InfoHub Logo

— سو-وناۋ شاعىلدى كورەسىڭ بە؟ — مەن قارت ساۋساعىنىڭ باعىتىمەن كوز شالىمى جەتەر جەردى كوزبەن تىنتە باستايمىن. شاعىلدان كوپ نارسە جوق، جاعالاي سارى قۇلا قۇم، جار-جار. اقساقالدىڭ قايسىسىن مەگزەپ وتىرعانىن بىلمەسەم دە كورگەن، تانىعان بوپ باسىمدى يزەيمىن. باتەكەڭ باعزى حيكاياسىن باستاردا ءوستىپ كونە جەردىڭ ءبىر بيىگىن كۋاعا تارتادى دەگەندى ەستىگەنىم بار، نە دە بولسا سونىسىن ايتقىزىپ، تىڭداپ العىم كەپ، باس يزەگەنىم ازداي، «ءيا، كوردىم، تانيمىن» دەپ ەلپ ەتتىم.

— كورسەڭ، اشاق دەگەن دىراۋىڭنىڭ ءوزى. اشاقتىڭ جايىقباس-ارقاسى مولا — قاۋىم. قاۋىمدى سەن بىلەسىڭ، ال ونىڭ نەگە ولاي اتانعانىن ۇقپاۋىڭ موڭكىن. موڭكىن، — دەپ قايتالاپ شال ءبىر شەكەسىنە جالت قارادى. ونىسى شاۋ تارتقان كارى قىراننىڭ ولەكسەگە تۇسكەن نازارى سەكىلدى قايعىلى كورىنەدى. — اشاقتىڭ باتىس جاق جىعىلار استىندا كونە زامانعى كۇل مەن كوڭنىڭ ورىنى جاتىر. اشاق — ءماشىنىڭ اتا كۇلدىگى. ۋا، اشاق، ءماشى اعايىندى جىگىتتەر ەكەن. پاندە قاي ۋاقىتتا دا اتاق، داڭققا قىزىققان عوي، ولاردىڭ كوزدەرى تىم قىزارعىش بولدى. اكەلەرى ەسكەلدى باي ەرتە ءولىپ، مىڭعىرعان مال، ابدىرا-ابدىرا التىن، كۇمىس قالدى. ەردىڭ ارۋاعىن تاسىتاتىن تاعى ءبىر ۇلى قازىنا — ونەر، جومارت قۇداي ونى دا وسى ەكەۋىنەن اياماپتى. ەكەۋى اتتان ات تاڭدادى، جۇيرىك تازى، العىر قىران، ويحوي، دۇنيە-اي دەسەڭشى، سولاي كۇركىرەپ ءجۇرىپ جاتتى. ءبولىپ-جارعاندى قاي اقىماق جاقتىرعان، كوپ ۇزاماي ءارقايسىسى ىشىنەن بىر-بىرىنەن باعىن، اتاعىن كۇندەي باستايدى. ءار-قايسىسى ءبىر ءوزىم عانا بولسام دەيدى. قۇدانىڭ قۇدىرەتى دە، ەكى مىرزا قۇس سالسا — ىلگەن اڭدارىنىڭ سانى دا، ساپاسى دا تەڭ؛ اشاقتىڭ تازىسى ءۇش قويان ۇستاسا، ءماشىنىڭ ءيتى دە سۇيتكەن؛ بايگەگە قوسقان اتتارىنا شەيىن قاتار كەلەدى. قويشى، ايتەۋىر، نە باستارىڭدى اۋىرتايىن، مەن قۇساعان كارى-قۇرتاڭداردىڭ كونە تۇسىنىگىنشە — قۇداي، ال، قاعاز، ءسوز قۋعان سەندەر، الگى نە دەۋشى ەدىڭدەر، يە، ءومىر، تاعدىر اتانعان قۇدايلارىڭ ونسىز دا ءبىر-بىرىن باسا الماي جۇرگەن ەكى كوكىرەكتى، ءوستىپ، ەگەستىرە، تاقاستىرا ءتۇسىپتى. ۋا، ادام بالاسىنىڭ كۇپىرلىگىندە شەك بار ما، ءبىر كۇنى ەكەۋى بىر-بىرىنەن جاسىرىن مال ايداتىپ اشتارحان اسادى، ءۇي سالدىرادى. ءبىرىن-بىرى كورمەي سالدىرتقان سارايلارىنىڭ ءسان-سالتاناتى، ءبوياۋ-تۇسىنى، مۇقىم، تەرەزەلەرىنىڭ سانىنا شەيىن بىردەي بولىپ شىعادى. ورامدا ەكى ادام اشاق بايدىڭ ۇيىنە تاڭدانسا، ءماشى بايدىڭ ۇيىنە سونشا ادام سۇيسىنەر ەدى. بۇدان دا ءبىرىن-بىرى الا المايدى.

كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە ءماشىنىڭ قاتىنى بوسانىپ، ەگىز ۇل تابادى. تاپ وسى جولى انىق وزدىم دەپ، باي اكە تاسىپ وتىرعاندا، اشاق اۋىلىنان شاپقىنشى جەتەدى: «ءسۇيىنشى، تاقسىر، اشاق ۇيىندەگى كەلىنىڭىز ەگىز ۇل تاپتى». مىنە، ناق، بۇل ارادا ءماشىنىڭ شىدامى جەتپەدى. ىشتەگى تالايدان جاسىرىنىپ كەلگەن شيقاننىڭ اۋىزى ءبىر-اق جۇلىندى: حابارشىنى قايىڭ قازىققا تاڭىپ قويىپ، ەسىن اۋدارعانشا ساباتتى. سودان باستاپ اعايىنشىلىق، تۋىستىق اتتى جىلتىراق سوزدەردەن جىلۋ قاشتى. ءبىر انانىڭ قوس ەمشەگىن تارتقىلاپ وسكەن ەكەۋ — كۇندەسكە، كادىمگى قاتىن-كۇندەسكە اينالدى. ۋا، مىنا بوق دۇنيە! سەنى تەرىپ قاي قوڭىز توڭقاڭدامادى! اتان تۇيەنى اپ دەپ اتقان بارىس بىلەك بالۋان تۇيمەدەي التىندى ۇستاعاندا قالتىل قاقپاي ما! ارىستاننىڭ اۋىزىنا قارسى شاپقان باتىرىڭ گاۋھارتاستىڭ قىرىنداعى جالتارماي ما ساۋلەدەن! ۋا، شوق، دۇنيە، ساعان كۇيمەگەن قول قايسى! از داۋلەت ازاپ بولعاندا، كوپ داۋلەت توزاق دەمەۋشى مە ەدى؟! سول، سول باتىردىڭ جانارىن، بالۋاننىڭ تالابىن شاققان سيقىر دۇنيە اعايىندى ەكى ازاماتتىڭ اراسىنا جارىق بوپ ەندى، سىنا بوپ قاعىلدى. بالام، مەن بۇنىڭ ءبارىن دۇنيەنىڭ سايقالدىعىنان كورەم.

باتەكەڭ ءبىر مەزەتكە توقتاي قاپ، ءارقايسىمىزدىڭ جۇزىمىزدەن اڭگىمەسىنىڭ اسەرىن ىزدەيدى. ءوزى كەۋدەسى گۋىلدەپ، شارتا جۇگىنىپ وتىر. ەكى مىقىنىن تايانىپ العان — «ف» ارپىنەن اۋمايدى.

