اقش-تىڭ ەكونوميكالىق - گەوگرافيالىق جاعدايى.
سىنىپ:11
تاقىرىبى: §35 امەريكانىڭ جوعارى دامىعان ەلدەرى. امەريكا قۇراما شتاتتارى. اقش-تىڭ ەكونوميكالىق - گەوگرافيالىق جاعدايى. مەملەكەت تاريحى
ماقسات-مىندەتتەر:
بىلىمدىلىك ماقساتى – اقش-تىڭ ەكونوميكالىق - گەوگرافيالىق جاعدايىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن اشۋ؛ مەملەكەتتىڭ تاريحى، گەوساياسي جاعدايىنىڭ الەمدە الاتىن ورنىن انىقتاۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى – وقۋلىق ماتەريالدارى مەن تاقىرىپتىق كارتالاردىڭ كومەگىمەن امەريكانىڭ جوعارى دامىعان ەلدەرىنىڭ، ونىڭ ىشىندە اقش-تىڭ تابيعات جاعدايىنا شارۋاشىلىق تۇرعىدان باعا بەرۋگە، تابيعات رەسۋرستارىنىڭ ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋداعى رولىنە، ەلدەردىڭ ەكونوميكالىق - گەوگرافيالىق جاعدايلارىنىڭ ءتيىمدى جاقتارى مەن ساياسي قۇرىلىمى وزگەرگەن ەلدەردى انىقتاپ سالىستىرۋعا، كەستە قۇراستىرۋعا ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك ماقساتى – وقۋشىلاردىڭ ءوز ويلارىن جەتكىزە ءبىلۋ، قارىم-قاتىناس جاساۋدى ۇيرەتۋ. بالالاردى ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ، ادامگەرشىلىك قاسيەتكە تاربيەلەۋ.
وقۋ قۇرالدارى: وقۋلىق، 11 سىنىپ اتلاسى، دۇنيە ءجۇزىنىڭ ساياسي كارتاسى
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق
وقىتۋ-ادىستەرى:
ساباقتىڭ جوسپارى:
ءى – ۇيىمداستىرۋ
ءىى – جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرۋ
ءىىى – ءبىلىم مەن يكەمدىلىكتەرىن بەكىتۋ
ءىV – ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
V – باعالاۋ كەزەڭى
Vءى – قورىتىندى
ساباق بارىسى:
وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرەدى.
ءىى– اقش-تىڭ ەكونوميكالىق - گەوگرافيالىق
جاعدايىنىڭ باستى ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى؛
اقش-تىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايىن اشىپ كورسەتۋى.
مەملەكەت تاريحى تۋرالى وقۋلىق ماتەريالدارىنان مالىمەتتەر كەلتىرۋى كەرەك.
الەمدەگى اقش-تىڭ گەوساياسي جاعدايىنىڭ ءرولى تۋرالى ۇيىمداستىرۋ.
«ديداكتيكالىق ماتەريالدارداعى» سۇراقتار مەن تاپسىرمالاردى ورىنداۋ.
حالقى جانە ەلدەرى.
قازىرگى كەزدە سولتۇستىك امەريكا حالقىنىڭ سانى 450ملن-عا جەتتى. ماتەريكتىڭ بايىرعى حالقى مونعول ناسىلىنە جاتاتىن ۇندىستەر مەن ەسكيموستار قۇرايدى. بۇل حالىقتار ازيادان سولتۇستىك امەريكاعا شامامەن وسىدان 25-40 مىڭداي جىل بۇرىن ماتەريكتى ەۋرازيامەن جالعاستىرىپ تۇرعان بەرينگ قۇرلىعى ارقىلى قونىس اۋدارعان.
