InfoHub Logo

ۇلكەن ىزدەنىس پەن ءىلىمدى قاجەت ەتەتىن اۋدارما كىتاپتاردىڭ قاي عاسىردا بولماسىن دارەجەسى جوعارى. اۋدارماشى اۆتوردىڭ دا ماقساتى – وزگە ءتىلدى مەڭگەرىپ، اۋدارا سالۋ ەمەس، اۆتوردىڭ كۇيىن جەتكىزگىسى كەلگەن ويدى سەزىنە ءبىلۋ.  ەڭ باستىسى، اۆتوردىڭ ويىنان الىستاماي، تولقىندا جۇزگەن، ءبىر قايىقتا ەكەنىن ۇمىتپاۋ.  

اۋدارماشى – جاۋاپكەرشىلىكتى قاجەت ەتەتىن ۇلكەن مامان دەپ بىلەمىن. ال مەن بىلەتىن اۋدارماشىلار سانى وسى جولى جازۋشى، جۋرناليست سەرىك ابدىرايىمۇلىمەن تولىقتى.  

جاقىندا سەرىك ءابدىرايىم ۇلىنىڭ «ماحاببات پەن مانساپ» اتتى كىتابى قولىما ءتۇستى. عاشىقتار جايلى وقىماعالى ءبىراز بولدى دەپ  ىشتەي ءمازبىن. الايدا كىتاپ ءتۇرلى شەتەل اۆتورلارىنىڭ ەڭ ەڭ دەگەن اڭگىمە-جيناقتارىنىڭ اۋدارماسى ەكەن. ماعان مۇلدەم تاڭسىق شەتەل اۆتورلارىنىڭ اڭگىمەلەرىن نەلىكتەن ەڭ ەڭ دەپ ماقتادى دەيتىن شىعارسىز؟ سەرىك ءابدىرايىم ۇلىنىڭ تۇرىك جازۋشىسى ءازيز نەسيننەن اۋدارعان «كۇلەسىڭ بە، جىلايسىڭ با؟» اتتى اڭگىمەسى بىردەن كوزىمە ءتۇسىپ، وقىپ شىقتىم. اڭگىمەدەگى وقيعا اتا-انالار جينالىسىمەن باستالىپ، جينالىسقا كەلگەن اتا-انالار شاعىمدارىمەن ءوربيدى. ال ءسىزدى اتا-انا رەتىندە جينالىسقا شاقىرسا، قانداي ماسەلە بويىنشا سويلەسىپ، ۇستازدارمەن نە جايىندا اقىلداسار ەدىڭىز؟ 

مەكتەپ – تەك ءبىلىم ورداسى عانا ەمەس، بالانىڭ ءوسىپ، جەتىلۋىنە اسەر ەتەتىن ورتا ەكەنى شىندىق. ال اڭگىمەدەگى اتا-انالاردى نە الاڭداتتى، وقيعاعا كوز جۇگىرتسەك: «ونىڭ ءسوزىن بولگەن ءبىر وقۋشىنىڭ اناسى:

– قىزدارعا جىبەك ۇيىق كيۋگە تىيىم سالۋعا ءتيىس، – دەدى كيىپ-جارىپ، — جانە قىزدارعا عانا ەمەس، كەكسە ايەلدەر دە كيمەيتىن بولسىن” [1. 14-بەت].

ال ءبىرى: 

– بىزدە ودان دا ماڭىزدى زات بار، ءتورت كوزىمىز تۇگەل كەزدە تالقىلاۋعا ءتيىسپىز! – داۋسىجارىقشاقتانا شىقتى.  

– شۇلىق – ءسوز ەتۋگە تۇرمايتىن دۇنيە. بارىنەن بۇرىن ءبىز شەت تىلدەرىن وقىتۋ ماسەلەسىن شەشۋىمىز كەرەك. مەنىڭ ويىمشا، بارلىق ءپان نەمىس تىلىندە جۇرگىزىلۋى قاجەت. مەن ۇزاق جىل گەرمانيادا تۇردىم. وندا بالالار بارلىق ءپاندى تەك نەمىسشە وقيدى [1. 15-بەت].

