اقيقاتقا ار سەرىك
مەن اقىن ەمەسپىن. ءبىراق ءمولدىر سەزىمنىڭ اعىنى بار ادامداردىڭ ءبارىن اقىن جاندىعا جاتقىزامىن دەپ سىرباي ايتپاقشى، كەي كەزدە كەلىپ قالعان ويلاردى ەلەڭ جولدارىمەن قاعازعا تۇسىرەتىن ادەتىم دە بار. سونداي ءبىر تولقۋ ساتىندە، دالىرەك ايتسام، قينالۋ ساتىندە مىنا ءبىر شۋماقتار كومەيگە كەلىپ ەدى.
ارعىماعىڭدى جامانداپ،
تۇلپاردى قايدان تابارسىڭ،
تۇيعىنىڭدى جامانداپ،
سۇڭقاردى قايدان تابارسىڭ.
وي زەرگەرىن جامانداپ،
كوسەمدى قايدان تابارسىڭ.
ءسوز زەرگەرىن جامانداپ،
شەشەندى قايدان تابارسىڭ.
قىزعانىشتىڭ قىل قۇرتى،
تۇبىمە جەتسىن دەمەسەڭ،
وزىڭە-وزىڭ ەگەسىپ،
وزەۋرەيسىڭ نەگە سەن؟
تابالاۋ، تاپتاۋ، قارالاۋ،
قالدىرار مىقتاپ ۇياتقا.
پاراسات، اقىل، ادال ار،
جەتكىزەر ءتۇبى مۇراتقا!
جازۋشىلاردىڭ ءبىرىن-بىرى ىرەپ - سويىپ، اقىرى ايتىسى اياقتالماعان ەكى جيىننان كەيىن، وسى ءبىر «پەندەشىلىك» ىشىمە سىيماي، جازىلعان جولدار ەدى. جانە ول سوناۋ ءبىر ەلۋىنشى جىلداردىڭ باس كەزىنە قاراي الىپ كەتتى.
ەسكە الۋدىڭ ءوزى اۋىر كەز ەدى ول. — ەندى عانا ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرەر شاعىمىزدا مۇحتارداي الىپقا ايىپ تاعىلىپ، تاۋسىلمايتىن ءبىر تالقىعا تۇسكەنىنە كۋا بولدىق. قيسايتسام دەسە قيىن ەمەس ەكەن عوي. قازاق سوۆەت ادەبيەتىن ءوز قولىمەن جاساپ، ونى قالىپتاستىرۋ، ءوسىرۋ جولىنداعى قيىندىقتى ءوز يىعىمەن كوتەرىپ كەلە جاتقان، جاس ۇرپاقتى ادەبيەت اتتى سيقىرلى كۇشتىڭ مولدىرىمەن سۋسىنداتقان، بىلىمىمەن دە، پاراساتىمەن دە ءبارىمىزدىڭ تاڭدايىمىزدى قاقتىرعان مۇقان ءبىر ەمەس، بىرنەشە جيىندا ءوزىن - ءوزى اقتاپ سويلەۋگە، «كەنەسارىنى دارىپتەۋشى»، «ۇلتشىلدىق پيعىلداعى» دەگەن جالالاردىڭ ەشبىر نەگىزسىز ەكەنىن دالەلدەۋگە ءماجبۇر بولدى. سوندا ول كىسىنى وسىنداي كۇيگە تۇسىرگەن، كۇپتى ەتكەن كىم دەيسىز؟ كەشە عانا اۋزىنان شىققان ءاربىر ءسوزدى قاعىپ الىپ قاعيدا ەتىپ جۇرگەن ادەبيەت پەن عىلىم توڭىرەگىندەگى ءوز ارىپتەستەرى.
