InfoHub Logo

1998 جىلدىڭ كوكتەمىندە ارۋاقتاردىڭ كومەگىمەن ەمدەيتىن تاعى دا ءبىر ەمشىمەن تانىستىم. جاڭاوزەن قالاسىنداعى تۋىستارىمىز ءبىر كەرەمەت ەمشى ايەل كەلىپ جاتقانىن ايتىپ، شاقىرا بەرگەن سوڭ، جۇمىستى سىلتاۋراتىپ، 3-4 كۇنگە جاڭاوزەنگە باردىم. دياگنوز قويعاندا اۋزىڭدى اشتىرمايدى، ءبارى ناقپا-ناق جورامالداپ، سوعا بەرەدى دەۋگە ءتىپتى بولمايدى.

ەمدەيتىن ادامىن الدىمەن قابىلداپ، تامىرىن ۇستايدى. سونان سوڭ جالپى سەانسقا شاقىرادى. سوڭىنان ماسساجعا جىبەرەدى، ءوز ادامدارى بار. ەڭ قىزىعى، پىشاقسىز وپەراسيا جاسايدى.

بارعان بويداعى ويىم، بىرنەشە كۇن سەانسقا قاتىسىپ، ماسساج الۋ بولدى. تۋىستاردىڭ كوڭىلى ءۇشىن بارعان سوڭ، وسى دا جەتەر دەپ ويلاعانمىن. ونىڭ ۇستىنە ماعان ەشقانداي گيپنوز، ەمشىنىڭ سەانسى اسەر ەتەدى دەگەنگە سەنبەيتىنمىن. العاشقى كۇنى سىرەسىپ، تۇردىم دا قويدىم. بىرەۋلەر جىلاپ، بىرەۋلەر ىڭقىلداپ، كۇرسىنىپ، زال ءىشى الۋان ءتۇرلى دىبىسقا تولدى. بايقايمىن، ەكىنشى كۇنى، ازداپ موينىم قوزعالىپ، قولىما دا قوزعالىس ەنە باستاعانداي بولدى. مىنە، قىزىق 3-4 كۇننىڭ ىشىندە تالاي بۋىنىم وزىنەن ءوزى قوزعالىسقا كەلىپ، كادىمگىدەي "بيلەيتىن" بولىپپىن.

دەگەنمەن، العاشقى ويىمنان قايتپاعانمىن. اقبوتانى ءوزى تاۋىپ، ەمدەلىپ جازىلعان باقىت دەگەن كەلىنشەك ەدى. ساناۋلى ادام كەشكىلىك سول ۇيگە جينالىپ، كەشكى سەانستاردا بولىپ جۇرگەن. 3-4 ادام كوبىنەسە تۇنەمەگە قالاتىنبىز. اقبوتامەن بىرگە تۇنەۋ اۋليەگە تۇنەۋمەن بىردەي دەگەن دە اڭگىمەلەر ايتىلىپ قالاتىن. سونداي ءبىر ءتۇندى ارتقا سالىپ، تاڭەرتەڭگى شايدان اۋىز تيۋ كەرەك بولعان سوڭ، داستارحاننىڭ شەتىنە وتىرا قالعانمىن.

— مەنىڭ قۇلاعىما ساعان ءبىر تاپسىرما بار دەپ سىبىرلاپ جاتىر، — دەدى اقبوتا.

— ماعان با؟!

— ءيا، جۋىردا مەنىڭ ءبىر دوسىم 50-گە تولۋشى ەدى. سوعان قۇتتىقتاۋ جازۋعا قولىم تيمەدى-اۋ دەپ، ويلاپ وتىر ەدىم، قۇلاعىما: "وعان نەگە قينالاسىڭ؟ جازاتىن ادام الدىڭدا وتىر ەمەس پە؟" — دەيدى. قايتەسىڭ؟

سول كۇنى ۇيگە قايتقالى وتىرعان مەن، ەندى:

— قايتەيىن، ەگەر ارۋاقتار تاپسىرما بەرىپ جاتسا، ورىنداۋ كەرەك شىعار، — دەدىم.

ءسويتىپ، مەن قايتار شاعى ونسىز دا جاقىنداپ قالعان، اقبوتانىڭ جانىندا قالا بەردىم.

