InfoHub Logo

قاراۋىلدىڭ قۇبىلا بەتىندەگى ەرتە كوكتەمدە سۋ جىرىمداپ كەتكەن جىرالاردىڭ ىشىمەن ءجۇرىپ وتىرىپ اۋىلدىڭ  كىر بەتىنە شىقتىم. سويتكەنشە جانايداردىڭ «تسس» دەگەن ءۇنى ەستىلىپ قالدى.

— وتىرىڭدار. بەس-التى بالا شوكە ءتۇسىپ، جايعاسا كەتتىك.

— انە، باقشانىڭ تۋ سىرتىنا شىقتى، — دەدى سىبىرلاعان ەسىرجان.

— ءتاميلا اجەيدىڭ الماسىنىڭ ءدامىن اۋزىنان كەتىرمەستەي جاسايىق، — دەدى المات. ءبىز كەلەسى ءساتتى كۇتتىك.

كەشە تۇستەن كەيىن ايتجامال تاتەي ءبىزدىڭ سىنىپ ۇلدارىن جەكە شاقىرىپ الىپن:

— ءاي، بالالار. سەندەرگە شۇعىل تاپسىرما بەرەيىن دەپ وتىرمىن، — دەپ بارىمىزگە ويلانا قاراعان.

— ورىنداۋعا دايىنبىز،— دەدى ءبارىمىز ءۇشىن المات جاۋاپ بەرىپ. اناۋ شەتتەگى جالعىز باستى ءتاميلا دەگەن كەمپىردى بىلەسىڭدەر عوي. بالاسى مالدا، قولىنداعى نەمەرەسى اسكەر قاتارىنا بيىل كەتتى،—دەدى ايتجامال.

— بىلەمىز، — دەدىك ءار تۇستان داۋىستاپ.

— ىڭعايسىز-اق نارسە. سول ادامنىڭ باقشاسىنا بالالار ۇرلىققا تۇسەتىن كورىنەدى. اعاشتاردىڭ بۇتاعىن سىندىرىپ، بەيبەرەكەت ءىس جاسايدى ەكەن. سولاردى قولعا ءتۇسىرىپ، جازالاۋ كەرەك.

— تەك ساباپ تاستاپ جۇرمەڭدەر. بولىمشەدەگى مەكتەپتىڭ بالالارىنىڭ ەڭ ەرەسەگى سەندەرسىڭدەر عوي...

— ايتقانىڭىز ورىندالادى،— دەدى ەسىرجان.

— ءا، ايتپاقشى ۇلكەن بالالار كەزدەسىپ، شاتاقتاسىپ جۇرمەڭدەر.

— قام جەمەڭىز. ءبىر ءجونىن جاسايمىز،— دەپ شۋىلداستىق ءبىز. ەندى، مىنە، ۇرىنىڭ ۇستىنەن ءتۇسىپ وتىرمىز.

— «جاسىل جاساقشى» وپەراسياسى باستالدى،— دەدىم مەن.

— جان-جاقتان قورشايىق

— قۇتىلىپ كەتىپ جۇرمەسىن.

كويلەگىنىڭ ىشىنە قىزىل المالاردى تولتىرىپ الىپ، ءدال قاسىمىزداعى قورعاننان قارعىپ تۇسكەندە تۇرار مەن تولەۋدىڭ كوزى تاس توبەسىنە شىقتى.

— ولجالارىڭ قۇتتى بولسىن،— دەدى ۇلار.

— اجەمىزدەن سۇراپ الايىق دەپ ەدىك، ۇيىندە قۇلىپ تۇر،— دەدى ماڭدايى تەرشىگەن تولەۋ.

— اقىلدارىڭ كىرەيىن دەگەن ەكەن. اجەلەرىڭدى مەكتەپكە تەكتەن-تەككە اپارىپ ءجۇر ەكەنسىڭدەر عوي، — دەدى ەسىرجان. ماسەلەنىڭ مانىسىنە تۇسىنگەن قوس ۇرى ءۇنسىز تۇرىپ قالدى.

— قاراۋىلدىڭ باسىنا شىعامىز. ۇرىلارعا جازا تارتقىزامىز، — دەدىم مەن. بالالار تۇسىنبەي مەنىڭ بەتىمە كارادى.