— ۋا، دەپ، ءسال العا قاراي يتىنە ءتۇسىپ، ءسوزىن جالعايدى، — ۋا، ازاماتتار، كوكەيلەرىڭدى كوزدەرىڭنەن كورىپ وتىرمىن، انىق باتىر مەن انىق بالۋان جىلتىراققا قىزىقسا جىلاڭقىنىڭ جارانى جاس بوپ اعىپ تۇسپەي مە دەمەكسىڭدەر عوي — مەيىلدەرىڭ. دۇنيەنى اركىم ءوز قارا باسىنىڭ قايىرىنا بولا جيسا، ەشكىمنىڭ وزەگى ورتەنبەس ەدى، اڭگىمە، بالالار، ارتىق داۋلەتتە — استامشىلىقتا جاتقان جوق پا! ماقتان ءۇشىن، وڭكەنىڭ كوزىنە ءتۇرتۋ ءۇشىن ادەيى قىزارتقان مۇلىكتەن نە قايىر، نە قاسيەت! باتىر دا، بالۋان دا — پاندە. ءبارى باياعى قۇداي اتقان قۋ ماقتان، جۇرتتان ارتىق قاسيەت تانىتۋ... سولاي ەمەس پە؟ بىلەم، سەندەر كەلىسپەيسىڭدەر، سەبەبى، الگى مۇعالىمدەرىڭ ولاي ۇيرەتپەگەن. ماقۇل، ماقۇل. ارىگە بارماي-اق قويالىق. وسى وتىرعان اتالارىڭا — باتەكەڭە ارتىق جىلتىراق عۇمىرى بىتكەن ەمەس. قوڭىر ءۇي، قوڭىر قازان، قوڭىر تۇماق، قوڭىر كۇي. كۇندەلىكتى كەرەگىڭنەن اۋىسپايتىن تۇرمىستى كىم كۇندەيدى؟! انە، كوردىڭ بە؟ ءسويتىپ، اشاق پەن ءماشى جاۋلىقتان، بىرىنە-بىرى ويلاعان قازاۋاتتىقتان جىندانا جازدادى. بەتتەرىن سامال بولىپ، راقاتتاندىرا جەلپىگەن اۋقىمدى مول قازىنا قۇيىنداي ۇيتقىتىپ جۇرە بەردى. تەڭ-تەڭ اسىل بۇيىم قاڭباقتاي ۇشتى. اق ۇيلەردىڭ اۋەلى تۇندىگى جەلپىلدەدى، سوسىن ۇزىگى قايىرىلدى، بەلدەۋى جۇلىندى. جەل اننان دا، مۇننان دا بۇرقىرادى. ازامات باسىنان اۋەلى بورىك قۇلادى، سوسىن بەلبەۋ شەشىلدى. ءسوز بەن عايبات ەسىرىگى ونىمەن قايدان تىنسىن، ىرگەنىڭ، بوكسەنىڭ وسالدىعىن سەزگەن سوڭ ەكىلەنە ءتۇستى. اقىرى شاپان ەتەگىن ءبىر-اق ءتۇرىپ اكەتتى. يە-ەە، سەندەر ەسكى ءسوزدىڭ ءقادىرىن قايدان تۇسىنەيىن دەپ ەدىڭدەر. ا-اا؟ مەنىڭ نەنى ايتىپ وتىرعانىمدى شامالادىڭدار ما؟ ءاي، قايدام. ءتىل مەن جاقتىڭ ادىرا قالعان زامانى عوي بۇل. ونەردىڭ، شىن ونەردىڭ قۇدىرەتىن سەندەر قايدان ۇعايىن دەپ ەدىڭدەر! ال ەندى تاراتىپ ايتايىن، بىلاي: ءماشى ءبىر جولى جاقسى اتاعىمدى اسىرام دەپ، ەسىگىندەگى قۇلعا شاپانىن شەشىپ ۇسىندى. اشاق سونداي جالشىسىنىڭ بىرىنە بوركىن سىي ەتتى. ءماشى قاڭعىرعان ءبىر جولاۋشىنى قۇدايى قوناق دەپ الپەشتەپ، شاپان جاۋىپ، ات مىنگىزدى. اشاق الدەكىمگە ءبىر توعىز نار جەتەكتەتتى. ءماشى جەتىم قىزعا جەتى ءۇيىر جىلقى ايداتتى. اشاق كۇڭنىڭ كۇيەۋىنە ارناپ ون ەكى قانات اق وردا تىكتى. ءماشى قالاداعى كوك ءۇيىن تاتارعا سىيلادى. اشاق سۇر ۇيگە ورىس كىرگىزدى. ەجەلگى بايلار اراسىنداعى قازىنا قۇراۋ، مۇلىك كوبەيتۋ باسەكەسى، ەندى ءوستىپ توزدىرۋ، شاشۋ باسەكەسىنە اينالدى. ونىمەن اعايىندى ەكى ازاماتتىڭ جومارت اتاعى جايىلمادى. بۇرىن ءماشى-باي، اشاق-سال دەگەندى ۇرت تولتىرا سويلەيتىن بىلايعى ەل ەندى ەكەۋىنە ءبىر-اق ات، ءبىر-اق ايدار تاقتى: ەسۋاس! دالا ءۋالاياتىندا بۇل ەكەۋدىڭ ەسىمىن ەستىگەندەر نە مىرس-مىرس كۇلدى، نە تىرجىڭ ەتىپ تەرىس قارادى. ۋا، ءۇشبۋ پانيدە كوز قۇرتى — دۇنيەنى جيىپ تا، شاشىپ تا جاقپايسىڭ عوي، پاندە بالاسىنىڭ قۋلىعى مەن ھايارلىعىندا شاك بولعان با، اپ-ساتتە حالىق ءىشى الاياق پەن سۋايتقا تولدى. ەكى بايدىڭ سونشا ىسىراپ-قورلىعى، ءتۇيىنسىز توكپەلىگىنىڭ ءوزى كوپتى قاناعاتتاندىرمادى. ولارعا شىقشىتتى شارۋا ءالى دە شايقالماعان، ءالى دە تۇنىق، تۇتاس تانىلدى. اقىماق قولدا جەز دە جىلتىرايدى ەكەن، ەگەسكەن بەيباقتاردىڭ ەرىكتەرىمەن ۇسىنعاندارى قۇنسىز، ءارى از كورىندى. سودان اشاق — ءماشى اراسىنداعى باسەكە شوعىن قۋلار قولدان ۇرلەپ قىزارتا باستادى. ارامزالار لاقاپتى بىلاي تاراتادى: «اشاق — ءمارت، جومارت، ماعان ەكى قىستىق سوعىم بەردى». مۇنى ەستىگەن ءماشى الگى زىرقيانىڭ الدىنا قىسىراقتىڭ ءبىر ءۇيىرىن تۇگەل سالدى. مىنە، كوردىڭدەر مە بەرەكەنىڭ ۇشۋىن؟

