اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرلىسى
بيولوگيا 8 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرلىسى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى اسقورىتۋ مۇشەلەر جۇيەسىنىڭ قۇرلىسى، زات الماسۋدا اسقورىتۋدىڭ اتقاراتىن ءرولى، اۋىز قۋىسىندا، قارىندا، ىشەكتەردە استىڭ قورىتىلۋىمەن تولىق تالداۋ جاساۋ، وقۋشىلاردىڭ سالىستىرا ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ەمەس
ساباقتىڭ ءتيپى: ەكسپەديسيا ساباق
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ:
ويىن ءجۇرىسى.
ساباق ەكسپەديسيا تۇرىندە وتكىزىلەدى. ەكسپەديسيا ارقىلى ءبىلىم شىڭىنا جەتۋ. ويىن 2 ساتىدان تۇرادى.
1. ەكسپەديسياعا دايىندىق.
2. شىڭعا جەتۋ.
ءى. ءى. ەكسپەديسياعا دايىندىق.
ا. «جولعا نە الۋ كەرەك؟»
جول سومكەلەرىندە بيولوگيالىق تەرميندەر جازىلعان قاعازدار بار. وقۋشىلار تەرميندەرگە تۇسىنىك بەرۋ كەرەك.
تەرميندەر: سىلەمەيلى ەپيتەليي، دانەكەر ۇلپاسى، اۋىز قۋىسى، جۇتقىنشاق، وڭەش قارىن اش ىشەك، توق ىشەك، ەرىن، ۇرت، ءتىس، قىزىليەك، اران، تاڭداي، كەڭىردەك، تىك ىشەك، ۇلتابار، بۇرلەر، بۇيەن، سوقىرىشەك، اپپەنديكس، سفينكتەر.
ءا. «مەتەوبولجام».
بىرنەشە بۇلتتار بەينەلەنگەن. بۇلتتى بەينەلەردىڭ ارتىندا سۇراقتار مەن تاپسىرمالار بار.
سۇراقتار مەن تاپسىرمالار.
1. اس قورىتۋ جۇيەسى قانداي مۇشەلەردەن تۇرادى؟
2. اۋىز قۋىسىنىڭ قۇرلىسى قانداي؟
3. جۇتقىنشاق پەن وڭەشتىڭ قۇرلىسى قانداي؟
4. اسقازان قۇرلىسىنىڭ قانداي ەرەكشەلىكتەرى بار؟
5. اش ىشەك قانداي بولشەكتەردەن تۇرادى؟
6. توق ىشەكتىڭ قۇرلىسى قانداي؟
بۇلارعا جاۋاپ بەرگەن وقۋشى ءىى ساتىعا وتەدى.
ءىى. شىڭعا جەتۋ.
الدىن الا شىنىعۋ. سىنىپ وقۋشىلارى ەكى كومانداعا ءبولىندى، ويتكەنى شىنعا شىعۋ جولى قيىن، سوندىقتان وعان ءتارتىپ، سەرگەكتىك، اقىل - وي كەرەك.
ا. «ءتارتىپ ورناتۋ»:
ءا. «ۇيىقتاماي تىڭدا!» «جاۋابىن تاپ»
1. ادامنىڭ اسقازان بەزىنىڭ بولەتىنى
ا) شىرىن
ۆ) حيموزين
س) پتيالين
د) كۇكىرت قىشقىلى
ە) پەپسين
2. باۋىر قاقپاسىنان وتەتىندەر
ا) سىلەكەي بەزىنىڭ وزەگى
ۆ) جۇيكەلەر
س) ۆەنالار
د) ءوت جولى
ە) ارتەريالار
3. ادامنىڭ كۇرەك تىستەرىنىڭ سانى
ا) 2
ۆ) 4
س) 6
د) 8
ە) 10
4، وزەگى اۋىز قۋىسىنا اشىلاتىن بەزدەر
ا) جاق استى
ۆ) جۇتقىنشاق ماڭى
س) ءتىل استى
د) شىقشىت
ە) قوسىمشا بەزدەر
ب. «ويلان تاپ».