“امەريكا ۇندىستەرى ” دەگەن اتاۋدىڭ ءوزى ح.كولۋمبتىڭ تاريحي قاتەسىمەن بايلانىستى پايدا بولدى. ماتەريكتىڭ سولتۇستىگىن مەكەندەگەن ءۇندىس تايپالارى(الگونكين، يروكەز، اتاباسكا، دەلاۆەر جانە ت.ب) ەۋروپالىقتار كەلمەستەن بۇرىن اڭ جانە بالىق اۋلاۋمەن ، جابايى جەمىستەردى تەرۋمەن اينالىسىپ، كۇنەلتكەن.ال وڭتۇستىك مەكسيكادا مەكەندەگەن ۇندىستەردىڭ استەك، ماييا تايپالارى مايس (جۇگەرى)، كارتوپ، قىزاناق وسىرۋمەن اينالىسقان. ولاردا قولونەر مەن ەگىنشىلىك وتە جاقسى دامىعان. ەۋروپالىقتار كەلگەنگە دەيىن بۇل تايپالار يۋكاتان تۇبەگى مەن قازىرگى مەكسيكا جەرىندە جوعارى دارەجەدە دامىعان مەملەكەتتەر قۇرعان.
گەوگرافيالىق جاعدايى
اقش – باتىس شارىنداعى ءىرى ەل. ونىڭ بارلىق جەرى تۇگەلدەي دەرلىك سولتۇستىك امەريكادا: سولتۇستىكتە كانادامەن، وڭتۇستىكتە مەكسيكامەن شەكتەسەدى. باتىسىندا تىنىق مۇقيتىمەن، شىعىسىندا اتلانت مۇحيتىمەن شايىلادى.ونىڭ 50 شتاتپەن ەل استاناسى ۆاشينگتون قالاسى ورنالاسقان فەدەرالدىق كولۋمبيا وكرۋگىنەن فەدەراسيالىق رەسپۋبليكا. 48 شتات شوعىرلانا ورنالاسقان. ال الياسكا مەن گاۆاي نەگىزگى اۋماقتان بولەك ورنالاسقان.
مەملەكەتتىك قۇرىلىمى
مەملەكەتتىك قۇرىلىمى - اقش فەدەراسيالىق كونستيتۋسيالىق ەل. مەملەكەت باسشىسى پرەزيدەنت. پرەزيدەنت باس اسكەري قولباسشىسى. ول زاڭ جوباسىن جويۋ قۇقىعىنا يە بولادى. اقش ۇكىمەتى 3 – تارماققا بولىنەدى:
1. زاڭ شىعارۋشى
2. اتقارۋشى
3. سوت
اقش - تا 2 باس پارتيا بار:
1. دەموكراتيالىق پارتيا - 1824 جىلى قۇرىلعان.
2. رەسپۋبليكالىق پارتيا - 1854 جىلى قۇرىلعان
حالقى:
اقش– حالقىنىڭ جالپى سانى (290 ملن. ادام) جاعىنان دۇنيە جۇزىندە جۇڭگو مەن ءۇندىستاننان كەيىن ءۇشىنشى ورىن الادى. اقش حالقى ۇدايى ءوسۋى جونىنەن قازىرگى زامانعى تيپكە جاتادى: تۋۋ وتە تومەن (14،2%)، ءولۋ كوەففيسەنتى 8،6%، ياعني حالىقتىڭ ورتاشا جىلدىق ءوسۋى 5،6% تەڭ. ەلدەگى ادامنىڭ ءومىر جاسىنىڭ ورتاشا ۇزاقتىعى ەركەكتەردە 75 جاس، ايەلدەردە 80 جاس. ناسىلدىك ۇلتتىق قۇرامى جونىنەن اقش كوپ ۇلتتى ەل. ناسىلدىك ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي 3 توپقا اجىراتىلادى:
1.ەۋروپالىقتار
2.افريكالىقتار
3.ازيالىقتار
ەل اۋماعىندا حالىق بىركەلكى قونىستانباعان 1 كم جەرگە 28 ادامنان كەلەدى. ۋرباندالۋ دەڭگەيى جوعارى، حالىقتىڭ 4-تەن 3ء-ى قالادا تۇرادى. قازىرگى كەزدە اقش-تا 3 ءىرى مەگاپوليس بار.
