەسپىز عوي.
— قىزعانىشتىڭ قۇيرىعى قىسقا، — دەپ پريكازچيك كوڭىلدى، داۋسىن كوتەرە جاۋاپ بەردى دە قاسىنا تاياپ كەلدى. — يت دەگەن دە ءسوز بە ەكەن، قاجەت بولسا ونى دا تابارمىز...جاڭا قونىس قۇتتى بولسىن، گريگوريي كيسكەنتينىچ! — دەپ كارتۋزىن شەشىپ قولىن ۇسىندى.
— ءجا، ءجا، بولدى، بولدى! — دەدى روستوۆسيەۆ وتىرىك رەنىش تانىتىپ. — ءجۇر، ۇيىقتالىق...
شىق باسقان شوپتە ەكى كولەڭكەسىن ەرتىپ ەكەۋى اس ۇيگە باردى. سوندا، اي جارىعىندا وتىرىپ اق نانعا قوسىپ كولباسا جەستى، ارا-تۇرا سويلەسىپ، كۇرتەلەرىن جاستاندى دا تەرەزە الدىنداعى ساكىگە جاتا كەتىستى. ەرتە تۇرىپ، قالادان كەلەتىن كولىكتەردى كۇتىپ الىپ، ۋسادبانى تارتىپكە كەلتىرۋ كەرەك-تى.
ءبىراق شىدامى قاشقان روستوۆسيەۆقا تاڭ اتپايتىنداي كورىنگەن. ول قايتا-قايتا ويانىپ، تىزەسىنەن جىلجىماي قويعان اي ساۋلەسىنە مۇڭدانا قارادى. ال كوزى ءىلىنىپ بارا جاتىپ شوشىپ وياندى: كوز الدىنان قارا-كوك شىرشالاردىڭ جىنىسى، سونىڭ كولەڭكەسىندە اسىلىپ تۇرعان يتتەردىڭ نوبايى كەتپەي قويعانى. قايتا-قايتا ءار جامباسىنا اۋناپ ءتۇسىپ، ءوزىنىڭ ۇشقالاقتىعىنا ىزا بولدى.
كاپري. 01.11.1913.
You Might Also Like
-
لۋكيان ستەپانوۆ گالينوعا، پومەششيك قاتىن نيكۋليناعا قىرقۇيەكتىڭ جايماشۋاق اشىق كۇنىندە كەلىپ ءتۇستى. حۋتورى وسىدان ون بەس شاقىرىمداي. اتتى كوزىنىڭ قاراشىعىنداي كۇتەتىن ادام. دەمەك، وتە ءبىر ماڭىزدى شا...
-
— سەن مەنى جاقتىرماي قالدىڭ عوي؟ — دەدى تاڭسۇلۋ تىلىمەن مۇنىڭ يىعىن قىتىقتاپ جاتقان كۇيى. — ۇناتپاعانىڭدى بىردەن بىلدىرەدى ەكەنسىڭ ءوزىڭ. باياعى پوسەلكەنىڭ اق شيفەرلى مەكتەبىن ەسىڭە...