ءبىر كۇنى كەشكى سەانسقا جينالىپ وتىر ەدىك، اقبوتا قاتار وتىرعان روزا ەكەۋمىزگە:

— قايسىڭنىڭ سۋمكالارىڭدا التىن بىلەزىك بار؟ — دەدى.

ەكەۋمىز دە، التىن بىلەزىك جوق دەپ جاتىرمىز.

جاڭا عانا ماعان ايتىپ كەتتى. بىرەۋىڭنىڭ سۋمكالارىڭدا التىن بىلەزىك بار. سونى جوعالتىپ الادى، بۇدان بىلاي ۇيگە قالدىرىپ ءجۇرسىن دەپ تۇر،- دەيدى.

سوندا بارىپ، مەنىڭ ويىما قىزىمنىڭ بىلەزىگى ءتۇستى. سوڭعى مونشاعا بارعانىمىزدا مەنىڭ سۋمكاما سالا سالعان، سونىسى مەندە كەتە بارىپتى. الىپ كورسەتتىم. ايتىپ وتىرعانى سول ەكەن.

وسىلايشا اقبوتا ەمشىنىڭ ارۋاقتارى نازارىنا ەكى رەت ىلىنگەنىم بار. قىزىق ەمەس پە...

ادام نەدەن قىزۋلاۋى مۇمكىن...

بۇل سۇراققا، ارينە جاۋاپ بىرەۋ: دەنەدەگى دەرتكە ادام ورگانيزمىنىڭ قارسىلاسۋى سالدارىنان دەيسىز. الايدا، دەنە قىزۋى بويداعى دەرتكە بايلانىستى عانا ەمەس، كەيبىر باسقا جاعدايلاردا دا كوتەرىلۋى مۇمكىن. بىردە سوعان كوزىم جەتتى.

...قىزىم جانار ورىس باقشاسىندا تاربيەلەنگەنىمەن، ونىڭ قازاقشا وقىعانىن ءجون كورگەنبىز. ءبىراق بۇنى بىلگەننەن-اق ول قاتتى ۋايىمداي باستادى. ۋايىمى – قازاقشانى الىپ كەتە المايمىن دەيدى.

سول جىلى ەمدەلۋگە كەتتىم دە، وقۋ جىلى باستالۋعا 1 اي قالعاندا عانا قولىم بوساپ، قىزىمدى اۋىلعا اپارىپ، از ۋاقىت بولسا دا قازاق ءتىلدى ورتادا بولسىن دەپ، قالدىرۋعا ۇيعاردىق. سول ءۇشىن ءبىر اپتا جۇمىستان سۇراندىم. وزىنە ابدەن ءتۇسىندىرىپ، الدىن الا دايىنداعان بولامىن. ول مەنىڭ كەتىپ قالاتىنىمدى جاقتىرماسا دا، كونگەن.

سونىمەن، سەمەي وبلىسىنىڭ تاسكەسكەن سەلوسىندا (ءوزىم ورتا مەكتەپ بىتىرگەن) تۋىستاردىڭ اراسىندا جاناردى 1 ايدان كەيىن كەلىپ الىپ كەتەمىن نەمەسە ماماندار الىپ بارماقشى بولىپ كەلىستىك. رەتىنە قاراي كورەمىز دەگەنبىز.

تاڭەرتەڭ جولعا شىعايىن دەپ وتىرعان كۇنى، قىزىم اۋىرىپ قالدى. كوڭىلسىز، ەش جەرى اۋىرادى دەپ شاعىنبايدى. دارىگەر شاقىردىق، ەشتەڭە تاپپايدى. ايتسە دە مەن جانە ءبىر كۇن قالا تۇرۋعا ۇيعاردىم. تۇندە تاعى دا دەنەسى قول تيگىزبەيدى. كەشەگى جاعداي تاعى قايتالاندى. دارىگەر ەشتەڭە تاپپادى.

ءۇشىنشى كۇنى تاعى دا قىزۋلاعاندا دارىگەر:

— قىزىڭىزدىڭ دەنى cay. سىرقاتى ءۋايىم، — دەپ، قورىتىندى جاسادى. — نە جانىندا بىرگە بولىڭىز، نە الىپ كەتىڭىز.