مادەنيەتى:
حالىقتىڭ ءدىني قۇرامى الۋان ءتۇرلى، حالىقتىڭ كوپشىلىگى حريستيان ءدىنىنىڭ ءار ءتۇرلى باعىتتا-رىن ۇستانعان وكىلدەرى قۇرايدى. اقش عالىمدارىنىڭ دۇنيە جۇزىندەگى عىلىممەن تەحنيكانىڭ دامۋىنا زور ۇلەس قوسقان اقش-تاعى گارۆارد، بوستوندا 1636 جىلى نەگىزى قالانعان جانە كولۋمبيا، نيۋ-يورك 1754 جىلى قالانعان وسى ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ تەك قانا امەريكالىقتار عانا ەمەس باسقا ەلدەردەن كەلگەن ستۋدەنتتەر دە ءبىلىم الادى.اقش-تاعى كونگرەسس كىتاپحاناسى جانە گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ كىتاپحاناسى الەمدەگى ەڭ باي كىتاپحانالار.
شارۋاشىلىعى
اۋىل شارۋاشىلىعى:
اۋىل شارۋاشىلىعىندا ءسۇتتى، ەتتى، ءىرى قارا ءوسىرۋ، شوشقا، برويلەر شارۋاشىلىعى. اقش اۋماعىندا مال شارۋاشىلىعى ءونىمىنىڭ 40 % بەرەدى. تابيعات جاعدايىنىڭ ەرەكشەلىگى مەن داقىلداردىڭ ونىمدىلىگىنە بايلانىستى.
مال شارۋاشىلىعى:
نەگىزگى باعىتتارى ءسۇتتى، ەتتى ءىرى قارا ءوسىرۋ، شوشقا، برويلەر شارۋاشىلىعى. اقش اۋماعىندا مال شارۋاشىلىعىنا ماماندانعان اۋداندار دا ايقىن اجىراتىلدى: ۇلى كولدەر ماڭى مەن سولتۇستىك شىعىستاعى بايىرعى شتاتتاردا “ءسۇت بەلدەۋى”، ال ۇلى جازىقتاردىڭ وڭتۇستىگى مەن باتىستاعى تاۋلى شتاتتاردا “مول شارۋاشىلىق بەلدەۋى ورنالاسقان.
بالىق شارۋاشىلىعى:
الياسكا بالىق اۋلاۋ ، اڭ تەرىسى كاسىپشىلىگى-مەن جانە ورمان شار-ۋاشىلىعىمەن بەلگىلى
كولىك قاتىناسى:
اقش-تا كولىكتىڭ بارلىق ءتۇرى بار. العاشقى ترانسكونتينەنتتىك تەمىرجولدار نيۋ-يورك 1869 جىلى ۇزىندىعى 4246 كم. ۆاشينگتون، لوس اندجەلاس 1881 ۇز. 4787 كم. نيۋ-يورك سيەتل 1893 ۇز.13560 كم . ەلدەگى ەڭ ءىرى كولىك توراپتارىنىڭ ءبىرى چيكاگو قالاسى . مۇندا ەلدىڭ جان – جاعىنان كەلەتىن 30 تەمىر جول تۇيىسەدى. قازىرگى كەزدە اقش تا اۆتوكولىك جونىنەن 90 پايىزعا جەتىپ وتىر.ەلدەگى ەڭ ماڭىزدى پورتتىق كەشەندەر اتلانت مۇحيتىمەن مەن مەكسيكا شىعاناعى تىنىق مۇحيتى جاعالاۋىنداعى قولايلى ايماقتاردا شوعىرلانعان . جالپى ەلدە 100-گە جۋىق پورت بار.
سىرتقى بايلانىس:
اقش – تىڭ دۇنيەجۇزىلىك نارىقتاعى باسەكەلەسى ەۋروپالىق ەلدەر، بۇل ەلدەرمەن سىرتقى ەكونوميكالىق قاتىناستارى دامۋ ۇستىندە. اقش – تاعى ۇلتارالىق اسا ءىرى فورد” دجەنەرال موتورس” بويپگ كوكا-كولا ت.ب. سونىمەن قاتار اقش الەمدىك نارىققا تەك تاۋارلار عانا شىعارىپ قويماي، ليسەنزيالار ساتۋمەن دە اينالىسادى. اقش ليسەنزيا ساتۋ جونىنەن دۇنيە جۇزىندە جەتەكشى ورىن الادى.