ءاۋ باستا بايلىق، ب ا ق تاقاستىرعان ەكەۋ ەندى قىرسىقتى، ەسەرلىكتى دە ەرىستىرىپ وتىرعان جوق پا؟! بۇ سوزدەردىڭ استارىندا نە جاتقانىن اڭعاردىڭ با، بالام؟ ءجا، ءجا! شۇلعىسپاي-اق قويىڭدار! باس شۇلعىعانمەن، كوڭىل تۇشىنىپ، كوز كورمەيدى، الگى كيتاپتارىڭ مۇندايدى جازباعان-دى. تاسقا باسىلماسا، تىسكە باسىلعاندى سەندەر ءسوز تانىمايسىڭدار. ايتپەسە، كۇكىمەت تىڭدار ەدى ازاماتتارىن! ءاي، ءاي، بالالار-اي! — قارت تەرەڭ كۇرسىنەدى، سوسىن، اينالا بەرىپ، ەكەۋىمىزدىڭ بەتىمىزگە كەزەك جالتاقتايدى. جانارىندا جالىنىش بار: «ءارى قاراي ايتقىزىڭدارشى، اياعىنا شەيىن تىڭداڭدارشى». مەن انا جىگىتكە قارايمىن. ول اڭگىمەشىنىڭ قىبىن باعىپ، قىلپىپ قالعان سياقتى، دەمەك، باتەكەڭنىڭ سىرىنا قانىق. سونىڭ ىڭعايىمەن وتىرسام قارتقا كەت ءارى كورىنبەسپىن دەگەن نيەتپەن باسىمدى يزەپ-يزەپ جىبەرەم، ارا-تۇرا قاباق جيىرىپ، قايىسقان، قايعىرعان كىسىنىڭ كەيپىنە ەنەم. سەبەبى مەن ءوزىم تىلەنىپ كەلدىم. باتىرعالي اڭگىمەسىنىڭ دە نەمەن تىنارىن جوبالايمىن. ءبىراق، سەرىگىم ساپاردىڭ سىرتتاي تانىستىرۋىنشا، مىنا شالدىڭ سويلەۋ مانەرى، جالپى مىنەز-قۇلقى قىزىعۋعا تۇرارلىق. اقساقالدىڭ قازىرگى قىلىعى سول دامەمە دامە قوستى. ساپار دا ەسكەرمەگەن الدەنەندەي قۇپيا جاتقان سىندى سەزىندىم. ءسوزىن ونسىز دا اياقتاماي قويمايتىنىن تۇيسىنە تۇرا، قوسىمشا ىنتا، ۇستەمە پەيىل تانىتپاق بوپ ەلپىلدەي ءتۇسىپ ەم، ساپاردىڭ ىڭعايىن بايقاپ تىيىلا قويدىم. سەرىگىم — اۋداندىق گازەتتىڭ قىزمەتكەرى — ءتۇرلى ادامنان ساباقتاپ سىر تارتىپ ۇيرەنگەن اككىلىگىن تاعى ءبىر پاش ەتتى: ەكىندىگە تاقاپ قالعان جازدىڭ قىزىل كۇرەڭ كۇنىنە شىتىنا كوز تاستاپ، ءبىر يىعىن ءسال كوتەردى دە، ساعاتىنا ءۇڭىلدى. باتەكەڭ ەرەك مازاسىزدانىپ، قوزعالاق قاقتى، «ق-قاي جەرگە كەلىپ ەم ءالى؟» دەپ تۇتىقتى.