تاقتادا ( 2 كوماندا قىسقا سۇراقتار بەرەدى) اسقورىتۋ مۇشەلەرى قۇرلىسىنىڭ سۋرەتى ىلىنگەن. جاۋاپتار «يا» جانە «جوق».
1. مىناۋ اۋىز قۋىسى ما؟ «يا!»
2. مىنا جۇتقىنشاقتىڭ ۇزىندىعى 11 - 12سم بۇلشىق ەتى مە؟ «يا»
3. ءدام سەزۋ رەسەپتورلارى جۇمساق تاڭدايدا ورنالاسقان با؟ «جوق»
4. اس قورىتۋ جانە تىنىس جولدارى جۇتقىنشاقتا قيىلىسادى ما؟ «ءيا»
5. ادامدا اس قورىتۋ جولىنىڭ ۇزىندىعى 3 - 5سم ما؟ «جوق»
شىڭعا جەتكەن وقۋشى – «ناعىز الپينيست»
ءىى. ءى. قارلى بۇرقاسىن. (14 ۇپاي)
ا. «ءبىرىنشى اسۋدان اسۋ».
سايكەستەندىرۋ تەستى
1. اس قورىتۋ جولىنىڭ ەڭ كولەمدى ءبولىمى (باۋىر)
2. اس قورىتۋ جولىنىڭ ۇزىن بولىگى (ۇيقىبەز)
3. ەڭ ۇلكەن اسقورىتۋ بەزى (جۇتقىنشاق)
4. جۇتقىنشاقتى اسقازانمەن جالعاستىراتىن ءبولىم (وڭەش)
5. استى سورىپ، سىڭىرەتىن ءبولىمى (توق ىشەك)
6. قۇرت ءتارىزدى ءوسىندىسى - اپپەنديكس بار ( اسقازان)
7. تومەنگى جاعىنا ءوت قابى جالعاسقان مۇشە (اش ىشەك)
ءا. «ەكىنشى اسۋدان اسۋ».
ءتىس ورنەگىن «وقىپ شىق».
3/3---- 2/2 ---1/1 ---2/2 - 2/2 ---1/1 ---2/2 ---3/3
ءىى. مۇزدىق. (16 ۇپاي)
دۇرىس جاۋاپتاردى بەلگىلە
1. قورەكتى زاتتار ورگانيزمدە ەنەرگەتيكالىق جانە قۇرىلىستىق قىزمەت اتقارادى.
2. جۇتقىنشاق اسقورىتۋ جۇيەسىنىڭ ءبىر بولىگى بولىپ تابىلادى.
3. اسقازاننىڭ سىلەمەيلى قاباتىندا ىشەك ءسولىن بولەتىن كوپتەگەن بەزدەر بار.
4. اش ىشەك – اسقورىتۋ جولىنىڭ ەڭ ۇزىن بولىگى.
5. ۇيقى بەزى تەك سىرتقى سەكرەسيا بەزىنە جاتادى.
ءىىى. تاستى جارتاس.
ءار قاتارعا ءبىر - ءبىر پاراق بەرىلەدى، سول پاراققا اس قورىتۋ تۋرالى وقۋشىلار بىلگەندەرىن تەز - تەز جازىپ، ارتىندا وتىرعان كەلەسى وقۋشىعا ۇسىنىپ وتىرادى. ال ەڭ سوڭعى وقۋشى سول پاراقتاعى حابارلامانى تولىق وقىپ شىقتى.