اقش اقپاراتتىق تەحنولوگيالار، عىلىم مەن ءبىلىم سالاسىندا دۇنيە ءجۇزى ەلدەرىمەن بايلانىس جاسايدى. مىسالى، ەلدەگى اسا ءىرى “ۆۆس”، “سNN” جانە ت.ب. تەلەكومپانيالاردىڭ حابارلارىن دۇنيە ءجۇزىنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندە تاماشالايدى. سوڭعى جىلدارى عارىشتىق زەرتتەۋلەر سالاسىندا اقش، رەسەي، قازاقستان عالىمدارى بىرلەسكەن عىلىمي-زەرتەۋ باعدارلامالارى جۇزەگە اسىرىلۋدا. اقش – تىڭ قازاقستاندا مۇناي وندىرۋمەن اينالىساتىن “شيەۆرون”، شەلل”،”موبيل” كومپانيالارى جۇمىس جاسايدى.
ءىىى بەكىتۋ سۇراقتارى:
1. ح.كولۋمب امەريكا جەرىن قاي عاسىردا اشتى؟
2. اقش-تى باتىسىنان شايىپ جاتقان مۇحيت؟
3. 1607 جىلى اقش – تىڭ قاي شتاتىندا العاشقى قونىستار پايدا بولدى؟
4. اقش حالقىنىڭ ورتاشا تىعىزدىعى قانشا ادامنان كەلەدى؟
5. اقش – تاعى الەمگە ايگىلى كينوفابريكا؟)
6. اقش – تىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمى؟)
7. اقش – جەر كولەمى جونىنەن نەشىنشى ورىن الادى؟
8. بۇۇ شتاب پاتەرى ورنالاسقان قالا؟
9. اقش شارۋاشىلىعىنداعى ەڭ جەتىلگەن سالا؟
10.سولتۇستىك امەريكانىڭ بايىرعى حالقىن كىمدەر قۇرايدى؟
1. اقش – تاعى ەڭ ءىرى قالا؟
2. امەريكا ۇلتىنىڭ قالىپتاسۋىنا قانداي كوشى-قون اسەرىن تيگىزدى؟
3. سولتۇستىك امەريكاداعى ەڭ ءىرى وزەن؟
4. اقش ۇكىمەتى نەشە تارماققا بولىنەدى؟
5. اقش 1991 جىلى قاي ەلمەن سوعىس جۇرگىزدى؟
6. اقش 1945 جىلى جاپونيانىڭ قاي قالالارىنا اتوم بومباسىن تاستادى؟
7. اقش – تىڭ ۇلتتىق پ ۇلى؟
8. اقش – تىڭ قاي شتاتىندا حالىق سيرەك ورنالاسقان؟
9. اقش – تىڭ اسكەري بازاسى اتالاتىن قالا؟
10.اقش – تاعى مۇنايدىڭ ءىرى ورىندارىنىڭ ءبىرى؟
اقش جالاۋىنداعى الا جولاقتار نەنى بىلدىرەدى؟
2. “مۇناي حيمياسىنىڭ استاناسى” دەپ اتالاتىن قالا؟
3. امەريكاندىقتاردىڭ ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىن اتا؟
4. اقش – تاعى ءىرى مەگاپوليستەر قالاي اتالادى؟
5. ناسىلدىك، ۇلتتىق قۇرامى جونىنەن اقش قانداي ەل؟
6. امەريكا حالقىنىڭ 12% قانداي ءناسىل قۇرايدى؟
7. اقش – تاعى ەركەكتەر مەن ايەلدەردىڭ ءومىر جاسىنىڭ ۇزاقتىعى؟ 8. 1854 جىلى قۇرىلعان قانداي پارتيانى بىلەسىڭدەر؟
9. قازىرگى كەزدە بايىرعى امەريكاندىقتاردى قالاي اتاعان؟
10.اقش مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگىن قاي جىلى الدى؟
ءىV ۇيگە تاپسىرما بەرۋ: §35 امەريكانىڭ جوعارى دامىعان ەلدەرى. امەريكا قۇراما شتاتتارى. اقش-تىڭ ەكونوميكالىق - گەوگرافيالىق جاعدايى. مەملەكەت تاريحى.