ىلە ءوز ۇزگەنىن ءوزى جالعاپ كەتتى. «قاي جەرگە كەلىپ ەم» دەگەنى انشەيىن دانەكەر، ءبىزدى اڭگىمەسىنە ۇيىتا ءتۇسۋدىڭ تاعى ءبىر ءتاسىلى سىقىلداندى. مەن وسىنى اڭعارىپ ۇلگەرگەنشە قارت ەرىنىن ءشاي دوربانىڭ اۋىزىنداي ءبۇرىپ تاستاپ، ىڭىلداي تولعانىپ الدى. سونسوڭ تاڭدايىن تىق ەتكىزىپ ءبىر تامساندى: — ءسۇيتىپ، ءماشى، الگى الاياقتىڭ قوراسىنا قىرۋار مال قوستى. تەگىن، ەڭبەك-تولعاقسىز بايلىقتان دامەلىلەر كۇنى-تۇنى اتتان تۇسپەدى. ەل ارالاپ، وتىرىك-شىندى لاقاپ تاراتۋمەن ءجۇردى. ال ولاردىڭ جەلاۋىز قاتىندارى — ءبىر توبە. وسەك، لاعۋدى كۇلشە كوسەپ، شوقشا قوزداتتى. سۇرقيا ەركەكتەرىنەن دە اسىپ ءتۇستى ولار. ءبىر توبى اشاقتى، ءبىر توبى ءماشىنى ماقتادى. ۋا، ۇرعاشى حالقى قانداي زالىم! زۇلىماتتىققا كەلگەندە كوڭىلدەرى قانداي جۇيرىك! ازاماتتىڭ وتىز اۋىز سوزبەن جەتكىزە الماعانىن و بەتپاقتار ەمەۋرىنمەن-اق تاپ باستىرماي ما! و زاماندا نە كوپ، شىلدەحانا كوپ قوي، ونداي جاقسىلىقتا اۋىزعا ىلىنگەن جان ەردىڭ ەرى سانالاتىن ۋاقىت. ءبىر سۇمپايى ۇلكەندەردەن وتىرىك رۇقسات سۇراپ الىپ، وزىنشە ۇيالعان سىڭايمەن ءسوز باستايدى ەكەن. ول:

— اقام رەنجىمەسە، وسى شاراناسىنا اشاق مىرزانىڭ اتىن قويسا، — دەپ كۇمىلجىر ەدى. ال ناق وسى جەردە اتا-ەنەگە ەرتە جاعىپ، ءقادىر تاپقان قاقسال قاتىنداردىڭ ءبىرى قاقساپ قويا بەرەدى:

— اتاي كورمە، قاينىم. ءماشى قايناعا تۇرعاندا اشاققا جول قايدا! اتەكەم ۇيعارسا، ارۋاعى اسىپ تۇرعان سول كىسىنىڭ ەسىمى لايىق.