ساباق سوڭىندا وقۋشىلار ءبىلىمى باعالانىپ، ۇزدىك جاۋابىمەن كوزگە ءتۇسىپ، ءبىلىم شىڭىنا جەتكەن وقۋشى «ناعىز الپينيست» اتاندى.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرلىسى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى اسقورىتۋ مۇشەلەر جۇيەسىنىڭ قۇرلىسى، زات الماسۋدا اسقورىتۋدىڭ اتقاراتىن ءرولى، اۋىز قۋىسىندا، قارىندا، ىشەكتەردە استىڭ قورىتىلۋىمەن تولىق تالداۋ جاساۋ، وقۋشىلاردىڭ سالىستىرا ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، بەلسەندىلىكتەرىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ەمەس
ساباقتىڭ ءتيپى: ەكسپەديسيا ساباق
ساباقتىڭ ءوتۋ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ:
ويىن ءجۇرىسى.
ساباق ەكسپەديسيا تۇرىندە وتكىزىلەدى. ەكسپەديسيا ارقىلى ءبىلىم شىڭىنا جەتۋ. ويىن 2 ساتىدان تۇرادى.
1. ەكسپەديسياعا دايىندىق.
2. شىڭعا جەتۋ.
ءى. ءى. ەكسپەديسياعا دايىندىق.
ا. «جولعا نە الۋ كەرەك؟»
جول سومكەلەرىندە بيولوگيالىق تەرميندەر جازىلعان قاعازدار بار. وقۋشىلار تەرميندەرگە تۇسىنىك بەرۋ كەرەك.
تەرميندەر: سىلەمەيلى ەپيتەليي، دانەكەر ۇلپاسى، اۋىز قۋىسى، جۇتقىنشاق، وڭەش قارىن اش ىشەك، توق ىشەك، ەرىن، ۇرت، ءتىس، قىزىليەك، اران، تاڭداي، كەڭىردەك، تىك ىشەك، ۇلتابار، بۇرلەر، بۇيەن، سوقىرىشەك، اپپەنديكس، سفينكتەر.
ءا. «مەتەوبولجام».
بىرنەشە بۇلتتار بەينەلەنگەن. بۇلتتى بەينەلەردىڭ ارتىندا سۇراقتار مەن تاپسىرمالار بار.
سۇراقتار مەن تاپسىرمالار.
1. اس قورىتۋ جۇيەسى قانداي مۇشەلەردەن تۇرادى؟
2. اۋىز قۋىسىنىڭ قۇرلىسى قانداي؟
3. جۇتقىنشاق پەن وڭەشتىڭ قۇرلىسى قانداي؟
4. اسقازان قۇرلىسىنىڭ قانداي ەرەكشەلىكتەرى بار؟
5. اش ىشەك قانداي بولشەكتەردەن تۇرادى؟
6. توق ىشەكتىڭ قۇرلىسى قانداي؟
بۇلارعا جاۋاپ بەرگەن وقۋشى ءىى ساتىعا وتەدى.
ءىى. شىڭعا جەتۋ.
الدىن الا شىنىعۋ. سىنىپ وقۋشىلارى ەكى كومانداعا ءبولىندى، ويتكەنى شىنعا شىعۋ جولى قيىن، سوندىقتان وعان ءتارتىپ، سەرگەكتىك، اقىل - وي كەرەك.
ا. «ءتارتىپ ورناتۋ»:
ءا. «ۇيىقتاماي تىڭدا!» «جاۋابىن تاپ»
1. ادامنىڭ اسقازان بەزىنىڭ بولەتىنى
ا) شىرىن
ۆ) حيموزين
س) پتيالين
د) كۇكىرت قىشقىلى
ە) پەپسين
2. باۋىر قاقپاسىنان وتەتىندەر
ا) سىلەكەي بەزىنىڭ وزەگى
ۆ) جۇيكەلەر
س) ۆەنالار
د) ءوت جولى
ە) ارتەريالار
3. ادامنىڭ كۇرەك تىستەرىنىڭ سانى
ا) 2
ۆ) 4
س) 6
د) 8
ە) 10
4، وزەگى اۋىز قۋىسىنا اشىلاتىن بەزدەر
ا) جاق استى
ۆ) جۇتقىنشاق ماڭى
س) ءتىل استى
د) شىقشىت
ە) قوسىمشا بەزدەر
ب. «ويلان تاپ».