ءبىر ساتتە: 

– بارىنەن بۇرىن مەكتەپتە فۋتبول ويناۋعا تىيىم سالىنۋ كەرەك، – دەدى زالدان ەگدە تارتقان ءبىر كىسى.  – اياقكيىم شاق كەلمەيتىن بولدى! اي سايىن سۋ جاڭاسىن الامىز…» [1. 15-بەت].

بالانىڭ دۇرىس كيىنىپ، وزگە دە تىلدەردى  يگەرگەنى جاقسى، ءبىراق، ماڭىزدىسى، ونىڭ، شىن مانىندە، نەگە الاڭداپ، نە ويلاپ جۇرگەنى ەمەس پە؟! قازىرگى كەزدە ەڭ اۋقىمدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – اتا-انا مەن بالا اراسىنداعى قارىم قاتىناس. نەگەدەسەڭىز، دۇنيە ەسىگىن اشقان ساتتەن باستاپ، انانىڭ جىلى قۇشاعى سەنى ۇلكەن ومىرگە جەتەلەيدى. كىشكەنتايىڭنان اكە، اناشىم دەپ ەركەلەپ وسكەن ءار پەرزەنت ءۇشىن اتا-انا ماحابباتىنان اسقان كەرەمەت جوق. گۇلدى ۋاقىتىلى سۋعارماۋ – ونىڭ سولىپ قالۋىنا اپارادى. سول سەكىلدى، اتا-انا ماحابباتى دا – بالا ءۇشىن كەرەك دارۋمەن. دارۋمەنىن بەلگىلى مولشەرىمەن بەرىپ وتىرماساڭ، ونىڭ السىرەپ، ءتىپتى جوق بولىپ كەتۋى عاجاپ ەمەس. مەنىڭ پىكىرىمشە، ادامنىڭ قانشا پەرزەنتى بارى ماڭىزدى ەمەس، ماڭىزدىسى، بارلىق پەرزەنتىنە بىردەي كوڭىل ءبولىپ، قاراۋى. تۇلا بويىن جارىپ شىققان پەرزەنتىن جاقسى كورمەيتىن اتا-انا جوق،ءبىراق دۇرىس تاربيە مەن ماحابباتىن بەرە المايتىن اتا-انا كوپ. اتا-انا ماحابباتىن سەزىنۋ– ءبىر بولەك، ال كورسەتۋ – ءبىر بولەك. باستىسى،قارنى توق، جاقسى مەكتەپتە ءبىلىم الۋدا دەگەن ويمەن شەكتەلۋ – اتا-انا ءۇشىن ۇلكەن قاتە. بالا تاربيەسى ونى قامتاماسىز ەتۋدەن بولەك، ونىڭ ىشكى الەمىمەن سىرلاسۋ، سانا سەزىمىنە اسەر ەتۋمەن تولىعادى.

اڭگىمەدە جاڭاعى اتا-انالار قاتارىنان تاعى ءبىر كىسى شىعىپ:

«سىزدەر جاعدايى تومەن وقۋشىلارعا كومەك بەرەمىز دەپ اقشا جيناتادى ەكەنسىزدەر، قىزىم ءتۇرلى سىلتاۋمەن بىردەڭكەگە اقشا سۇراۋمەن كەلەدى.  «بەرمەيدى ەكەنسىڭدەر – مەكتەپتكە بارمايمىن. قۇربىلارىمنىڭ الدىندا جەرگە قاراعىم كەلمەيدى» دەپ تابانداپ وتىرىپ الادى. ءار نارسەنىڭ شەگى بار. ىنساپ كەرەك. اي سايىن بەرىلەتىن اقشانىڭ مولشەرىن بەلگىلەگەن ءجون جانە ونىڭ نەگە جۇمسالعانىن تەكسەرىپ وتىرماي بولمايدى.  

– ءسىزدىڭ قىزىڭىزدىڭ اتى كىم؟ – دەپ سۇرادى.

– گيۋلتەن ياشوبا!