قىزىلوردا قالاسى،
№215 ورتا مەكتەبىنىڭ گەوگرافيا ءپانى ءمۇعالىمى، ماگيسترانت
نۇرىمبايەۆا اقمارال سەيلبەك قىزى
تاقىرىبى: §35 امەريكانىڭ جوعارى دامىعان ەلدەرى. امەريكا قۇراما شتاتتارى. اقش-تىڭ ەكونوميكالىق - گەوگرافيالىق جاعدايى. مەملەكەت تاريحى
ماقسات-مىندەتتەر:
بىلىمدىلىك ماقساتى – اقش-تىڭ ەكونوميكالىق - گەوگرافيالىق جاعدايىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن اشۋ؛ مەملەكەتتىڭ تاريحى، گەوساياسي جاعدايىنىڭ الەمدە الاتىن ورنىن انىقتاۋ.
دامىتۋشىلىق ماقساتى – وقۋلىق ماتەريالدارى مەن تاقىرىپتىق كارتالاردىڭ كومەگىمەن امەريكانىڭ جوعارى دامىعان ەلدەرىنىڭ، ونىڭ ىشىندە اقش-تىڭ تابيعات جاعدايىنا شارۋاشىلىق تۇرعىدان باعا بەرۋگە، تابيعات رەسۋرستارىنىڭ ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋداعى رولىنە، ەلدەردىڭ ەكونوميكالىق - گەوگرافيالىق جاعدايلارىنىڭ ءتيىمدى جاقتارى مەن ساياسي قۇرىلىمى وزگەرگەن ەلدەردى انىقتاپ سالىستىرۋعا، كەستە قۇراستىرۋعا ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك ماقساتى – وقۋشىلاردىڭ ءوز ويلارىن جەتكىزە ءبىلۋ، قارىم-قاتىناس جاساۋدى ۇيرەتۋ. بالالاردى ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ، ادامگەرشىلىك قاسيەتكە تاربيەلەۋ.
وقۋ قۇرالدارى: وقۋلىق، 11 سىنىپ اتلاسى، دۇنيە ءجۇزىنىڭ ساياسي كارتاسى
ساباق ءتۇرى: ارالاس ساباق
وقىتۋ-ادىستەرى:
ساباقتىڭ جوسپارى:
ءى – ۇيىمداستىرۋ
ءىى – جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرۋ
ءىىى – ءبىلىم مەن يكەمدىلىكتەرىن بەكىتۋ
ءىV – ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
V – باعالاۋ كەزەڭى
Vءى – قورىتىندى
ساباق بارىسى:
وقۋشىلاردى تۇگەندەپ، وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن تەكسەرەدى.
ءىى– اقش-تىڭ ەكونوميكالىق - گەوگرافيالىق
جاعدايىنىڭ باستى ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى؛
اقش-تىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايىن اشىپ كورسەتۋى.
مەملەكەت تاريحى تۋرالى وقۋلىق ماتەريالدارىنان مالىمەتتەر كەلتىرۋى كەرەك.
الەمدەگى اقش-تىڭ گەوساياسي جاعدايىنىڭ ءرولى تۋرالى ۇيىمداستىرۋ.
«ديداكتيكالىق ماتەريالدارداعى» سۇراقتار مەن تاپسىرمالاردى ورىنداۋ.
حالقى جانە ەلدەرى.
قازىرگى كەزدە سولتۇستىك امەريكا حالقىنىڭ سانى 450ملن-عا جەتتى. ماتەريكتىڭ بايىرعى حالقى مونعول ناسىلىنە جاتاتىن ۇندىستەر مەن ەسكيموستار قۇرايدى. بۇل حالىقتار ازيادان سولتۇستىك امەريكاعا شامامەن وسىدان 25-40 مىڭداي جىل بۇرىن ماتەريكتى ەۋرازيامەن جالعاستىرىپ تۇرعان بەرينگ قۇرلىعى ارقىلى قونىس اۋدارعان.