...مەن ءبىر اي اقىسىز دەمالىس سۇراپ، جۇمىسقا تەلەگرامما جىبەردىم. سول كۇننەن باستاپ، ءبارى ورنىنا كەلدى...

بالا كەزىمدەگى كورگەن تۇستەرىم تۋرالى.

بالا كەزىمدەگى كەيبىر تۇستەرىم ەسىمدە قالىپتى. ءوزىم ون بەس جاسقا دەيىنگى بالالىق شاعىمدى تولىققاندى ءومىر سۇرگەن كەزىم دەپ ەسەپتەيمىن. ويتكەنى سول جىلدارى دەنىم ساۋ، جۇرگەن جەرىمنىڭ بارىندە دە جۇرتتى اجەپتاۋىر قىزىقتىرامىن. وزىمشە ءبىلىمدى، تاربيەلى، ءار نارسەدەن حاباردار جاس قىز ەدىم. ءوزىمدى شەكسىز باقىتتى سەزىنەتىنمىن.

مىنە، سول كەزدەردە تۇسىمدە، قالاي قاراي جۇرسەم دە الدىمنان كەڭ جول اشىلىپ، كەزدەسكەن تاس قابىرعالار قاق جارىلىپ، كەزدەسكەن كەدەرگىلەر وزىنەن ءوزى جويىلىپ جاتاتىن.

ءبىر تۇسىمدە ۇلكەن بازاردا ساتىلىپ جاتقان الۋان ءتۇرلى جەمىستەردىڭ ءار بىرەۋىنەن ءبىر كيلودان الىپ جۇرگەنىم ەسىمدە. قازىكەي اجەمە ايتقانىمدا، ول كىسى:

— كوپ نارسەدەن حابارى بار، جان-جاقتى ءبىلىمدى ادام بولادى ەكەنسىڭ. جاقسى ءتۇس، — دەپ، جورىدى.

ودان كەيىنگى جىلداردا كوپ اۋىردىم. سىرقاتتانىپ قالاردىڭ الدىندا، ىلعي ءبىر ءمۇيىزى قاراعايداي قىزىل سيىر سۇزەيىن دەپ، سودان قورقىپ جۇرەتىنمىن...

پەندەشىلىك تۋرالى.

اكەم ماعان كوپ اقىل ايتقان كىسى ەمەس.

— ءوز اقىلىڭ ءبىر باسىڭا جەتىپ جاتىر، بالام، ساعان وزگە اقىل ايتپايمىن. ءبىراق ەسىڭدە بولسىن، جاماندىققا جاماندىقپەن قارسى تۇرما، — دەگەن ءسوزدى ءجيى ايتاتىن. ەگەر بىرەۋ ساعان كەسەل كەلتىرمەك بولسا، ول ادامنىڭ سازايىن اللانىڭ ءوزى تارتقىزادى...

ارينە، جاس كەزىمدە مەن ول سوزدەرگە ءمان بەرە قويعان جوقپىن. تەك قانا ءومىردىڭ داڭعىل جولىنا شىعىپ، ءوز بەتىممەن ءومىر سۇرە باستاعان سوڭ عانا ونىڭ نە ءسوز ەكەنىن تەرەڭ ۇعىنا الدىم. وسى ءسوزدىڭ اسەرىمەن ءوزىمدى ۇستاي ءبىلۋدى ۇيرەندىم. كوپتەگەن ادامداردىڭ ۇنامسىز ىس-ارەكەتىنە بايىپپەن قاراپ، ەلەمەيتىن بولدىم. پەندەشىلىك دەگەننىڭ نە ەكەنىن، ءىنى، سىڭلىلەرىمنىڭ دە كوكەيىنە قۇيۋعا تىرىستىم.

... جاسىراق كەزىمىز. بىزبەن بىرگە قىزمەتكە تۇرۋىنا ءوزىمىز ىقپال ەتكەن ءبىر كەلىنشەكتىڭ پەندەشىلىگى تۋرالى ايتقىم كەلىپ وتىر.