بۋرىل شاشتى ايەل:

– ءۇشىنشى «ب» ءجۇز قىرىق ءبىرىنشى ءنومىرلى گيۋلتەن ياشوبا عوي؟ ءسىزدىڭ قىزىڭىز كانيكۋلدان كەيىن مەكتەپكە بار-جوعى ءبىر اپتا عانا كەلدى. سوسىن ۇشتى-كۇيلى جوعالىپ كەتتى. ول جونىندە ءبىز جازباشا تۇردە حابارلاعانبىز، – دەپ كارتاسىن جايىپ سالدى.  

– قاراڭىز، ۇيگە دە كەلۋدى قويدى. قايدا قاڭعىپ ءجۇر؟ اكەسى ەكەۋمىز اجىراسىپ كەتكەنبىز. ول سوندا تۇرىپ جاتقان بولدى عوي…» [1. 18-بەت]

وتباسى ىشىندەگى كيكىلجىڭ بالا ساناسىنىڭ وسۋىنە قاتتى اسەر ەتەتىنى بەلگىلى. بالا ءۇشىن انا مەن اكە مەيىرىمى – ءبىر-بىرىن الماستىرا المايتىن ۇلكەن ماحاببات. شىعارمادا ءوز بالاسىنىڭ نەلىكتەن اقشا سۇراپ جۇرگەنىن بىلەمىن دەپ كەلگەن انا، ءتىپتى قىزىنىڭ قايدا ەكەنىن بىلمەيتىنى – اۋىر جاعداي. بۇل تەك اڭگىمەدە ەمەس، قازىرگى قوعامدا ورىن الىپ جاتقان ۇلكەن ماسەلە. بالاڭىزدىڭ قايدا، كىممەن جۇرگەنىن ءبىلۋ – ءسىزدىڭ مىندەتىڭىز. ال ەگەر اقشا سۇراپ، كەلەڭسىز ىس-ارەكەتتەرىن بايقاساڭىز، بالاڭىزبەن جەكە اشىق تۇردە سويلەسىپ، ءمان-جايدى شەشۋىڭىز قاجەت. بالامەن سويلەسۋ كوپ وتباسىلاردا ۇرىس سوزىمەن الماسىپ كەتەدى. قاتالدىق پەن تۇسىنىستىك، مەنىڭ ويىمشا،تەڭ ءجۇرۋى ءتيىس، ال ءبىز ءۇشىن بالامەن اشىق تۇردە تىلدەسىپ، ماسەلەنى شەشۋ – ۇيات ارەكەت سانالادى.  كىتاپ ىشىندەگى اڭگىمەلەردەن  بولاشاق ومىردە كادەمە جارار دەپ ءبىراز اقپارات الدىم. الدە اتا-انا بولماعان سوڭ، ماعان ايتۋ وڭاي بولعان شىعار،ءسىرا. ال وسىنداي كەرەك دۇنيەنى بىزگە اۋدارىپ جەتكىزگەن سەرىك ءابدىرايىمۇلىن مەن وزگە قىرىنىنان تانىدىم. ادەبيەت الەمىندە اڭگىمە دەگەن وتە كوپ قوي، ءبىز، ياعني وسكەلەڭ ۇرپاق ءۇشىن ماعىنالى اڭگىمەلەردى اۋدارىپ، كىتاپ ەتىپ شىعارۋ – ۇلكەن عانيبەت. بۇل پانيدە بالا  عانا ەمەس، اتا-انادا بولاتىنىمىزدى ۇمىتپايىق.  تاعىلىمى مول، بەرەرى كوپ سەرىك ءابدىرايىم ۇلىنىڭ ءدال وسى اۋدارماسىن، ءار اتا-انا وقىسا دەيمىن.  

سەرىك ءابدىرايىم ۇلى «مانساپ پەن ماحاببات» كوركەم اۋدارما. الماتى — «سانات»، 2007، 288-بەت.

اياۋلىم قورعانباي

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتى، 

باسپاگەرلىك، رەداكتورلىق جانە ديزاينەرلىك ونەر كافەدراسىنىڭ 3 كۋرس ستۋدەنتى

 

---