— تۋھ، سونى دا بىلمەي قالدىڭدار ما؟ اتالارىڭ ايتپاعان عوي. ەرتەدە ولار ۇرىلارعا وزگەشە جازا تارتقىزىپتى، — دەدىم مەن ەسقالي قارتتىڭ بىردە ايتقان اڭگىمەسىن ەسكە ءتۇسىرىپ.

— مۇنىڭ قىزىق ەكەن. ال، باتىرلار العا تۇسىڭدەر، — دەدى ەسىرجان قۋانىپ.

— توبەدەن تومەن دومالاتپايسىڭدار ما؟ — دەدى تۇرار قورقاق كۇڭك ەتىپ. ەكەۋى دە ءۇشىنشى سىنىپ، بىزدەن ءبىر ساتى تومەن وقيدى. مەن باسىمدى شايقادىم. بۇل ەكى ورتادا ەسىرجان:

— قولمەن ىستەگەندى مويىندارىمەن كوتەرۋ كەرەك، — دەپ دۇڭك ەتتى.

اۋىل ماڭىنداعى دوڭەس توبە قۇددى باتىرلاردىڭ ساۋىتىنداي بوپ كورىنەدى ەكەن. انشەيىندە ونشا ءمان بەرمەيدى ەكەنبىز. وڭ جاق بەتى كوكپەكتى تاۋىن قىلىشتاي ءبولىپ، دولدانا اققان سەلدەي وزەنى، تەرىسى تاقتايداي جاپ-جازىق پىشەندىك. ايتارىمدى ايتسام دا جازانىڭ بەرىلۋ ءتارتىبىن ەسىمە الىپ، ەسقالي قارتتىڭ اڭگىمەسىن ءجيى-جيى قايتالايمىن كەپ.

— نيەت بۇزىلعان با، بالا-شاعا تەرىسكە كەتتى مە، تۇسىنە المادىم. ويپىراي، ءوزىمىز اق قولدا وسىرگەن بالامىزدى، قانشا ءبىر باسبۇزار اتانسا دا كوپ بولىپ جوندەپ الۋشى ەدىك. تۇرىسىڭنان اينالدىم، قاراۋىل،— دەگەن ول توبەگە قاراپ.

— حالىقتان اسقان قازى دا، بي دە جوق. ادەتتەگىدەي قوس ۇرىنى سۇمىرەيتىپ قويىپ، كوك مايساعا جانتايا كەتكەنىمىز سول ەدى، ۇلار تىپىرشىپ:

— ءاي، شالقار. ۋاقىت سوزۋعا ءتوزىم جەتەر ەمەس. سۋ اكەلەمىز، اعاش جارامىز. تابىندى قارسى الامىز. اڭگىمە بۇزاۋ ەمىزەدى، بۇزاۋ تاياق جەگىزەدىنىڭ كەرى بولىپ جۇرمەسىن.

— اۋىل «اقساقالدارى» تورگە شىعىڭدار.

وۋ، «ەسىرجان»،— دەگەن بي ورتاعا شىق، — دەدىم كادىمگىدەي سۇستانىپ.

— مىنا قاۋىم جۇرتتىڭ سەنى قالاپ وتىر.

— دۇرىس، دۇرىس،— دەستى بالالار ۋادەلەسىپ قويعانداي.

— جاپا شەككەن ادامنىڭ /ارينە، ءتاميلا اجەيدى ايتامىز/ جوقتىعىنا بايلانىستى قارالاۋشى جانايدار مەن ۇلار بولسىن. كەلىسەسىڭدەر مە، حالايىق، — دەيمىن.

— بىلاي قاۋىم دونگەلەنە وتىرىڭدار.

— ال جازالىلاردى ورتاعا اكەلىڭدەر، — دەيمىن اسقارعا بۇرىلىپ.

بالالارعا تاڭ قالدىم. كادىمگىدەي ۇلكەن ءبىر داۋلى ءىس شەشكەن ۇلكەندەردەي قاباق ءتۇيىسىپ ويلانا قالىپتى. اعالارىنىڭ اڭگىمەسىن اندا-ساندا ءبىر ەستىپ قالعاندارى كورىنىپ تۇر.