“امەريكا ۇندىستەرى ” دەگەن اتاۋدىڭ ءوزى ح.كولۋمبتىڭ تاريحي قاتەسىمەن بايلانىستى پايدا بولدى. ماتەريكتىڭ سولتۇستىگىن مەكەندەگەن ءۇندىس تايپالارى(الگونكين، يروكەز، اتاباسكا، دەلاۆەر جانە ت.ب) ەۋروپالىقتار كەلمەستەن بۇرىن اڭ جانە بالىق اۋلاۋمەن ، جابايى جەمىستەردى تەرۋمەن اينالىسىپ، كۇنەلتكەن.ال وڭتۇستىك مەكسيكادا مەكەندەگەن ۇندىستەردىڭ استەك، ماييا تايپالارى مايس (جۇگەرى)، كارتوپ، قىزاناق وسىرۋمەن اينالىسقان. ولاردا قولونەر مەن ەگىنشىلىك وتە جاقسى دامىعان. ەۋروپالىقتار كەلگەنگە دەيىن بۇل تايپالار يۋكاتان تۇبەگى مەن قازىرگى مەكسيكا جەرىندە جوعارى دارەجەدە دامىعان مەملەكەتتەر قۇرعان.
گەوگرافيالىق جاعدايى
اقش – باتىس شارىنداعى ءىرى ەل. ونىڭ بارلىق جەرى تۇگەلدەي دەرلىك سولتۇستىك امەريكادا: سولتۇستىكتە كانادامەن، وڭتۇستىكتە مەكسيكامەن شەكتەسەدى. باتىسىندا تىنىق مۇقيتىمەن، شىعىسىندا اتلانت مۇحيتىمەن شايىلادى.ونىڭ 50 شتاتپەن ەل استاناسى ۆاشينگتون قالاسى ورنالاسقان فەدەرالدىق كولۋمبيا وكرۋگىنەن فەدەراسيالىق رەسپۋبليكا. 48 شتات شوعىرلانا ورنالاسقان. ال الياسكا مەن گاۆاي نەگىزگى اۋماقتان بولەك ورنالاسقان.
مەملەكەتتىك قۇرىلىمى
مەملەكەتتىك قۇرىلىمى - اقش فەدەراسيالىق كونستيتۋسيالىق ەل. مەملەكەت باسشىسى پرەزيدەنت. پرەزيدەنت باس اسكەري قولباسشىسى. ول زاڭ جوباسىن جويۋ قۇقىعىنا يە بولادى. اقش ۇكىمەتى 3 – تارماققا بولىنەدى:
1. زاڭ شىعارۋشى
2. اتقارۋشى
3. سوت
اقش - تا 2 باس پارتيا بار:
1. دەموكراتيالىق پارتيا - 1824 جىلى قۇرىلعان.
2. رەسپۋبليكالىق پارتيا - 1854 جىلى قۇرىلعان
حالقى:
اقش– حالقىنىڭ جالپى سانى (290 ملن. ادام) جاعىنان دۇنيە جۇزىندە جۇڭگو مەن ءۇندىستاننان كەيىن ءۇشىنشى ورىن الادى. اقش حالقى ۇدايى ءوسۋى جونىنەن قازىرگى زامانعى تيپكە جاتادى: تۋۋ وتە تومەن (14،2%)، ءولۋ كوەففيسەنتى 8،6%، ياعني حالىقتىڭ ورتاشا جىلدىق ءوسۋى 5،6% تەڭ. ەلدەگى ادامنىڭ ءومىر جاسىنىڭ ورتاشا ۇزاقتىعى ەركەكتەردە 75 جاس، ايەلدەردە 80 جاس. ناسىلدىك ۇلتتىق قۇرامى جونىنەن اقش كوپ ۇلتتى ەل. ناسىلدىك ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي 3 توپقا اجىراتىلادى:
1.ەۋروپالىقتار
2.افريكالىقتار
3.ازيالىقتار
ەل اۋماعىندا حالىق بىركەلكى قونىستانباعان 1 كم جەرگە 28 ادامنان كەلەدى. ۋرباندالۋ دەڭگەيى جوعارى، حالىقتىڭ 4-تەن 3ء-ى قالادا تۇرادى. قازىرگى كەزدە اقش-تا 3 ءىرى مەگاپوليس بار.