ول شىركىندەر جوسىقسىز ءبىر ناۋقاننىڭ شىلاۋىنا ىلەسىپ، ازاماتتىق ار-ۇياتتى جيىپ قويىپ، ايتاقتاۋمەن اقتى قارا، قارانى اق دەدى. ورەسىزدەردىڭ ورەكپەلدىگىنە باسىپ، الدەبىر كوڭىلىندە جۇرگەن قىجىلدارىن دابىرايتىپ ايتقان بولدى. دالەلى جوق، ءدامى جوق سوزدەردى قۇر ايقاي-شۋدىڭ اتىنا مىنگىزىپ، ادالداردان ادامدىقتى، بىلىمدىلەردەن ناداندىقتى ىزدەدى. دۇنيەدە وسىنداي جەتەسىزدەردىڭ قۇربانى بولعاننان جامان نە بار دەيسىز. تاۋدان دومالاعان قار ءتۇيىرىنىڭ ەتەككە جەتكەنشە ەبەدەيسىز ۇلكەيىپ، كۇش الاتىنى سەكىلدى جالا دەگەنىڭ دە جالعاسا، جابىسا كەلە تارتپا ۇيىقتاي سىلەڭدى قاتىرىپ، سىلىكپەندى شىعارادى ەكەن. اۋەزوۆ قانا ەمەس، نەبىر جايساڭ، جاقسىلار سونداي كۇيگە دۋشار بولدى. ساكەندەي، ءىلياستاي، بەيىمبەتتەي ارىستاردىڭ تۇبىنە جەككەن وسى پالە ەندى مۇحتاردى دا جۇتقانى ما دەپ تۇرعاندا جانە وعان از-اق قالعاندا، باعىمىزعا ادىلەتتىك اتوي سالىپ، بوي كورسەتىپ پارتيا سول كەزدەگى اسىعىس ارەكەت، اسىرا سىلتەۋدى ايىپتاپ، قايران مۇحاڭمەن قايتادان جىلاپ كورىستىك. سول ءبىر قالاي دا قارالاۋدى ماقسات تۇتقان جيىنداردا مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءسوزى ءبىزدىڭ جاس جانىمىزعا تەرەڭىنەن تولقيتىن مۇحيتتاي اسەر ەتەتىن دە، جامانداۋشىلاردىڭ ءسوزى ارەڭ-ارەڭ اعىپ جاتقان جىلىمشى لاي سۋداي جيرەنىشتى بولىپ كورىنەتىن. سولاردىڭ بىرىندە مۇحاڭنىڭ ورەكپىپ بولماعان «سىنشىنىڭ» بىرىنە ورنىندا وتىرىپ، قاسقايا قاراپ، ايتقان مىنا ءبىر ءسوزى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ميىمىزعا قاشاپ جازعانداي قالىپ قويىپتى.
قوقاڭدايسىڭ — شاپپايسىڭ،
قوپاڭدايسىڭ — ۇشپايسىڭ،
قويساڭشى وسى سەن.
سول قوقاڭداعىشتاردان از زيان شەگىپ ءجۇرمىز بە؟ ايىپتاۋدى عانا ماقسات تۇتقان ايتىستاردان قورقاتىنىم دا سول. مۇحاڭداي ادامدار نەبارى الپىس ءۇش جاس قانا جاساسا، ونىڭ ءومىرىن قىسقارتقان سول «جاپتىم جالا، جاقتىم كۇيە» دەگەن قاراۋ پرينسيپ قوي. ءقازىر قان جىلاپ «قايران، قايران» دەگەن ءسوزدى ءجيى ايتامىز. كۇنى كەشە بولىپ وتكەن 90 جىلدىق تويىندا سىڭىرگەن عاجاپ ەڭبەكتەرىن اتاۋمەن بىرگە، مۇحاڭ دەگەندە ەتەگىمىز جاسقا تولدى. وتكەن شاقپەن جوقتاپ، وتكەن شاقپەن اقىلىمىز ورنىنا كەلگەندەي، سول كەزدە قايدا قالدىق؟ ەڭ قيىن سۇراق بۇل، ءارى مىنا ءبىر قاعيدانى ۇستى-ۇستىنە ەسكە سالادى: ايتىستىڭ ءتۇبى — تارتىس، تارتىستىڭ ءتۇبى —تابالاۋ. تابالاۋعا جەتكەن سوڭ-اق تاعىلىم الار ەشتەڭە قالمايدى.
بۇل جايدى ەسكە الىپ وتىرعانىم تەگىن ەمەس، تار پەيىلدى، تايىز ويلىلار كەزىندە ءباسپاسوزدى مىقتاپ پايدالاندى. ەتەك - ەتەك ماتەريالدار شىعىپ، تەك قانا اقيقاتتى جازۋ، اقيقاتقا اردى جولداس ەتۋ جونىندەگى ەڭ اسىل ءپرينسيپىمىز بۇزىلدى. ول كەزدە باسپا ءسوز باسىندا تۇرعاندار، ادىلەتتىكتى بەلدەن باسىپ، شىندىققا قيانات جاساعاندار ءقازىر كىرۋگە تەسىك تاپپايتىن بولار-اۋ.