— ول ءبىر دۇنيەنىڭ تاپشىلاۋ كەزى ەدى. جۇرتتىڭ شاعىمى كوبەيگەن سوڭ، كوپ نارسەلەردى بىرلەپ، ەكىلەپ ەڭبەك ۇجىمىنا ءبولىپ بەرەدى. سونان سوڭ ءار ۇجىم ءوز ىشىندەگىلەرگە سىڭىرگەن ەڭبەگىنە، ءتۇرلى كەزەكتەرىنە قاراي ءبولىپ بەرەدى.

بىردە تۇسكى ۇزىلىسكە جاقىن باستىقتىڭ قابىلداۋ بولمەسىندە وتىراتىن، شارۋاشىلىق ىستەرىمەن شۇعىلداناتىن مارجان ماعان كەلىپ:

— سەن نەگە توڭازىتقىشتى المادىڭ؟! — دەيدى.

— قايداعى توڭازىتقىش؟!

— بىزگە بولىنگەندى ايتامىن.

— ەستىگەن جوقپىن.

— ساعان كەرەك پە ءوزى؟!

— ارينە، بۇرىنعىم ەسكىردى...

— ەندەشە ءجۇر. ءبىر توڭازىتقىش بولىنگەن ەكەن. سونى ج. العالى جاتىر. بارىمىزگە دە كەرەك. كۇنى كەشە جۇمىسقا كىرگەن ادامعا نەگە بەرىپ قويامىز؟! ەگەر ساعان كەرەگى بولماسا، ءبىز الامىز، — دەپ، قاتتى رەنجىپ تۇر.

سويتسەك، ج. كاسىپوداق ۇيىمى توراعاسىمەن بىرگە وتىرعان سوڭ بولار، حابارلاندىرۋدى ىلەر ىلمەستە، كوپ دابىرلاماي، قۇجاتىن دايىنداتىپ الماق ەكەن. ونى حاتشى كەلىنشەككە اكەلگەن جەردەن جۇرت كورىپ قالىپ، شۋ شىعارىپتى. سول ەكى ارادا ءبارى ەستىپ، توڭازىتقىش العىسى كەلەتىندەر سانى 10-15-كە بارىپ قالدى. نە ىستەۋ كەرەك؟! ج-عا باردىم دا:

— مىنا جۇرت ءبارىبىر ەندى ساعان توڭازىتقىشتى بەرە سالمايدى. ءوزىڭ جۋىردا عانا شەتەلدىك ۇلكەن توڭازىتقىش الىپ ەدىڭ عوي. مىنانى مەن الا سالايىن. ماعان ەشكىم دە قارسى بولمايدى. ۋ-شۋ دا باسىلادى، — دەپ ەدىم، ءوزىمسىنىپ جۇرگەن كەلىنشەگىم، ورە تۇرەگەلدى:

— جوق! ولاي بولسا جرەبيي تاستايمىز. كىمگە شىقسا، سول السىن! — دەپ، قاراپ تۇر.

ءسويتىپ ون سەگىز ادام جرەبيي سۋىراتىن بولدى.

...ءتۇس قايتا ماعان ءبىر ادامدار كەلدى دە، سولارمەن ۇزاق وتىرىپ قالدىم. ءبىر كەزدە "جرەبيي" سۋىرعالى جاتىرمىز دەپ شاقىردى، مەن بوساي الماي ءسال كۇتە تۇرىڭدار دەپ ەدىم، جۇمىسىم ءبىتىپ بولمادى. تاعى دا شاقىرعان سوڭ، جانىمدا وتىراتىن ءابدىعالىم دەگەن قىزمەتكەرىمە:

— بارىپ، مەن ءۇشىن سۋىرا سالشى، — دەدىم.

ارادا بىرەر مينۋت وتگى مە، وتپەدى مە، ول قايتا كەلدى دە:

— اپاي، مىنە، توڭازىتقىشىڭىز، — دەپ، الدىما ءبىر جاپىراق قاعاز تاستاي سالعانى.

سويتسەم، ول بارسا ءبارى سۋىرىپ بولىپ، مەنى عانا كۇتىپ تۇرعان ەكەن. ەشقايسىسىنا شىقپاپتى. ءابدىعالىم بارىپتى دا، سول بويدا ءىلىپ الىپ شىعىپتى. ال، قۇداي جوق دەپ كورىڭىزشى.

سوندا العان "زيل" توڭازىتقىشى ءالى ەسىمدە...

---