— ال، قۇرمەتتى حالايىق. الدىمىزدا ءوز اۋىلىمىزدىڭ ءقادىرلى قارياسى ءتاليما اپايدىڭ باقشاسىنا ءتۇسىپ، الماسىن ۇرلاعان قوس ۇرى تۇر. ەندىگى ماسەلە ەكەۋىنە جازا بەرۋىمىز كەرەك،— دەدىم تاماعىمدى كەنەپ.

— ءسوز ۇلار مەن جانايدار «اقساقالدارعا» بەرىلەدى.

— جولداستار، بۇل ەكەۋىن قاتاڭ جازالاۋ كەرەك. بۇكىل مەكتەبىمىزدى ۇياتقا قالدىرىپ وتىر. ونىڭ ۇستىنە اجەي ۇيدە جالعىز، بالالارى جۇمىستا، اسكەر قاتارىندا،— دەدى ۇلار.

— مەن دە ۇلاردىڭ سوزىنە قوسىلامىن. ءبىزدىڭ اتالارىمىز، حالقىمىز ۇرلىقتى جەك كورگەن، — دەدى جانايدار.

— مەنىڭ ۇسىنىسىم بار، — دەدى قولىن كوتەرگەن سەرىك.

— جاسالعان ۇرلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋ ءۇشىن، ەكەۋى كۇنىنە بىر-ەكى ساعات ءتاميلا اجەيگە كومەكتەسۋى كەرەك.

— الدىمەن  بۇلار ايىبىن موينىنا الار ما ەكەن، — دەدى ەسىرجان داۋىسىن كەنەپ.

— مويىندايمىز، — دەدى ەكەۋىنىڭ ورنىنا تۇرار كۇڭگىرلەپ. انشەيىندە جارقىلداپ جۇرەتىن تولەۋدىڭ تۇرىنە قاراپ ايايسىڭ.

— ءتاليما اجەيدەن بارىپ كەشىرىم سۇراسىن، — دەدىم مەن.

— ول اجەنى بۇل ەكەۋى تالاي اۋرەگە سالعان جوق پا؟

— دۇرىس، — دەدى سەرىك مەنى قولداپ.

— جازا جەڭىل بوپ كەتپەسىن، — دەپ ەسكەرتتى ۇلار.

— اۋ، حالايىق. ەكەۋىنىڭ بۇلتاقتاماي مويىنداعانىندا ەسكە الايىق، — دەدىم مەن.

— ءيا، جەر تىستەپ جاتىن السا قايتەر ەدىڭدەر، — دەدى سەرىك.

— قولپاشتاماندار، تۇگە — دەدى ەسىرجان قاباق ءتۇيىپ.

— قانە، كىمنىڭ قانداي ۇسىنىسى، الىپ قوسارى بار. «اقساقالدار» بىر-بىرىنە قارادى.

— وندا قازى ءوز ىسىنە كىرىسەدى، — دەدى ەسىرجان داۋىسىن كوتەرىپ.

— ءادىل قازى «اقساقالداردىڭ» ۇسىنىستارىن ەسكەرىپ، ۇرىلاردىڭ قىلمىستارىن ەكشەي كەلە بىلاي دەيدى. تۇرار مەن تولەۋ ءبىر اي بويى ءتاميلا اجەيگە كومەك جاسايدى، كەشىرىم سۇراپ، بار قاتەلىكتەرىن مويىندايدى.

— قارسىلاستارىڭ جوق پا؟ ۇرىلار باسىن يزەدى.

— وندا قازىلىق ءراسىم ءبىتتى، — دەدى ەسىرجان.

— ۇرىلار بوس.

مۇنداي تاڭ قالماسپىز. ۇرىلار ۇشىپ جونەلدى. اۋەلى، ءتاليما اجەيدىكىنە قاراي بۇرىلدى.

— اينالايىن، اتالار-اي. بۇزاقىلارىڭ كوپ بولىپ اقىلداسىپ، جونگە كەلتىرگەن-اۋ. نە دەگەن اقىلدى ادامدار، — دەدى ەسىرجان كۇرسىنىپ.

— دۇرىس ايتاسىڭ، — دەدىك ءبىز.

— اتالارعا ۇقساساق جارادىق.

---