— جەڭەشە، جونگە جىعىل، سوزگە قوناق، اشاقتىڭ ەرلىگى، جومارتتىعى ءماشى قايناعاڭنان اسىپ جاتپاسا، التى اي جازعا ۇيىمە ءبىر قونبايىن! — دەپ قارعانار ەدى الگى قۋ.

— ال، اللانىڭ قۇلاعىنا شالىنسىن، اشاق! — دەپ تاعى بىرەۋ ادەيى قىزدىرىپ باسادى.

— ءماشى بولسىن! — دەيدى ەكىنشىسى.

— جوق، اشاق!

— جوق، ءماشى! — كوردىڭ بە، بالام، سۋايتتاردىڭ تىرلىگىن! باسىندا ويناپ، وتىرىك دۋىلداسقان توپ بارا-بارا شىن قىزاراقتاسادى. مۇنى جىلپوستار سان قۇبىلتىپ اعايىندى ەكى جارىمەسكە جەتكىزىپ تۇرادى. جارىمەس دەيمىن-اۋ، بالالار، ەسى ءبۇتىن كىسى سۇيتەر مە! ءپام ەتىپ قاراپ تۇرساڭ ەكەۋىنىڭ كوزىن قابات باسقان اق شەل — باياعى سيقىر دۇنيە، بايلىق، سونىڭ بۋى! ايتپەسە، كەدەي سورلى اتاقتى قايتەدى، ات قىپ مىنە مە؟! ەي، باسى جۇمىر پاندە، سەنىڭ قاي قىلىعىڭدى قوس كورسىن قۇداي! قۇداي، شۇناق قۇداي! پاندەنى جاراتقاسىن قاناعاتىمەن قوسىپ جاراتپايسىڭ با! — باتەكەڭ بارعان سايىن قىزىپ، تاۋىسىلىپ سويلەيدى. اتام زامانعى ەكى بايدىڭ شاشىلىپ كەتكەن داۋلەتى وسى ءقازىر ءوز قوراسىنان شىعىپ جاتقانداي، قاراپتان-قاراپ كۇيىپ پىسەدى. ارا-تۇرا بىزگە «سەندەر نە تۇسىندىڭدەر، نە بىلەسىڭدەر» دەپ ءتونىپ-تونىپ الادى. قارتتىڭ كوزىنە ءبىز مۇنداي حيكايانى ءتۇسىنۋ بىلاي تۇرسىن، تىڭداۋدىڭ وزىنە قۇلىقسىز، سالقىن، ءتىپتى، تاتىمسىز كورىنەتىن سىقىلدىمىز. مەن سەرىگىمە جالتاقتايمىن.

ول ءمىز باقپايدى. اڭگىمەشى ودان بەتەر تىزاق قاعادى.