مادەنيەتى:
حالىقتىڭ ءدىني قۇرامى الۋان ءتۇرلى، حالىقتىڭ كوپشىلىگى حريستيان ءدىنىنىڭ ءار ءتۇرلى باعىتتا-رىن ۇستانعان وكىلدەرى قۇرايدى. اقش عالىمدارىنىڭ دۇنيە جۇزىندەگى عىلىممەن تەحنيكانىڭ دامۋىنا زور ۇلەس قوسقان اقش-تاعى گارۆارد، بوستوندا 1636 جىلى نەگىزى قالانعان جانە كولۋمبيا، نيۋ-يورك 1754 جىلى قالانعان وسى ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ تەك قانا امەريكالىقتار عانا ەمەس باسقا ەلدەردەن كەلگەن ستۋدەنتتەر دە ءبىلىم الادى.اقش-تاعى كونگرەسس كىتاپحاناسى جانە گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ كىتاپحاناسى الەمدەگى ەڭ باي كىتاپحانالار.
شارۋاشىلىعى
اۋىل شارۋاشىلىعى:
اۋىل شارۋاشىلىعىندا ءسۇتتى، ەتتى، ءىرى قارا ءوسىرۋ، شوشقا، برويلەر شارۋاشىلىعى. اقش اۋماعىندا مال شارۋاشىلىعى ءونىمىنىڭ 40 % بەرەدى. تابيعات جاعدايىنىڭ ەرەكشەلىگى مەن داقىلداردىڭ ونىمدىلىگىنە بايلانىستى.
مال شارۋاشىلىعى:
نەگىزگى باعىتتارى ءسۇتتى، ەتتى ءىرى قارا ءوسىرۋ، شوشقا، برويلەر شارۋاشىلىعى. اقش اۋماعىندا مال شارۋاشىلىعىنا ماماندانعان اۋداندار دا ايقىن اجىراتىلدى: ۇلى كولدەر ماڭى مەن سولتۇستىك شىعىستاعى بايىرعى شتاتتاردا “ءسۇت بەلدەۋى”، ال ۇلى جازىقتاردىڭ وڭتۇستىگى مەن باتىستاعى تاۋلى شتاتتاردا “مول شارۋاشىلىق بەلدەۋى ورنالاسقان.
بالىق شارۋاشىلىعى:
الياسكا بالىق اۋلاۋ ، اڭ تەرىسى كاسىپشىلىگى-مەن جانە ورمان شار-ۋاشىلىعىمەن بەلگىلى
كولىك قاتىناسى:
اقش-تا كولىكتىڭ بارلىق ءتۇرى بار. العاشقى ترانسكونتينەنتتىك تەمىرجولدار نيۋ-يورك 1869 جىلى ۇزىندىعى 4246 كم. ۆاشينگتون، لوس اندجەلاس 1881 ۇز. 4787 كم. نيۋ-يورك سيەتل 1893 ۇز.13560 كم . ەلدەگى ەڭ ءىرى كولىك توراپتارىنىڭ ءبىرى چيكاگو قالاسى . مۇندا ەلدىڭ جان – جاعىنان كەلەتىن 30 تەمىر جول تۇيىسەدى. قازىرگى كەزدە اقش تا اۆتوكولىك جونىنەن 90 پايىزعا جەتىپ وتىر.ەلدەگى ەڭ ماڭىزدى پورتتىق كەشەندەر اتلانت مۇحيتىمەن مەن مەكسيكا شىعاناعى تىنىق مۇحيتى جاعالاۋىنداعى قولايلى ايماقتاردا شوعىرلانعان . جالپى ەلدە 100-گە جۋىق پورت بار.
سىرتقى بايلانىس:
اقش – تىڭ دۇنيەجۇزىلىك نارىقتاعى باسەكەلەسى ەۋروپالىق ەلدەر، بۇل ەلدەرمەن سىرتقى ەكونوميكالىق قاتىناستارى دامۋ ۇستىندە. اقش – تاعى ۇلتارالىق اسا ءىرى فورد” دجەنەرال موتورس” بويپگ كوكا-كولا ت.ب. سونىمەن قاتار اقش الەمدىك نارىققا تەك تاۋارلار عانا شىعارىپ قويماي، ليسەنزيالار ساتۋمەن دە اينالىسادى. اقش ليسەنزيا ساتۋ جونىنەن دۇنيە جۇزىندە جەتەكشى ورىن الادى.