قالامگەردىڭ بۇگىنگى كەلەر ۇرپاعىن وسىنداي سولاقايلىقتان ساقتاسىن. ءقازىر ەلىمىزدى جاڭا بەلەسكە كوتەرەر قايتا قۇرۋ پروسەسى ءجۇرىپ جاتىر عوي. تازارۋ، جاڭارۋ پروسەسى دەيمىز مۇنى. دەموكراتيا مەن جاريالىق بۇل كەزەڭنىڭ ەڭ پارمەندى دە ءتيىمدى قۇرالى. ولاردىڭ ءار كەزدە-اق تونىن وزگەرتىپ، شىندىقتىڭ جوعىن جوقتاۋشىلار بولىپ شىعا كەلەتىنى بار. قالام قايراتكەرلەرى وسىلاردىڭ قارماعىنا ءتۇسىپ قالماسا... ەڭ بەرىك، ەڭ ادىلەتتى، ەڭ باتىل پوزيسيا سولاردا بولسا. ويتكەنى پارتيا ءىسىن الدىمەن قۋاتتايتىندار سولار، ءومىردىڭ ەس باتىل بارلاۋشىلارى سولار. جاڭا كەزەڭدەگى، جاقسى كەزەڭدەگى جانى تازا كۇرەسكەرلەردىڭ ورتاسىندا ءجۇرىپ، كۇرەسكەرلىك شىنىعۋ مەكتەبىنەن وتەتىندەر دە سولار. كپسس XXVII سەزىنەن بەرى ەرەكشە سيپاتقا يە بولعان شىندىق ءتىلى ءباسپاسوزدى جانداندىرىپ جىبەردى. ونىڭ حالىققا جاقىندىعى بۇل كۇندە تىپتەن ەرەكشە. اقيقاتتى تۋ ەتىپ، اقىلشىسى كوممۋنيستىك ار بولعان قالام قايراتكەرلەرىنەن ۇلكەن ءۇمىت كۇتەمىز. وتكەنىمىزدە دە، بۇگىنىمىزدە دە ولار از ەمەس. نەبىر قايسارلىقتىڭ، قاھارماندىقتىڭ، اقىلدىلىقتىڭ ونەگەسىن كورگەنبىز دە. بولاشاق جۋرناليستەرگە بەرگىمىز كەلەتىن ەستافەتا وسى عانا بولسا ەكەن. بۇل ماماندىقتىڭ قيىندىعىنىڭ ءوزى قىزىق. سول قىزىققا تويماۋدان اسقان سۇلۋلىق جوق. ويتكەنى اقيقاتقا ار سەرىك بولعان جەردە ءبارى دە سۇلۋ عوي، شىركىن!؟
وسى ورايدا ورتا مەكتەپتى ءبىتىرىپ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنە تۇسكەننەن كەيىنگى اۋىلداعى ءبىر كەزدەسۋ ەسىمنەن ەشبىر كەتپەيدى. اكەم ەرتە قايتىس بولعانىمەن اكەمنىڭ كوزىن كورگەندەر بار ەدى. قۋانىسىپ، قاۋمالاسىپ ورتاعا الدى.
— وقۋىڭدى تاۋىسقان سوڭ كىم بولاسىڭ، - دەدى ءبىر اقساقال.
— جۋرناليست بولامىن.
— ول قانداي ماماندىق؟ قاراعىم - اي، پروكۋروردىڭ وقۋىنا نەگە تۇسپەدىڭ؟ وتىرعان جۇرت دۋ كۇلدى.
— بولماسا رايكوم نەگە بولمادىڭ؟
ەل اراسىنداعى ەڭ بەدەلدى جۇمىس دەپ ۇققان اقساقالدار بولاشاق ماماندىعىما كوڭىلى تولماعانداي قايتا سۇرادى.
— نە ىستەيسىڭ سوندا؟
تۇسىنىكتىرەك تىلمەن قالاي ايتۋىم كەرەك؟
— گازەت، جۋرنال، كىتاپ شىعارامىز.
— يە، يە، — دەدى سوندا ماتاي دەگەن اقساقال. — جازامىن، اقيقاتتى جازامىن دەسەڭشى. ول اردىڭ ءىسى عوي.
كوپتى كورگەن قارتتىڭ اۋزىنان شىققان وسى ءبىر ءسوزدى قولىما قالام ۇستاعان سايىن ەسىمە الامىن.
You Might Also Like
-
1958 جىلدان 1968 جىلعا دەيىنگى ون جىل الماتى وبلىستىق «كوممۋنيزم تاڭى»، ودان كەيىن «جەتىسۋ» گازەتىندە ءوتتى. ەڭ الدىمەن رەداكتوردىڭ ورىنباسارى، سودان كەيىن ءبىرىنشى ورىنباسارى...