تاقتادا ( 2 كوماندا قىسقا سۇراقتار بەرەدى) اسقورىتۋ مۇشەلەرى قۇرلىسىنىڭ سۋرەتى ىلىنگەن. جاۋاپتار «يا» جانە «جوق».
1. مىناۋ اۋىز قۋىسى ما؟ «يا!»
2. مىنا جۇتقىنشاقتىڭ ۇزىندىعى 11 - 12سم بۇلشىق ەتى مە؟ «يا»
3. ءدام سەزۋ رەسەپتورلارى جۇمساق تاڭدايدا ورنالاسقان با؟ «جوق»
4. اس قورىتۋ جانە تىنىس جولدارى جۇتقىنشاقتا قيىلىسادى ما؟ «ءيا»
5. ادامدا اس قورىتۋ جولىنىڭ ۇزىندىعى 3 - 5سم ما؟ «جوق»
شىڭعا جەتكەن وقۋشى – «ناعىز الپينيست»
ءىى. ءى. قارلى بۇرقاسىن. (14 ۇپاي)
ا. «ءبىرىنشى اسۋدان اسۋ».
سايكەستەندىرۋ تەستى
1. اس قورىتۋ جولىنىڭ ەڭ كولەمدى ءبولىمى (باۋىر)
2. اس قورىتۋ جولىنىڭ ۇزىن بولىگى (ۇيقىبەز)
3. ەڭ ۇلكەن اسقورىتۋ بەزى (جۇتقىنشاق)
4. جۇتقىنشاقتى اسقازانمەن جالعاستىراتىن ءبولىم (وڭەش)
5. استى سورىپ، سىڭىرەتىن ءبولىمى (توق ىشەك)
6. قۇرت ءتارىزدى ءوسىندىسى - اپپەنديكس بار ( اسقازان)
7. تومەنگى جاعىنا ءوت قابى جالعاسقان مۇشە (اش ىشەك)
ءا. «ەكىنشى اسۋدان اسۋ».
ءتىس ورنەگىن «وقىپ شىق».
3/3---- 2/2 ---1/1 ---2/2 - 2/2 ---1/1 ---2/2 ---3/3
ءىى. مۇزدىق. (16 ۇپاي)
دۇرىس جاۋاپتاردى بەلگىلە
1. قورەكتى زاتتار ورگانيزمدە ەنەرگەتيكالىق جانە قۇرىلىستىق قىزمەت اتقارادى.
2. جۇتقىنشاق اسقورىتۋ جۇيەسىنىڭ ءبىر بولىگى بولىپ تابىلادى.
3. اسقازاننىڭ سىلەمەيلى قاباتىندا ىشەك ءسولىن بولەتىن كوپتەگەن بەزدەر بار.
4. اش ىشەك – اسقورىتۋ جولىنىڭ ەڭ ۇزىن بولىگى.
5. ۇيقى بەزى تەك سىرتقى سەكرەسيا بەزىنە جاتادى.
ءىىى. تاستى جارتاس.
ءار قاتارعا ءبىر - ءبىر پاراق بەرىلەدى، سول پاراققا اس قورىتۋ تۋرالى وقۋشىلار بىلگەندەرىن تەز - تەز جازىپ، ارتىندا وتىرعان كەلەسى وقۋشىعا ۇسىنىپ وتىرادى. ال ەڭ سوڭعى وقۋشى سول پاراقتاعى حابارلامانى تولىق وقىپ شىقتى.
ساباق سوڭىندا وقۋشىلار ءبىلىمى باعالانىپ، ۇزدىك جاۋابىمەن كوزگە ءتۇسىپ، ءبىلىم شىڭىنا جەتكەن وقۋشى «ناعىز الپينيست» اتاندى.
You Might Also Like