اقش اقپاراتتىق تەحنولوگيالار، عىلىم مەن ءبىلىم سالاسىندا دۇنيە ءجۇزى ەلدەرىمەن بايلانىس جاسايدى. مىسالى، ەلدەگى اسا ءىرى “ۆۆس”، “سNN” جانە ت.ب. تەلەكومپانيالاردىڭ حابارلارىن دۇنيە ءجۇزىنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندە تاماشالايدى. سوڭعى جىلدارى عارىشتىق زەرتتەۋلەر سالاسىندا اقش، رەسەي، قازاقستان عالىمدارى بىرلەسكەن عىلىمي-زەرتەۋ باعدارلامالارى جۇزەگە اسىرىلۋدا. اقش – تىڭ قازاقستاندا مۇناي وندىرۋمەن اينالىساتىن “شيەۆرون”، شەلل”،”موبيل” كومپانيالارى جۇمىس جاسايدى.
ءىىى بەكىتۋ سۇراقتارى:
1. ح.كولۋمب امەريكا جەرىن قاي عاسىردا اشتى؟
2. اقش-تى باتىسىنان شايىپ جاتقان مۇحيت؟
3. 1607 جىلى اقش – تىڭ قاي شتاتىندا العاشقى قونىستار پايدا بولدى؟
4. اقش حالقىنىڭ ورتاشا تىعىزدىعى قانشا ادامنان كەلەدى؟
5. اقش – تاعى الەمگە ايگىلى كينوفابريكا؟)
6. اقش – تىڭ مەملەكەتتىك قۇرىلىمى؟)
7. اقش – جەر كولەمى جونىنەن نەشىنشى ورىن الادى؟
8. بۇۇ شتاب پاتەرى ورنالاسقان قالا؟
9. اقش شارۋاشىلىعىنداعى ەڭ جەتىلگەن سالا؟
10.سولتۇستىك امەريكانىڭ بايىرعى حالقىن كىمدەر قۇرايدى؟
1. اقش – تاعى ەڭ ءىرى قالا؟
2. امەريكا ۇلتىنىڭ قالىپتاسۋىنا قانداي كوشى-قون اسەرىن تيگىزدى؟
3. سولتۇستىك امەريكاداعى ەڭ ءىرى وزەن؟
4. اقش ۇكىمەتى نەشە تارماققا بولىنەدى؟
5. اقش 1991 جىلى قاي ەلمەن سوعىس جۇرگىزدى؟
6. اقش 1945 جىلى جاپونيانىڭ قاي قالالارىنا اتوم بومباسىن تاستادى؟
7. اقش – تىڭ ۇلتتىق پ ۇلى؟
8. اقش – تىڭ قاي شتاتىندا حالىق سيرەك ورنالاسقان؟
9. اقش – تىڭ اسكەري بازاسى اتالاتىن قالا؟
10.اقش – تاعى مۇنايدىڭ ءىرى ورىندارىنىڭ ءبىرى؟
اقش جالاۋىنداعى الا جولاقتار نەنى بىلدىرەدى؟
2. “مۇناي حيمياسىنىڭ استاناسى” دەپ اتالاتىن قالا؟
3. امەريكاندىقتاردىڭ ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىن اتا؟
4. اقش – تاعى ءىرى مەگاپوليستەر قالاي اتالادى؟
5. ناسىلدىك، ۇلتتىق قۇرامى جونىنەن اقش قانداي ەل؟
6. امەريكا حالقىنىڭ 12% قانداي ءناسىل قۇرايدى؟
7. اقش – تاعى ەركەكتەر مەن ايەلدەردىڭ ءومىر جاسىنىڭ ۇزاقتىعى؟ 8. 1854 جىلى قۇرىلعان قانداي پارتيانى بىلەسىڭدەر؟
9. قازىرگى كەزدە بايىرعى امەريكاندىقتاردى قالاي اتاعان؟
10.اقش مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگىن قاي جىلى الدى؟
ءىV ۇيگە تاپسىرما بەرۋ: §35 امەريكانىڭ جوعارى دامىعان ەلدەرى. امەريكا قۇراما شتاتتارى. اقش-تىڭ ەكونوميكالىق - گەوگرافيالىق جاعدايى. مەملەكەت تاريحى.
قىزىلوردا قالاسى،
№215 ورتا مەكتەبىنىڭ گەوگرافيا ءپانى ءمۇعالىمى، ماگيسترانت
نۇرىمبايەۆا اقمارال سەيلبەك قىزى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