— ءيا، سودان سول ەكى ەرىككەن سولاي تالاسا، تاقاسا كەلە، اقىرى ىرگەلەرىنە قارادى. قورا-قورا مال كەتتى، تاي-تاي ماتا قىزاراڭ، كوگەرەڭ ەتىپ، اركىمنىڭ قويىن-قونىشىنا كىردى. كۇرەڭىتە شۇبىرىپ باسقۇر، باۋ، كىلەم تاۋىسىلدى. تاپ انا شاعىلدىڭ جىعىلار باۋىرى سول ەكەۋدىڭ اتا كۇلدىگى، ايتتىم عوي جاڭا. سودان، نە باستارىڭدى اۋىرتايىن، بەرەكەسى ءبىر ۇشقان شارۋا قايدان وڭالسىن، ىندەت تە وكشەلەپ ءبىتتى، قىر سوڭىندا مىڭعىرعان ەكى بايدىڭ جەلىسىندە ءبىر-بىر باسپاقتى سيىر — ءشاي قاتىق قانا قالعان، كوپ ۇزاماي ول دا اۋسىلدان ءولدى. مال توزىپ، باعى تايعان باسقا اجال دا ءۇيىر، ءبىر جىل وتكەندە اشاق دۇنيە سالدى. الىستاعى اتا قاۋىمىنا اپارىپ قوياتىن كولىك تابىلمادى، وي-دۇنيە-وي، «اقىر بايدىڭ ءتۇبى اشتان ولەدى» دەگەن راس تا، اشاقتى انا جاتقان جۋساندى قوڭىرعا كومە سالادى. ءسۇيتىپ، تىرىدە بۇكىل داۋلەتىن شاشىپ شىعارا الماعان اتاعىن ول ءولىپ تاپتى. انە، كوردىڭدەر مە سوندا ءماشى ءۇش كۇن بويى باس كوتەرمەي جىلاپ جاتىپ الادى. الدەكىم: «نەگە مۇنشا باقىراسىڭ، بايعۇس-اۋ، بولدى عوي ەندى، جۇبانساڭشى»، — دەسە كەرەك. ءماشى سورلى بىلاي دەپتى-اۋ الگىگە: «مەن اشاقتىڭ ولگەنىنە جىلامايمىن، اتاقتى بۇرىن العانىنا جىلايمىن». مىنە، باسى جۇمىر پاندەنىڭ تاسقىندىعى. مىنا الدارىڭدا جاتقان ۇلى قاۋىمنىڭ عۇمىر-تاريحى وسى. ءقازىر بۇل ەلدە اشاق مولاسىن بىلمەيتىن اقىماق جوق، تەك وزدەرىڭ قۇساعان... ءاي، ءاي، سەندەر نە تۇسىنەسىڭ، تۇگە — دەپ كۇڭكىلدەپ، باتىرعالي ورىنىنان تۇرا جامباسىن قاقتى. سونسوڭ: «سەندەر نە تۇسىنەسىڭدەر، سەندەردى كىسى كورىپ»، — دەپ كۇڭك-كۇڭك كەيىدى. كەلەسى مينۋتتا قاڭتارۋلى اتىنا ءمىنىپ، تايىپ وتىردى. مەن اڭ-تاڭ بوپ ساپارعا قارايمىن. ول كەنەت كەڭك-كەڭك كۇلدى دە، وشاعى تۇتىندەپ جاتقان قارا قوسقا قاراي اياڭدادى. مەن ارتىنان ەردىم.

— پاندەشىلىك قوي، — دەدى ءتىلشى ءبىر كەزدە كۇلكىسىن تىيىپ، — بۇل قارت عۇمىر بويى كولحوزدا ىستەپ ەدى. وبالى نە، وسى شارۋاشىلىقتىڭ وتىمەن كىرىپ، كۇلىمەن شىققان ادام. جان ايامايتىن. دەنساۋلىعىن دا سودان اۋىر جۇمىستان بۇزعان دەسىپ ءجۇر. ال قالاي سوۆحوز قۇرىلدى، سولاي كولدەنەڭ ءشوپتى كوتەرمەي جاتىپ الدى. تۋعان ءىنىسى سوۆحوز ديرەكتورى. باي تۇرادى. ءسىرا، قارتقا قارا-سپايتىن ءتارىزدى. باتەكەڭ ءقازىر پەنسياسىز وتىر. سودان بۇكىل جارىق دۇنيەگە وكپەلى، قىڭىر قاراپ، قىرسىعىپ سويلەيدى. ايدالاداعى ءبىزدى كىنالاپ كەتكەنىن كوردىڭ بە؟ الگى مىلجىڭىن تىڭداعانىمىز ازداي... ءاي، بۇ جۇرتقا داۋا بولماس.

مەن نە ايتارعا بىلمەي توسىلىپ قالدىم. قاريانىڭ اعىل-تەگىل ءسوزى، اشاق — ءماشى حيكاياسى، ولاردىڭ ەرىگىپ شاشقان مول داۋلەتى — اسپان دا، مىنا كۇنگى قاراپايىم تۇرمىس، ءبىر كولحوزشىنىڭ پەنسياسىز قالعانى — جەر سىقىلدى، قۇلدىراپ ءبىر-اق ءتۇستىم، وكپە-قولقام سولق ەتتى. قيال الەمىنەن بولمىستىڭ قاتال شىندىعىنا سانا بايعۇس ارەڭ ويىستى. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، قارتتىڭ جاڭاعى كەتكەن باعىتىنا قاراۋعا دا باتپاي، سىرت اينالىپ، وز-وزىمنەن كولەگەيلەنە بەردىم...

---